NÖTAKUNA
1. JEHOVÄ
Diospa jutinqa Jehovämi, y tsë jutiqa, “Pëmi Rurakänampaq Ruran” ninanmi. Jehoväqa llapanta puëdeq Diosmi. Pëmi Patsata, ciëluta y llapan imëkata kamashqa. Llapan pensanqanta ruranampaqmi pëpaqa podernin kan.
Hebreu idiömachöqa chusku letrawanmi Diospa jutinta escribiyan. Y quechuachöqa tsë letrakunataqa YHWH o JHVH nishpam reqintsik (jina kanmanmi YHVH). Hebreu Idiömachö Escribiyanqan Diospa Palabranchöqa 7.000 kutinömi yurin. Më tsëchöpis Jehovä jutitaqa idiömankunachö parlayanqanmannömi niyan o pashtatsiyan.
▸ Cap. 1, pärr. 15, päginapa ura kuchunchö willakï
2. BIBLIACHÖ ESCRIBIRËKAQQA ‘DIOSPITAM SHAMUN’
Jehovä Diosqa nunakunatam utilizarqan Bibliata escribiyänampaq. Tsë nunakunaqa Diospa pensamientunllatam escribiyarqan. Këman pensarishun: juk patron secretariunta juk cartata escribitsiptinqa, ¿pipa pensamientuntataq tsë secretariuqa escribinqa? Patronnimpa pensamientuntam. Tsaq tsënöllam Diosnintsikpis santu espïritunwan nunakunata tukïnöpa yanaparqan pëpa pensamientunkunata Bibliaman escribiyänampaq. Tsëmi höraqa juk visionchö o suëñïninkunachö rikäyanqankunata o wiyayanqankunata escribiyarqan.
3. BIBLIACHÖ KËKAQ CONSËJUKUNA
Bibliachö këkaq consëjukunaqa alli kawakunantsikpaqmi yanapamantsik. Por ejemplu, “mana alli nunakunawan juntakïqa, alli kaq costumbrikunatam oqratsikun” neq consëjuqa entienditsimantsik, mana alli amïgukunawan juntakurqa mana allichö ushanapaq kaqtam, peru alli amïgukunawan juntakurqa allichö ushanapaq kaqtam (1 Corintius 15:33). Y, “imatam nuna murïkan, tsaq tsëllatam seganqapis” neq consëjunam entienditsimantsik, mana allikunata rurarninqa mana allichö ushanapaq kaqta (Gälatas 6:7).
4. BIBLIACHÖ KËKAQ WILLAKÏKUNA
Bibliachö këkaq willakïkunataqa Diosnintsikmi willatsikurqan. Pëqa willakoqninkunatam mandarqan munënin ima kanqanta, imanö portakuyänanta munanqanta, imakunata mandakunqanta y pikunata ushakätsinampaq kaqta willakuyänampaq. Jinamampis, Bibliachö këkaq wakin willakïkunaqa shamoq tiempuchö imakuna pasakunampaq kaqtam rikätsikun. Y mëtsika willakïkunanam cumplikashqa.
5. DIOSPA AKRASHQAMPAQ BIBLIA WILLAKUNQANKUNA
Diospa Akrashqampaq Biblia willakunqankunaqa llapanmi Jesuschö cumplikarqan. Rikäri “Diospa Akrashqampaq Biblia willakunqankuna” nishqan recuadruta.
▸ Cap. 2, pärr. 17, päginapa ura kuchunchö willakï
6. ¿IMANÖ KAWAKUNATATAQ DIOSNINTSIK MUNARQAN?
Jehovä Diosnintsikqa, kë Patsa juk shumaq huerta kananta y llapan nunakuna pëta kuyayänantam munarqan. Y tsëta munanqanqa manam cambiashqatsu. Ichikllachönam Diosnintsikqa llapan mana allikunata ushakäratsimunqa, peru pëta cäsukoqkunaqa mana wanushpanam kawakuyanqa.
7. SATANAS DIABLU
Satanas Diabluqa Diospa contran churakaq angelmi. Tsë mana alli angelpaqmi Bibliachöqa Satanas nin, y tsë palabraqa “contrakoq” ninanmi, porqui Jehoväpa contranmi churakarqan. Jina tsë mana alli angelpaqmi Bibliachöqa Diablu nin, y tsë palabraqa “chikikur tumpakoq” ninanmi, porqui Diospaqmi mana kaqta parlan y nunakunatam engañëkan.
8. ANGELKUNA
Jehoväqa Patsata manaraq kamarninmi angelkunata kamarqan. Pëkunataqa ciëluchö kawayänampaqmi kamarqan. 100 millonpitapis mas angelkunam kan (Daniel 7:10). Llapan angelkunapam jutinkuna kayäpun, y nunakunanöpis angelkunaqa cada ünum jukläya jukläya pensamientuyoq y sentimientuyoq kayan. Angelkunaqa humildim kayan, tsëmi nunakuna adorayänantaqa munayantsu. Pëkunaqa tukï carguyoq y imëka rurëyoqmi kayan. Wakinkunaqa, Jehoväpa puntanchömi rurëninkunata cumpliyan, wakinqa Diospa alli willakïninkunatam willakuyan, wakinqa entëru Patsachö Diospa sirweqninkunatam cuidayan y tukïnöpa yanapayan. Jinamampis wakinkunataqa mana alli nunakunata ushakätsinampaqmi Diosnintsik mandan, y wakinqa Diospa Gobiernumpita yachatsikoqkunatam yanapayan (Salmus 34:7; Revelacion [Apocalipsis] 14:6; 22:8, 9). Shamoq tiempuchöqa Armagedon guërrachömi angelkunaqa Jesusta yanapayanqa (Revelacion 16:14, 16; 19:14, 15).
▸ Cap. 3, pärr. 5; cap. 10, pärr. 1
9. JUTSA
Jutsata rurëqa, mana allikunata munë, mana allikunata pensë y Jehoväpa o pëpa voluntänimpa contran imatapis rurëmi. Jutsa rurëqa Jehovä Diospitam rakimantsik. Tsëmi pëqa Palabran Bibliachö qomarquntsik mandamientunkunata y consëjukunata, ardëpaqa jutsata mana ruranantsikpaq. Punta nunata Jehovä kamanqan witsanqa llapampis allillam karqan. Peru Adanwan Ëvaqa Diosta mana cäsukurmi jutsaman ishkiriyarqan. Tsënöpam jutsasapa tikrariyarqan. Y jutsapa culpanrëkurmi edäyëman chäyarqan y wanuyarqan. Noqantsikpis Adanpa mirënimpita karmi jutsa ruraq kantsik, tsëmi edäyantsik y wanuntsik.
▸ Cap. 3, pärr. 7; cap. 5, pärr. 3
10. ARMAGEDON
Armagedonqa Jehovä Diospa guërranmi. Tsë guërrachömi Jehoväqa Satanaspa mana alli rurëninkunata y llapan mana alli nunakunata chipyëpa ushakätsinqa.
▸ Cap. 3, pärr. 13; cap. 8, pärr. 18
11. DIOSPA GOBIERNUN
Tsë Gobiernutaqa ciëluchömi Jehovä Dios patsätsishqa. Y tsëchö mandakoq Reyqa Jesucristum. Shamoq tiempuchöqa tsë Gobiernuwanmi Jehovä Diosqa llapan mana allikunata ushakäratsinqa. Y tsë Gobiernullanam entëru Patsata gobernanqa.
12. JESUCRISTU
Diosnintsikqa Jesustam imëkapitapis mas puntata kamarqan. Tsëpitanam Jehoväqa Jesusta kë Patsaman kachamurqan noqantsikrëkur wanunampaq. Y nunakuna wanuratsiyaptimpis, Jehovä Diosqa kawariratsirqanmi. Y kananqa ciëluchömi gobernëkan Diosnintsik patsätsinqan Gobiernuchö.
13. 70 SEMÄNAKUNAPAQ DIOSNINTSIK WILLATSIKUNQAN
Bibliaqa unëpitanam willakurqan Diospa Akrashqan imë yurimunampaq kaqta. Pë yurimunampaqqa juk tiempuran pasanan karqan, tsë tiempupaqmi Bibliachöqa 69 semänakuna nin. Y, ¿imëtaq tsë 69 semänakunaqa qallarqan? Jesus manaraq shamuptin (J.m.sh.) 455 watachömi. Y, ¿imëtaq usharqan? Jesus shamushqanchöna (J.sh.) 29 watachömi.
¿Imanötaq musyantsik tsë 69 semänakunaqa 29 watachö usharinqanta? 69 semänakunataqa J.m.sh. 455 watapita patsëmi yupar qallantsik, porqui tsë watachömi Diospa sirweqnin Nehemïas Jerusalen markaman chärirqan, y tsë markata altsar qallëkurqan (Daniel 9:25; Nehemïas 2:1, 5-8). Musyanqantsiknöpis, juk semänachöqa 7 junaqkunam kan, peru kë cäsuchöqa, juk semänaqa manam 7 junaqkunatsu, sinöqa 7 watakunam. Y, ¿imanötaq tsëtaqa musyantsik? Porqui Bibliam rikätsikun kënö cäsukunachöqa ‘juk junaqqa juk wata’ kanqanta (Nümerus 14:34; Ezequiel 4:6). Tsëmi juk semänaqa 7 watakuna, y 69 semänakunaqa 483 watakunam (69 x 7). Tsëmi J.m.sh. 455 watapita patsë 483 watakunata yuparqa J.sh. 29 wataman chärintsik (porqui manam kantsu cëru nishqan wata). Y, ¿imataq 29 watachöqa pasakurqan? Tsë watachöqa Jesusmi bautizakurqan, y tsëchömi cläru rikakärirqan Diospa Akrashqanqa Jesus kanqan (Lücas 3:1, 2, 21, 22).
Jina tsë willakïchöqa, juk semäna maspaqmi Bibliaqa parlan, juk parlakïchöqa, 7 watakuna maspaq. Tsë tiempuchömi Diospa Akrashqanta wanutsiyänan karqan. Tsëqa pasakurqan J.sh. 33 watachömi. Y 36 watapita patsëqa manam judïu kaqkunallatatsu Diospa Gobiernumpita willayarqan, sinöqa tukï nacion nunakunatanam willar qallëkuyarqan (Daniel 9:24-27).
▸ Cap. 4, pärr. 7, päginapa ura kuchunchö nötata rikäri
14. TRINIDADPAQQA MANAM BIBLIACHÖ PARLANTSU
Bibliaqa yachatsikun Jehovä Diosnintsikqa kamakoq Yayantsik kanqantam, y imatapis manaraq kamarnin Jesusta kamanqantam (Colosensis 1:15, 16). Jesusqa manam Llapanta Puëdeqtsu, y pëqa manam ni imëpis nirqantsu Dioswan igual kanqanta. Tsëpa rantinqa kënömi nirqan: “Teytaqa noqapita mas puëdeqmi” nishpa (Juan 14:28; 1 Corintius 15:28). Peru wakin religionkunachöqa yachatsikuyan kima (kimsa) Dioskuna jukllëlla kayanqantam. Pëkunaqa niyan Teyta, Tsuri y santu espïritu kimaq dioskuna karpis, tsë kimanqa juk Dioslla kayanqantam. Trinidad palabraqa manam Bibliachö kantsu. Tsë yachatsikïqa mana alli religionkunapitam shamun.
Santu espïrituqa Jehovä Diosnintsik utilizanqan kallpam. Tsë kallpaqa imëkatam ruran, peru manam rikakuntsu, y tsëtam Diosnintsikqa utilizan llapan munanqanta ruranampaq. Santu espïrituqa manam Diostsu. Por ejemplu, apostolkuna kawayanqan witsanchöqa “llapankunam santu espïrituwan junta tikrariyarqan”, porqui Jehovämi kënö nishqa karqan: “Santu espïritütam tukïläya nunakunaman ramashaq” (Hëchus 2:1-4, 17).
▸ Cap. 4, pärr. 12; cap. 15, pärr. 17
15. CRUZ
¿Imanirtaq Diosta rasumpa adoraqkunaqa cruzta utilizäyantsu?
Mana alli religionkunachöqa unëpita patsëmi cruzta utilizäyaq. Unë witsanchöqa, Dios kamashqankunata adorayänampaqmi cruzta utilizäyaq. Jina ollqukuna y warmikuna lluta pununakurnin diosninkunata adorayanqanchöpis cruztam utilizäyaq. Peru rasumpa cristiänukunaqa, Jesus wanurishqampita 300 watakunayaqpis manam cruzta utilizäyarqantsu. Peru Römachö gobernador Constantïnuqa llapan cristiänu kaqkuna cruzta utilizäyänampaqmi mandakurqan. Y tsënömi Diosman mana creeq nunakunata obligar qallëkurqan iglesiaman ëwayänampaq y cruzta utilizäyänampaq. Peru Jesusqa manam juk cruzchötsu wanurqan. Juk catölicu libruchömi kënö nin: “Kë Patsaman Jesus manaraq shamuptimpis, nunakunaqa cruzta utilizäyaqnam, y Jesusman mana creeq nunakunapis utilizäyaqmi” (New Catholic Encyclopedia).
Jesustaqa manam cruzchötsu wanutsiyarqan. Wakin Bibliakunachö “cruz” nishpa traduciyanqan palabraqa, Griëgu Idiömachö Escribiyanqan Diospa Palabranchöqa stau·ros ninmi, y tsëqa “posti” o “shäraq qeru” ninanmi. Juk Bibliachömi nin griëgu idiömachö escribiyanqan Mushoq Testamentuchöqa, stau·ros palabraqa “ishkë cruzapanakushqa qerumanqa ni ichikllapis mana pensatsikunqanta” (The Companion Bible). Awmi, Jesustaqa juk qeruman clavarmi wanutsiyarqan, y manam juk cruzchötsu.
Jehoväqa manam munantsu pëta adorarnin imäginkunata o juk cösaskunata utilizänantsikta (Exodu 20:4, 5; 1 Corintius 10:14).
16. JESUS WANUNQANTA YARPÄNA REUNION
Jesusqa qateqninkunatam mandarqan wanunqanta yarpäyänampaq. Jehoväpa testïgunkunaqa judïukunapa calendariunchö 14 de nisan nishqan fëchachömi Jesus wanunqanta yarpäyä. Y tsë junaqmi israelïtakunaqa Pascua fiestata celebrayaq. Jesus wanunqanta yarpäna reunionchöqa, llapantsikmi tantatawan vïnuta makyanakurnin pasatsintsik. Tantaqa Jesuspa ëtsan cuentam, y vïnuqa yawarnin cuentam. Jesuswan ciëluchö gobernamoqpaq kaqkunallam tantataqa mikuyan y vïnutapis upuyan. Patsachö kawaqpaq kaqkunaqa alläpa respëtuwanmi tsë reunionman ëwayan, peru manam tantata mikuyantsu ni vïnuta upuyantsu.
17. ALMA
Traducción del Nuevo Mundo Bibliachö y Mushoq Patsachö Kawaqkunapaq Diospa Palabran Bibliachöqa, alma palabrataqa utilizan këkunapaq parlarninmi, 1) nunakunapaq, 2) animalkunapaq y 3) nunakunapa o animalkunapa vïdampaq. Tsëta rikärishun:
Nunakunapaq. “Noëpa tiempunchömi [...] wallkaq nunakunalla, juk parlakïchöqa puwaq nunakunalla, [“almakunalla”, nöta] yaku jananchö salvakuyarqan” (1 Pëdru 3:20). “Almakunalla” nirqa nunakunapaqmi parlëkan. Tsë nunakunaqa kayarqan Noë, warmin, kima (kimsa) ollqu wamrankuna y kima lumtsïninkunam.
Animalkuna. “Tsëpitanam Dios nirqan: ‘Patsachöpis miratsun tukïläya kawaq almakuna: manshu animalkuna, taksha animalkuna y chukaru animalkunapis’. Y ninqannömi karqan” (Genesis 1:20, 24).
Nunakunapa o animalkunapa vïdan. Jehovämi Moisesta kënö nirqan: “Almëkita asheq nunakunaqa llapannam wanuyashqa” (Exodu 4:19). Patsachö Jesus këkarninmi kënö nirqan: “Noqaqa alläpa alli kaq mitsikoqmi kä; alläpa alli kaq mitsikoqqa, üshakunarëkurmi kawëninta [“almanta”, nöta] qon” (Juan 10:11).
Jinamampis, imatapis llapan almantsikwan ruranapaq Bibliachö nimarnintsikqa, gänas gänaslla y llapan puëdinqanmannö ruranantsikpaqmi nikämantsik (Deuteronomiu 6:5; Mateu 22:37, nöta). Y höraqa, nunapa almampaq parlarqa, nunapa munënimpaqmi parlëkan. Jina Bibliachöqa nin, juk wanushqa nuna o animalpis “wanushqa alma” kanqantam (Nümerus 6:6; Proverbius 13:2; Ageu 2:13).
▸ Cap. 6, pärr. 5, päginapa ura kuchunchö nötata rikäri; cap. 13, pärr. 17; cap. 15, pärr. 17
18. ESPÏRITU
Traducción del Nuevo Mundo Bibliachö y Mushoq Patsachö Kawaqkunapaq Diospa Palabran Bibliachöqa atska cösaspaqmi “espïritu” nin. Peru masqa, nunakuna rikëta mana puëdiyanqan kaqkunapaqmi tsënöqa nin, por ejemplu, vientupaq o nunakunapa y animalkunapa jamanimpaq. Jina angelkunapaq, demoniukunapaq y Diospa tukïta ruraq kallpampaqpis Bibliachöqa espïritu ninmi. Peru Bibliaqa manam yachatsikuntsu wanurishqa espïrituntsik kawar sïguinqanta (Exodu 35:21; Salmus 104:29; Mateu 12:43; Lücas 11:13).
▸ Cap. 6, pärr. 5, päginapa ura kuchunchö nötata rikäri; cap. 15, pärr. 17
19. GEHËNA
Wakin Bibliakunachöqa, griëgu idiömachö Gehëna nishqan palabratam “infiernu” nishpa traduciyashqa. Peru Gehënaqa Jerusalenpa amänunchö këkaq pukrupa (ukrupa) jutinmi karqan, y tsëchöqa manam kawëkaq nunakunata o animalkunataqa kayayaqtsu, sinöqa basürankunatam tsë sitiuchöqa chipyëpa kayarnin ushakätsiyaq. Tsëmi Gehënapaq Jesus parlarninqa, manam nunakunata kayayänan o sufritsiyänan sitiupaqtsu parlëkarqan, sinöqa wakin nunakuna chipyëpa ushakäyänampaq kaqta y manana kawariyämunampaq kaqtam rikätsikïkarqan (Mateu 5:22; 10:28).
20. PADRENUESTRU
Tsë mañakïwanmi Jesusqa qateqninkunata yachatsirqan imakunapaq mañakuyänampaq kaqta. Atska asuntukunapaq mañakunantsikpaqmi Jesusqa yachatsikurqan, y wakinqa këkunam kayan:
“Jutiki alläpa respëtuwan rikashqa katsun”
Jehovä Diospa jutintaqa unë tiempupita patsënam respetayantsu, y mana kaqtam pëpaq parlayan. Tsëmi mañakunantsik kikin Jehovä Dios jutinta respetatsinampaq. Tsënöpam ciëluchö y Patsachöpis Diospa jutinta respetayanqa y precisaqpaq churayanqa.
“Gobiernïki shamutsun”
Tsënö mañakurqa, Diospa Gobiernun Satanaspa munëninta ruraq nunakunata ushakätsinampaq, y tsë Gobiernu kë Patsata gobernamunampaq y Shumaq Patsaman tikratsimunampaqmi mañakïkantsik.
“Patsachö munëniki rurakätsun”
Tsënö mañakurqa, kë Patsapaq Diosnintsik munanqan cumplikänampaqmi mañakïkantsik. Juk parlakïchöqa, cäsukoq kaq nunakuna jutsannaq këman chäyänampaq y Shumaq Patsachö mana wanushpana kawakuyänampaqmi mañakïkantsik, porqui tsënö kawakunantsiktam Jehovä Diosqa munarqan.
21. JESUS WANUNQAN
Jehovä Diosqa jutsapita y wanïpita nunakunata salvananrëkurmi Jesus wanunanta permitirqan. Punta nuna Adanqa jutsannaqmi karqan, peru jutsata rurëkurmi llapantsikta jutsaman rantikamarqantsik. Tsëmi jutsannaq këman chänapaqqa, jutsannaq vïdanta entregar-raq Jesus rantimänantsik precisarqan. Jinamampis, Jehovä Dioswan amïgu këman chänapaqmi Jesus wanunqanqa yanapamantsik. Awmi, noqantsikrëkur Jesus wanunqampitam puëdintsik jutsannaq këman chëta y mana wanushpa kawakïta.
▸ Cap. 8, pärr. 21; cap. 9, pärr. 13
22. ¿IMATAQ PASAKURQAN 1914 WATACHÖ?
Bibliachö Daniel librupa 4 kaq capïtulun willakunqanmi rikätsikun, 1914 watachö Diospa Gobiernun gobernar qallanqanta.
Biblia willakunqan. Jehovä Diosqa imakuna pasakunampaq kaqta musyatsikunanrëkurmi Nabucodonosor nishqan reyta suëñïninchö revelarqan. Tsë suëñïninchömi rikarqan juk jatun montita wallurirnin quedaq troncunman juk redondu fiërruta churayanqanta, tsënöpa “qanchis tiempukunapa” mana tseqllinampaq. Y tsë tiempu pasariptinqa, yapëmi tsë qeruqa tseqllir qallëkunan karqan (Daniel 4:1, 10-16).
Imata rikätsikunqan. Tsë jatun montiqa Jehovä Diospa Gobiernuntam rikätsikun. Jehovä Diosqa unë tiempupita patsëmi Jerusalen markachö gobernaq reykunawan Israel nacionta dirigirqan (1 Crönicas 29:23). Peru tsë reykunaqa mana cäsukoqmi kayarqan, tsëmi Jehoväqa permitirqannatsu gobernar sïguiyänanta. Jerusalentam ushakäratsiyarqan Jesus manaraq shamuptin 607 watachö. Tsë watachömi Biblia willakunqan “qanchis tiempukuna” qallëkurqan (2 Rëyes 25:1, 8-10; Ezequiel 21:25-27). Jesusmi nirqan “nacionkunapaq dispunishqa tiempu” ushanqanyaq juk nacion nunakuna Jerusalenta dominayänampaq kaqta. “Nacionkunapaq dispunishqa tiempu” nir y “qanchis tiempukuna” nirqa tsëllapaqmi Bibliaqa parlëkan (Lücas 21:24). Tsëmi rikätsikun, ‘qanchis tiempukunaqa’ Jesus Patsachö kawanqan witsanchö manaraq ushanqanta. Jehoväqa änikurqan, qanchis tiempukuna ushariptin juk mandakoq Reyta churanampaqmi. Tsë mandakoq Reyqa Jesusmi. Pëtam Jehoväqa 1914 watachö Mandakoq kanampaq churarqan. Pëqa llapan cäsukoq nunakunamanmi mana ushakaq bendicionkunata apamunqa (Lücas 1:30-33).
Ëka tiempu duranqan. ‘Qanchis tiempukunaqa’ 2.520 watakunam durarqan. Jesus manaraq shamuptin 607 watapita, 2.520 watakunata yupashqaqa, 1914 watamanmi chan (porqui manam kantsu cëru wata). Jehovämi 1914 watachö Jesusta churarqan ciëluchö Mandakoq kanampaq.
¿Imanötaq musyantsik ‘qanchis tiempukunaqa’ 2.520 watakuna duranqanta? Bibliachömi nin kima (kimsa) tiempukuna mas pullan tiempuqa 1.260 junaqkuna kanqanta (Revelacion 12:6, 14). Tsëmi 1.260 junaqkunata ishkë kuti yupashqaqa 2.520 junaqkuna yarqun. Tsëmi nintsik ‘qanchis tiempukunaqa’ 2.520 junaqkuna kanqanta. Peru Bibliachömi nin, “juk junaqqa juk wata” cuenta kanqanta. Tsëmi 2.520 junaqkunaqa, 2.520 watakuna (Nümerus 14:34; Ezequiel 4:6).
23. ARCANGEL MIGUEL
Arcangel palabraqa “angelkunapa mandaqnin” ninanmi. Bibliachöqa juk arcangel-llapaqmi parlan, y jutinqa Miguelmi (Daniel 12:1; Jüdas 9).
Miguelqa llapan angelkunapa mandaqninmi. Bibliachömi kënö nin: “Miguelwan angelninkunam mantsanëpaq jatun culebrawan pelyayarqan, y mantsanëpaq jatun culebrawan angelninkunam pëkunawan pelyayarqan” (Revelacion 12:7). Nïkurmi nin, Jesusqa Diospa tröpankunapa mandaqnin kanqanta. Tsëmi rikätsikun Miguelqa Jesuspa juknin kaq jutin kanqanta (Revelacion 19:14-16).
▸ Cap. 9, pärr. 4, päginapa ura kuchunchö nötata rikäri
24. USHANAN JUNAQKUNA
Ushanan junaqkunachöqa imëka mana allikuna y alli cösaskunam Patsachö pasakunan karqan. Tsë tiempullapaqmi Bibliachöqa “imëkapis imanö këkanqampa ushënin” y ‘nunapa Tsurin këkämunqan witsan’ nin (Mateu 24:3, 27, 37). ‘Ushanan junaqkunaqa’ 1914 watachömi qallarqan, Diospa Gobiernun ciëluchö patsakanqan watachö. Y, ¿imëtaq ushanqa? Armagedon guërrachömi. Tsë guërrachömi Satanaspa makinchö këkaq nunakunata Diospa Gobiernun ushakäratsinqa (2 Timoteu 3:1; 2 Pëdru 3:3).
25. WANUSHQAKUNAM KAWARIYÄMUNQA
Wanushqakunataqa Diosnintsikmi poderninwan kawaritsimunqa. Bibliachöqa 9 nunakunapaqmi willakun wanushqa kayanqampita kawariyämunqanta. Jehovä Diosmi Elïasta, Eliseuta, Jesusta, Pëdruta y Pabluta poderninkuna qorqan wanushqakunata kawaritsiyänampaq. Shamoq tiempuchöqa ‘alli kaqta ruraqkunata’ y ‘mana allita ruraqkunata’ kawaritsimunampaqmi Jehoväqa änimantsik (Hëchus 24:15). Jina Bibliachöqa nin wakin nunakunaqa ciëluchö kawariyänampaq kaqtam. Tsë nunakunataqa kikin Diosnintsikmi akran ciëluchö Jesuswan juntu kayänampaq (Juan 5:28, 29; 11:25; Filipensis 3:11; Revelacion 20:5, 6).
26. BRUJERÏAKUNA Y DEMONIUKUNAPA KAQKUNA
Wakin nunakunaqa wanushqakunapa espïritunwan parlëta munar o imatapis musyëta munarmi brüjukunaman, chamankunaman o adivïnukunaman ëwayan, peru tsëta rurëqa alläpa mana allim. Bibliachömi nin tsëkunaqa brujerïa kanqanta. Tsëkunata asheqkunaqa pensayan wanurishqa almantsik o espïrituntsik kawar sïguinqantam. Peru tsë creenciataqa mana alli religionkunachömi yuritsiyarqan. Demoniukunaqa Diosnintsik chikinqankunata ruratsimënintsiktam munayan. Wakin nunakunaqa demoniukunapa engäñunman ishkirmi horoscuputa leyiyan, qatitsikuyan, magia ruraqkunaman ëwayan, brujerïata rurayan, naya (ranya) kanqanman creiyan, y poderyoq nunakunata rikätsikoq pelïculakunata rikäyan. Jinamampis wakin librukuna, revistakuna, pelïculakuna, cuadrukuna, cartelkuna y cancionkunaqa demoniukunapa rurëninkunata y magiatam allitanö y shumaqtanö rikätsikun. Jina wanushqakunata pampakurnin wakin rurayanqan costumbrikunapis demoniukunapa engäñunmi. Pï më nunakunam wanushqakunapa alman kawar sïguinqanta pensar wanushqakunata vëlayan, rezapäyan y cantapäyan, yupinta (rastrunta) rikäyänampaq kaqta pensar uchpata jichayan, juk wata pasariptin misan ruratsiyan, todo los santos nishqanchö mikïnin churapuyan, y maskunata rurayan. Jinamampis wakin nunakunaqa demoniukuna yanapanampaqmi utilizäyan drögakunata, kukata, cigärrukunata y alcoholta (Gälatas 5:20, 21; Revelacion 21:8).
▸ Cap. 10, pärr. 10; cap. 16, pärr. 4
27. CIËLUTA Y PATSATA GOBERNANAMPAQ AUTORIDÄYOQQA JEHOVÄLLAM
Jehoväqa llapanta puëdeq Diosmi. Pëmi ciëluta, Patsata y llapan imëkakunata kamashqa (Revelacion 15:3). Tsëmi llapan imëkapis pëpa. Y pëllam derëchuyoq llapan kamanqankunata autoridäninchö katsinampaq (Salmus 24:1; Isaïas 40:21-23; Revelacion 4:11). Jehoväqa llapan kamanqankunapaqmi leykunata patsätsishqa. Jinamampis, gobernaqkunata churanampaqpis pëqa derëchuyoqmi. Tsëmi Jehoväta kuyarnin mandamanqantsikkunata cäsukurqa, rikätsikuntsik llapan kamanqankunata gobernanampaq derëchuyoq y autoridäyoq kanqanta respetanqantsikta (1 Crönicas 29:11).
28. ABORTAYANQAN
Manaraq yureq wamrata ardëpa abortayanqanqa alläpa grävi jutsam. Juk warmi qeshyaq tikrariptinqa juk criatüram pachanchö formakar qallëkun. Tsë formakëkaq llulluqa manam juk pedäzu ëtsallatsu ni yawarllatsu.
29. YAWARTA CHURAKUYANQAN
Wakin qeshyëkaqkunataqa vënankunapam yawarta churapuyan, y wakin cäsuchöqa yawarpita jorqayanqan plasma nishqanta, glöbulos röjos nishqanta, glöbulos blancos nishqanta o plaquëtas nishqantam churapuyan. Tsë yawartaqa kikimpata o jukkunapata jorqëkurmi qeshyëkaqman churapuyan, y wakin cäsuchöqa guardarätsiyanqan yawartam churapuyan.
30. ALLI PORTAKUYÄNAMPAQ YACHATSI
Jehoväqa shumaq consejamarnintsik, entienditsimarnintsik y corrigimarnintsikmi alli portakunapaq yachatsimantsik. Pëqa manam ni imëpis feyupa castigamarnintsikqa yachatsimantsiktsu (Proverbius 4:1, 2). Alli portakunapaq Jehovä yachatsimanqantsikqa alläpam yanapamantsik, tsëmi kushishqa chaskikushwan (Proverbius 12:1). Jehoväqa kuyamarnintsikmi corrigimantsik y alli portakïta yachatsimantsik. Höraqa mana allita pensëkanqantsiktam rikätsimantsik, y tsëmi yanapamantsik pë munanqannö pensanapaq y alli kaqta ruranapaq. Teytakunaqa Jehoväpa ejemplumpitam yachakïta puëdiyan. Wamrankuna alli portakïta yachakuyänampaqqa, cäsukoq kayänan imanir precisanqantam entienditsiyänan. Jinamampis Jehoväta y Palabran Bibliata kuyayänampaq y Bibliachö këkaq consëjukunata entiendiyänampaqmi yanapayänan.
31. DEMONIUKUNA O SUPËKUNA
Demoniukunaqa mana alli angelkunam kayan, y poderyoqmi kayan. Pëkunaqa Diosta mana cäsukurmi mana allikunata rurayarqan y tsënömi Diospa enemïgun tikrariyarqan (Genesis 6:2; Jüdas 6). Pëkunaqa Diabluman qaqarmi Diospa contran tikrayarqan (Deuteronomiu 32:17; Lücas 8:30; Hëchus 16:16; Santiägu 2:19).