Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi yachanapaj ayudacuna
6-12 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | DEUTERONOMIO 33, 34
“Jehová Diospi miticushunchij”
it-2 pág. 99
Jesurún
Jesurún shutica Israel llajtatami nicun. Cai shutihuanmi valishca llajta cashcata ricuchirca. Griego shimipi Septuaginta Bibliapica Jesurún shimitaca “cꞌuyashca” nishpami traducin. Israel llajta Diospaj cashcata, paihuan ari nishcata, paipaj mandashcacunatapish cazuna cashcata ama cungarichunmi cai shutica yuyachirca (Deuteronomio 33:5, 26; Isaías 44:2). Pero Israel llajtaca paicunata ruraj, quishpichij Diosmanta caruyashpami paicunata mandachun mana saquircacuna. Chaimantami Deuteronomio 32:15-pi “Jesurún” shutitaca israelitacunaca yangapi churashcata ricuchin.
rr pág. 120, recuadro
Jehová Diosmi llaquicunata ahuantachun ayudanga
Achca huatacuna huashaman Ezequiel manaraj tiyajpimi profeta Moisesca cashna nirca: “Huiñaipaj Taita Diosca, can miticunami. Paipaj rigracunaca huiñaipaj canta charirajmi” (Deuteronomio 33:27). Jehová Diosca paipaj fuerzata utilizashpa paita sirvijcunata ayudangapaj munashcata ricuchingapajmi Moisesmanca cai shimicunata quillcachirca. Shinaca jatun llaquicunata chꞌimbapuracushpaca Jehová Diospaj ayudatami mashcana canchij. Paipaj maquihuan ñucanchijta chariranapimi confiana canchij. Shinapish paillami ima llaquicunatapish chꞌimbapurachun fuerzata cunga (Ezequiel 37:10).
w11 15/9 pág. 19 párr. 16
Chayana cashcamanca mana pꞌiñarishpa ñaupajman catishunchij
16 Abrahán shinallataj Moisespish Jehová Diospaj nishcacuna pajtaringacamaca mana causarcachu. Israelitacuna Dios cusha nishca allpaman ña yaicugricujpica Jehová Diosca Moisestaca caitami nirca: “Canca tucui israelcunaman ñuca cushca llajtamanca mana yaicugringui. Chai llajtataca carumanta ricushpallami saquiringui” nircami. ¿Ima nishpataj Moisespish Aaronpish chai castigota chasquigrirca? Mana cazuj israelitacuna colerachijpimi Jehová Diostaca yangapi churarcacuna. Chaimi Jehová Diosca: “Cancunaca ishquindijtajmi, Meriba yacucuna cꞌuchupica ñucata pꞌiñachishpa tucui israelcunapaj ñaupajpi juchallircanguichij” nircami (Deuteronomio 32:51, 52). Pero ¿chaita uyashpaca Moisesca llaquilla, desanimado sintirircachu? Mana. Ashtahuanpish Moisesca manaraj huañushpa israelitacunata bendiciacushpaca cashnami nirca: “Israel, canca cushijllami cangui. Shujtaj llajtacunaca mana cancunata shina Mandaj Dios quishpichishcaca tiyanchu. Paica canta pacaj escudomi. Can mishana espadami” (Deuteronomio 33:29).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-2 pág. 418 párr. 1
Moisés
Moisesca 120 huatacunata charishpami huañurca. Bibliapi Moisesmanta parlashpaca, “huañuna punllacama paipaj ñahuicunaca allimi ricurca. Paica chairaj sinchi runami carca” ninmi. Jehová Dios Moisesta maipi pambashcataca cunancama pi mana yachancunachu (Deuteronomio 34:5-7). ¿Imamantataj Jehová Diosca chashna rurashcanga? Israelitacuna yanga diosta adorajcuna shina ama rurachunmi Moisesta maipi pambashcataca Jehová Diosca mana yachaj chayachirca. Diabloca Moisespaj cuerpota japishpami Diospaj llajtata pandachingapaj munashcanga. Jesuspaj lahuauqui Judasca cashna escribirca: “Angelcunata jatun mandaj Miguelpish, Moisespaj aichata quichunacushpa rimanacucushpapish, Diablotaca llaquichishpa ima millaita mana rimashcachu. Ashtahuanpish: “Jatun Diosmi cantaca llaquichinga” nishcallami” nircami (Judas 9). Manaraj Canaán allpaman yaicushpa Josué pushai callarijpimi israelitacunaca Moisés huañushcamantaca 30 punllacunata huacarcacuna (Deuteronomio 34:8).
13-19 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 1, 2
“¿Cushilla causangapajca imatataj rurana canchij?”
w13 15/1 pág. 8 párr. 7
Ama manchaichu Jehová Dios canhuanmi
7 Jehová Diosta sirvingapaj ama manchaita charingapajca Bibliata estudiana, chaipi nishcacunatami pajtachina canchij. Josué runapish chaillatatajmi rurana carca. Moisés huañushca qꞌuipami Jehová Diosca: “Ñucapajta ruraj Moisesman ñuca cushca mandashcata pai canman cushcataca chaitataj pajtachingapaj cꞌari cꞌari cangui. Cai libropi quillcashca tiyacuj ñuca mandashcataca tutapish punllapish rezanataca amataj saquingui. Chashna cashpa yuyaipi charishpami, imalla mandashcataca chaitataj pajtachingui. Chashna rurajpica, tucui can rurashcacunami alli llujshinga” nircami (Josué 1:7, 8). Josué runaca Jehová Dios mandashcataca allimi pajtachirca. Ñucanchijcunapish paipaj ejemplota catishpaca Jehová Diostaca mana manchashpami sirvishun.
w13 15/1 pág. 11 párr. 20
Ama manchaichu Jehová Dios canhuanmi
20 LLaquicunahuan cai millai pachapi causacushcamantami Diosta cazunaca huaquinpica sinchi can. Pero mana ñucanchijllachu canchij. Jehová Diospish, congregacionta pushaj Jesucristopish ñucanchijhuanmi can. Shinallataj muyundij Allpapica siete millones yalli huauqui panicunatami charinchij. 2013 huatapaj agllashca versoca, ‘cꞌari cꞌari ama manchaichu. Jehová Diosca canhuanmi casha’ nircami. Chaita yuyaipi charishpami sinchi feta charishcata ricuchishun, alli huillaicunatapish huillashpa catishun (Josué 1:9).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w04 1/12 pág. 9 párr. 1
Josuemanta valishca yuyaicuna
2:4, 5 ¿Rahabca imamantataj soldadocuna ishqui israelitacunata ama japichun umarca? Rahab huarmica paipaj causai peligropi cajpipish Jehová Diospi feta charishcamantami ishqui israelita runacunataca ayudarca. Chaimantami Diospaj pueblota llaquisha nij soldadocunamanca mana tucuita huillarca (Mateo 7:6; 21:23-27; Juan 7:3-10). Chaimi reypaj soldadocunata shujtaj lado ñanta cachashcamanta Rahab huarmitaca Bibliapica, “justificashca carca” nin (Santiago 2:24-26).
20-26 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 3-5
“Feta charijpimi Jehová Diosca bendicianga”
it-2 pág. 121
Jordán
Galilea mama cucha ura ladopi caj Jordán yacuca casi siempremi 1 a 3 metros de hondota, shinallataj anchotapish 27 a 30 metrostami charin. Cosecha punllacunapicarin yalli tamyajpimi yacupish yalli jundashpa hondo, ashtahuan anchopish tucun (Josué 3:15). Israelitacunapurapica cꞌaricuna, huarmicuna, huahuacunami carca. Chaimi Jordán yacu yallitaj junda cashcamanta chaita pasanaca paicunapajca peligro cashcanga. Jericó llajta cꞌuchutaca yallitaj fuerzahuanmi yacuca rij carca. Cunan punllacunacamami chaipi armagrijcunataca chai yacuca apashca. Pero Jehová Diosca paipaj poderhuanmi cai Jordán yacuta jarcashpa chaquichirca. Chaimi israelitacunaca chaquishca pambata pasarcacuna (Josué 3:14-17). Achca huatacuna qꞌuipapish profeta Eliasca Eliseohuan cashpami Jordán yacuta chaquichirca. Cutin Eliseopish chashnallatajmi rurarca (2 Reyes 2:7, 8, 13, 14).
w13 15/9 pág. 16 párr. 17
Jehová Dios yachachishcacunaca ñucanchij shungutami cushichin
17 Jehová Diospaj mandashcacunata tucuipi cazushpami ashtahuan paipi confianchij. Caimanta ashtahuan yachangapajca israelitacuna Dios cusha nishca allpaman ña yaicucushpa ima tucushcata ricushun. Dioshuan ari ninacushca arcata apaj sacerdotecunataca Jordán yacuman chayashpaca chaipi saruchunmi Jehová Diosca mandarca. Pero israelitacuna chaiman chayajpica cosecha punllacunapi cashcamantami yacuca yallitaj junda carca. Chaita ricushpaca ¿imatataj rurarcacuna? ¿Achca semanacunatachu yacu bajaringacama shuyarcacuna? Mana. Jehová Diospi confiashpami paipaj mandashcacunata catircacuna. Chashna rurashcamantami Bibliapica cashna nin: “Dioshuan ari ninacushca quillcata huaquichina arcata apacuj curacuna Jordán yacu uriman chayajpica, paicunapaj chaquicunataca shutujyachircami. Chaimi janajmanta shamucuj yacuca chaquirca. Tucui israelcuna chꞌimbangacamami curacunaca, Dioshuan ari ninacushca quillcata huaquichina arcahuan, Jordán yacu chaquirishca chaupipi imata mana manchashpa shayacurcallacuna” (Josué 3:12-17). Jehová Diospaj mandashcacunata cazushcamanta yacu chaquirijta ricushpaca paicunaca cushillami sintirishcanga. Ashtahuanmi paicunapaj feca sinchiyashcanga.
w13 15/9 pág. 16 párr. 18
Jehová Dios yachachishcacunaca ñucanchij shungutami cushichin
18 Jehová Diosca ñaupa punllacunapi shina mana milagrocunata rurashpapish cunan punllacunapica paimanta imallata rurashcata ricushpami bendician. Chaimantami paita sirvijcunataca muyundij Allpapi paipaj Reinomanta huillachun paipaj espíritu santohuan yachachin. Cutin Jesucristoca tucui shunguhuanmi Jehová Diosmanta huillarca. Chaimi paita catijcunapish huillashpa catichunca ayudasha nirca. Shinaca pai causarishca huashaca cashnami nirca: “Tucui cai pachata richij, ñuca yachacujcunata ruraichij. Cai pacha tucuringacamami, tucui punllacuna ñucaca cancunahuan casha” (Mateo 28:19, 20). Shinaca achca testigo de Jehovacunaca mana rijsishca gentecunahuanmi parlanapi manchancuna. Pero Diospaj espíritu santo ayudajpimi mana manchashpa huillashpa caticuncuna (Salmo 119:46 y 2 Corintios 4:7-ta liyipai).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w04 1/12 pág. 9 párr. 2
Josuemanta valishca yuyaicuna
5:14, 15. ¿‘Mandaj Diospaj soldadocunata mandajca’ pitaj can? Dios cusha nishca allpata Josué ña japigrijpimi Diospaj soldadocunata mandajca ama manchaita charichun sinchiyachishpa ayudarca. Chai mandajca, manaraj cai Allpaman shamushpa, “Rimashca” shutita charij Jesucristomi cashcanga (Juan 1:1; Daniel 10:13). Shinaca Jesucristoca ñaupa punllacunapipish Diospaj pueblota ayudarcami. Cunan punllacunapicarin rey cashcamantami Satanás ama llaquichichunca Diospaj pueblota ayudashpa caticun.
27 DE SEPTIEMBRE A 3 DE OCTUBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 6, 7
“Chingarijlla cosascunamanta caruyashunchij”
w10 15/4 pág. 20 párr. 5
Yanga cosascunamanta ñucanchij ñahuita anchuchishunchij
5 Achca huatacuna huashaca Acán shuti runami ricushca cosascunata munai callarirca. Jehová Diosca israelitacunataca mandarcami Jericó llajtata mishashpaca tucui chaipi tiyajcunata chingachichun. Pero huaquin cosascunallami Jehová Diospaj chꞌicanchishca cana carca. Paica cashnami advertirca: “Chaimanta cai pueblopi tucui chingachinapaj cajcunata japishpa mapayarinamantaca huaquichirichij. Chaicunaca chingachinapaj cashcamanta ama japinguichijchu, ama tuparinguichijllapishchu” nircami. Pero Acán runaca chai mandashcacunata mana cazushpami chai llajtapi tiyaj valishca cosascunata aparca. Chaimantami Israel soldadocunaca Hai llajtapi causaj soldadocunahuan macanacugrishpaca llaquita aparcacuna. Shinapish Acán runaca pai shuhuashcata tucui pueblo yachaj chayajpimi tucuita huillarca. Paica valishca cosascunata ricushpa, ‘chaicunata achcata munashpa pacalla japishpa apamurcani’ nircami. Shinaca Jehová Dios ama japingui nishcacunatami Acán runaca ricushpa paipaj shungupi munarca. Chaimantami Acanca tucui paipaj charishcacunandij chingarirca (Josué 6:18, 19; 7:1-26).
w97 15/8 pág. 28 párr. 2
Mana alli ruraicuna tiyajpica ama pacashunchijchu
Congregación chuya cachunca mana alli cosascuna tiyajta yachashpaca utcami huillana canchij. Jehová Diosca jucha illaj, limpio Dios cashcamantami paita sirvijcunapish causaipipish, yuyaipipish, paita adoranapipish limpio cachun munan. Chaimantami paipaj Shimipica cashna nin: “Alli cazuj huahuacuna shina caichij. Ñaupa manaraj yachashpa ruracushca mapa munaicunataca ama ruraichijchu. Ashtahuanpish cancunata agllajca, ima jucha illajllami. Shinallataj cancunapish tucui causaipi ima jucha illajlla caichij. Quillcachishcapica: “Ñucaca ima jucha illajmi cani, cancunapish ima jucha illajlla caichij” ninmi (1 Pedro 1:14-16). Mana alli, millai cosascunata ruraj gentecunaca tucui congregaciontami mapayachin. Jehová Diosmantapishmi caruyachi pudincuna. Chaimantami mana alli ruraicunata saquichun corregina mana cazujpicarin llujshichishpa cachana can (Josué capítulo 7-huan chꞌimbapurai).
w10 15/4 pág. 21 párr. 8
Yanga cosascunamanta ñucanchij ñahuita anchuchishunchij
8 Diosta sirvijcunapish aicha munaicunamanta, ñahui ricushpa munaicunamantaca llaquipi urmai tucunchijmi. Chaimantami Diospaj Shimipica imata ricushpa, imata munashpapish alli agllachun animan (1 Corintios 9:25, 27; 1 Juan 2:15-17 liyipai). Jobca imata ricushcahuan munai callarinataca allimi yacharca. Chaimantami paica cashna nirca: “Ñuca ñahuicunahuanca ima mana allita ama ricungapajmi, ari ninacurcanchij. Shina cajpica cꞌarita mana rijsij huarmitaca, mana ricunachu cani” (Job 31:1). Cai cashcata ruraj runaca mana alli munaicunahuan shuj huarmiman cꞌuchuyanataca mana munarcachu. Ashtahuancarin chai yuyaicunapipish mana yuyarcachu. Shinallataj achca huatacuna qꞌuipapish Jesucristoca: “Maijanpish shujtaj huarmita ricushpa munajca, paipaj shungupi ñami chai huarmihuan huainayan” nircami (Mateo 5:28). Chashnami mana alli yuyaicunamanta jarcarina cashcata yachachirca.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w15 15/11 pág. 13 párrs. 2, 3
Caitami tapushcacuna
Ñaupa punllacunapi soldadocunaca maijan llajtata macanacushpa mishangapajca muyundij ladocunapimi shayarijcuna carca. Chaimi chaimanta pi llujshichun o yaicuchunpish mana saquijcuna carca. Shinaca chai llajta ucupi causajcunaca huaquichishca granocunallata micujcuna carca. Ña chai llajtata mishajcunaca chaipi tiyaj granocunata, cosascunatami apajcuna carca. Pero shuj libropica: “Allpata allaj yachaj runacunaca ñaupa tiyashca Jericó llajtapi pꞌaqui mangacunata japishpapish yallitajca granocunatami japishcacuna” ninmi. ¿Caimanta yachanaca allichu can? Ari. Yuyashun, chai librollapitaj: “Palestina llajtapi allpacunata allaj yachaj runacunaca shuj o ishqui mangacunallatami granocunahuan japishcacuna. Pero Jericó llajtapi shinaca nunca mana japishcacunachu” ninmi (Biblical Archaeology Review).
Jehová Diosca israelitacunataca mandarcami Jericó llajtamantaca ama imatapish apachun. Chaimi paicunaca granocunatapish mana aparcacuna (Josué 6:17, 18). Israelitacunaca marzo o abril quillacunapimi Jericó llajtataca llaquichircacuna. Chai quillacunapajca recienllami cosecha punllacunaca tucurirca. Chaimantami chai llajtapica achca granocuna tiyarca (Josué 3:15-17; 5:10). Shinaca yachaj runacuna Jericó llajtapi achca granocunata japishcamantami, Bibliapi nishca shina israelitacunaca chai llajtata tucuchingapaj chai muyundijpi ashalla tiempota saquirishcata yachaj chayanchij.
4-10 DE OCTUBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 8, 9
“¿Gabaón llajtapi causaj heveocunamantaca imatataj yachanchij?”
it-1 pág. 977 párr. 1
Gabaón
Josuehuan ari ninacushca. Josuepaj punllacunapica Gabaón llajtapimi heveocunaca causajcuna carca. Cananeocunapura siete llajtacunaca ashtahuan jatun, sinchi llajtacunami tiyarca. Heveocunaca chai llajtacunapurapi cashcamantami chingachishca cana carca (Deuteronomio 7:1, 2; Josué 9:3-7). Tucui cananeocunataca huaquinpica amorreocuna nishpami rijsijcuna carca. Chaimi Bibliapica gabaonitacunatapish amorreocuna nin (2 Samuel 21:2-taca, Gé 10:15-18; 15:16-huan chꞌimbapurai). Tucui cananeocunami israelitacunata Jehová Dios cuidacushcataca yacharcacuna. Chaimi gabaonitacunaca sinchi llajtata charishpa, achca soldadocunata charishpapish israelitacunahuan mana macanacusha nirca. Shinaca Jericó, Hai llajtacunata israelitacuna mishashcata yachashpami Gabaon llajtata mandajca, Kefirá, Beerot, Quiryat-jearim llajtacunata mandajcunahuan tandanacushpa huaquin cꞌaricunata agllashpa Guilgal llajtaman cacharcacuna. Josué paicunahuan ama macanacuchunmi ari nichingapaj cacharcacuna (Josué 9:17). Chaimi cai runacunaca paya churanacunahuan, paya pargatecunahuan, pꞌulasyashca tandacunahuan, vinotapish yachapashca odrecunapi churashpa rircacuna. Chashnami paicunaca israelitacuna llaquichina llajtacunapurallamantataj mana cashcata shina crichircacuna. Ña Josuepajman chayashpa, paihuan parlacushpaca Egipto llajtapi imalla tucushcata, Sehón y Og mandajcunata ima shina Jehová Dios mishashcatami nircacuna. Shinallataj paicunaca recienlla Jericó, Hai llajtacunata israelitacuna mishashcataca allimi yacharca. Pero caru llajtamanta cashcataca crichingapajmi chashna noticiacunaca mana utca chayaj cashcata yachashpa chai llaquicunamantaca nimata mana nircacuna. Shinaca israelitacunata pushajcunaca cai runacuna nishcata uyashpa, ricushpami paicunata mana huañuchinata ari nircacuna (Josué 9:3-15).
w11 15/11 pág. 8 párr. 14
“Ama can alli yuyayuj cashcallapi shunguta churanguichu”
14 Tucuicunami juchayujcuna canchij. Chaimantami ancianocuna cashpapish ima decisioncunata agllangapajca Jehová Diospaj ayudata mashcana canchij. Josuehuan, shinallataj israelitacunata pushaj ancianocunahuan ima tucushcata ricushun. Gabaón llajtamanta huaquin cꞌaricunaca israelitacunahuan ama macanacungapajmi ari nichircacuna. Chaimi paicunaca caru llajtamanta cashcata crichingapaj paya churanacunata churarishpa rircacuna. Chaita ricushpami Josué, israelitacunata pushaj ancianocunapish Jehová Diosta mana tapushpa chai runacunahuan ari nircacuna. Cierto Jehová Diosca israelitacunahuan, gabaonitacunahuan ari nishcataca chasquircami. Pero Jehová Diosta manaraj tapushpa paicunalla ari ninacushcaca mana alli cashcata yachachingapajmi Bibliapica escribichirca (Josué 9:3-6, 14, 15).
w04 15/10 pág. 18 párr. 14
“Tucui cai llajtataca purishpa ricui”
14 Gabaonmanta shamuj runacunaca: “Caru llajtamantami shamurcanchij. Cancunata Mandaj Diosca tucuita rurai tucuj jatun cashcata, Egipto llajtapi imallata rurashcatami yacharcanchij” nircacunami (Josué 9:3-9). Paya churanacunata churarishcata ricushpa, pꞌulasyashca micunacunata ricushpaca, ‘de verdad cai runacunaca caru llajtamantami shamushca’ nishpami israelitacunaca yuyarcacuna. Pero Gabaón llajtaca Guilgal llajtamanta 30 kilómetros carupillami saquirishca carca. Chai runacuna nishcata crishpami Josuepish, israelitacunata pushajcunapish Gabaón llajtahuan, chai cꞌuchulla quimsa llajtacunahuanpish mana macanacungapaj ari nircacuna. ¿Gabaonitacunaca ama paicunata huañuchichunllachu chashna llullarcacuna? Mana, paicunaca Jehová Diospaj ñaupajpi alli ricuringapajmi munarcacuna. Chaimi Jehová Diosca chai runacunataca paipaj huasipi sacrificiocunata rupachingapaj, tucui israelitacunapajpish yantata, yacuta ashtashpa causachun saquirca (Josué 9:11-27). Jehová Diosta tucui shunguhuan sirvingapajmi gabaonitacunaca ima mingashcacunatapish humildadhuan pajtachircacuna. Cutin achca huatacuna qꞌuipapish mana israelitacuna Babilonia llajtamanta tigrashpaca Diospaj templopimi sirvircacuna. Chaicunapurapica gabaonitacunami cashcanga (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20). Shinaca gabaonitacuna shina Diospaj ñaupajpi alli ricuringapajca ima mingashcatapish humildadhuan pajtachingapaj esforzarishunchij.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-1 pág. 506
Huarcuna
Israelitacunaca Dios cushca leyta cazushpami huaquinpica millaita rurajcunataca huañuchishca qꞌuipa caspipi huarcujcuna carca. Chashna millaita rurajcunataca ‘Taita Dios mana alli nishca cashcata’ ricuchingapaj, shujtajcunapish ama chashna rurachunmi chashna huarcujcuna carca. Cutin Dios cushca allpata ama mapayachingapajmi israelitacunaca caspipi huarcushpa huañushca cuerpotaca manaraj tutayajpi pambajcuna carca (Deuteronomio 21:22, 23). Caspipi huarcushpa huañushcacunataca mana israelitacunapura cajpipish chai mandashcallatatajmi pajtachijcuna carca (Josué 8:29; 10:26, 27).
11-17 DE OCTUBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 10, 11
“Jehová Diosca israelitacunamantami macanacurca”
it-1 pág. 55
Adoni-zédeq
Israelitacuna Dios cushca nishca allpaman yaicujpica Adoni-zédeq runaca Jerusalén llajtata mandajmi carca. Paica Jordán yacumanta inti huashicun ladoman saquirij chuscu llajtacunahuan tandanacushpami israelitacunahuan macanacungapaj allichirircacuna (Josué 9:1-3). Cutin Gabaón llajtapi causaj heveocunaca israelitacunahuan ama macanacungapajmi ari nircacuna. Chaita yachaj chayashpami cai Adoni-zédeq runaca cai chuscu llajta soldadocunahuan tandanacushpa Gabaón llajtahuan macanacunaman rircacuna Chashnami shujtaj llajtacunapish ama israelitacunapaj lado tucuchun jarcashun yuyarcacuna. Chaimi Josueca cai pichca llajtata mandajcunahuan, chai soldadocunahuan macanacushpa gabaonitacunata quishpichirca. Cai pichca mandajcunataca Maceda llajtapi tiyaj shuj jutcupimi paca tucushcata japircacuna. Chaipi japishpami Josueca tucui israelita soldadocunapaj ñaupajpi Adoni-zédeq runata, caishuj chuscu mandajcunatapish paillataj huañuchishpa caspipi huarcurca. Chai qꞌuipaca israelitacunaca cai pichca mandajcunapaj huañushca cuerpocunataca maipi paicuna paca tucushca jutcullapitajmi pambarcacuna (Josué 10:1-27).
it-1 pág. 1038
Runducuna
Maipica Jehová Diosca runducunatami cacharca. Jehová Diosca paipaj nishcacunata pajtachingapaj, paipaj poderta ricuchingapajmi huaquinpica runducunata utilizaj carca (Salmo 148:1,8; Isaías 30:30). Bibliapica punta cutinmi Egipto llajtata llaquichingapaj runducunata utilizashcata nin. Chai runduca qꞌuihuacunata, yuracunata, gentecunata, animalcunatami canllaman cajtaca tucui huañuchirca. Pero Gosén llajtapi causaj israelitacunataca mana llaquichircachu (Éxodo 9:18-26; Salmo 78:47, 48; 105:32, 33). Cutin israelitacuna Dios cusha nishca allpaman yaicucui punllacunami pichca mandaj amorreocunaca gabaonitacunata llaquichisha nirca. Chaimi Jehová Diosca contra soldadocunataca rumicuna shina runducunata cachashpa huañuchirca. Chai punllapica israelitacuna espadahuan huañuchishcatapish yallimi rumicuna shina runducunaca huañuchirca (Josué 10:3-7, 11).
w04 1/12 pág. 11 párr. 1
Josuemanta valishca yuyaicuna
10:13. Intica shuj punlla shinatami mana huashicurca ¿ima shinataj chashna tucushcanga? Jehová “Diospajca imapish mana sinchichu”. Paica cai Pachata, jahua pachata rurajmi can (Génesis 18:14). Chaimi Jehová Diosca cai Allpataca ama muyurishpa casilla saquirichun rurai tucun. Shina tucujpimi gentecunapaj ñaupajpica Intipish, Lunapish mana muyuricuj shina cai tucun. Cutin Jehová Diosca Allpapish, Lunapish muyurishpa catichun saquishpapish Intimanta, Lunamanta achijyachij luzpish cai Allpata achijyachishpa catichunmi saqui tucun. Pero ima shina cashpapish Josuepaj punllacunapi shinaca manataj cutin chashna tucushcachu (Josué 10:14).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w09 15/3 pág. 32 párr. 5
Caitami tapushcacuna
Huaquin librocunapaj shuticuna Bibliapi escribichishca tiyacujpi, chai librocunamanta huaquin informacioncunata japishca cashpapish chai librocunatapish Jehová Diosllataj escribichishca cashcataca mana nichu. Cutin Bibliapi escribichishca yuyaicunaca Diospaj Shimimi can. Chaica “huiñaipajmi tiyashpa catinga” (Isaías 40:8, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, NWT ). Shinaca Jehová Dios cushca cai 66 librocunapi tiyaj yuyaicunaca cunan punllacunapi ñucanchijcunapajpish allita rurashpa catichunmi ayudacun (2 Timoteo 3:16, 17).
18-24 DE OCTUBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 12-14
“Jehová Diosta tucui shunguhuan sirvishunchij”
w04 1/12 pág. 12 párr. 2
Josuemanta valishca yuyaicuna
14:10-13. Hebrón llajtapica anaquim shuti yallitaj jatun runacunami causarca. Shinapish Calebca 85 huatacunata charishpami chai llajtapi causajcunahuan macanacushpa chai llajtata japingapaj mañarca. Calebca Jehová Diospaj ayudahuanmi chai llajtacunata misharca. Chashnami chai Hebrón llajtaca huañuchishpa paca tucuna llajta tucurca (Josué 15:13-19; 21:11-13). Diosta sirvinapi huaquin mingashcacuna sinchi ricurijpipish Calebpaj ejemplota catishpami cushicushpa chai mingashcacunata pajtachina canchij.
w06 1/10 pág. 18 párr. 11
Mana manchaj cangapajca Diospi feta charina, paipaj mandashcacunata cazuna
11 Ñucanchij feca cada punllami huiñashpa catin. Chaimi Jehová Dios bendiciacushcata, ñucanchij mañashcacunata uyashcata ricushpaca ñucanchij feca ashtahuan sinchiyarin (Salmo 34:8; 1 Juan 5:14, 15). Josuepish, Calebpish Jehová Diospaj cꞌuyaita ricushpami paicunapaj feca sinchiyashpa catirca (Josué 23:14). Caipi yuyashun, paicunataca Jehová Dios quishpichishcamantami 40 huatacunata chaquishca pambacunapi causarcacuna (Números 14:27-30; 32:11, 12). Shinallataj Jehová Diosca Canaán allpata japichunpish cai runacunataca 6 huatacunata macanacushpa catichunmi saquirca. Chashnami paicunaca paicunapaj propio allpapi, alli saludhuan achca huatacunata cushilla causarcacuna. Shinaca mana manchashpa, tucui shunguhuan paita sirvijpica Jehová Diosca achcatami bendician (Josué 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-1 pág. 1054
Guebal, giblitacuna
Josué causacujpirajmi Jehová Diosca giblitacunapaj llajtacunatapish israelitacunaca japina tiyanrajmi nirca (Josué 13:1-5). Huaquincunaca cai versoca pandarishcami can nincuna. ¿Imamanta chashna nincuna? Bibliapica israelitacuna chai llajtata mandashcataca mana ninchu. Shinallataj israelitacuna causanmanta janaj ladoman yalli carupimi Guebal llajtaca saquirirca (Dan llajtamanta janaj ladoman rishpa 100 kilómetros carupimi carca). Shinallataj huaquin yachaj runacunapish ñaupa quillcashcacunapica cai verso chꞌican cashcatami yuyancuna. Paicunaca cai versopica israelitacuna, “Líbano urcucama” o “Guebal llajta lindero cꞌuchucamalla” japina nishcata yuyancuna. Pero Josué 13:2-7-pi nishca bendicioncuna pajtarichunca Jehová Diospaj tucui mandashcacunatami israelitacunaca cazuna carca. Shinaca israelitacunaca mana cazushcamantami Guebal llajtataca nunca mana japircacuna (Josué 23:12, 13-huan chꞌimbapurai).
25-31 DE OCTUBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 15-17
“Dios cushca herenciata cuidashunchij”
it-1 pág. 1112
Hebrón
Canaán llajtapi saquirij ura lado llajtacunatami israelitacunaca tucui tucuchirca. Hebrón llajtapish chai llajtacunapurapi cashcamantami chai llajtandij, chai llajtata mandajtapish tucui tucuchircacuna. Chai mandajca Hoham runapaj catij mandajmi cashcanga (Josué 10:36, 37). Josué pushacui punllacunapi israelitacunaca tucui chai llajtapi causaj cananeocunata mishashpami allpacunata japircacuna. Pero chai allpacunata cuidachunca ni pita mana saquircacunachu. Shinaca israelitacuna shujtaj llajtacunahuan macanacucujpimi anaceocunaca Hebrón llajtapi cutin tigra causai callarircacuna. Chaimi Calebca Hebrón llajtapi causaj anaceocunahuan cutin tigra macanacushpa chai llajtataca pai causangapaj japirca (Josué 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Jueces 1:10). Callaripica Jehová Diosca Judá aillumanta Calebmanmi Hebrón llajtataca curca. Chai huashaca chai llajtata agllashpami huañuchishpa paca tucuna llajta, sacerdotecuna causana llajtapish tucurca. Pero “chai pueblo muyundij llajta allpacunataca, Jefonepaj churi Calebmanmi paipaj cachun curcacuna” (Josué 14:13, 14; 20:7; 21:9-13).
it-2 pág. 1148
Sinchita llaquichishpa trabajachina
Ñaupa punllacunapica huaquin llajtacunata macanacushpa mishashpaca chaipi causaj gentecunataca esclavocunata shina rurashpa “sinchita trabajachishpa” charijcuna carca (hebreo mas) (Josué 16:10; 17:13; Ester 10:1 Lamentaciones 1:1, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, NWT; Deuteronomio 20:11, Isaías 31:8). Israelitacuna Egipto llajtapi esclavo shina causacujpimi egipciocunaca sinchita trabajachishpa Pitom y Raamsés pueblocunata shayachichirca (Éxodo 1:11-14). Achca huatacuna huashaman Dios cushca allpapi causacushpami israelitacunaca Jehová Dios mandashca shina tucui cananeocunata chingachinapaj randica paicunapaj esclavocuna shina tucushpa sinchi trabajocunata rurachun saquircacuna. Chashna rurashcamantami israelitacunaca yanga dioscunata adorashpa llaquita aparcacuna (Josué 16:10; Jueces 1:28; 2:3, 11, 12). Rey Salomonca pai mandacui punllacunapica amorreos, hititas, perizitas, heveos y jebuseos cai tucui cananeocunataca esclavocunata shina sinchi trabajocunatami rurachij carca (1 Reyes 9:20, 21).
it-1 pág. 408 párr. 4
Canaán
Jehová Diosca israelitacunapaj ñaupa yayacunamanmi: “Canaán llajtataca cancunamanmi cusha” nirca. Pai nishca shinallatajmi chai llajtataca israelitacunaman curca. Chai llajtapica paicunataca “pi mana ima nishca” allitami causarcacuna. Cierto israelitacunaca cananeocunataca mana tucui chingachircacunachu. Chashnapish Jehová Diosca israelitacunamanca “imalla allicunata cusha nishcacunataca, shuj shimillatapish mana saquishpami tucuita pajtachirca” (Josué 21:43-45). Israelitacuna causacun cꞌuchulla llajtacunaca manchaita charishcamantami pi mana imata nircacuna. Achca huatacuna huashamanmi israelitacunataca Jehová Diosca cananeocunataca paicuna causacun llajtamantaca asha ashami llujshichisha nirca. Chai shitashca allpacunapi ama sacha animalcuna mirarichunmi chashna rurasha nirca (Éxodo 23:29, 30; Deuteronomio 7:22). Cananeocunaca fierro carrocunata, cꞌari cꞌari soldadocunatami charircacuna. Chaimi huaquin macanacuicunapica israelitacunata misharca. Chaica mana nisha ninchu cananeocuna Jehová Diosta yalli fuerzata charishcata, o Jehová Diospish pai nishcacunata mana pajtachi tucushcata (Josué 17:16-18; Jueces 4:13). Ashtahuanpish Bibliapi nishca shinami israelitacunaca Jehová Diospaj mandashcacunata mana cazushcamanta paicunapaj contracunaca huaquinpica llaquichijcuna carca (Números 14:44, 45; Josué 7:1-12).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w15 15/7 pág. 32
¿Yachashcanguichu?
¿Bibliapi nishca shinachu Israel llajtapica achca yuracuna tiyarca?
JEHOVÁ DIOS cusha nishca allpapica huaquin ladocunapi achca yuracuna tiyashcatami Bibliapica nin (1 Reyes 10:27; Josué 17:15, 18). Pero cuna punllacunapi chai llajtapica achca yuracunaca mana tiyanchu. Chaimantami huaquincunaca, ‘¿Bibliapi nishcaca ciertochu can?’ nishpa yuyancuna.
La vida en el Israel bíblico nishca libropica: “Ñaupa Israel llajtapica achca sachacuna yuracuna cunan punllacunata yalli tiyashcatami” nin. Por ejemplo, pino de Alepo, la coscoja de Palestina, terebinto nishca yuracunami urcucunapi huiñarcacuna. Cutin jahua urcucunapurapi, costa ladocunapurapipishmi achca sacha higo yuracuna tiyarca.
Shinallataj Plantas de la Biblia nishca libropipish: “Israel llajta huaquin ladocunapica yuracunaca ña mana tiyanchu” ninmi. ¿Imamantataj ña mana tiyan? Cai libropica: “Tarpuna allpacunata, qꞌuihuacunata, yantacunata, huasichingapaj materialcunatapish rurashpami runacunallataj cai yuracunataca asha asha pꞌitishca” ninmi.