Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi yachanapaj ayudacuna
4-10 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LEVÍTICO 18, 19
“Mapa ruraicunapi ama chagrurishunchij”
Diablopaj trampacunamanta caruyashunchij
Canaán llajtapi causajcunaca mapa cosascunata rurashpami causajcuna carca. Jucha illaj Jehová Diosca chai ruraicunataca manataj ricunayachircachu. Chaimantami israelitacunataca cashna nishpa advertirca: ‘Ñuca cancunata cunan Canaán llajtaman pushacun llajtacuna ruraj cashca shinapish ama ruranguichijchu. Chai llajtaca yallitaj mapami tucushca. Paicuna mana cazushcamantami tucuchigrini’ nircami (Levítico 18:3, 25).
Jehovami paipaj pueblota pushan
13 Shujtaj llajtacunata mandajcunaca paicunapaj yuyaicunata catishpami imatapish rurajcuna carca. Por ejemplo, Canaán llajtata mandajcunapish chaipi causaj gentecunapish millai ruraicunatami rurajcuna carca. Paicunaca animalcunahuan, cꞌaripura, huarmipurami siririjcuna carca. Familiapurapish mapatami rurajcuna carca. Shinallataj yanga dioscunatami adorajcuna carca. Paicunapaj huahuacunatapish chai yanga dioscunamanmi cujcuna carca (Levítico 18:6, 21-25). Israelitacuna alli causachunmi Diosca leycunata curca. Cutin Babiloniata Egiptota mandajcunaca chai leycunataca mana charircacunachu (Números 19:13). Diospaj pueblota pushajcunaca mana chai mandajcuna shinachu carca. Paicunaca Yaya Diosllata adorachun, limpio causachun, huainayanapi, shujtaj mapa ruraicunapi ama urmachunmi israelitacunata animajcuna carca. Chaica Jehová Dios paicunata pushacushcatami ricuchirca.
w14 1/7 pág. 7 párr. 2
¿Millai gentecunahuanca Diosca imatataj ruranga?
Maijan gentecunaca paicunapaj causaita mana cambiashpami, mana allicunata rurashpa catincuna, paicunahuanca ¿imataj tucunga? Cai tapuitaca Bibliami cutichin. Proverbios 2:21-pica: “Allita rurajcunallami cai llajtapica causangacuna. Ima pandata mana rurajcunallami cai allpamantaca mana chingaringacuna” ninmi. Shinallataj verso 22-pipish: “Diosta mana manchajcunaca, cai llajtamanta llujshichishpa cachashcami canga, sapimantami aisashpa shitashca cangacuna” ninmi. Shinaca mana alli ruraicunaca ña mana tiyangachu, cushilla causaimi tiyanga. Cashna shina causaipimi Diosta casuj gentecunaca juchacunamanta asha asha quishpichishca cangacuna (Romanos 6:17, 18; 8:21).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w06 15/6 pág. 22 párr. 11
“¡Quiquin mandashcataca ñucaca mashnatamari cꞌuyani!”
11 Moisesman cushca leypimi Yayitu Diosca chꞌalanata churarca. Chashnami paipaj pueblota cuidashcata ricuchirca. Jehová Diosca israelitacunataca mandarcami granocunata cosechacushpaca ama tucuita pallanguichij, pobrecuna chꞌalachun saquinguichij nircami. Shinaca paicunaca lindero uricunapi saquirishcacunata, cungarishca gavillacunata, olivos, uvas ramacunapi saquirishca frutocunatapish mana tucuita japinachu carcacuna. Chashnami Yayitu Diosca pobrecunata, shujtaj llajtamanta cajcunata, yaya mama illaj huahuacunata, viuda huarmicunata cꞌuyashcata ricuchirca. Shinaca cai trabajo sinchi cajpipish pero chꞌalana tiyashcamantami mana caridadta mañarcacuna (Levítico 19:9, 10; Deuteronomio 24:19-22; Salmo 37:25).
11-17 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LEVÍTICO 20, 21
‘Ñucapajlla cachunmi chꞌicanyachircani’
w04 15/10 pág. 11 párr. 12
¿Paraisopi cashunchu?
12 Jehová Dios israelitacunaman nishcataca mana cungarinachu canchij. Paica: “Cunan cancunapaj cachun japigricun llajtaman yaicungapaj cꞌari cꞌari chꞌimbashpa chai llajtata japingapajca, cunan ñuca quillcashpa cancunaman mandashpa cushca mandashcacunata tucuita pajtachinguichij” nircami (Deuteronomio 11:8). Levítico 20:22, 24-pica chai allpallamantataj parlashpaca: “Ñuca tucui chaitataj pajtachichun nishcacunata, ñuca tucui mandashcacunataca, chaitataj rurana yuyailla ruraichij. Cancuna chashna rurajpica, cancuna causachun ñuca churashca llajtaca cancunataca mana shungu tigrangachu. Ashtahuanpish cancunataca cashnami nircani: “Cancunami paicunapaj llajtataca japinguichij. Cancunamanca ñucami lechepish sacha chuspipaj mishquipish yacu llujshicuj shina tiyan chai llajtata cancunapaj cachun cusha”” ninmi. Shinaca Jehová Dios cusha nishca allpata japingapajca israelitacunaca Diospaj mandashcacunatami tucuita cazuna carca. Pero paicuna mana cazushcamantami Diosca babiloniocuna llaquichishpa paicuna causacushcamanta caru llajtaman apachun saquirca.
it-1 pág. 1119
Herencia
Shuj runa huañujpica tucui pai charishca cosascunataca saquirijcunami japin. Chaitami shuj herencia nin. Shinallataj yayacunamanta o shujtaj ñaupa familiacunamanta japishca costumbrecuna, yuyaicunapish shuj herenciami can. Hebreo rimaipica na·jál shimitaca achca cutinmi nijcuna carca (sustantivo, na·jaláh). Chai shimica shuj herenciata chasquinata o familiamanta shuj herenciata chasquinatami nisha nin (Números 26:55; Ezequiel 46:18). Hebreo rimaipimi ya·rásch nishpaca huaquinpica “herenciata japijtami” nisha nin. Cutin huaquinpica mana pi ima herenciata cujpipish “japishpa paicuna dueñoyanatami” nisha nin (Génesis 15:3; Levítico 20:24). Bibliapica macanacuicunamanta parlashpaca chai shimicunallatajmi ricurin. Chaica nisha ninmi “quichunata o llujshichishpa cachanata” (Deuteronomio 2:12; 31:3). Cutin griego shimipi klḗ·ros nishpaca “suerteta”, “cayanata”, “herenciatami” nisha nicun (Mateo 27:35; Hechos 1:17; 26:18).
it-2 pág. 579 párr. 5
Alasyuj animalcuna
Yacu juillu tucurishca qꞌuipaca Jehová Diosman sacrificiota cungapajmi Noeca alasyuj chuya aminalcunatapish, shujtaj animalcunatapish japirca (Génesis 8:18-20). Chai punllamanta huichimanmi Diosca tucui alasyuj animalcunata micuchun curca. Pero yahuardijllami mana micuna carca (Génesis 9:1-4; Levítico 7:26; 17:13 versocunahuan chꞌimbapurai). Chai punllacunapica Diosta sirvijcunaca sacrificiocunata rurangapaj pai cushca instruccioncunata ricushpami maijanlla alasyuj aminalcuna chuya cashcata o mapa cashcataca cuentata cushcangacuna. Moisesman cushca ley manaraj tiyajpica alasyuj aminalcunaca micunallami carca (Levítico 11:13-19, 46, 47; 20:25; Deuteronomio 14:11-20). Bibliapica mana huillanchu imamanata Jehová Diosca huaquin alasyuj aminalcunata mapa nishcata. Pero chai animalcunapurapica maijanca causaj animalcunapaj aichata, huañushca animalcunapaj aichatami micujcunaca carca. Cutin caishuj alasyuj animalcunaca mana chashnallataj micucujcuna cashpapish mapacunami carca (ABUBILLA nishca temata ricungui). Achca huatacuna qꞌuipami Yayitu Diosca mushuj ari ninacuita callarichishcamanta Pedromanca muscuipi shina chai leita cambiashcata ricuchirca (Hechos 10:9-15).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-1 pág. 562 párr. 1
Cuerpota chugrichina
Jehová Diosca paipaj Leypica: “Huañujmantaca cancunapaj cuerpotaca ama chugrichinguichijchu” nircami (Levítico 19:28; 21:5; Deuteronomio 14:1). Israel llajtaca jucha illaj Diospajlla agllashcacuna cashcamantami chai ruraicunamanta anchurina carcacuna (Deuteronomio 14:2). Shinallataj israelitacunaca huañushcacuna samaricuj shina cashcata, ashtahuancarin tigra causarinatapishmi yacharcacuna. Chaimantami paicunaca dimastij llaquilla cashpapish paicunapaj cuerpota chugrichinaca mana alli carca (Daniel 12:13; Hebreos 11:19). Jehová Dios chashna mandashcamantami israelitacunaca Dios cushca cuerpota respetana cashcata yacharcacuna.
18-24 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LEVÍTICO 22, 23
“¿Israelitacuna rurashca fiestacunamantaca imatataj yachanchij?”
it-1 pág. 934
Levadura illajlla tandata micuna jatun fiesta
Levadura illajlla tandata micuna jatun fiesta callaripica nima sinchi trabajota mana rurashpami chai punllapajca tucuilla tandanacuna carca. Cayandij 16 de Nisán punllapica punta pꞌucushca cebada gavillacunatami sumo sacerdotepajman aparcacuna. Palestina llajtapica cebadami punta pꞌucuj carca. Pero cai fiestata manaraj rurashpaca chai huatapi punta pꞌucushca granocunahuanca tandata o camchata mana rurashpa micunachu carcacuna. Sumo sacerdoteca chai gavilla granohuanmi huichi ricuchishpa Jehová Diosman cuj shina cuyuchina carca. Chai ratollatajmi shuj huatata charij alli sano ovejata, shinallataj aceitehuan chapushca cutata, vinotapish Diosman cushpa rupachina carca (Levítico 23:6-14). Manaraj Dios cusha nishca allpaman yaicushpaca altar jahuapi cutata o granota rupachina mandashcaca mana tiyarcachu, pero qꞌuipa punllacunami sacerdotecunaca chaita rurajcuna carca. Tucui israelitacunamanta Diosman cungapajca mana shuj gavilla granollachu cana carca. Ashtahuancarin chai llajtapi causacushcamantaca tucuicunami Jehová Diosta agradicishcata ricuchingapaj punta pꞌucushca granocunataca apamuna carca (Éxodo 23:19; Deuteronomio 26:1, 2; PRIMICIAS nishca temata ricui).
¿Imamantataj chai fiestata yuyarina carca? Éxodo 12:14-20-pi Jehová Diosca Moisesmanca huaquin instrucioncunatami curca. Por ejemplo, verso 19-pica: “Chai canchis punllacunapica cancunapaj huasicunapica levaduraca mana ricurinachu can” nishpami mandarca. Chaimantami israelitacunaca chai punllacunapica levadura illajlla tandata micujcuna carca. Bibliapica, “levadura illajlla tandaca cancuna llaquita apashcata yuyachij tandami” ninmi (Deuteronomio 16:3, Biblia en Quichua Chimborazo, 1989). Israelitacunaca Egiptomanta llujshigrishpaca tandata rurana masapica levadurahuan churana tiempotapish mana charircacunachu (Éxodo 12:34). Chaimantami huatanta chai tandata micucushpaca Egiptomanta sustopina llujshishcata, chai llajtapi esclavocuna shina llaquinaita causashcatapish yuyarijcuna carca. Chashnami Jehová Dios nishca shina tucui paicunapaj causaipi Egiptomanta llujshimushca punllataca yuyarijcuna carca. Tucui Israelpi causajcunataca Jehová Dioslla quishpichishcata yuyarishpami cai punta jatun fiestata cushicushpa yuyaringapaj allichircacuna. Chashnami paicunaca cada huatapi quimsa jatun fiestacunata rurajcuna carca (Deuteronomio 16:16).
it-2 pág. 631 párr. 1
Pentecostés fiesta
Israelitacunaca punta pꞌucushca trigohuanca mana punta pꞌucushca cebadahuan shinachu ruraj carcacuna. Ishqui tandata rurangapajmi ashtahuan alli cutata shuj efamanta chungapi chaupishpa (4,4 L.) levadurahuan rurashpa cusajcuna carca. Bibliapica “cancunapaj huasicunamanta ishqui tandacunata apanguichij” nircami. Chaimantami paicunapaj huasipi micuna layallatataj rurana carcacuna (Levítico 23:17). Cai tandandij shujtaj sacrificiocunandij tandachishpami Jehová Diosman cujcuna carca. Por ejemplo juchamantaca shuj chivota, sumaj causaimantaca ishqui ovejacunatapishmi curcacuna. Sacerdoteca paipaj maquicunapi ishqui tandandij, ovejapaj pedazo aichacunandij japishpami Jehová Diosman cuj shina huichi ricuchishpa cuyuchij carca. Chashna rurashca huashami sacerdoteca sumaj causaimanta cushca ishqui tandandij ovejacunapaj aichandijca pai micungapaj japij carca (Levítico 23:18-20).
w14 15/5 pág. 28 párr. 11
¿Diospaj organizaciontachu apoyacunchij?
11 Apóstol Pabloca: “Caishujmanta chaishujmanta ayudanacushpa, allicunata rurangapaj cꞌuyaihuan yuyachinacushunchij. Ñucanchij tandanacuiman rina cashcallamanta puricujcuna, ña mana rij shinaca ama rurashunchijchu. Chaipaj randica, Jesucristo shamuna punlla ñalla chayamucushcata yachashcamantacarin, ashtahuan yuyachinacushunchij” nircami (Hebreos 10:24, 25). Ñucanchijcuna cai consejota pajtachishpa alli causachunmi Diospaj organizacionca cutin cutin yuyachishpa catin. Israelitacunaca Diosta adorangapaj tandanacushpaca paihuanmi alli apanacurcacuna. Ashtahuancarin chai punllacunapica cushillami sintirijcuna carca. Por ejemplo, Bibliapica Nehemiaspaj punllacunapi ramacunahuan chugllata rurashca fiestapica dimajtij cushicushcatami nin (Éxodo 23:15, 16; Nehemías 8:9-18). Shinaca cunan punllacunapipish tandanacuicunaman, jatun tandanacuicunaman rishpami israelitacuna shina cushilla sintirinchij. Shinallataj Dioshuan alli apanacuchunmi ayudan. Chaimanta caicunataca alli aprovechashunchij (Tito 2:2).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
Ima pandata ama rurashunchij
3 Ima pandata mana ruranaca Diosta cꞌuyashcamanta paita tucui causaipi cazuna cashcatami nisha nin. Hebreo rimaipi “ima pandata mana rurana” nishpaca entero o sano cashcatami nicun. Por ejemplo, Moisesman cushca leypica israelitacunaca Diosmanca sano, alli animaltami cuna carca ninmi (Levítico 22:21, 22). Chaimantami Diosta sirvijcunaca Mandaj Diosmanca ciego animalcunata, chaqui pꞌaquirishcacunata, ima utu cajcunata, ungushca animalcunata mana cuna carca. Jehová Diosca sano animalcunata cuchunmi munarca (Malaquías 1:6-9). ¿Imamanta? Caipi yuyashun. Tiendapi o mercadopica pedazo illaj frutacunataca mana randinchijchu. Ashtahuanpish enterotami randinchij ¿nachu? Chashnallatajmi Diosca paita tucui shunguhuan cꞌuyachun, tucui causaipi cazuchun munan.
25-31 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LEVÍTICO 24, 25
“¿Cacharirina huatamantaca imatataj yachacunchij?”
it-2 pág. 228
Cacharichina
Jehová Diosca cacharichij Diosmi. Yayitu Diosca israelitacuna Egipto llajtapi esclavo shina causacujmantami cacharichirca. Shinallataj paipaj mandashcacunata cazushpa causajpica imapish mana illangachu nircami (Deuteronomio 15:4, 5). Davidca Jerusalén llajta ucupi causajcunaca imatapish mana manchashpa sumaj causai tiyashcatami nirca (Salmo 122:6, 7). Chashnapish shuj israelita pobrezapi urmashpaca paillataj cꞌaturinatami Leypica nirca. Shinami paipaj familiapaj, paipajllataj minishtirishcata chari tucurca. Pero Leypi nishca shinaca 7 huatacuna pajtajpica esclavo shina trabajangapaj cꞌaturij runaca nimata mana pagashpa rinalla ninmi (Éxodo 21:2). Israelitacunapajca cada 50 huatapimi cacharirina huata pajtarca. Chai huatapica tucui esclavocuna shina causaj hebreocunaca libresmi saquirina carca. Chashnallataj paicunaman cushca herencia allpatapishmi japina carcacuna (Levítico 25:10-19; JUBILEO nishca temata ricui).
it-1 pág. 1120 párr. 3
Herencia
Jehová Dios nishca shinami allpataca nunca mana tigrachinapajca mana cꞌatunachu carcacuna. Ashtahuanpish chai allpaca huahuanpaj huahuanpajmi saquirina carca. Allpata cꞌatujca mashna huatata tarpuna cashcata ricushpami arrendachij carca. Cutin randijpish cacharirina huatapaj mashna huata illashcata yupashpami pagana carca. Manaraj cacharirina huata chayajpi tarpuna allpata randijman cullquita tigrachishpaca punta dueñollatajmi japina carca. Pero cacharirina huata chayajpicarin tucui allpacunatami punta dueñocunallataj tigra japina carca (Levítico 25:13, 15, 23, 24). Chashnallataj huasicunatapishmi tarpuna allpata shinallataj rurana carca. Cutin pirca ucupi caj huasicunaca manaraj huata pajtajpi randijman cullquita tigrachishpallami punta dueñoca tigra japi tucurca. Pero ña huata pasajpi randijman cullquita mana tigrachijpica randijmi chai huasitaca dueñoyana carca. Levitacunaca allpacunata mana charishcamantami shuj levita paipaj huasita cꞌatujpica ima horapish randijman cullquita tigrachishpaca chai levitallataj japina carca (Levítico 25:29-34).
it-2 pág. 149 párr. 2
Cacharirina huata
Cunan punllacunaca achca llajtacunapimi ishqui laya gentecuna tiyan, maijanca yallitaj pobre, cutin maijanca yallitaj charij. Israelitacunaca cacharirina huatata Jehová mandashcata cazushpaca cashna shina llaquicunataca mana charinman carca. Chashnallataj cai mandashcami tucui israelitacuna alli causachun, cullquita charichun, ama yallitaj pobre cachun ayudashcanga. Cada unomi allita rurashpa chai llajtapi tandalla causachun ayudai tucurcacuna. Israelitacunaca Jehová Diospaj mandashcacunata cazushca cajpica paicunata yachachishpa, tarpushca granocunatapish bendiciashpami catinman carca. Chashnami israelitacunaca alli causaita charinman carca (Isaías 33:22).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w09 1/9 pág. 22 párr. 4
¿Tigra llaquichinaca allichu can?
Shuj israelita macanacushpa ñahuita perdichijpica chai llaquichijtaca ima castigota charina cashcatami Leypica nirca. Chaimantami cai macashca runaca mana paillataj cai macaj runata o paipaj familiataca llaquichi tucurca. Ashtahuanpish Leypica ninmi chai llaquicunata allichingapajca juezcunapajmanmi rina carca. Shinallataj Leypica pipish shujtajta llaquichishpaca paitapish chashnallataj llaquichichun nircami. Chaita yuyarishcamantami pitapish mana llaquichi tucurcacuna. Pero cai Diospaj mandashcamantaca ¿imatataj ashtahuan yachai tucunchij?
1-7 DE FEBRERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LEVÍTICO 26, 27
“¿Diospaj bendicionta chasquingapajca imatataj rurana cangui?”
w08 15/4 pág. 4 párr. 8
Mana minishtirishca cosascunamanta caruyashunchij
8 Charishca cosascunaca ¿ima shinataj shuj dios shina cai pudin? Shuj chꞌimbapuraipi yuyashun: Israel llajtapi tiyaj rumicunaca huasita huasichingapajmi sirvi tucun. Pero chai rumicunallatataj shayachishpa chai ñaupajpi cungurishpa shuj diosta shina adorashpaca Jehová Diosta sirvijcunatami ñitcachi tucurin (Levítico 26:1). Shinallataj cunan punllacunapica cullquipish valishcami can minishtirishcata randingapaj, Jehová Diosta sirvingapajpish (Eclesiastés 7:12; Lucas 16:9). Pero Diosta sirvinata ladoman saquishpa cullquitaraj puntapi churashpaca shuj diosta shinami ricushun (1 Timoteo 6:9, 10-ta liyipai). Cuna punllapi gentecunaca charijyanataraj, cullquitaraj punta lugarpi churancuna. Chaimantami ñucanchijpish ama paicuna shina cullquipilla yallitaj yuyangapaj esforzarina canchij (1 Timoteo 6:17-19).
it-2 pág. 1096 párr. 8
Manchana
Jehová Diosca Moiseshuan parlarca, milagrocunata rurachunpish agllarca. Chaita ricushpami Diospaj puebloca Moisesta achca respetota charirca (hebreo shimipica moh·ráʼ ninmi) (Deuteronomio 34:10, 12; Éxodo 19:9). Moisesca Diospaj autoridadta charishcata, paimanta Jehová Diospaj mandashcacuna shamushcata crishpami Diospi feta charij israelitacunaca Moisesta manchashpa respetarcuna. Shinallataj tucui israelitacunami Diospajlla chꞌicanchishca ucutaca manchashpa respetana carcacuna (Levítico 19:30; 26:2). Shinaca Jehová Diospajlla chꞌicanchishca ucuta respetangapajca tucui paipaj mandashcacunata cazushpa pai munashca shinami adorana carca.
w91 1/3 pág. 17 párr. 10
Cai punllacunapica Diospaj sumaj causaimi ayudacun
10 Jehová Diosca paipaj pueblotaca cashnami nirca: “Ñuca ima shina causachun nishca shina causaichij. Ñuca mandashcacunata huaquichishpa chaitataj rurana yuyailla tucushpa ruraichij. Chashna cajpica tamyana punllapitajmi tamyachisha. Chaipica cancunapaj allpacunapish, cancunapaj allpapi caj yuracunapish alli granocunatami pꞌucunga. Llajtapica sumaj causaitami cusha. Cancunaca pi mana manchachishcami dorminguichij. Cancunapaj llajtamantaca millai animalcunatapish anchuchishami. Cancunapaj llajtapica macanacuipish mana tiyangachu. Ñucaca cancunapaj chaupipimi purisha. Cancunapaj Taita Diosmi casha. Cancunapish ñucapajcunami canguichij” (Levítico 26:3, 4, 6, 12). Israelitacunaca Diospaj mandashcacunata cazushpallami Jehová Dioshuan alli apanacushpa, ima mana illaj, contracuna mana llaquichishca alli causaita charinman carcacuna (Salmo 119:165).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-2 pág. 657
LLaquichij ungüi
Diospaj mandashcacunata saquishcamanta llaquichij ungüicuna. Jehová Diosca, ‘ñuca nishcacunata cancuna mana cazujpica llaquichij ungüicunatami cachasha’ nircami. Chaimantami Israel llajtaca Dioshuan ari ninacushcata pajtachina carca (Levítico 26:14-16, 23-25; Deuteronomio 28:15, 21, 22). Bibliapica saludpi alli cana, espiritualmente alli canaca Diospaj bendición cashcatami nin (Deuteronomio 7:12, 15; Salmo 103:1-3; Proverbios 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Apocalipsis 21:1-4). Cutin juchamanta, millaita rurashcamanta ungüi tiyashcatami intindichin (Éxodo 15:26; Deuteronomio 28:58-61; Isaías 53:4, 5; Mateo 9:2-6, 12; Juan 5:14). Bibliapica Jehová Diosca Míriam, Uzías y Guehazí runacunataca enseguida lepra millai ungüihuan llaquichishcatami nin (Números 12:10; 2 Crónicas 26:16-21; 2 Reyes 5:25-27). Pero casi siempremi juchayuj cashcamanta, mana allita rurashcamantaca millai ungüicunaca gentecunata llaquichin. Bibliapica, “imata tarpujca, chaillatatajmi tandanga” ninmi. Chaimantami mana alli decisioncunata agllashcamanta gentecunaca llaquicunata charincuna (Gálatas 6:7, 8). Huainayana juchapi urmashcacunamanta nishpaca apóstol Pabloca: “Diosca, paicunapaj shungu munashca shina aicha munaicunata rurachun mapapi saquirca. Chaimi caishuj chaishuj, paicunapaj cuerpocunallatataj pinganayajta rurashpa llaquichirinacurcacuna. Manapish rurana cashcata rurashcamantaca paicunapaj aichallapitaj llaquita apanataca chasquincuna” ninmi (Romanos 1:24-27).
8-14 DE FEBRERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | NÚMEROS 1, 2
“Jehová Diosca paipaj pueblotami organizan”
w94 1/12 pág. 9 párr. 4
Diosta sirvinataca punta lugarpi churashunchij
4 Israelitacuna chaquishca pambapi cashpa ima shina organizados cashcata ricushun. Tres millón yalli gentecunaca carpa huasicunapimi causarcacuna. Paicunaca chuscu ladocunapimi cada quimsa jatun familiacunapura chaupirinacushpa causarcacuna janaj ladoman, ura ladoman, inti asoman ladoman, inti huashicun ladoman. Cai tucui familiacunapaj chaupipica shujtaj chuscu uchilla grupocunami causarcacuna. Paicunaca Levipaj familiacunami carca. Shinaca cai tucui israelitacunapaj chaupipica telacunahuan patata rurashca ucupimi Diospaj carpa huasica carca. Cai huasitaca Diospaj instruccioncunata catishpa, “imatapish shungumanta ruranata yachaj” runacunami huasichirca (Números 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Éxodo 35:10).
it-1 pág. 403 párr. 1
Campamento
Israelitacunaca achcacuna cashcamantami carpa huasicunata rurashca jatun campamentocunapi carcacuna. Por ejemplo, soldadocunallami cada familiacunamanta tandachishpa yupajpica 603.550 carcacuna. Shinallataj huarmicuna, huahuacuna, ungushca yuyajcuna, 22 mil levitacunapishmi carca. Ashtahuanpish Egiptopi causaj huaquin gentecunapishmi llujshirca. Tucui chaicunata tandachishpa yupajpica 3 millones yalli gentecunami carca (Éxodo 12:38, 44; Números 3:21-34, 39). Israelitacunapaj carpa huasicunata shayachishca campamento maicama cashcataca mana yachanchijchu. Pero Bibliapica israelitacunaca Jericó llajta chꞌimbapura Moab pambapica, “Bet-jesimot pueblomanta callarishpaca, Abel-sitim pueblocamami carpa huasicunata shayachishpa tiyarircacuna” ninmi (Números 33:49).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-1 pág. 1231
Censo
Censota rurashpaca mana mashna chai llajtapi tiyaj gentecunata yachangapajllachu can. Ashtahuanpish cada quiquinpaj shuticunata, maijan paicunapaj ñaupa yayacuna cashcata, mai familiamanta shamushcatami listapi quillcancuna. Bibliapica huaquin censocuna tiyashcatami nin. Por ejemplo, mandajcunaman mashna impuestota paganata ricungapaj, maijancunalla macanacunaman rina cashcata ricungapaj censarcacuna. Cutin levitacunapurapipish Diospaj carpa huasipi imalla trabajota rurana cashcata yachangapajmi cashna censocunata rurajcuna carca.
15-21 DE FEBRERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | NÚMEROS 3, 4
“¿Levitacunaca imatataj rurajcuna carca?”
it-2 pág. 890 párr. 1
Sacerdote
Israelitacunaca Dioshuan ari ninacushca punllacunamanta. Israelitacuna Egipto llajtapi esclavocuna shina causajcujpirajmi Jehová Diosca tucuri chunga llaquita cachashpa egipciocunapaj punta huacharishca huahuacunata huañuchirca. Pero israelitacunapaj punta huacharishca huahuacunataca paipaj cachunmi quishpichishpa agllarca (Éxodo 12:29; Números 3:13). Chaimantami cai punta huacharishca huahuacunaca Jehová Diospaj munaita rurangapaj chꞌicanchishca carcacuna. Shinaca cai cꞌaricunata sacerdotecuna cachun o paipaj carpa huasita cuidachunmi churai tucurca. Pero mana chashna rurashpami levitacunapaj familiacunapuramantalla cai trabajota rurachun agllarca. Jehová Diosca israelcunapaj 12 jatun familiacunamanta punta churicunapaj randica levitacunata “ñucapajlla cachun chꞌicanchingui” nishpami Moisesta mandarca (Joseca ishqui churicunatami charirca. Efraín y Manasesmi carcacuna. Paicunapaj huahuacunatami Israelpaj ishqui jatun familiacunata shina yuparca). Shuj quillata charijmanta huichiman punta huacharishca cꞌari huahuacunata censota rurajpica 273-huanmi levitacunamanta yalli carca. Jehová Dios quishpichishcamanta 273-cunaca cada unomi pichca siclos cullquita cuna carca (chaica 11 dolarcunami can). Cai cullquitaca Aarón paipaj huahuacunapishmi japina carca (Números 3:11-16, 40-51). Manaraj cashna rurashpami Jehová Diosca Levipaj jatun familiamanta Aaronta paipaj huahuacunatapish sacerdotecuna shina cachun agllarca (Números 1:1; 3:6-10).
it-2 pág. 213
Levitacuna
Levitacunapaj mingashcacuna. Levipaj huahuacunaca quimsa jatun familiami carca: Gersón (Guersón), Coat (Qohat) y Merari (Génesis 46:11; 1 Crónicas 6:1, 16). Cai cada familiacunaca Diospaj carpa huasi cꞌuchullapimi causarcuna. Pero Coat familiacunaca ishqui grupomi tucurca. Shuj grupoca Aarón paipaj huahuacunandijca Diospaj carpa huasiman yaicuna pungu ladopimi causarcacuna. Chaica inti asoman ladopimi saquirin. Cutin caishuj grupo coatitasca ura ladomanmi causarcacuna. Gersonitacunaca inti huashicun ladoman, meriratacunaca janaj ladomanmi chashna causarcacuna (Números 3:23, 29, 35, 38). Diospaj carpa huasita shujtajman apana tucujpica Aarón paipaj churicunandijmi Diospajlla chꞌichanchishca ucuhuan, caishuj ucuhuan chꞌicanquishca linsota pascashpaca arcata, altarcunata, chai ucupi Diosta adorangapaj shujtaj minishtirishca cosascunatapishmi tapana carcacuna. Chai huashaca cai linsohuan tapashca cosascunataca coatitacunami apana carca. Cutin gersonitacunaca Diospaj carpa huasi canlla lado muyundijta jarcachishca linsota, jahua cꞌatata, punguman yaicuna linsota, huascacunatapishmi apana carcacuna. Shinallataj meraritacunaca Diospaj carpa huasi tablacuna, pilarcuna, chai pilarcunata shayachina basacuna, ishtacacuna, tucui caicunata huatana huascacunatapishmi apana carcacuna (Números 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9).
it-2 pág. 214 párr. 2
Levitacuna
Moisespaj punllacunapica tucui levitacunaca 30 huatacunata charishpami Diospaj jatun mingashcacunataca pajtachi callarircacuna. Por ejemplo, Diospaj carpa huasita shujtajman apana tucujpimi paicunaca chaipi tiyaj tucui cosascunata apana carcacuna (Números 4:46-49). Cutin 25 huatacunata charijcunaca Diospaj carpa huasipi huaquin cosascunata ruranamanmi yaicujcuna carca. Pero Diospaj carpa huasita shujtajman apana tucujpica chaitaca mana rurarcacunachu (Números 8:24). Shinallataj achca huatacuna huashaca Diospaj carpa huasitaca caiman chaiman ña mana apanachu carca Jerusalén templopimi saquirina carca. Chaimantami rey Davidca ña 20 huatacunata charij levitacunaca Diospaj carpa huasipi sirvi tucuncunami nirca. Shinapish levitacunaca 50 huatacunata charishpaca Diospaj carpa huasipi imalla ruranacunatami saquina carca (Números 8:25, 26; 1 Crónicas 23:24-26; EDAD nishca temata ricupai). Shinallataj levitacunaca Diospaj Shimitaca tucui gentecunapaj ñaupajpi liyina yachachina cashcamantami paicunaraj alli yachana carcacuna (1 Crónicas 15:27; 2 Crónicas 5:12; 17:7-9; Nehemías 8:7-9).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w06 1/8 pág. 23 párr. 13
Yayitu Diosta manchashpa yachaj cashcata ricuchishun
13 Davidca llaquipi cashpami Diospaj ayudata chasquirca. Chashnami Jehová Diosta manchanata o respetana, paipi confianata yacharca (Salmo 31:22-24). Pero quimsa cutinpica Davidca Jehová Dios manunashca shinaca mana pajtachircachu. Chaimantami achca llaquicunata chꞌimbapurarca. Por ejemplo, Diospaj arcata Jerusalenman apacushpaca Diospaj Leypi nishca shina levitacunapaj hombropi apanapaj randica shuj mushuj carretapi churashpami aparcacuna. Uza runaca chai carreta maita rinata pusha ricushpami arca cuyurijpica paipaj maquihuan japirirca. Chaita mana rurana cashcamantami paica chai ratollataj huañurca. Cierto Uza runaca jatun juchatami rurarca. Pero David Diospaj mandashcacunata mana respetota ricuchishcamantami cai llaquica tucurca. Shinaca Dios mandashca shinami rurana canchij. Chashnami paita manchashpa respetashcataca ricuchishun (2 Samuel 6:2-9; Números 4:15; 7:9).
22-28 DE FEBRERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | NÚMEROS 5, 6
“¿Ima shinataj nazareocunapaj ejemplota cati tucunchij?”
it-2 pág. 467, 468 párr. 1
Nazareocuna
Nazareo shina sirvingapaj ari nijcunaca quimsa cosascunatami mana rurana carca. 1) Machachij licorcunataca mana ubyanachu carca. Shinallataj recienlla pallashca o chaquishca uvasta mana micunachu carca. Cutin fresco uvas jugo cajpi o huaquichishca jugo cajpipish mana ubyanachu carca. 2) Paicunapaj uma ajchatapish mana rutuchinachu carca. 3) Huañushcacunapajman mana tuparinachu carca aunque yaya o mama, huauqui o pani cajpipish (Números 6:1-7).
Diosta sirvingapaj ari nishcacuna. Maijanpish nazareo tucushpaca shujtajcunapaj ñaupajpi alli ricungaraiculla o paita alabachunllaca mana chashna tucurcachu. Ashtahuanpish Jehová Dioshuan ari nishcata pajtachishpa Diospajllataj rurangapajmi chꞌicanyarishpa causana carca. Moisesman cushca leypica: “Nazareo tucushca punllacuna pajtangacama Mandaj Diospajlla cachun” nircami (Números 6:2, 8).
Shinaca nazareocunaman cushca mandashcacunaca Jehová Diosta adoranahuanmi ricuna carca. Sumo sacerdotepish Diospajlla chꞌicanyachishca cashcamantami nazareocuna shinallataj huañushcacunapica, aunque dueño familia cajpipish, mana tuparina carca. Shinallataj sumo sacerdote, sacerdotecunapish Jehová Diospajllata ruracushpaca chai ruraicuna valishca cashcamantami, vinota o shujtaj licorcunatapish mana ubyana carca (Levítico 10:8-11; 21:10, 11).
Shinallataj nazareocunaca (hebreo shimipica na·zír ninmi) Diospajlla chꞌicanyarishca cashcamantami paicunapaj ‘uma ajcha huiñachun saquinalla carca’. Chashnami nazareocuna cashcataca shujtajcunaca rato rijsijcuna carca (Números 6:5). Bibliapica allpa samarina huatapi, cacharirina huatapimi ‘uvas ramacunata mana allichinataca’ hebreo shimipica na·zír ninmi (Levítico 25:5, 11, Biblia en Quichua Chimborazo, 1989). Shinallataj sumo sacerdotepaj turbante nishcapimi alli curimanta cintatajlla diademata rurashpa: “Mandaj Diosca jucha illajmi” nishpa quillcarcacuna. Chai diademaca sacerdotecuna Diospajlla chꞌicanyachishca cashcatami ricuchirca (hebreo shimipica né·zer ninmi. Hebreo shimipica shuj mismo shimimantallatajmi né·zer , na·zír shimicunaca shamun) (Éxodo 39:30, 31). Cutin Israel llajtata agllashca jatun mandajcunapaj coronatapishmi hebreo shimipica né·zer nijcuna carca (2 Samuel 1:10; 2 Reyes 11:12; CORONA; DEDICACIÓN nishca temacunata ricupai). Apóstol Pabloca intindichircami Diosta sirvij huarmicunaca umata taparinapaj randica largo ajchata charina cashcata. Largo ajchata ricushpami cꞌaricumanta chꞌican cashcata, Jehová Dios munashca shina cꞌaricunata respetana cashcata yuyarincuna. Shinaca nazareocunaca paicunapaj uma ajchata mana rutushpa, vinota mana ubyashpa, limpo causaita charishpami Jehová Diospaj voluntadta respetashpa, cazushpa causana cashcata yuyarircacuna (1 Corintios 11:2-16; CABELLO; COBERTURA PARA LA CABEZA; NATURALEZA nishpa temacunata ricuipai).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w05 15/1 pág. 30 párr. 2
Caitami tapushcacuna
Sansonca nazareo cashpapish caishuj nazareocunamanta chꞌicanmi carca. Manaraj pai huacharijpimi Diospaj angelca paipaj mamanca cashna nirca: “Chichushpa shuj cꞌari huahuatami huachangui. Paica huachari pachamanta Diospaj nazareomi canga. Chaimanta paipaj uma ajchataca mana pꞌitichishcami canga. Paimi israelcunataca filisteocunapaj maquimanta quishpichinga” (Jueces 13:5). Sansonca mana paipaj munai nazareo tucushpa Diosta sirvinata agllarcarchu, sino Jehová Diosmi nazareo cachun agllarca. Paica huañungacamami nazareo cana carca. Shinaca mana yuyashcapi huañushcacunapi tuparishpaca llullu huahua huacharishca punllapi nazareo callarishcamanca mana tigrai tucurcachu. Chaimantami caishuj nazareocunata ‘huañushcacunapi ama tuparinguichu’ nishca mandashcaca mana paipajpish carca. Shinaca huañungacama agllashca nazareocunapaj mandashcahuan, cutin caishuj nazareocunapaj mandashcacunahuanca chꞌicanmi carca.