Jesus mandanqannömi, Pëdruwan Juanqa Pascua mikïta alistayänampaq Jerusalenman chärishqana kayarqan. Tsëpita mas rätunllatanam Jesuswan chunka apostolninkunapis Jerusalenta ëwayarqan. Olïvus jirkapita urëkäyaptinmi tardiyärirqan, y Intipis jeqëkarqannam. Jesusqa tsë kutillanam Inti jeqanqantaqa rikarqan, tsëpitaqa kawarimur-ran yapëqa rikarqan.

Rätunllatanam Jerusalenman chäriyarqan y Pascua fiesta mikïpaq alistayanqan wayimanmi ëwayarqan. Chärirnam, altuschö këkaq jatun sälaman witsäriyarqan y llapantapis listutanam taririyarqan. Jesusqa tsë höra chänantam alläpa shuyarëkarqan, tsëmi kënö nirqan: “Alläpam munëkurqö manaraq sufrir kë Pascua fiesta mikïta qamkunawan mikurita” (Lücas 22:15).

Unëpita patsëmi Pascua fiesta mikïta mikïkaqkunaqa vïnuyoq atska cöpakunata pasatsinakuyaq. Peru juk cöpata chaskirirmi, Jesusqa Diosta agradecikurir kënö nirqan: “Kë cöpata tsaräyë, y jukniki juknikikuna makyanakur upuyë, porqui këtam niyaq, kanampita patsëqa mananam yapëqa vïnuta upushaqnatsu Diospa Gobiernun chämunqanyaq” (Lücas 22:17, 18). Tsënö ninqanwanqa, clärum rikätsikïkarqan ichikllachöna wanunampaq kaqta.

Tsënö mikïkäyaptinmi, apostolninkuna mana pensayanqanta Jesus rurarqan. Sharkurirmi janan kaq röpanta juk läduman churarirqan y juk toällata tsarirkurqan. Tsëpitanam juk lavatoriuman yakuta winarirqan. Tsëtaqa wayiyoq nunam convidanqankunapa chakinkunata paqapunampaq juk sirweqninta mandaq (Lücas 7:44). Peru tsë kutiqa, manam wayiyoq nunaqa tsëchötsu këkarqan, tsëmi Jesusqa apostolninkunapa chakinta paqapurqan. Mëqan apostolnimpis tsëtaqa rurëta puëdinmanmi karqan, peru manam rurayarqantsu. ¿Precisaq tukïkäyarqanllatsuraq? Imanö kashqa kaptimpis, Jesus tsëta ruranqampitaqa alläpam penqakuyarqan.

Pëman chäriptinmi, Pëdruqa kënö nirqan: “Qamqa manam ni imëpis chakïta paqamunkitsu”. Jesusnam kënö nirqan: “Chakikita mana paqamuptïqa, manam noqawan juntu këta puëdinkitsu”. Pëdrunam shonqumpita patsë kënö nirqan: “Teytë, ama chakïllataqa paqamïtsu, sinöqa makïtapis y peqätapis paqëkallämï”. Jesusnam “bañakushqa kaqqa chakinta paqakïllatanam wanan, porqui chipyëpa limpium këkan. Y qamkunaqa limpium këkäyanki, peru manam llapëkikunatsu” nirqan. Tsënö ninqampitam Pëdruqa espantakurqan (Juan 13:8-10).

Jesusqa llapankunapa chakintam paqapurqan, hasta Jüdas Iscariötipatapis. Tsëpitanam janan kaq röpanta churakurir mësaman tëkur pëkunata kënö tapurqan: “¿Käyiyankiku imanir këta ruranqäta? Qamkunaqa, ‘Maestru’ y ‘Señor’ nirmi qayayämanki, y rasuntam niyanki, porqui tsëmi kä. Tsëmi, Señor y Maestru këkar chakikikunata paqamushqa këkaptïqa, qamkunapis jukniki juknikikuna chakikikunata paqapanakur kayänëki. Porqui noqaqa yachakuyänëkipaqmi këta rurarqö, tsëmi qamkunawan noqa ruranqänölla, qamkunapis rurayänëki. Rasumpa kaqllatam qamkunata niyaq: sirwipakoqqa manam patronnimpita mas precisaqtsu, ni kachashqa kaqpis, kachaqnin kaqpita mas precisaqtsu. Tsëkunata musyarqa, kushishqam rurarninqa kayanki” (Juan 13:12-17).

¡Shumaq yachatsikïmi karqan! Jesuspa qateqninkuna wakinkunata sirwiyänampaqmi humildi këqa yanapakun. Manam precisaq tukurtsu wakinkuna sirwiyänanta shuyaräyänan. Sinöqa Jesus ruranqannöllam rurayänan, peru chakinkunata paqapanakïtanöpis, manam juk costumbritanöllatsu tsëtaqa rurayänan karqan, sinöqa llapankunata igualpa rikarnin imachöpis sirwiyänampaqmi listu këkäyänan karqan.

Tsëllaraqmi Jesusqa apostolninkunapa chakinkunata paqapurnin, humildi kayänampaq yachatsishqa karqan. Peru tsë kutichöqa, itsa Pascua cëna usharishqanchö rey David musyatsikunqampita kënö willakurqan: “Noqawan alli pasakoq nuna, markäkunqä nuna, y noqawan juntu mikïnïta mikoq nunam, noqapa conträ [tikrakurishqa]”. Tsëpitanam, “qamkunapita juknikikunam rantikamanqa” nirqan (Salmus 41:9; Juan 13:18, 21).

Tsënam apostolninkunaqa rikänakurir, juknin juknin kënö niyarqan: “Teytë, ¿manam noqallätsu aw?”. Hasta Jüdas Iscariötipis tsënömi nirqan. Tsëpitanam Pëdruqa Juanta nirqan, pï traicionanampaq kaqta Jesusta tapunampaq. Tsëmi qasqun kaqman peqanta maslla witiratsir kënö nirqan: “Teytë, ¿pipaqtaq parlëkanki?” (Mateu 26:22; Juan 13:25).

Jesusnam “pakipi tantata ushmarkatsir qonqä kaqmi” nir contestarqan. Tsëpitanam, pakipi tantata juk plätuchö ushmarkatsir Jüdasta qorqan y kënö nirqan: “Nunapa Tsurinqa pëpaq qellqarëkanqannöllam ëwakunqa, peru ¡allaw, nunapa Tsurinta rantikoq nuna! Tsë nunapaqqa mas allim kanman karqan mana yurikunqan” (Juan 13:26; Mateu 26:24). Tsë höram, Satanasqa Jüdaspa shonqunman yëkurirqan. Tsë nunaqa, mana allikunata rurarmi Diablupa munënintana rurëkarqan, tsënöpam pëqa ‘ushakänan’ karqan (Juan 6:64, 70; 12:4; 17:12).

Jesusqa kënömi Jüdasta nirqan: “Rurëkanqëkitaqa, jukllana rurë”. Wakin apostolkunaqa pensayarqan qellë cäjata katsiptin, Pascua fiestapaq wanayanqankunata rantinampaq o imallatapis waktsakunata qonampaq mandëkanqantam (Juan 13:27-30). Peru Jüdasqa, Jesusta traicionanampaqmi ëwakurqan.

Jüdas yarquriptinnam, Jesusqa juk mushoq celebracionta patsätsirqan. Juk tantata tsarirkurmi Diosta agradecikurir pakirirqan, y kënö nirmi apostolninkunata qorqan: “Këqa cuerpü cuentam, qamkunarëkur qoshqa kanampaq kaq. Këta rurar sïguiyë noqata yarpäyämarnï” (Lücas 22:19). Apostolninkunaqa tantata pasatsinakurmi mikuyarqan.

Tsëpitanam, cöpata tsarirkur Diosman mañakurir, makyanakur upuyänampaq apostolninkunata kënö nir qorqan: “Kë cöpaqa, qamkunarëkur ramashqa kanampaq kaq yawarnïwan patsakaq mushoq conträtu cuentam” (Lücas 22:20).

Tsënö ruranqanwanmi, Jesusqa wanïninta yarpäyänampaq juk celebracionta patsäratsirqan, tsëtaqa cada watam 14 de nisan junaq qateqninkuna yarpar rurayänan. Tsë celebracionqa yarpätsikun, Jesuswan Teytan mana jaqipa sirweqninkunata jutsapita y wanïpita librayänampaq rurayanqantam. Pascua fiestapitaqa mas precisaqmi, porqui markäkoq nunakuna rasumpa librashqa kayänampaq kaqtam rikätsikun.

Jesusqa nirqan ‘mëtsikaq nunakuna jutsankunapita perdonashqa kayänampaq yawarnin ramashqa’ kanampaq kaqtam. Mana jaqipa sirweq apostolninkuna y wakin qateqninkunapis, jutsankunapita perdonashqa kaq nunakunachömi këkäyan. Y kë nunakunam Diospa Gobiernunchö Jesuswan juntu kayanqa (Mateu 26:28, 29).

Apostolninkunawan ultimu ampi kanqanchömi, Jesusqa chakinkunata paqapurnin wakinkunata humildi këwan sirwiyänampaq yachatsishqa karqan. ¿Imanirtaq tsë asuntupita yachatsinan alläpa precisarqan? Apostolninkuna imachö pishipëkäyanqantam cuentata qokushqa karqan. Diosta mana jaqipa sirwirpis, juknin jukninmi precisaq këta munayarqan (Marcus 9:33, 34; 10:35-37). Tsë asuntupaqqa yapëmi tsë ampi pleytuyarqan.

Mas rätunllatanam, mëqan mas precisaq kanqampaq ‘kikinkunapura discutir qallëkuyarqan’ (Lücas 22:24). Tsë asuntupaq yapë discutikäyaqta rikarqa, ¡Jesusqa alläpachi llakikurqan! Peru ¿imatataq rurarqan?

Tsënö pensayanqampita y portakuyanqampita piñapänampa rantinmi, pacienciawan parlapar kënö entienditsirqan: “Nacionkunata gobernaqkunaqa puëdeq këninkunatam rikätsikuyan, y tsë nacionkunata mandädunkunachö katseqkunataqa, Yanapakoqkuna nirmi reqiyan. Peru qamkunaqa manam tsënötsu kayänëki. [...] Porqui, ¿mëqantaq mas precisaq?: ¿mikoq kaqku, o sirweq kaqku?”. Tsënam kikin ruranqankunata yarpätsir kënö nirqan: “Peru noqaqa qamkunachö këkä, imëka sirwipakoq kaqnömi” (Lücas 22:25-27).

Jutsasapa këkarpis, apostolkunaqa sasa tiempukunachöpis Jesuspa lädunchömi kashqa kayarqan. Tsëmi Jesusqa kënö nirqan: “Noqam qamkunawan juk conträtuta rurä, Teytä juk Gobiernupaq noqawan conträtuta ruranqannölla” (Lücas 22:29). Tsë nunakunaqa mana jaqipam Jesusta qatiyarqan. Y pëkunawan tsë conträtuta ruranqampitam, Diospa Gobiernunchö Pëwan gobernayänampaq änirqan.

Apostolkunaqa tsë precisaq shuyäkïyoq karpis, pantareq nunakunallaran kayarqan. Pëkunatam Jesus kënö nirqan: “Satanasmi nishqa llapëkikunata trïgutanö cerniyäshunëkipaq katsiyäshïnikita munanqanta” (Lücas 22:31). Jina kënömi nirqan: “Kanan paqasqa noqarëkurmi llapëkikuna ishkitsishqa kayanki, porqui kënömi qellqarëkan: ‘Mitseqtam wanuratsishaq, y üshakunam witsikar ëwakuyanqa’” (Mateu 26:31; Zacarïas 13:7).

Pëdruqa kikinman markäkurmi kënö nirqan: “Qamrëkur llapankunata ishkitsiyaptimpis, ¡noqataqa mana ni imëpis ishkitsiyämanqatsu!” (Mateu 26:33). Peru Jesusqa, tsë paqas juk gällu ishkë kuti manaraq cantaptin kima kuti neganampaq kaqtam nirqan. Tsënö kaptimpis kënömi nirqan: “Peru noqaqa qampaqmi rogakurqö markäkïniki mana ushakärinampaq; y qamqa, arrepentikurir wawqikikunata kallpata qonki” (Lücas 22:32). Peru Pëdruqa kënö nirmi sïguirqan: “Qamwan wanunä kaptimpis, manam ni imanöpapis negashqëkitsu” (Mateu 26:35). Wakin apostolninkunapis tsënöllam niyarqan.

Jesusnam kënö nir sïguirqan: “Ichik tiempu masllanam qamkunawan karishaq. Qamkunaqa ashiyämankim; y judïukunata ninqänöpis: ‘Ëwanäpaq kaqmanqa, manam shamïta puëdiyankitsu’”. Jina kënömi nirqan: “Juk mushoq mandakïtam qamkunata qoyaq: jukniki juknikikuna kuyanakuyänëkipaq; imanömi qamkunatapis kuyayarqoq, tsënölla qamkunapis jukniki juknikikuna kuyanakuyë. Këta rurayaptikim llapankuna musyayanqa qateqnïkuna kayanqëkita, jukniki juknikikuna kuyanakuyaptiki” (Juan 13:33-35).

“Ichik tiempu masllanam qamkunawan karishaq” neqta wiyarmi, Jesusta Pëdru kënö tapurqan: “Teytë, ¿mëtataq ëwanki?”. Pënam kënö nirqan: “Noqa ëwanqämanqa, manam kananqa qatimëta puëdinkitsu, peru tsëpitaqa shamunkim”. Pëdruqa alleqlla mana entiendirmi kënö nirqan: “Teytë, ¿imanirtaq kananqa qatïnikita puëdïtsu? Qamrëkurqa kawënïtapis qoshaqmi” (Juan 13:36, 37).

Tsëpitanam Galilëachö këkar qellë puritsina wachakannaq y mirkapa puritsina pikshannaq willakoq kachanqanta pëkunata yarpätsirqan (Mateu 10:5, 9, 10). Y kënömi tapurqan: “Manam ni imapis pishipuyäshurqëkitsu, ¿aw?”. Pëkunanam, “manam” niyarqan. Peru ¿imatataq tsëpita patsëqa rurayänan karqan? Jesusmi kënö mandarqan: “Kananqa, qellë puritsina runkuyoq kaqqa, tsëta apatsun, jina mirkapata puritsina pikshatapis apatsun, y espädannaq kaqqa, janan kaq röpanta rantikïkur juk espädan rantitsun. Porqui këtam niyaq, kënö qellqarëkaqqa, noqachömi cumplikänan: ‘Munëninta rurakoqkunawanmi yupashqa kashqa’. Porqui tsëmi noqachö cumplikëkan” (Lücas 22:35-37).

Mana alli kaqta ruraqkunawan juntu qeruchö clavayänampaq kaqpaqmi Jesusqa parlëkarqan. Tsëpita patsëmi, qateqninkunataqa feyupa chikir sufritsiyänan karqan. Pëkunaqa listu këkäyanqanta pensarmi, “Teytë, ¡rikë!, këchömi ishkë espädakuna kan” niyarqan. Pënam, “amana masqa” nirqan (Lücas 22:38). Tsëpita rätunllatanam, katsiyanqan ishkan espädakunapita parlar juk precisaq yachatsikïta pëkunata yachatsirqan.

Altuschö këkaq cuartuchömi Jesusqa apostolninkunawan këkarqan. Wanïninta yarpäyänampaq cenëta usharirmi, kallpata qornin kënö nirqan: “Ama shonqïkikuna mantsakätsuntsu. Diosman markäkuyanqëkita rikätsikuyë; jina noqaman markäkuyanqëkitapis rikätsikuyë” (Juan 13:36; 14:1).

Ëwakuptin alläpa mana yarpachakuyänampaqmi, Jesusqa apostolkunata kënö nirqan: “Teytäpa wayinchöqa atska täräna sitiukunam kan. [...] Ëwëkanqä nänipa ëwar sïguirqa, y qamkunapaq juk sitiuta alistamurqa, yapëmi kutimushaq y kikïmi wayichö chaskiyashqëki, tsënöpa qamkunapis noqa këkanqächö kayänëkipaq”. Peru manam entiendiyarqantsu ciëluta ëwanampaq parlëkanqantaqa. Tsëmi Tomasqa kënö tapurqan: “Teytë, manataq musyayätsu mëta ëwanëkipaq kaqta, tsëqa, ¿imanöpataq tsë nänita reqiyäman?” (Juan 14:2-5).

Jesusnam nirqan: “Noqam näni, rasumpa kaq y kawë kä”. Jesusman y yachatsikunqankunaman creeqkuna y ruranqanta qateqkunallam ciëluchö Teytanman ëwëta puëdiyanqa. Tsëmi Jesusqa nirqan: “Mana noqawanqa, manam ni pipis Teytaman shamïta puëdintsu” (Juan 14:6).

Felïpiqa Jesustam kënö nirqan: “Teytë, Teytata rikëkatsiyämë, y tsëllapaqmi kayäshaq”. Moises, Elïas y Isaïas suëñïninkunachönö rikäyanqannöllam pëpis Diosta Jesus rikätsinanta munëkarqan. Peru apostolkunaqa mas cläru pruëbatam rikäyarqan. Tsëmi Jesus kënö nirqan: “Felïpi, qamkunawan tsëtsika tiempu këkaptïpis, ¿manaraqku reqimarqunki? Noqata rikämashqa kaqqa, Teytatapis rikashqam”. Jesusqa imanö këninwanmi Teytan imanö kanqanta rikätsikurqan. Tsëmi apostolkunaqa imëka Teytanta rikaq cuenta kayarqan. Tsënö kaptimpis Teytanqa mas puëdeqmi karqan, tsëmi Jesusqa nirqan: “Qamkunata niyanqaqkunataqa manam kikïllapitatsu parlä” (Juan 14:8-10). Jesusqa alleqmi rikätsikurqan llapan yachatsikunqankunaqa Teytampita kanqanta.

Apostolkunaqa milagru ruranqankunatam rikashqa kayarqan, y alli willakïkunata yachatsikunqantam wiyashqana kayarqan. Tsëmi Jesusqa nirqan: “Pipis noqaman markäkunqanta rikätsikoq kaqqa, noqa ruranqäkunatam ruranqa, y noqa ruranqäpitapis mas jatun rurëkunatam ruranqa” (Juan 14:12). Tsënö nirqa manam pëpitapis mas espantëpaq milagrukunata rurayänampaq kaqtatsu nikarqan. Tsëpa rantinqa, mas unëpa, y më tsëman yachatsikur chäyänampaq kaqtam.

Jesus ëwakunan kaptimpis, apostolkunaqa manam japallankunallatsu sientikuyänan karqan, porqui këtam änirqan: “Noqapa jutïchö imatapis mañakuyaptikiqa, rurashaqmi”. Y nirqanmi: “Noqam Teytata mañakushaq, y pëqa qamkunawan imëpis kanampaqmi juk mas yanapakoqta qoyäshunki, rasumpa kaqta musyatsikoq santu espïrituta” (Juan 14:14, 16, 17). Tsënömi Jesusqa santu espïritu pëkunata yanapanampaq änirqan. Y Pentecostes fiestachömi tsëta chaskiyarqan.

Jina nirqanmi: “Ichikllachönam mana cäsukoq nunakunaqa rikäyämanqanatsu, peru qamkunaqa rikäyämankim, porqui noqa kawar sïguiptïmi, [...] kawayanki” (Juan 14:19). Tsëwanqa manam nunanö yuripunampaq kaqllatatsu nikarqan. Sinöqa shamoq tiempuchö espïritutanö pëkunata kawaritsir ciëluchö juntu kayänampaq kaqtam nikarqan.

Tsëpitanam kënö nirqan: “Mandakunqäkunata chaskikoq kaq y wiyakoq kaqmi, kuyamaq kaqqa. Y kuyamaq kaqtaqa Teytäpis kuyanqam, y noqapis kuyashaqmi, y alleq reqimänantam jaqishaq”. Tsënam Jüdas Tadeuqa kënö tapurqan: “Teytë, ¿imanirtaq noqakuna alleq reqiyänaqta jaqinki, peru mana cäsukoq nunakunataqa mana jaqinkitsu?”. Jesusnam nirqan: “Pipis noqata kuyamarqa, ninqäkunatam wiyakunqa, y Teytämi pëta kuyanqa [...]. Noqata mana kuyamaq kaqqa, manam parlanqäkunata wiyakuntsu” (Juan 14:21-24). Mana cäsukoqkunaqa manam Jesusta nänitanö, rasumpa kaqtanö y kawëtanötsu rikäyarqan.

Jesus ëwakuptinqa, ¿imanöraq yachatsinqankunata qateqninkuna yarpäyanman karqan? Pëmi kënö entienditsirqan: “Teyta kachamunampaq kaq yanapakoq santu espïritum, llapanta yachatsiyäshunki, y llapan ninqäkunata yarpätsiyäshunki”. Apostolkunaqa rikäyashqanam kayarqan santu espïritupa poderninta, tsëmi tsëman markäkuyarqan. Jina Jesusqa nirqanmi: “Yamë këtam qamkunata jaqipuyaq; yamë kënïtam qoyaq. [...] Ama shonqïkikuna yarpachakutsuntsu ni mantsakätsuntsu” (Juan 14:26, 27). Manam yarpachakuyänantsu karqan, porqui Teytanmi pushanan y cuidanan karqan.

Dios tsënö cuidanampaq kaqqa ichikllachönam rikakänan karqan. Jesusmi kënö nirqan: “Mana cäsukoq nunakunapa gobernaqninmi shamun, y pëqa manam noqata dominamëta puëdintsu” (Juan 14:30). Diabluqa Jüdasta dominarpis, Jesustaqa mana Diospa contran churëta puëdirqantsu. Jina kawarimunantaqa manam michäkïta puëdirqantsu. ¿Imanir? Jesusmi, ‘Teytä ruranäpaq mandamanqantanöllam llapantapis rurëkä’ nirqan. Teytan kawaritsimunantaqa segürum këkarqan (Juan 14:31).

Jesusqa markäkoq apostolninkunatam shumaq parlaparnin animëkarqan. Tardinam karqan, itsapis pullan paqaspitapis masna. Tsëpitanam kënö nirnin shumaq yachatsirqan.

Kënö nirmi qallarqan: “Noqam rasumpa kaq üvas planta kä, y Teytämi üvas plantata cuidaq” (Juan 15:1). Tsëqa Israelta niyanqanwanmi igualarqan, tsë naciontam Jehoväpa üvas plantan niyarqan (Jeremïas 2:21; Osëas 10:1, 2). Peru Jehoväqa manam tsë nacionta chaskinannatsu karqan (Mateu 23:37, 38). Tsëmi Jesusqa tsëraq pasakunampaq kaqta willakïkarqan. Pëmi üvas planta cuenta karqan y 29 watachö akranqampita patsëmi Teytan cuidëkarqan. Peru üvas plantanö pëlla mana kanqantam rikätsikurqan, tsëmi kënö nirqan:

“[Teytäqa] noqachö këkaq mana wayoq rämataqa llapantam wallurin, y wayoq kaq rämataqa, mas wayunampaqmi llümapar limpian. [...] Imanömi juk rämapis üvas plantachö mana këkarqa kikinllapita wayïta puëdintsu, tsënöllam noqawan juknölla imëpis mana karqa qamkunapis wayïta puëdiyankitsu. Noqam üvas planta kä; qamkunam rämakuna kayanki” (Juan 15:2-5).

Jesusmi qateqninkunata änirqan ëwakurpis santu espïrituta pëkunapaq mandanampaq kaqta. Tsëpita 51 junaqkunatam apostolkuna y wakin qateqninkuna tsë espïrituta chaskiriyarqan. Tsënöpam üvas plantapa rämanman tikrariyarqan. Y Jesuswanmi juknölla kayanan karqan. ¿Imapaq?

Jesusmi kënö nirqan: “Noqawan imëpis juknölla kaq, y noqa pëwan juknölla kaptïqa, pëqa mëtsikatam wayunqa; porqui noqapita rakikarqa, manam ni imatapis rurëta puëdiyankitsu”. Üvas plantapa ‘rämankunaqa’ Jesuspa qateqninkunam kayarqan, y pë kanqannölla këta tïrar, Diospa Gobiernumpita yachatsikur y qateqnin kayänampaq nunakunata yanaparninmi, atskata wayuyänan karqan. Y ¿imaraq pasakunman karqan Jesuswan juknölla mana kaqkunawan y mana wayoqkunawan? Pëmi nirqan: “Pipis noqawan juknölla imëpis mana karqa, rämanömi wallurir jitashqa kanqa”. Jina kënömi nirqan: “Sitsun noqawan juknölla imëpis kayanki, y ninqäkuna shonqïkikunachö imëpis këkanqa, tsëqa munayanqëkita mañakuyë, y mañakuyanqëkinömi rurakanqa” (Juan 15:5-7).

Mandanqankunata cäsukuyänampaqmi Jesusqa yapë yarpätsirqan (Juan 14:15, 21). Y kënömi nirqan: “Mandakunqäkunata wiyakurqa, kuyakïnïchömi imëpis kayanki, noqapis Teyta mandakushqankunata wiyakushqa kar, kuyakïninchö imëpis kanqänö”. Peru manam Jehoväta y Jesusta kuyayanqanllatatsu rikätsikuyänan karqan. Jesusmi kënö nirqan: “Këmi mandakïnï: qamkunata noqa kuyayanqaqnöllam, qamkunapis jukniki juknikikuna kuyanakuyänëki. Manam ni pipis këpita mas kuyakoqqa kantsu: pipis amïgunkunarëkur kawëninta qoqpitaqa. Sitsun mandayanqaqkunata rurayanki, tsëqa amïgükunam kayanki” (Juan 15:10-14).

Jesusqa pëman markäkoqkunarëkurmi juk ishkë hörallachöna wanunan karqan. Tsëmi qateqninkunapis pënölla kuyakoq kayänampaq y wakinkunarëkur wanuyänampaqpis listu këkäyänan karqan. Tsënöpam qateqninkuna kayanqanta rikätsikuyänan karqan, pëmi puntatana kënö nishqa karqan: “Këta rurayaptikim llapankuna musyayanqa qateqnïkuna kayanqëkita, jukniki juknikikuna kuyanakuyaptiki” (Juan 13:35).

Apostolkunaqa yarpäyänanmi karqan amïgunkunatanö Jesus kuyanqanta. Peru ¿imanirtaq amïgunkuna kayarqan? Jesusmi kënö nirqan: “Qamkunataqa amïgükuna nirmi qayayarqoq, porqui Teytäpita llapan wiyanqätam qamkunataqa musyatsiyarqoq”. Jesuspa amïgun kë y Teytan willanqankunata musyëqa alläpa shumaqchi karqan. Peru amïgun karnin sïguiyänampaqqa, wayoq cuentam yachatsikur sïguiyänan karqan. Tsënö rurayaptinqa, ‘imatapis jutinchö mañakuyaptin’ Teytan qonampaq kaqtam Jesusqa nirqan (Juan 15:15, 16).

Kuyanakurmi qateqninkunaqa imëkapa pasarpis alleq tsarakuyänan karqan. Chikiyänampaq kaqta nirpis Jesusqa kënö nirmi kallpa qorqan: “Mana cäsukoq nunakuna chikiyäshuptikiqa, musyayankinam qamkunapita mas puntata noqata chikiyämashqa kayanqanta. Sitsun qamkuna mana cäsukoq nunakunanö kayankiman, tsëqa pëkunapa kayaptikim mana cäsukoq nunakunaqa kuyayäshunkiman. Peru qamkunaqa manam mana cäsukoq nunakunanötsu kayanki, sinöqa, mana cäsukoq nunakunapitam qamkunataqa noqa akrayarqoq, tsëmi mana cäsukoq nunakunaqa chikiyäshunki” (Juan 15:18, 19).

Imanir chikiyanqanta willakurmi Jesusqa kënö nirqan: “Tsë llapankunataqa jutïrëkurmi contrëkikuna rurayanqa, porqui pëkunaqa manam kachamashqa Kaqta reqiyantsu”. Milagrunkuna chikeqninkunata condenanqanta rikätsikurmi Jesus kënö nirqan: “Sitsun pipis mana ruranqan rurëkunata pëkunapa rikëninkunachö rurashqatsu käman karqan, tsëqa manam jutsankuna kanmantsu karqan; peru kananqa rikäyämashqam y chikiyämashqam, y Teytätapis chikiyashqam”. Awmi, tsënö chikishqa kayänampaq kaqqa unëpitanam qellqashqa këkarqan (Juan 15:21, 24, 25; Salmus 35:19; 69:4).

Jesusqa yapëmi santu espïrituta änikurqan. Tsë alläpa puëdeq kallpataqa llapan qateqninkunam chaskita puëdiyan y masta wayuyänampaq, juk parlakïchöqa, Diospita ‘musyatsikuyänampaqmi’ yanapëta puëdin (Juan 15:27).

Jesuswan apostolninkunaqa Pascua fiestata celebrarirmi cuartupita yarqïkäyarqan. Y imëkapaqmi consejashqa karqan, tsëpitanam kënö entienditsikurqan: “Tsëkunataqa niyarqoq, mana ishkitsiyäshunëkipaqmi”. ¿Imanirtaq tsënö ninqanqa precisarqan? Pëmi kënö nirqan: “Diosta adorayänan wayipitam qarquyäshunki. Rasumpa kaqchöqa, chëkämunnam höra llapan wanutsiyäshoqniki kaqkuna Diosta sirwirnin tsëta rurëkäyanqanta pensayänan” (Juan 16:1, 2).

Tsëta willanqanqa itsapis apostolkunata alläpa llakitsirqan. Mana cäsukoq nunakuna chikiyänampaq kaqta nirpis, wanutsiyänampaq kaqtaqa manam willarqantsu. ¿Imanir? Porqui pëkunallawanran këkarqan (Juan 16:4). Peru manaraq ëwakurmi tsëkunata willarqan, tsënöpa shamoq tiempuchö alli tsarakuyänampaq.

Jina kënömi nirqan: “Kananqa kachamaqnï Kaqtam ëwakü; tsënö kaptimpis, manam ni mëqëkipis, ‘¿mëtataq ëwakunki?’ nir tapuyämankitsu”. Pëkunaqa tsë paqasllam tsënöqa tapushqa kayarqan (Juan 13:36; 14:5; 16:5). Peru mana allikunapa pasayänampaq y sufriyänampaq kaqmanmi yarparëkäyarqan. Tsëmi ciëluchö precisaqpaq churashqa kanampaq kaqta y tsënö këkanqan Diosta sirweqkunata imanö yanapanampaq kaqtaqa tapupäyarqannatsu. Tsëmi Jesusqa, “tsëkunata niyashqaq kaptïmi, shonqïkikuna alläpa llakishqa këkan” nirqan (Juan 16:6).

Peru kënömi entienditsirqan: “Biennikikunapaqmi ëwakü, porqui mana ëwakuptïqa, manam yanapayäshoqniki santu espïritu shamunqatsu; peru ëwakurqa, qamkunamanmi kachamushaq” (Juan 16:7). Wanurir ciëluta ëwakuptinraqmi, qateqninkunaqa mëchö këkarpis santu espïrituta chaskiyänan karqan.

Tsë santu espïritum llapan nunakunata “alleq cläru rikätsinqa jutsa ima kanqanta, alli kaq rurëkuna ima kanqanta, y Dios imanö juzganqanta” (Juan 16:8). Tsëmi musyatsikunan karqan Diospa Tsurinman nunakuna mana markäkuyanqanta. Ciëluta ëwakunqanmi, alli kaqta ruraq kanqanta y ‘mana cäsukoq nunakunapa gobernaqnin’ Satanas ushakänampaq kaqta rikätsikunan karqan (Juan 16:11).

Tsëpitanam Jesusqa kënö nirqan: “Maskunaran kan qamkunata niyänaqpaq, peru kananqa manam käyita puëdiyankiraqtsu”. Peru santu espïrituta chaskirirmi “llapan rasumpa kaqta” alleq entiendiyänan karqan y yachakuyanqanmannö kawayänan karqan (Juan 16:12, 13).

Jina kënömi nirqan: “Ichikllachönam manana rikäyämankinatsu, y yapëmi, ichikllachöna rikärayämanki”. Tsënö ninqantaqa manam entiendiyarqantsu. Tsëmi ima nita munanqanta tapunakuyarqan. Tsëta cuentata qokurirmi Jesusqa kënö nirqan: “Rasumpa kaqllatam qamkunata kënö niyaq: qamkunaqa waqayankim, y qaparipa qayaripam waqayanki, peru mana cäsukoq nunakunaqa kushikuyanqam; qamkunaqa alläpa llakishqam kayanki, peru llakikïnikikunaqa alläpa kushikïmanmi tikrarinqa” (Juan 16:16, 20). Waränin tardi wanuratsiyaptinmi pushakoq religiösukunaqa kushikuyänan karqan, peru qateqninkunaqa llakikuyänanmi karqan. Peru Jesus kawarimushqanta rikar y tsëpita santu espïrituta ramaptinmi kushikuyänan karqan.

Juk warmi qeshpikur nanatsikunqantawan apostolkuna llakikuyanqanta igualatsirmi, Jesusqa kënö nirqan: “Juk warmi qeshpikurqa, höran chashqa kaptinmi alläpa nanatsikun, peru llullun yuririptinqa, mananam sufrinqanta yarpannatsu”. Jesusmi apostolkunata kënö nir kallpata qorqan: “Tsënöllam qamkunapis kananqa alläpa llakishqa këkäyanki, peru yapëmi rikäriyashqëki, y shonqïkikunaqa alläpam kushikunqa, y tsë kushikïnikikunataqa manam ni pipis qochiyäshunkitsu” (Juan 16:21, 22).

Tsëyaqqa apostolkunaqa manam Jesuspa jutinchö mañakushqaraqtsu kayarqan. Peru pëmi kënö nirqan: “Tsë junaqchöqa jutïchömi Teytata mañakuyanki”. ¿Teytan contestëta mana munaptintsuraq tsëta rurayänan karqan? Manam, porqui kënömi nirqan: “Teytam kuyayäshunki, porqui qamkunaqa noqatam kuyayämarqunki y Diospa jutinchö shamunqätam creiyarqunki” (Juan 16:26, 27).

Tsënö niptinchi apostolkunaqa kënö niyarqan: “Tsërëkurmi Diospita shamunqëkita creiyä”. Peru tsëta creiyanqanqa ichikllachönam pruëbaman churakärinan karqan. Jesusmi ima pasakunampaq kaqta kënö willakurqan: “Chëkämunnam höra, y rasumpa kaqchöqa, chäramushqanam höra llapëkikuna witsikar wayikikunaman cada ünu ëwakuyänëkipaq, y japallätam jaqirayämanki”. Y kënömi nirqan: “Tsëkunataqa niyarqoq noqarëkur yamë këta tariyänëkipaqmi. Nunakunachöqa imëka sufrimientukunapam pasayanki, peru ¡kallpata tsariyë! Porqui noqaqa vencishqämi nunakunapa imanöpis këninkunata” (Juan 16:30-33). Awmi, Jesusqa manam apostolninkunata jaqirqantsu. Satanaswan mana cäsukoq nunakuna Diosta jaqiriyänampaq imëkata rurayaptimpis; Jesusqa musyarqanmi kallpata tsariyänampaq kaqta y Jehovä munanqanta imëpis rurayänampaq kaqta.

Ichikllachöna ëwakunan kaptinmi, alläpa kuyarnin apostolninkunata kallpata qoykashqa karqan. Tsëpitanam ciëluman rikëkur Teytanta kënö mañakurqan: “Tsurikita alläpa precisaq këman churë, tsënöpa Tsurikipis alläpa precisaqpaq churashunëkipaq, tsëta rurëkullë, llapan nunakunata pëpa makinman churanqëkinölla, tsënöpa llapan qonqëki nunakunata imëyaqpis kawakïta qonampaq” (Juan 17:1, 2).

Diosta alabayänan mas precisanqantam Jesusqa cläru rikätsikurqan. Peru nunakuna mana wanushpa kawakïta puëdiyänampaq kaqtapis rikätsikurqanmi. Diosqa Jesuspa autoridäninmanmi llapan nunakunata churashqa, tsëmi Jesusqa wanunqanrëkur llapankunata tsënö kawakïta qoyta puëdin. Peru wallkaqllam tsëtaqa chaskiyänan karqan. ¿Imata rurartaq tsënö kawëta chaskiyänan karqan? Jesusmi kënö nirqan: “Këmi imëyaqpis kawakïman chätsikun, qam japallan rasumpa kaq Diosta reqikäyäshunqëki, y qam kachamunqëki Jesucristuta reqikäyanqan” (Juan 17:3).

Awmi, pipis imëyaqpis kawakïta chaskita munarqa, Teytanta y Jesustam alli reqinan y pëkunapa amïgunkuna këta tïranan. Imatapis pëkunanömi rikänan. Jina wakinkunata tratarninqa pëkunanömi këta tïranan y imëyaqpis kawakïpitaqa Diosta alabë mas precisanqantam musyanan. Tsëpaq yapë parlarmi Jesus kënö nirqan:

“Noqaqa ruranäpaq nimanqëkitam rurëta usharqö, tsënöpam patsachö qamta alläpa precisaqpaq churarqoq. Tsëqa Teyta, kananqa lädïkichö kanäta jaqïkamë y alläpa precisaq këman churëkamë, nunakuna manaraq kayaptin lädïkichö alläpa precisaqchö kanqätanölla” (Juan 17:4, 5). Ciëluchöqa Jesusqa alläpa precisaqmi kashqa karqan, tsëmi Teytanta mañakïkarqan kawaritsirnin tsë precisaq këta yapë qoykunampaq.

Tsënö kaptimpis, sagrädu rurëninwan imata logranqantaqa Jesusqa manam qonqarqantsu. Tsëpitanam kënö nirqan: “Mana cäsukoq nunakunapita qomanqëki kaq nunakunatam jutikita musyatsirqö. Qampam kayarqan, y noqatam qomarqëki, y pëkunaqa wiyakuyashqam palabrëkita” (Juan 17:6). Jesusqa manam Diospa jutinllatatsu yachatsikurqan, sinöqa Pë imanö kanqanta y nunakunata imanö tratanqantam apostolkunata yachatsirqan.

Apostolkunaqa Jehovä imanö kanqanta, Jesus ima carguyoq kanqanta y imakunata yachatsikunqantam musyariyarqan. Peru humildi karmi Jesusqa kënö nirqan: “Nimanqëkikunatam pëkunata willarqö, y pëkunaqa chaskikuyashqam, y rasumpam musyayashqa noqaqa qampa jutikichö shamunqäta” (Juan 17:8).

Tsëpitanam Jesusqa, wakin nunakunapita qateqninkuna jukläya kayanqanta rikätsikurnin kënö nirqan: “Manam mana cäsukoq nunakunapaqtsu rogakoq, sinöqa qomanqëki kaqkunapaqmi, porqui pëkunaqa qampam kayan [...]. Santu Teyta, qomanqëki jutikirëkur pëkunata cuidëkullë, tsënöpa juknölla kayänampaq, noqantsik juknölla kanqantsiknö. [...] Imëkapitam tsaparqö, y manam ni mëqampis ushakashqatsu kashqa, sinöqa ushakänampaq kaqllam”. Tsëtaqa nikarqan traicionakoq Jüdas Iscariötipaq parlarmi (Juan 17:9-12).

Kënö nirmi sïguirqan: “Mana cäsukoq nunakunaqa pëkunata chikiyashqam”. Jina nirqanmi: “Manam mana cäsukoq nunakunapita jorqarinëkipaqtsu rogakoq, sinöqa Satanaspita cuidëkunëkipaqmi. Pëkunaqa manam mana cäsukoq nunakunanötsu kayan, noqapis mana cäsukoq nunakunanö mana kanqänö” (Juan 17:14-16). Mana cäsukoq nunakunachö kawarmi, apostolkuna y wakin qateqninkunaqa pëkunanö mana kayänampaq kallpachakuyänan karqan. Y ¿imanötaq tsëtaqa lograyänan karqan?

Diosllata sirwiyänampaq imëkachö limpiu karmi. Y tsëpaqqa Hebreu Idiömachö Diospa Palabran yachatsikunqannö y Jesus yachatsikunqannömi kawayänan karqan. Tsëmi Teytanman kënö mañakurqan: “Rasumpa kaqwan pëkunata santuyätsi; palabrëkim rasumpa kaqqa” (Juan 17:17). Tiempuwannam wakin apostolkunaqa santu espïritupa yanapakïninwan Bibliachö kanampaq wakin librukunata qellqayänan karqan, y tsëkunapis Diospa rikënimpaq limpiu kayänampaqmi nunakunata yanapanan karqan.

Peru wakinkunapis ‘rasumpa kaqtaqa’ chaskikuyänanmi karqan. Tsëmi Jesusqa kënö nirqan: “Rogakoqqa, manam pëkunarëkurllatsu, sinöqa pëkuna parlayanqanta wiyarir noqaman markäkoq kaqkunapaqwanmi”. ¿Y imatataq mañakïkarqan? Jina kënömi nirqan: “Llapankuna juknölla kayänampaq, imanömi Teyta qam noqawan juknölla kanki [...], tsënölla pëkunapis noqantsikwan juknölla kayänampaq” (Juan 17:20, 21). Jesuswan Teytanqa manam jukllëllatsu kayan. Sinöqa llapanchö acuerdu karmi juknölla kayan. Y qateqninkunapis juknölla kayänampaqmi Jesusqa mañakïkarqan.

Jesusqa Pëdruta y wakintam nishqa karqan ciëluta ëwakurnin pëkunapaq juk sitiuta alistapunampaq (Juan 14:2, 3). Tsëmi Teytanman kënö mañakurqan: “Teyta, qomanqëki kaqkuna noqa kanqächö kayänantam munä, tsënöpa alläpa precisaqpaq churamanqëkita rikäyänampaq, porqui patsachö nunakuna yurikur manaraq qallayanqampitam qamqa kuyamarqëki” (Juan 17:24). Tsënömi Jesusqa rikätsikurqan, Adanpawan Ëvapa wamrankunapis manaraq kaptin, Jesusta Dios kuyashqa kanqanta.

Mañakïninta ushëkarnam, Jesusqa Teytampa jutimpaq y apostolninkunata y shamoq tiempuchö ‘rasumpa kaqta’ chaskikoqkunata Dios kuyanqanta rikätsikur, kënö nir usharirqan: “Noqaqa pëkunata jutikita musyatsirqömi y musyatsishaqmi, tsënöpa noqata kuyamanqëkinölla pëkunapis kuyakoq kayanqanta rikätsikuyänampaq, y noqa pëkunawan juknölla kanäpaq” (Juan 17:26).

Mañakur usharir y “cantarnin Diosta alabarir[mi]”, Jesuswan apostolkunaqa Olïvus jirkata witsäyarqan (Marcus 14:26). Jesus ëwaranqan sitiumanmi ëwëkäyarqan, inti yarqamunan kaq läduchö këkaq Getsemanï huertaman.

Tsëman chärirmi, puwaq apostolninkunata olïvus montikuna rurinchö jaqirirqan. Itsapis tsë huertapa yëkunanllachö quedakuyarqan, porqui kënömi nirqan: “Këchö tëkäyë Diosman mañakoq washata ëwanqäyaq”. Tsëpitanam Pëdruta, Santiäguta y Juanta pusharkur huertaman yëkurirqan. Alläpa yarpachakurmi këkarqan tsëmi kënö nirqan: “Alläpa llakishqam këkä, hasta wanunanqäyaq. Këchö quedakuyë, y noqawan juntu mäkoq mäkoqlla këkäyë” (Mateu 26:36-38).

Jesusqa apostolninkunapita witirirmi, qonqurikïkur mañakur qallëkurqan. ¿Ima asuntukunapaqtaq mañakurqan? Kënömi rogakurqan: “Teytallä, qampaqqa llapampis puëdikanmi; noqalläpita kë cöpata pasëkatsillë. Peru ama noqa munanqänöqa, sinöqa qam munanqëkinö” (Marcus 14:35, 36). ¿Ima nitataq munëkarqan? ¿Nunakunata Salvanampaq carguntatsuraq jaqita munëkarqan? ¡Manam!

Jesusqa ciëlupita patsëmi wakin nunakunatapis Röma tröpakuna sufritsirnin y wanutsirnin kayanqanta rikashqa karqan. Y tsë kutiqa Jesuspis wakin nunakunanöllam nanatsikïta y llakikïta puëdirqan. Tsëmi sufritaqa munarqantsu. Peru juk asuntupaqmi masqa yarpachakurqan. Mana allita ruraqtanö wanutsiyänampaq kaqtam musyarqan y tsërëkur Teytampa jutin mana allichö quedanampaq kaqmanmi alläpa yarpachakurqan. Juk ishkë hörallachönam Diospa contran parlaq nunatanö qeruman clavar wanutsiyänan karqan.

Jesusqa unëpam mañakurqan y tsëpita kutirirnam kiman apostolninkuna punïkaqta taririrqan. Tsëmi Pëdruta kënö nirqan: “¿Manaku juk hörallapis noqawan juntu mäkoq mäkoqlla këta puëdiyarqunki? Mäkoq mäkoqlla y mañakur këkäyë, tsënöpa tentacionman mana ishkiyänëkipaq”. Jesusqa musyarqanmi apostolninkuna alläpa yarpachakur këkäyanqanta, jinamampis pullan paqaspitapis masnam karqan. Tsëmi kënö nirqan: “Nunaqa alli kaqtam rurëta munan, peru jutsasapa ëtsanqa dëbilmi” (Mateu 26:40, 41).

Tsëpitam Diosta mañakoq yapë ëwarnin kënö nirqan: “Noqalläpita kë cöpata pasëkatsillë”. Tsënö mañakur kutiriptinnam, tentacionman mana ishkiyänampaq mañakur këkäyänampa rantin, apostolninkunata punïkaqta yapë tarirqan. Mañakurnin mana këkäyanqanta Jesus niptinmi pëkunaqa ima nitapis puëdiyarqantsu (Marcus 14:40). Tsëpitanam Jesusqa yapë kutirirnin, qonqurikïkur mañakur sïguirqan.

Mana alli ruraq nunatanö wanutsiyaptin Teytampa jutinta mana allichö quedanampaq kaqmanmi Jesusqa alläpa yarpachakïkarqan. Peru Jehoväqa llapan mañakïkanqantam wiyëkarqan, tsëmi juk angelninta mandarqan kallpata qoykunampaq. Tsënö kaptimpis, Jesusqa Teytantam “masraq llapan shonqunwan mañakur sïguirqan”. Pëqa alläpam yarpachakïkarqan, porqui makinchömi këkarqan kikimpa imëyaqpis kawënin y Diosta adoraq nunakunapa kawëninkunapis. Tsërëkurchi sudorninqa patsaman shutoq yawarnöraq tikrarirqan (Lücas 22:44).

Kima kaq kutichö kutirirpis, yapëmi apostolninkunataqa punïkaqta taririrqan. Tsëmi kënö nirqan: “¡Kë precisaq hörachöran qamkunaqa punïkäyanki y jamëkäyanki! ¡Rikäyë! Höra chäramushqanam nunapa Tsurinta jutsasapakunapa makinman rantikïkuyänampaq. Sharkuyë, aku ëwakushun. ¡Rikäyë! Rantikamaqnïqa këchönam këkan” (Mateu 26:45, 46).

Pullan paqaspitapis masnam karqan. Y sacerdötikunaqa, Jesusta traicionanampaqmi Jüdasta 30 pläta metal qellëta pagayänampaq änishqa kayarqan. Tsëmi Jüdasqa precisaq sacerdötikunata y fariseukunata Jesus kaqman pusharqan. Jina Röma soldädukuna y tröpakunata mandaq juk nunapis pëkunawanmi ëwayarqan.

Pascua fiesta mikïta mikuriyaptin ëwakunampaq Jesus niriptinmi, Jüdasqa precisaq sacerdötikunaman derëchu ëwarqan (Juan 13:27). Pëkunaqa kikinkunapa guardiankunata y juk soldädukunatam ëlluriyarqan. Itsachi Jüdasqa Pascuata celebrayanqan cuartumanraq pëkunata pusharqan. Peru tsëpitaqa Cedron uranta tsimparirmi Getsemanï huertata witsäyarqan. Imëkanöpapis Jesusta tarita munarmi soldädukunaqa antorchakunata, chiwchikunata y armankunata apayarqan.

Jesus mëchö këkanqanta següru karmi, Jüdasqa Olïvus jirkaman pëkunata pusharqan. Porqui pasaq semänallaran apostolkunaqa Betaniapita Jerusalenman atska kutichö ëwar, Getsemanï huertachö juk ishkë kutikuna quedakushqa kayarqan. Peru tsë kutiqa paqasnam karqan y Jesusqa itsachi olïvus plantakunapa rurinchö këkarqan. Wakin soldädukunaqa itsachi imëpis rikäyashqatsu kayarqan, tsëqa, ¿imanöraq reqiyanman karqan? Raslla reqiriyänampaqmi Jüdasqa kënö nirqan: “Mutsanqä kaqmi kanqa, pëta tsariyanki, y escapananta mana jaqishpa apakuyanki” (Marcus 14:44).

Jesustawan apostolninkunata huertachö këkäyaqta rikärirmi, Jüdasqa pëkuna kaqman defrenti ëwarqan. Y Jesustam, “¿yamëllaku Maestru?” nir mutsarirqan. Jesusnam, “amïgu, ¿imarëkurtaq këchö këkanki?” nir tapurqan (Mateu 26:49, 50). Kikin Jesusmi, “Jüdas, ¿juk mutsëwanku nunapa Tsurinta rantikurinki?” nirqan (Lücas 22:48). Awmi, ¡tsënömi Jüdasqa Maestrunta traicionarirqan!

Tsënam Jesusqa aktsinkuna kaqman mas witirir pëkunata kënö tapurqan: “¿Pitataq ashiyanki?”. Pëkunanam, “Nazaretpita Jesustam” niyarqan. Jesusnam mana mantsashpa, “noqam kä” nirqan (Juan 18:4, 5). Y tsëchö këkaq nunakunanam patsaman ishkiriyarqan.

Ampichö escapar ëwakunampa rantinmi, pita ashikäyanqanta Jesusqa pëkunata yapë tapurqan. Y pëkunanam, “Nazaretpita Jesustam” niyarqan. Jesusnam kënö nirqan: “Noqam kä niyarqoqtaq, tsëqa, noqata ashiyämarnïqa kë nunakuna ëwakuyänanta jaqiriyë”. Tsënö mana allipa pasëkarpis, Jesusqa manam qonqarqantsu apostolninkunapita ni jukllëllatapis mana oqranampaq kaqta ninqantaqa (Juan 6:39; 17:12). Awmi, manam ni mëqantapis oqrarqantsu, sinöqa ‘ushakänampaq kaq’ Jüdasllatam (Juan 18:7-9). Tsëmi Jesusqa apostolninkuna ëwakuyänampaq jaqiriyänanta mañakïkarqan.

Jesus kaqman soldädukuna ëwëkaqta rikarmi, apostolninkunaqa, “Teytë, ¿espädawanku tuksikacharkayämü?” niyarqan (Lücas 22:49). Jesus imatapis manaraq niptinmi, Pëdruqa juk espädata tsarirkur mandakoq kaq sacerdötipa sirweqnin Malcupa rinrinta wallurapurqan.

Peru Jesusqa Malcupa rinrinta yatëkurmi herïdanta kachakäratsipurqan. Y Pëdrutam, “espädëkita sitiunman kutitsi, porqui espädata tsareq kaqkunaqa, espädawanmi wanutsishqa kayanqa” nir alläpa precisaq yachatsikïta yachatsirqan. Jesusqa prësu apakuyänampaq imanir listu këkanqanta entienditsikurmi kënö nirqan: “Tsëqa, ¿imanöraq cumplikanman kënö pasanampaq kaqta Diospa Palabran willakunqan?” (Mateu 26:52, 54). Jina nirqanmi: “¿Manaku Teyta qomanqan cöpapita upüman?” (Juan 18:11). Jesusqa wanunan kaptimpis, Teytampa munëninwan acuerdu kanqantam rikätsikurqan.

Jesusmi kënö tapurqan: “¿Imëka suwatanö tsariyämänëkipaqku espädëkikunawan y garrutikikunawan shayämurqunki? Waran waranmi templuchö tëkurnin yachatsikur karqä, peru [...] manam tsariyämarqëkitsu. Peru kë llapankunaqa pasakushqa Diospa willakoqninkuna qellqayanqan cumplikänampaqmi” (Mateu 26:55, 56).

Tsënam soldädukuna, tröpata mandaq nuna y judïukunapa guardiankuna Jesusta tsarirkur makipita watariyarqan. Tsëta rikëkurnam apostolkunaqa escapakuyarqan. Peru Jesusta qatita munarmi nunakuna rurinchö “juk jövin” quedakurqan, itsapis qateqnin Marcus karqan (Marcus 14:51). Peru reqirirnin pëtapis tsarita munayaptinmi lïnupita röpanta jaqirïkur escapakurqan.

Mana allita ruraq nunatanö Jesusta prësurirmi, Anas kaqman apayarqan. Pëqa Jesus wamrallaraq kanqan witsan y templuchö yachatsikoqkunata tapupanqan witsanmi mandakoq kaq sacerdöti kashqa karqan (Lücas 2:42, 47). Anaspa wakin tsurinkunapis tiempuwanqa sacerdötim kayarqan, peru tsë kutichöqa mashan Caifasmi tsë carguyoq këkarqan.

Jesusta Anas tapupanqanyaqmi, Caifasqa, Judïukunapa Precisaq Cortinchö kaqkunata qayatsirqan. Tsë cortichöqa 71 nunakunam yanapakuyaq y tsë grüpuchöqa mandakoq kaq sacerdöti y tsë carguyoq kashqa kaqkunapis këkäyarqanmi.

Anasqa Jesustam “qateqninkunapaq y yachatsikunqankunapaq” tapuparqan. Y Jesusnam kënö nirqan: “Noqaqa nunakunapa jananchömi parlarqö. Judïukuna ëwaräyänan Diosta adorayänan wayikunachö y templuchömi imëpis yachatsikurqö, y manam ni imatapis pakëllapaqa parlarqötsu. ¿Imanirtaq tapupämanki? Parlanqäkunata wiyashqa kaqkunata tapupë” (Juan 18:19-21).

Tsëchö këkaq juk guardiam Jesusta laqyëkurnin kënö piñaparqan: “¿Tsënöku precisaq sacerdötita contestanki?”. Peru Jesusqa kënömi nirqan: “Imatapis mana allita nishqa kaptïqa, nimë imachö mana alli kashqa kanqanta, peru ninqä alli kashqa kaptinqa, ¿imanirtaq maqamanki?” (Juan 18:22, 23). Tsënam Anasqa, mashan Caifasman Jesusta apayänampaq mandakurqan.

Tsë cortichö kaqkunaqa Caifaspa wayinchönam ëllurëkäyarqan: mandakoq kaq sacerdöti, tsë markachö precisaq nunakuna y Leyta qellqaqkuna. Pascua fiestachö Jesuspa contran juiciuta rurayanqanqa leypa contranmi karqan, peru pëkunaqa manam tsë leyta cäsuyarqantsu.

Alläpa difïcilmi karqan Jesuspa favornin llapankuna decidiyänanqa. Porqui Läzaruta kawariratsiptimpis wanuratsiyänampaqmi decidishqa kayarqan (Juan 11:47-53). Pushakoq religiösukuna Jesusta tsariyänampaq y wanutsiyänampaq niyanqampitaqa, juk ishkë junaqllaraqmi pasarishqa karqan (Mateu 26:3, 4). Awmi, manaraqpis juiciu qallaptinmi Jesustaqa wanutsiyänampaq condenashqana kayarqan.

Precisaq sacerdötikuna y Judïukunapa Precisaq Cortinchö kaqkunaqa, Jesuspa contran ulikurkur parlayänampaq testïgukunata ashirninmi, Leypa contran juiciuta rurëkäyarqan. Atskaqtam tariyarqan peru jukta juktam parlayarqan. Tsëpitanam ishkaq testïgukuna kënö niyarqan: “Noqakunam kënö neqta wiyayarqö: ‘Noqaqa nunakuna kë templuta makinkunawan rurayanqantam juchuratsishaq y kima junaqllachömi jukta sharkaratsishaq y tsëqa manam nunapa makinwan rurashqatsu kanqa’” (Marcus 14:58). Peru tsë ishkan testïgukuna niyanqampis manam igualarqantsu.

Caifasmi Jesusta kënö tapurqan: “¿Manaku imatapis ninki? ¿Ima ninkitaq kë nunakuna contrëki parlayanqampaq?” (Marcus 14:60). Jesusqa ulikurkur pëpa contran parlayaptimpis, upällam kakurqan. Tsënam Caifasqa juknöpana acusëta tïrarqan.

Pëqa alleqmi musyarqan, pipis Diospa Tsurin kanqanta niptinqa judïukuna alläpa piñakuyanqanta. Dios Teytan kanqanta pasaqkunachö Jesus nishqa kaptinmi, “Dioswan igualaq tukur” kanqanta nir judïukunaqa wanuratsita munayarqan (Juan 5:17, 18; 10:31-39). Caifasqa judïukuna imata pensayanqanta musyarmi, Jesusta kënö mandarqan: “¡Kawëkaq Diospa jutinchö jurëkur niyämë qam Diospa Tsurin Cristu kanqëkita o mana kanqëkita!” (Mateu 26:63). Jesusqa, Dios Teytan kanqantam pasaqkunachö nishqa karqan (Juan 3:18; 5:25; 11:4). Y tsë kutichö pï kanqanta mana niptinqa, Cristu y Diospa Tsurin kanqanta neguëkanqantam pensayanman karqan. Tsëmi Jesusqa kënö nirqan: “Awmi, noqam kä; y qamkunam puëdeqpa derëcha kaq lädunchö tëkaqta y ciëlu pukutëwan shamïkaqta nunapa Tsurinta rikäyanki” (Marcus 14:62).

Tsëta wiyarirnam Caifasqa röpanta rachir piñashqa kënö nirqan: “¡Diostam ofendishqa! ¿Imapaqnataq testïgukunatapis wanantsik? ¡Rikäyë! Wiyayarqunkim Diosta ofendinqanta. ¿Ima niyankitaq?”. Tsënam, “wanunanmi” nir contestayarqan (Mateu 26:65, 66).

Tsënam Jesuspita burlakur y kutar qallëkuyarqan. Wakinkunanam toqapuyarqan y laqyayarqan. Tsëpitanam qaqllanta tsaparkur yapë laqyayarqan y burlakurnin kënö tapuyarqan: “¡Diospa willakoqnin këkarqa willayämë! ¿Pitaq maqashurqunki?” (Lücas 22:64). Awmi, tsënömi Diospa Tsurinta alläpa sufritsir Leypa contran mana allita rurëkäyarqan.

Getsemanï huertachö Jesusta prësu tsaririyaptinmi, apostolkunaqa mantsakarnin escapakuyarqan. Peru ishkaq apostolninkunaqa manam escaparnin sïguiyarqantsu. Pëkunaqa Pëdruwan Jesuspa ‘juk mas qateqninmi’ kayarqan, itsapis apostol Juan karqan (Juan 18:15; 19:35; 21:24). Itsachi Anaspa wayinman apëkäyaptin Jesusta taripäriyarqan. Tsëpitanam mandakoq kaq sacerdöti Caifasman apayänampaq Anasqa nirqan, y tsë ishkan apostolkunaqa karu qepankunallatam qatiyarqan. Itsachi kikinkunatapis wanutsiyänanta mantsar y Jesusta ima pasanampaq kaqta mana musyar yarpachakïkäyarqan.

Apostol Juanqa mandakoq kaq sacerdöti Caifaswanmi reqinakoq, tsëmi wayimpa patiunman yëkaratsiyarqan. Peru Pëdruqa punkullachömi quedakurqan, tsëpitanam Juanqa kutirir sawanta täpaq sirwipakoq warmiwan parlarqan. Y tsëraqmi Pëdrutaqa yëkaratsiyarqan.

Tsë paqasqa alalarqanmi, tsëmi Caifaspa patiunchö këkaqkunaqa ninata tsaritsiyarqan y tsëchömi Pëdrupis qoñükur tëkarqan. Pëqa Jesuspa contran rurayanqan juiciu imanö ushanampaq kaqtam musyëta munarqan (Mateu 26:58). Tsaritsiyanqan nina mas atsikyaptinnam, yëkatsinqan warmiqa Pëdruta mas alli rikärirqan. Tsëmi kënö tapurqan: “¿Manaku qampis tsë nunapa qateqnin kanki?” (Juan 18:17). Pëdrutaqa wakinkunapis reqiriyarqanmi y Jesuspa qateqnin kanqantam niyarqan (Mateu 26:69, 71-73; Marcus 14:70).

Tsënam Pëdruqa pï kanqanta niyänanta mana munar, alläpa piñakur punku kaqta ëwakurqan. Jina Jesuswan mana purinqanta nirmi, “manam pëta reqïtsu ni manam musyätsu imapaq parlëkanqëkita” nirqan (Marcus 14:67, 68). Tsëmi rasumpa kaqllata nikanqanta creiyänanta munar “maldecikur y jurarnin” qallëkurqan. Tsënömi rasumpa kaqllata parlëkanqanta y mana tsënö kaptinqa maldeciyänan y sufritsiyänan mas alli kanqanta rikätsikïkarqan (Mateu 26:74).

Tsëyaqmi Jesuspa contran juiciuta rurarnin sïguiyarqan, itsapis Caifaspa wayimpa altus cuartunchö. Itsachi Pëdruwan patiuchö këkaqkunaqa testïgukuna yëkoqta y yarqoqta rikëkäyarqan.

Galilëa nunakunanö Pëdru parlaptinmi cuentata qokuriyarqan ulikïkanqanta. Jina qoñükur këkäyanqanchömi, rinrinta wallupunqan Malcupa juk kastampis këkarqan. Tsëmi Pëdruta kënö nirqan: “Noqaqa qamtam huertachö pëwan këkaqta rikarqaq, ¿awku manaku?”. Peru tsë kima kaq kutichöpis Jesuspa qateqnin mana kanqantam nirqan, y Jesus ninqannöllam juk gällu cantarirqan (Juan 13:38; 18:26, 27).

Tsë höraqa itsachi tsë wayipa balconninchö Jesusqa këkarqan. Tsëpita patsëmi Pëdruta defrenti rikärirqan y Pëdruqa manachi imanö këtapis musyarirqantsu. Tsë hörachi Pëdruqa Pascua fiestata celebrarnin tsëllaraq cenayanqanchö Jesus ninqanta yarpärirqan. ¡Imanöraq tsë höraqa Pëdru sientikurqan! Neganqampita pësakurmi shonqunchö alläpa nanatsikurqan. Tsëmi waqtata yarqurir waqakïkurqan (Lücas 22:61, 62).

Peru ¿imanötaq tsëqa pasakurqan? ¿Manaku Pëdruqa Diospa kaqchö alli këkanqanta rikätsikurqan, y Jesusta imëpis mana jaqinampaq decidïdu këkarqan? ¿Tsëqa imanirtaq Maestrunta negarirqan? Tsë höraqa mana kaqtam Jesuspita parlëkäyarqan y mana alli ruraq nunatanömi tratëkäyarqan. Tsë hörachö defendinampa rantinmi, ‘imëyaqpis kawëta qokoq palabrakunata’ katseq Jesusta Pëdruqa negarirqan (Juan 6:68).

Pëdruta pasanqanmi yachatsimantsik, pruëbakunachö y tentacionkunachö tsarakunapaq puntallapitana mana alistakurqa, shonqupita patsë Diosta sirwikarpis mana alliman ishkita puëdinqantsikta. Awmi, Pëdruta pasanqanqa alleq cuidakuyänampaqmi yachatsimantsik.