INTERNETPI BIBLIOTECA Watchtower
Watchtower
INTERNETPI BIBLIOTECA
quichua (chimborazo)
ꞌ
  • Cꞌ
  • cꞌ
  • CHꞌ
  • chꞌ
  • Pꞌ
  • pꞌ
  • Qꞌ
  • qꞌ
  • Tꞌ
  • tꞌ
  • BIBLIA
  • PUBLICACIONCUNA
  • TANDANACUICUNA
  • bt yachai 11 págs. 85-92
  • ‘Espíritu santohuan junda cashpami cushicushpa catircacuna’

Can mashcacushcaca mana tiyanchu.

Quishpichihuai, videoca mana ricurinchu.

  • ‘Espíritu santohuan junda cashpami cushicushpa catircacuna’
  • “Diospaj Gobiernomanta tucuita” huillashunchij
  • Subtitulocuna
  • Caitapish mashcai
  • ‘Bernabetapish, Saulotapish chꞌicanyachichij ñuca nishcata rurachunmi cayashcani’ (Hechos 13:1-12)
  • ‘Cushichij shimicuna’ (Hechos 13:13-43)
  • “Shujtaj llajtacunapi huillanaman rinchij” (Hechos 13:44-52)
  • ‘Diospaj shutipimi mana manchashpa huillarcacuna’
    “Diospaj Gobiernomanta tucuita” huillashunchij
  • Pablopish Bernabepish caru llajtacunapimi huillarca
    Jesús shina causashunchij huillashunchij (2018)
  • Discipulocunaca achca llajtacunapimi predicarcacuna
    Bibliamanta yachana ñuca libro
  • ‘Congregacioncunatami sinchiyachircacuna’
    “Diospaj Gobiernomanta tucuita” huillashunchij
“Diospaj Gobiernomanta tucuita” huillashunchij
bt yachai 11 págs. 85-92

YACHAI 11

‘Espíritu santohuan junda cashpami cushicushpa catircacuna’

Gentecunaca Pablo huillashcataca mana uyasha nircacunachu

Hechos 13:1-manta 52-cama japishcami can

1, 2. a) ¿Imamantataj Bernabeman, Saulomanpish mingashca trabajoca shujtaj misionerocunamantaca chꞌican carca? b) ¿Hechos 1:8-pi nishcacuna pajtarichunca imatataj rurarcacuna?

ANTIOQUÍA de Siria llajtapica achca cushicuimi tiyarca. Tucui profetacunamanta, yachachijcunamantapishmi Diospaj espíritu santo ayudajpi Bernabetapish, Saulotapish alli huillaicunata caru llajtacunapi huillachun agllarcacuna (Hech. 13:1, 2).a Misionerocunata alli huillaicunata huillachunca ñami cachashcacuna carca. Shinapish paicunaca Jesusta catijcuna tiyashca llajtacunallapimi predicashcacuna carca (Hech. 8:14; 11:22). Pero chai tiempopica Saulo y Bernabeca mana nunca huillashca caru llajtacunapimi huillanaman rina carcacuna. Paicunaca Juan Marcoshuanmi rigrircacuna.

2 14 huatacuna huashaman Jesusca: “Jerusalenpi, tucui Judeapi, Samariapi, cai allpapi tiyaj caru llajtacunapipish ñucamanta huillanguichij” nircami (Hech. 1:8). Cai shimicunatami Bernabepish, Saulopish ñalla pajtachingacuna.b

‘Bernabetapish, Saulotapish chꞌicanyachichij ñuca nishcata rurachunmi cayashcani’ (Hechos 13:1-12)

3. ¿Punta siglopi viajanaca imamantataj sinchi carca?

3 Cunan punllacunaca carro, avión tiyashcamantami caru llajtacunaman ashalla horascunapi chayai tucunchij. Pero punta siglopica mana alli ñancunatami chaquillahuan purina carca. Gentecunaca 30 kilometrosta purishpami shaicushca sintirijcuna carca.c Saulopish Bernabepish chai asignacionta japishpaca contentomi sintirircacuna. Pero chaita pajtachingapajca esfuerzo, sacrificiota rurana cashcatami yacharcacuna (Mat. 16:24).

PURINAPAJ SINCHI ÑANCUNA

Ñaupa tiempopica ñancunata viajashpaca barcopi viajanata yalli achca cullquimi valij carca. Achca tiempo, esfuerzopishmi minishtirirca. Huaquin lugarcunaman chaquillahuanmi ri tucurcacuna.

Maijancunaca cada punllami 30 kilometrocunata rina carca. Paicunaca calorpi, tamyapi, chiripimi purina carca. Shuhuacunamantapishmi cuidarina carca. Chaimantachari Pabloca: ‘Jatun yacucunapi cashcamanta, shuhuacunamanta llaquicunata charircani’ nirca (2 Cor. 11:26).

Romaman chayangapajca alli ñancunami tiyarca. Ñanta rishpaca pozadacunata japinallami carca. Imata randingapajpish taberna nishca negociocunami tiyarca. Chai tiempopi historiadorcunaca chai lugarcuna mapa, húmedo cashcata, chaipi achca gentecuna, piquicunapish tiyaj cashcatami nircacuna. Millai gentecunami chaimanca rijcuna carca. Huaquinpica pozadata cujcunallatajmi chaipi saquirijcunataca shuhuajcuna carca. Shinallataj huainayaj huarmicunatapishmi alquilachij carcacuna.

Chaimantami Jesusta catijcunaca chai lugarcunapi saquirinataca mana munarcacuna. Pero huaquinpica maipi saquirinata mana charishcamantami chaicunapi saquirijcuna carca.

4. a) ¿Bernabetapish, Saulotapish pitaj agllarca? b) ¿Paicunata nombrajpica huauqui panicunaca imatataj rurarcacuna? c) ¿Congregacionpi privilegiota chasquijcunataca ima shinataj apoyai tucunchij?

4 ¿Jehová Diosca Bernabetapish, Saulotapish imamantataj huillachun agllarca? (Hech. 13:2). Bibliapi mana huillajpipish Jehová Dios paipaj espíritu santohuan agllashcataca segurosmi canchij. Antioquía de Siriamanta profetacunapish, congregacionpi yachachijcunapish paicunata agllashcamantami mana envidiashpa apoyarcacuna. Bernabepish, Pablopish huauqui panicuna mana envidiashpa apoyajpica contentomi sintirishcangacuna. “Chaimi paicunaca ayunashpa, Diosta mañashca qꞌuipaca paicunapaj jahuapi maquicunata churashpaca minchacama nishpa cacharcacuna” (Hech. 13:3). Ñucanchijpish congregacionpi asignacioncunata chasquij huauquicunatapish, ancianocunatapish apoyanami canchij. Envidianapaj randica ‘paicuna trabajashcamantaca achcata llaquishcata, cꞌuyashcatami ricuchina canchij’ (1 Tes. 5:13).

5. ¿Bernabepish, Saulopish Chipre llajtapi huillangapajca imatataj rurana carcacuna?

5 Bernabepish, Saulopish Antioquía llajtamanta Seleucia llajtamanmi chaquillahuan rircacuna. Chaimantaca 200 kilometrocunata barcopi viajashpami Chipre llajtaman chayarcacuna.d Chipre llajtamanta cashcamantaca Bernabeca chai llajtapi huillanatami munashcanga. “Chai islapi saquirij Salamina llajtaman chayashpaca judiocunapaj sinagogacunapimi Diospaj Shimita huillai callarircacuna” (Hech. 13:5).e Chai islapica shuj ladomanta chaishuj ladocamami gentecuna tiyashca lugarcunapi huillashpa rircacuna. Maijan ñanta rishcata mana yachashpapish por lo menos 160 kilometrocunata purishcatami yachanchij.

JUDIOCUNAPAJ SINAGOGACUNA

Griego rimaipi sinagoga shimica “junta” o “tandanacuna” nisha ninmi. Chaipica judiocuna tandanacushcatami ricuchirca. Tiempohuanmi shuj tandanacuna huasita sinagoga nishpa rijsingapaj callarircacuna.

Judiocuna 70 huatacunata Babiloniapi prezu shina cashca punllacunapi o qꞌuipa punllacunapimi sinagogacunaca tiyai callarishcanga. Sinagogacunapica Diosta adorangapaj, paimanta yachangapaj, Dios Quillcachishcacunata liyingapaj, intindingapajpismi tandanacujcuna carca. Punta siglopajca Palestina cada ciudadpimi shuj sinagoga tiyarca. Jatun ciudadcunapipish huaquin sinagogacunami tiyarca. Cutin Jerusalenpica achca sinagogacunami tiyarca.

Babiloniamantaca mana tucui israelitacunachu Palestinaman tigrarcacuna. Achcacunami negociohuan shujtaj llajtaman rircacuna. Jesús manaraj huacharijpi siglo quintopi Persiapaj 127 provinciacunapimi judiocunaca causarca (Est. 1:1; 3:8). Tiempohuanca mar Mediterráneo muyundijtami judiocunaca causai callarircacuna. Paicuna causashca comunacunataca diáspora nishpami rijsicuna carca. Cai shimica “caita chaita rishcacuna” nisha ninmi. Judiocunaca paicuna causashca comunacunapimi sinagogacunata rurarcacuna.

Sinagoga muyundijpimi quimsa fila asientocuna tiyarca. Chaipica shuj plataformamantami tucui sabadocuna Diospaj Leyta liyishpa yachachijcuna carca. Diosta sirvij tucui cꞌaricunami Leyta liyingapaj, intindichingapaj, conferenciata cungapaj oportunidadta charircacuna.

6, 7. a) ¿Sergio Pauloca pitaj carca? b) ¿Bar-Jesusca imamantataj Sergio Paulo alli huillaicunata uyachun mana munarca? c) ¿Sauloca imatataj rurarca?

6 Apostolcunapaj tiempopica Chipre llajtapica achca brujocunami tiyarca. Bernabepish, Saulopish Pafos islaman chayashpami Bar-Jesús shuti pandachij profeta, brujeriata ruraj judío runahuan tupanacurca. Paica alli yachaj, mandaj Sergio Paulomanmi consejota cushpa trabajaj carca.f Chai tiempopi Romamanta importante gentecunaca manaraj decisionta japishpami brujocunapajman rijcuna carca. Shinapish mandaj Sergio Pauloca ‘Diospaj Shimita uyanatami munarca’. Pero Bar-Jesús chaita uyashpaca achcatami pꞌiñarirca. Bar-Jesustaca Elimas nishpami rijsijcuna carca. Elimas shutica “brujo” nisha ninmi (Hech. 13:6-8).

7 Cai brujoca Diospaj Shimitaca mana alli chasquircachu. Paipaj cargopi catingapajca Sergio Paulotaca ama crichun jarcai callarirca (Hech. 13:8). Pero Sauloca Sergio Paulota confundichichunca mana saquircachu. Bibliapica: “Pablo nishca Sauloca espíritu santo paipi jundajpimi Elimas runata ricurashpaca cashna nirca: ‘Canca tucuicunata crichina, tucui laya millaita rurana yuyaillami cangui. Canca Diablopaj huahuami cangui, cashcata ruranatapish pꞌiñanguimi. ¿Jehová Diospaj alli ñancunata huishtunataca ima horataj saquinguiyari? ¡Ricui! Jehová Diosmi cantaca castiganga. Mana ricui tucushpami inti achijyachijtapish asha punllacunacama mana ricungui’ nircami. Chashna nijpimi ñapish paipaj ñahuicuna zuyuyashpa tucui amsayarca. Chaimantami paipaj maquicunamanta maijanpish apachun paipaj muyundijpi mashcai callarirca.g Chaipi ima tucushcata ricushpami mandaj Sergio Pauloca Jesusta catij tucurca. Paica Jehová Diosmanta yachashpaca mancharishcami saquirirca” (Hech. 13:9-12).

Shuj huauquica Bibliata utilizashpami tribunalpi difindiricun.

Pablo shina jarcaicunata charishpapish mana manchashpami ñucanchij crishcacunata difindishpa catina canchij.

8. ¿Pablopaj ejemplotaca ima shinataj cati tucunchij?

8 Pabloca Bar-Jesús paita manchachichunca mana saquircachu. Ñucanchijpish Diospaj contracuna alli huillaicunata uyasha nij gentecunata manchachichunca mana saquinachu canchij. Ñucanchijca ‘sumaj shimicunahuan, cachihuan mishquiyachishca shinami’ parlana canchij (Col. 4:6). Pero Diospaj contracuna shujtajcunata Bibliamanta ama yachashpa catichun jarcasha nijpica mana saquinachu canchij. Bar-Jesús shina panda religioncunapish ‘Diospaj alli ñancunata huishtuchicushcataca’ mana manchashpami huillana canchij (Hech. 13:10). Pablo shinami ñucanchijpish Diosmanta yachasha nij charij gentecunata ayudashpa catina canchij. Cunan tiempopica apóstol Pablo shina mana milagrocunata rurashpapish Jehová Dios gentecuna paipajman cꞌuchuyachun paipaj espíritu santota utilizacushcataca segurosmi canchij (Juan 6:44).

‘Cushichij shimicuna’ (Hechos 13:13-43)

9. ¿Ancianocunaca Pablomanta, Bernabemantaca imatataj yachai tucuncuna?

9 Pablo, Bernabé y Marcosca Pafos llajtamanta llujshishpaca Asia menor Perga llajtaman barcopi 250 kilometroscunatami viajarcuna. Hechos 13:13-pica ‘Pablohuan rijcunandij’ nishpaca Bernabetapish, Marcostapish Pabloca pushashcatami ricuchin. Shinapish pai pushaj cashcamantaca Bernabé Pablota envidiashcataca mana ricuchinchu. Ashtahuanpish paicunaca ishquindijmi Diospaj voluntadta rurashpa catircacuna. Paicunaca ancianocunapajca alli ejemplomi can. Importante canata mashcanapaj randica Jesús ima nishcatami yuyarina can. Jesusca: “Cancunaca tucuicunami huauquindijcuna canguichij”. “Maijanpish jatun tucujca pingaipi churashcami canga. Ashtahuanpish humilde cajca jatunyachishcami canga” nircami (Mat. 23:8, 12).

10. ¿Perga llajtamanta Antioquía de Pisidiaman chayangapajca jahuallachu carca?

10 Perga llajtaman chayashpa Juan Marcosca Pablotapish, Bernabetapish saquishpami Jerusalenman tigrarca. Imamanta tigrashcataca mana yachanchijchu. Marcos saquishpa rijpipish Pablo y Bernabeca Galaciapi saquirij Antioquía de Pisidia llajtamanmi rircacuna. Chai llajtaca mama cuchamanta 1.100 metrocuna jahuamanmi carca. Chaiman chayangapajca sacha chaupitami rina tucurca. Chaipica achca shuhuacunami tiyarca. Chaiman rina tucushpaca Pabloca ñami ungushca carca.h

11, 12. ¿Pabloca sinagogapi cajcuna paita uyachunca imatataj yachachishpa callarirca?

11 Pablo, Bernabepish Antioquía de Pisidia llajtaman chayashpaca sábado punllatami sinagogaman yaicurcacuna. Chaipica: “Moisesman cushca leyta, Profetacuna quillcashcatapish tucuicunapaj ñaupajpi liyishca qꞌuipami sinagogata pushajcunaca Pablotapish, Bernabetapish: ‘Huauquicuna, ñucanchijpaj ima cushichij shimicunata nisha nishpaca nipaichijlla’ nichun cacharcacuna” (Hech. 13:15). Chaimi Pabloca shayarishpa yachachi callarirca.

12 Pabloca: “Israel llajtamanta runacunapish, Diosta manchaj shujtaj runacunapish caita uyaichij” nircami (Hech. 13:16). Chaipica judiocunapish, judiocunapaj yachachishcata catijcunapishmi carcacuna. Paicunaca Jesús Mesías cashcataca mana crircacunachu. Chaimantami israelitacuna Egipto llajtapi causacujpi paicunata Jehová Dios ima shina ayudashcata, paipaj poderhuan Egiptomanta ima shina llujshichishcata, casi 40 huatacunata chaquishca pambapi israelitacuna mana allita rurajpipish paicunata ahuantashcatapish Pabloca parlarca. Shinallataj paicunaman allpacunataca herenciata shina cushcatapishmi parlarca (Hech. 13:17-19). Huaquincunaca Pabloca chai punlla sinagogapi liyishca versocunata cutin nishcatami yuyachirca nincunami. Chashnami Pabloca ‘tucui laya gentecunata’ ayudaj cashcata ricuchirca (1 Cor. 9:22).

13. ¿Gentecuna uyanata munachunca imatataj rurai tucunchij?

13 Ñucanchijpish huillacushpaca gentecuna uyachunmi munanchij. Chaipajca paicuna imata crishcata, imata yachana munashcata ricushpami parlana canchij. Bibliamanta yachajpipish paicuna rijsishca versocunamantami parlai tucunchij. Maipica paicunapaj propio Bibliapi mashcachunmi ayudana canchij. Ima shina cajpipish gentecunapaj shunguman chayangapajmi esforzarina canchij.

14. a) ¿Pabloca Jesusmanta yachachi callaringapajca imatataj nirca? b) ¿Ima advertenciatataj curca? c) ¿Pablo yachachishcata uyajcunaca imatataj rurarcacuna?

14 Pabloca Israel llajtata mandajcunamanta quishpichij Jesús shamushcatami intindichirca. Juan el Bautista Jesusta chasquichun paimanta huillashcatapishmi intidichirca. Shinallataj Jesus huañuchishca cashpapish cutin causachishca cashcatami nirca (Hech. 13:20-37). Chai qꞌuipa Pabloca: ‘Jesús pai huañushcamantami Diosca cancunapaj juchacunata perdonanga. Chaitami cancunamanca huillacunchij. Ashtahuanpish Jesús huañushcamantami, maijanpish crijtaca Diosca jucha illajta ruranga’. Cashna nishpapishmi advirtirca: “Profetacuna quillcashca cancunapi ama pajtarichun cuidarichij. Profetacunaca: ‘Burlarinata munaj runacuna, cancunapaj punllacunapi ñuca imata ruracushcata ricuichij. Ñuca rurashcata pi tucuita huillajpipish cancunaca manataj cringuichijchu’”. Chaita uyashpami, “gentecunaca catij sabadotapish chaicunamanta parlanaman tigramuchun rogarcacuna”. Ashtahuanpish sinagogapi tandanacui tucurishca huashami achca judiocunapish, judiocunapaj yachachishcata catijcunapish Pablota, Bernabeta catircacuna (Hech. 13:38-43).

“Shujtaj llajtacunapi huillanaman rinchij” (Hechos 13:44-52)

15. ¿Catij sábado Pablo huillacujpica imataj tucurca?

15 ‘Catij sabadotaca casi tucui chai llajtapi causajcunami Pablo yachachishcata uyangapaj tandanacurcacuna’. Huaquin judiocunaca chaita ricushpami: “Pablo yachachishcatapish mana chashnachu” nishpa yangamanta cꞌami callarircacuna. “Chaimi Pablopish, Bernabepish mana manchashpa paicunamanca cashna nircacuna: ‘Puntapica cancunamanmi Diospaj shimita huillana minishtirirca. Shinapish cancunaca mana uyasha ninguichijchu. Huiñai causaitapish mana chasqui tucushcatami yuyanguichij..., chaimantami ñucanchijca shujtaj llajtacunapi huillanaman rinchij’. Jehová Diosca ñucanchijtaca: ‘Cantaca shujtaj llajtacunapi luz cachun, cai allpapi tiyaj caru llajtacunapi quishpirinamanta huillachunpishmi agllashcani’ nishpami mandashca nircacunami” (Hech. 13:44-47; Is. 49:6).

Pisidia Antioquía llajtamanta Pablopish Bernabepish llujshichishcami cancuna.

‘Pablota, Bernabeta catirashpa llaquichijpipish Jesusta catijcunaca espíritu santohuan junda cashcamantami cushilla catircacuna’ (Hechos 13:50-52).

16. a) ¿Pablopish, Bernabepish huillashcata uyashpaca judiocunaca imatataj rurarcacuna? b) ¿Paicunaca jarcaicunata charishpaca imatataj rurarcacuna?

16 Huiñai causaita chasquingapaj alli shunguta charij mana judiocunaca Pablo nishcata uyashpami ‘Jesusta catijcuna tucurca’ (Hech. 13:48). Chashnami alli huillaicunaca tucui ladocunapi uyarirca. Shinapish judiocunaca Mesiasmanta uyashpapish paitaca mana crircacunachu. Chaimantami Pablopish, Bernabepish cancunaca castigashcami canguichij nircacuna. Chaimi judiocunaca pꞌiñarishpa, ‘alli rijsishca huarmicunata, chai llajtapi respetashca cꞌaricunatapish Pablota, Bernabeta catirashpa llaquichichun jatarichircacuna. Chashna rurashpami paicunapaj llajtacunamanta llujshichishpa cacharcacuna’. Chashna rurajpi paicunaca ‘chaquicunamanta ñutu allpata chaspirishpami Iconio llajtaman rircacuna’. Shinaca ¿Antioquía de Pisidiapi Jesusta mushuj catijcunaca Jesusta catinata saquircacunachu? Mana. Chai llajtapi “Jesusta catijcunaca espíritu santohuan junda cashpami paicunapaj shungupica achcata cushicushpa catircacuna” (Hech. 13:50-52).

17-19. a) ¿Ima shinataj Pablopaj, Bernabepaj ejemplota cati pudinchij? b) ¿Caica ima shinataj ñucanchijta ayudan?

17 ¿Pablomanta, Bernabemanta imatataj yachanchij? Alli rijsishca, importante gentecuna ñucanchijta jarcasha nijpipish huillashpami catina canchij. Pablopish, Bernabepish Antioquía llajtamanta gentecuna mana uyasha nijpica paicunaca ‘chaquicunamanta ñutu allpata chaspirishpami’ rircacuna. ¿Chaita rurashpaca gentecunahuan pꞌiñarishca cashcatachu ricuchircacuna? Mana. Gentecuna paicuna huillashcata uyachunca mana obligai tucurcacunachu. Chaimantami paicunahuan ima tucugrishcataca ña mana responsables carcacuna. Shinapish paicunaca huillashpa catingapajca Iconio llajtamanmi rircacuna.

18 ¿Antioquía de Pisidiapi Jesusta catijcunahuanca imataj tucurca? Paicunaca jarcaicunata charishpapish, gentecuna mana uyasha nijpipish cushillami huillashpa catircacuna. Jesusca: ‘¡Diospaj shimita uyashpa cazujcunami cushicuncuna!’ nircami (Luc. 11:28). Antioquía llajtapi huauqui panicunaca Jesús nishcata pajtachingapajmi esforzarircacuna.

19 Pablo y Bernabe shinallatajmi ñucanchijpish alli huillaicunata huillanataca manataj saquinchij. Uyanata o mana uyanataca gentecunami decidingacuna. Gentecuna mana uyasha nijpica punta siglopi Jesusta catijcunapaj ejemplotami yuyarina canchij. Jarcaicuna tiyajpipish Diosta cꞌuyashpa, espíritu santo pushachun saquishpaca, cushicushpami huillashpa catishun (Gál. 5:18, 22).

BERNABÉ “CUSHICHIJPAJ CHURI”

Jerusalén congregacionpica Levipaj familiamanta José shuti runami tiyarca. Paica Chipre llajtapimi huacharirca, rijsishca runami carca. Shujtajcunata cushichij cashcamantami apostolcunaca paitaca Bernabé nishpa shutichircacuna. Bernabé shutica “cushichijpaj churi” nisha ninmi (Hech. 4:36). Huauqui panicuna ayudata minishtijpica Bernabeca chai ratomi ayudaj carca.

Bernabeca contribucionpajmi cullquita cucun.

Pentecostés huata 33-pica 3.000 discipulocunami bautizarirca. Paicunaca shujtaj llajtacunamantami Jerusalenpi tiyaj fiestata yuyaringapaj shamushcacuna carca. Paicunaca Jerusalenpi achca tiempota saquirinataca mana yuyashcangacunachu. Chai discipulocunata atindingapajca cullquitami minishtircacuna. Chaipimi Bernabeca ‘paipaj allpata cꞌatushpa, cullquita apamushpa apostolcunaman’ shungumanta curca (Hech. 4:32-37).

Bernabeca congregacionta alli pushaj, shujtajcunata ayudajmi carca. Jerusalenpi huauqui panicunaca, Saulo Jesusta shungumanta cati callarishcata mana crishcamantami paitaca mancharcacuna. Chaimi Bernabeca Saulota difindirca (Hech. 9:26, 27). Shinallataj Pablo paitapish, Pedrotapish judiocuna mana judiocunata alli tratana cashcata consejajpica Bernabeca humildadhuanmi chasquirca (Gál. 2:9, 11-14). Chashnami “cushichijpaj churi” cashcata ricuchirca.

a “Bernabé ‘cushichijpaj churi’” nishca recuadrota ricui.

b Cunan punllacunapica Jerusalenpaj janaj ladopi Antioquía de Siria 550 kilómetros carupimi achca congregacioncuna tiyan.

c “Purinapaj sinchi ñancuna” nishca recuadrota ricui.

d Achca huaira tiyajpica punta siglopi barcocunaca 150 kilometrocunata shuj punllallapimi rij carca. Cutin mana alli tiempo cajpica ashallatami barcoca rij carca.

e “Judiocunapaj sinagogacuna” nishca recuadrota ricui.

f Romanocuna mandacushcamantami Chipre islata mandachunca shuj gobernadorta churarcacuna. Cai gobernadorca Procónsul titulotami charirca.

g Hechos capítulo 13-manta ñaupamanca Saulo shutita utilizanapaj randica Pablo nishpami ricuchin. Huaquincunaca Sergio Paulta yuyaringapajmi Pablo shutita japishcanga nincunami. Ashtahuanpish “shujtaj llajta gentecunapajman cachashca apóstol cashcamantami” Chipre llajtamanta llujshishpapish chai shutita utilizashpa catirca. Shinallataj Saulo griego shimipica mana alli uyarishcamantami cambiashcanga nincunami (Rom. 11:13).

h Huaquin huatacuna qꞌuipa Pabloca Galaciapi huauqui panicunataca: ‘Ungüihuan cashpami cancunamanca punta cutin alli huillaicunata huillai tucurcani’ nishpami escribirca (Gál. 4:13).

    Quichua Chimborazo Publicacioncuna (2008-2026)
    Llujshingapaj
    Yaicungapaj
    • quichua (chimborazo)
    • Shujtajcunaman cachai
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Caita Yuyari
    • Huaquichishca Datocuna
    • Can nishca shina configurai
    • JW.ORG
    • Yaicungapaj
    Shujtajcunaman cachai