Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
2-8 DE DICIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | APOCALIPSIS 7-9
“Pi mana yupaipaj achca gentecunatami Jehová Diosca bendician”
it-1 pág. 1035 párr. 4
Achca gentecuna
‘Achcacuna’ nishpaca llaquimanta quishpirishpa cai allpapi saquirij gentecunamantami nicun, shinaca ¿imamantataj Bibliaca ‘paicunaca jatun tiyarinapi tiyacujpaj ñaupajpi, Ovejapaj ñaupajpipish” shayacun’ nin? (Apocalipsis 7:9). Bibliapi ‘shayacun’ nishpaca huaquinpica shuj o achcacunapaj ñaupajpi maijanpish alli ricurishcata ricuchingapajmi chashna nin (Salmos 1:5; 5:5; Proverbios 22:29, CJ, comentario; Lucas 1:19). Por ejemplo Apocalipsis capítulo 6-pica Diospaj ñaupajpi mana alli ricurijcunamanta parlashpami ‘Cai pachata jatun mandajcunapish, jatuncunapish, achcata charijcunapish, soldadocunata mandajcunapish, poderyujcunapish, randishcacunapish, mana randishcacunapish, rumi chaupicunapi pacatucurcacuna’ nin. Paicunaca: “Jatun tiyarinapi tiyacujpaj ñaupajmanta, Oveja pꞌiñarishpa llaquichinamantapish pacahuaichigari. Pai pꞌiñarishpa jatunta llaquichina punllamari ña chayamushca ¿pitaj chai jatun llaquitaca apai tucungari?” nircacunami (Apocalipsis 6:15-17; Lucas 21:36-huan chꞌimbapurai). Shinashpaca ‘achca gentecunaca’ cai jatun llaquimanta quishpirishcacunami can, shinallataj Diospaj ñaupajpi Jesuspaj ñaupajpipish alli ricurishpa ‘shayarishcacunami’ can.
it-2 pág. 1155 párr. 5
Jatun llaqui punlla
Jerusalén tucuchishca 30 huatacuna huashami, achca gentecunamanta parlashpa ‘paicunaca jatunta llaquichicunmanta llujshimujcunami can’ nishpa Juanmanca huillarca. Cai achca gentecunaca tucui llajtacunamanta, chꞌican chꞌican aillucunamanta, chꞌican chꞌican pueblocunamantami can (Apocalipsis 7:13, 14). Bibliapi ‘jatunta llaquichicunmanta llujshimujcuna’ nishpaca achca gentecuna quishpirishcatami ricuchin. Hechos 7:9, 10-pica cai yuyaillamantatajmi parlan, chaipica: ‘Taita Diosca Josehuan cashpami, llaquicunahuan José cajpipish tucuipi huaquichirca’ ninmi. ‘Tucuipi huaquichirca’ nishpaca Joseta llaquicunata ahuantashpa catichun ayudashcatapish, llaquicunamanta quishpirishpa causashcatapishmi nin.
it-1 pág. 1035 párr. 3
Achca gentecuna
Picuna cashcata. Achca gentecuna pi cashcata yachai chayangapajca Apocalipsis capítulo 7-tapish shujtaj versocunatapish paicunamanta ima nishcatami yachana canchij. Apocalipsis 7:15-17-pica ‘Diosmi paicunata huaquichingapajca paipaj carpa huasita ashtahuan cacharinga. Causaita cuj yacu llujshicunmanmi pushanga, paicunapaj ñahuicunamantaca, tucui huiquita pꞌichanga’ ninmi. Apocalipsis 21:2-4-pi chashna yuyaicunallatatajmi ricunchij, chaipica: “Diospaj carpa huasica cunanca tucui gentecunahuanmi”, “Diosca paicunapaj ñahuicunamantaca, tucui huiquitami pꞌichanga” y “huañuipish ña mana ashtahuan tiyangachu” ninmi. Apocalipsis capítulo 21 muscuipi ricuchishca shinaca mushuj Jerusalenca cielomantami shamun, pero cielopi cajcunamanta parlanapaj randica cai allpapi causaj gentecunamantami parlacun.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
re pág. 115 párr. 4
Diospaj Israel llajtata sellashcami
4 Bibliapi “chuscu angelcuna” nishpaca, chuscu angelcunapaj grupocunamantami parlacun. Jehová Diosca juicio punlla chayamungacama jarcachunca paicunatami utilizacun. Angelcuna Diospaj colerashca huairata cacharijpica janaj ladomantapish, ura ladomantapish, inti llujshij ladomantapish, inti huashicuj ladomantapish shamushpami jatunta llaquichishpa tucuita tucuchinga. Ñaupa punllacunapica Jehová Diosca Elam llajtapi causaj gentecunata jatun huairata apamushpa caita chaita cachashpami tucuchirca, shinallataj shamuj punllacunapica chaita yallita rurashpami tucuchinga (Jeremías 49:36-38). Jehová Diosca Amón llajtapi causajcunata tucuchijpica “jatun mancharina punllami” carca. Shamuj punllacunapi Dios tucuita tucuchijpica chaita yalli ashtahuan jatun mancharina punllami canga (Amós 1:13-15). Diospaj jatun pꞌiñarishca punllapica cai allpapi Satanaspaj organizacionca ña mana ashtahuan tiyashpa catingachu, chai punllapica Jehová Diosca pailla mandana derechota charishcatami ricuchinga (Salmos 83:15, 18; Isaías 29:5, 6).
it-1 pág. 12
Abadón
¿Jutcuta mandaj Abadón shuti angelca, pitaj can?
Apocalipsis 9:11-pica “Abadón” nishpaca ‘jutcuta mandaj angelpaj’ shutimi can. Griego rimaipica cai shutica “Apolionmi” can. “Apolión” shutica “Tucuchij” nisha ninmi. Siglo 19-pi cai versoca shuj profeciami can nishpami yuyarcacuna. Cai profeciaca mandaj Vespasiano, Mahoma, Napoleón runacunapimi pajtaricun nishpami ricuchisha nircacuna, shinallataj cai angelca “Satanaspaj ruraj angelmi can” nishpami yuyarcacuna. Shinapish Apocalipsis 20:1-3-pi ricuchin “jutcupaj llaveta” charij angelca cielomanta uriyashpa Diospaj agllashca angelmi can. Cai angelca “Satanaspaj ruraj ángel” canapaj randica Satanastaca huatashpa jutcuman shitan. Apocalipsis 9:11-manta parlashpami The Interpreter’s Bible shuti libroca: “Abadonca mana Satanaspaj angelchu can, Diospaj angelmi can. Ashtahuanpish paica Dios imata tucuchichun mandashcata cazushpami pajtachin” nin.
Escrituras Hebreas o Ñaupa Testamentopi ricushca versocunapica Seolmanta, huañunamantapish parlashpami ʼavad·dóhn shimica ricurin. Apocalipsis 1:18-pi Cristo Jesusca: “Cunanca huiñai huiñaitami causacuni. Huañuipajpish, Hadespajpish llavecunataca ñucami charicuni” nishpami nirca, shinallataj Lucas 8:31-pica Jesusca jutcuta mandaj cashcatami ricuchin. Jesusca Satanasta tucuchingapaj poderta charishcataca Hebreos 2:14-pimi ricuchin, chaipica: “Chai shinallatajmi Jesuspish aichayuj yahuaryuj tucurca. Huañuiman apacujta pai huañushpa chingachingapajmi chashna aichayuj tucurca. Chai apacujca diablomi” ninmi. Apocalipsis 19:11-16-pica Jesusca Dios agllashca Tucuchij cashcatami ricuchin (APOLIÓN nishca temata ricui).
9-15 DE DICIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | APOCALIPSIS 10-12
“Ishqui huillajcunata huañuchijpipish cutinmi causarircacuna”
w14 15/11 pág. 30
Caitami Tapushcacuna
Apocalipsis 11-pi nishca shinaca ¿ishqui huillajcunaca picunataj can?
Apocalipsis 11:3-pica ishqui huillajcunaca 1.260 punllacunacama huillanga nishpami parlan. Chai huashaca ‘manchanana jatun animalmi paicunata mishashpa huañuchinga’ ninmi. “Quimsa punlla chaupi” huashaca cai ishqui huillajcunaca cutinmi causaiman tigranga. ‘Chaita ricujcunataca tucuicunatami jatun manchai japinga’ (Apocalipsis 11:7, 11).
Cai ishqui huillajcunaca ¿picunataj can? Caita intindingapajca Apocalipsis capítulo 11-pimi ricuna canchij. Puntapica “chai huillajcunaca, ishqui olivocuna, ishqui candelerocunapishmi” can ninmi (Apocalipsis 11:4). Caica Zacarías parlashca profeciatami yuyachin. Chaipica candeleromanta, ishqui olivocunamantapishmi parlarca. Cai profeciapica ishqui olivocunaca: “Dios aceitehuan churashca ishqui runacunami” can ninmi. Paicunaca mandaj Zorobabel, sumo sacerdote Josuepishmi can. Shinallataj paicunaca “tucui cai pachata ricucuj Jatun Diospaj ñaupajpimi shayacun” (Zacarías 4:1-3, 14). Ishquipica cai ishqui huillajcunaca Moisés y Elías rurashca milagrocunata shinami rurancuna ninmi (Apocalipsis 11:5, 6-ta; Números 16:1-7, 28-35-huanpish; 1 Reyes 17:1-huanpish; 18:41-45-huanpish chꞌimbapurai).
¿Apocalipsis y Zacariaspi huillashca profeciacunaca imamantataj parlan? Cai ishqui profeciacunaca llaqui punllacunapi ungidocuna Diospaj pueblota ñaupajman pushashcatami parlan. Chaimanta 1914 huatapi Diospaj Gobierno cielopi mandai callarijpica quimsa huata chaupita ‘cañamazuta churarishca’ huillajcunaca Diospaj pueblota ñaupajman pushaj ungidocunami carca, chashnami Apocalipsis capítulo 11-pi nishca pajtarirca.
Cañamazuta churarishcacuna huillanata tucuchijpica paicunataca asha tiempollata carcelpi churarca, cai tiempoca quimsa punlla chaupimi carca. Shinami paicunataca huañuchij laya saquircacuna. Diospaj pueblopaj contracunaca ungidocunapaj alli ruraicunata huiñaipaj tucuchishcata yuyashpami achcata cushicurcacuna (Apocalipsis 11:8-10).
Shinapish cai profeciapi ricuchishca shinaca quimsa punlla chaupi qꞌuipaca cai ishqui huillajcunaca carcelmanta llujshishpami cutin causaiman tigrarcacuna. Ashtahuanpish Diosca Jesusmantami tucuita cazushpa ahuantajcunataca 1919 huatapi “alli cazuj alli yuyaiyuj” sirvij tucuchun nombrarca. ¿Imapajtaj paicunataca shina nombrarca? Tucuri punllacunapi Diospajta rurajcuna paita alli sirvichunca ima minishtirishcacunata cuchunmi nombrarca (Mateo 24:45-47, Biblia Quichua de Chimborazo, 1989; Apocalipsis 11:11, 12).
Imalla tucushcata parlashpami Apocalipsis 11:1, 2-pica Diospaj huasita ricunamanta parlan. Chashnallataj Malaquías capítulo 3-pica Diospaj huasita ricunamanta, limpianamantapishmi parlan (Malaquías 3:1-4). Caica ¿ima huatamanta mai huatacamataj carca? 1914 huatamanta 1919 huata callari quillacunacamami carca. Cai tiempoca Apocalipsis capítulo 11-pi huillashca 1.260 punllacunapish (42 quillacuna), quimsa punlla chaupi huillashca profeciapishmi carca.
Jehová Diosca paipaj pueblo paipajlla cachunpish, ‘tucui shunguhuan allillata rurachunpishmi’ chuyayachirca, chaimantami cushilla sintirinchij (Tito 2:14, QC, 1989). Llaqui punllacunapi cashpapish cazuj ungidocunaca Diospaj pueblota ñaupajman allimi pusharca. Shinami ishqui huillajcuna huillashca profeciata pajtachirca. Chashna rurashcamantami achcata agradicinchij.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-2 pág. 865 párr. 1
Rollo
Ricuchingapajlla. Bibliapica “uchilla libro” o rollo nishpaca huaquinpi imata ricuchingapajllami parlan. Ezequiel y Zacariasca shuj rollotami ricurca, cai rolloca ñaupajmanpish, huashamanpish quillcashcami carca. Ñaupaca rollopica shuj ladollapimi quillcaj carca. Shinapish ishqui ladota quillcashca cashcamanta chaipi ima huillashcata valishca cashcatami ricuchin (Ezequiel 2:9–3:3; Zacarías 5:1-4). Apocalipsis muscuipi ricushca shinaca jatun tiyarinapi tiyacujpaj alli maquipica shuj rollotami charirca. Chai rolloca canchis sellocunahuan sellashcami carca. Diospaj Oveja sellashca rollota pascangacamami chaipi quillcashcataca pi mana yachai tucurcacuna (Apocalipsis 5:1, 12; 6:1, 12-14). Chai qꞌuipaca Juanca shuj rollota muscuipi ricurca. Chaipica rollota micuchun mandashcatapishmi chasquirca. Micucushpaca paipaj shimipica mishquimi carca, shinapish paipaj huijsapica jayajmi carca. Chai rollo mana sellashca, pascashca cashcamantami chaipi ima huillacushcata intindina cashcata ricuchirca. Juanpajca chaita chasquishcamantami mishqui laya ricurirca. Pero chai uchilla rollopica llaquichina huillaimi tiyarca. Chai huillaita huillana cashcamantami Juanpajca jayaj shina ricurirca (Apocalipsis 10:1-11). Shinallataj Ezequiel shuj rollota muscuipimi ricurca. Chai rollopica “llaquihuan cashpa cantana cantocunapish, yupashpa yupashpa huacana shimicunapish, nanaihuan aij nishca shimicunapishmi” quillcashca carca (Ezequiel 2:10).
it-1 págs. 717, 718
Huachana nanai
Apocalipsis libropi ricushca shinaca cielopi shuj huarmi ‘huachana nanaihuan achca llaquita apashpa capariricushcata’ Apóstol Juanca muscuipi ricurca. Chai huacharij huahuaca “tucui llajtata fierro varahuan mandana caj shuj cꞌari huahuami” carca. Dragonca chai huahuata millpungapaj achcata esforzarijpipish “chai huahuataca, Diospajmanpish, paipaj jatun tiyarinamanpishmi apashca” carca (Apocalipsis 12:1, 2, 4-6). Ñaupa punllacunapi yayaca cunanlla huacharishca huahuata chasquichunca paipajman apana carca. Chashnallataj “huahuataca Diospajman aparca” nishpaca Diosca “chai huahuaca ñuca churimi can” nishpa chasquishcatami nin (NACIMIENTO nishca temata ricui). Caita intindishca qꞌuipaca “huarmi” nishpaca Diospaj huarmimi can. Chai huarmica Cristopaj, 144 mil ungidocunapajpish “mamami” can, shinallataj ‘jahua pachapi caj Jerusalenpishmi’ can (Gálatas 4:26; Hebreos 2:11, 12, 17).
Cielopi caj Diospaj ‘huarmica’ jucha illaj cashcamantami mana ima nanaita sintishpa huacharca. Shinaca ‘huachana nanaihuan capariricurca’ nishpaca “huarmica” huachana horas chayamushcata cuentata cushca ninmi (Apocalipsis 12:2).
¿Chai “cꞌari huahuaca” pitaj cashcanga? Chai huahuaca tucui “llajtata fierro varahuan mandana” carca. Salmos 2:6-9-pi Diospaj Gobiernopi mandachun agllashca reymanta parlashpami “llajtacunata fierro varahuan pꞌaquingui” nishpa huillarca. Shinapish Cristo huacharishca qꞌuipa, huañushca qꞌuipa, causarishca achca huatacuna qꞌuipami Juanca chai muscuita ricurca. Chaimanta cai muscuipica ‘cꞌari huahua huacharishca’ nishpaca Diospaj Gobiernopi Jesús mandai callarishcatami yuyachin. Ashtahuanpish Jesusca huañushcacunapaj chaupimanta causarishpaca “Diospaj alli ladopimi tiyarirca. Chaipica, paita pꞌiñajcunata paipaj chaqui ucupi churangacamami shuyacun” (Hebreos 10:12, 13; Salmos 110:1; Apocalipsis 12:10).
16-22 DE DICIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | APOCALIPSIS 13-16
“Manchanana animalcunata ama manchashunchij”
w12 15/6 pág. 8 párr. 6
Jehová Diosca “pi mana yachashca pacalla cajta ricuchij” Diosmi can
6 Punta siglo tucuricujpica Jesusca jahua pachapi cashpami imalla tucunata ricuchingapajca Apóstol Juanmanca huaquin mancharina muscuicunata ricuchirca (Apocalipsis 1:1). Juanca shuj muscuipi mama cucha ladopi dragón shayacujtami ricurca. Chai dragonca Diablomi can (Apocalipsis 13:1, 2-ta liyipai). Chai qꞌuipaca mama cucha chaupimanta shuj manchanana animalmi llujshirca, Diabloca chai animal mandachunca podertami curca. Shinallataj Apóstol Juanca canchis umacunayuj pucanicuj jatun animaltami ricurca. Cai pucanicuj animalca Apocalipsis 13:1-pi punta ricurij manchanana animalman rijchajmi can. Shuj angelca cai pucanicuj animalpi tiyaj ‘canchis umacunaca, canchis mandajcunami can’ nishpami Juanmanca intindichirca. ‘Canchis mandajcuna’ nishpaca cai allpapi achca poderta charij mandajcunatami nin (Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Juanca Apocalipsis librota quillcacushpaca “chai canchis mandajcunamanta pichcaca, ñami urmarca. Shujca cunanmi mandacun, caishujca manaraj shamushcachu” nircami. ¿Chai mandajcunaca maijantaj can? Cunanca animalpaj umacunamanta yachacushun. Shinallataj cai mandajcuna ricurichunca achca huatacuna faltajpimi profeta Daniel cai mandajcunamanta ima nishcatapish yachashun.
re pág. 194 párr. 26
Ishqui manchanana animalcunahuan macanacui
26 ¿Ishqui gachuyuj animalca pitataj ricuchin? Estados Unidos y Gran Bretaña llajtacunatami ricuchin. Cai llajtacunaca Dragón nishcata pajtachij punta ricurij animalpaj canchis umami can. Muscuipica cai ishqui gachuyuj animalca shujtaj animalmanta chꞌicanmi can. Chaimantami cai mundopi pailla imata ruracushcata alli intindi tucunchij. Cai animalca politicapi mandaj ishqui gobiernocunatami ricuchin. Aunque ishqui cashpapish, separado mandashpapish, tandanacushpami shuj shinalla paicunapura ayudanacuncuna. Cai animalca “ovejapaj gachucuna” shina charishcamanta paica manso laya, alli gobierno laya ricurishpami paitaca tucuicuna cazushpa catinalla cashcata ricuchin. Shinapish pai mandashcata mana cazujpica manchachishpa, sinchita rimashpa, llaquichishpami pajtachisha nin, shina rurashcamantami “dragón shina” rimarca. Cai animalca gentecuna Diospaj Gobiernopi Oveja mandacujta apoyachunca mana ayudashcachu. Chaipaj randica Satanaspaj munaita rurachunmi ayudashca. Satanasca jatun ‘dragonmi’ can. Shinallataj cai animalca gentecuna paicunapaj llajtata apoyashpami pꞌiñaicuna tiyachun rurashca. Chashna rurajcunaca punta ricurij animalta adoracuj shinami can.
re pág. 195 párrs. 30, 31
Ishqui manchanana animalcunahuan macanacui
30 Estados Unidos y Gran Bretaña churashca organizacionca ñaupaca Sociedad de Naciones nishcami carca. Cai organizaciontaca punta ricuj animalman rijchajmi ricuchin. Apocalipsis capítulo 17-pi ricurishca causayuj pucanicuj jatun animalca chai organizacionllatatajmi ricuchin. Cai organizacionca ‘gentecuna tranquilo, alli causachunmi ñucanchijlla rurai tucunchij’ nishpami jatunyashpa parlancuna. Shina cajpipish chai organizacionpi caj llajtacunaca caishujmanta chaishujmanta pꞌiñanacushpami sinchita rimanacujcunami can. Maijan llajta chai organización mandashcata mana cazujpica “caimanta llujshichishpami cachashun” nishpami rimancuna. Chai Sociedad de Naciones nishca shina mana yuyashcamantami huaquin llajtacunata llujshichishpa cacharca. Jatun manchanayai llaqui punlla callarijpica punta ricurij animalman rijchaj “gachucunaca” huainayashpa causaj huarmitaca shitashca lluchullatami saquingacuna (Apocalipsis 7:14; 17:8, 16).
31 Punta ricurij animalman rijchajca Segunda Guerra Mundial punllamantami gentecunata huañuchishca. Cai animalman rijchajca cunanca Organización de las Naciones Unidas nishcami can. Por ejemplo, 1950 huatapi Corea del Norte y Corea del Sur llajtacunaca guerrapimi carca. Chai guerrapica ONU nishcapaj soldadocunami macanacurcacuna. Cai soldadocunaca Corea del Sur llajtapaj soldadocunahuan tandanacushpami casi 1.420.000 soldadocunata huañuchircacuna. Cai huañuchishca soldadocunaca Corea del Norte llajtamantapish China llajtamantapishmi carca. Congo llajtapipish 1960 huatamanta 1964 huatacama Naciones Unidas nishca organizacionpaj soldadocunami chaipi carca (Congo llajtaca cunanca República Democrática del Congo nishcami can). Ashtahuanpish mundopi jatun mandajcunaca, Papa Paulo sextopish, Papa Juan Pablo segundopish ‘cai organizacionca gentecuna tranquilo, sumajta causachunmi ayudanga’ nincunami. ‘Gentecuna cai organizacionta mana sirvishpaca paicunallatajmi chingaringacuna’ nishpami cutin cutin nincuna. Chashnami chai animalman rijchajta mana adorajcunatapish mana apoyajcunatapish huañuchishca laya can (Deuteronomio 5:8, 9).
w09 15/2 pág. 4 párr. 2
Apocalipsis libromanta alli yuyaicuna (Parte 2)
13:16, 17. Cada punlla ñucanchij causaipi imata cꞌatungapaj, randingapaj sinchi cajpipish chai qꞌuipata ricurij animal ñucanchij causaita mandachunca mana saquinachu canchij. Chai animalpaj sellota ñucanchij maquipi o frentepi churachun saquishpaca ñucanchij causaita mandachunmi saquinchij. Shinallataj pai shinami yuyai callarinchij.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w09 15/2 pág. 4 párr. 5
Apocalipsis libromanta alli yuyaicuna (Parte 2)
16:13-16. Bibliapica ‘millai espiritucuna’ nishpaca demoniocunapaj huillaicunami can. Chai demoniocunaca tucui cai allpapi mandajcuna Dios nishca sentenciata ama cazuchunpish, Diospaj contracuna tucuchunpishmi munan. Chaimantami paicunaca chaita huillancuna (Mateo 24:42, 44).
w08 1/4 pág. 31 párr. 3
“¿Armagedón nishca macanacuica maipitaj canga?”
3 Satanashuan caj supaicunaca cai allpa pachapi mandajcuna chai macanacunaman richunmi imatapish rurashpa tandachinga. Bibliapica caimanta parlashpaca “pi mana ruraipajta rurashpa ricuchij supaicunapaj millai espiritucunami tucui allpa pachapi jatun mandajcunatami Hebreo rimaipi Armagedón nishcaman tandachingapaj llujshircacuna” ninmi (Apocalipsis 16:14-16).
w15 15/7 pág. 16 párr. 9
“Cancunata quishpichinaca pajtamucushcami”
9 Tucuri punlla ña chayamucushcamantami “Dios mandacun alli huillaitaca” mana huillashpa catishunchu (Mateo 24:14). Alli huillanata huillanapaj randica Dios llaquichinatami huillashun. Satanaspaj mandacuj punllaca ñami tucurimushca nishpami gentecunamanca huillashunchari. Bibliapica cai huillaimanta parlashpaca Apocalipsis 16:21-pi nin: “Chashnallatajmi cielomantaca jatun rundupish, gentecunapaj jahuapi urmarca. Chai runduca, quimsa arroba shina llashajmi carca. Runduhuan achcata llaquichijpica, gentecunaca Diosta pꞌiñashpami cꞌamircacuna. Chaipica yallitaj jatun llaquimi carca”.
23-29 DE DICIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | APOCALIPSIS 17-19
“Diospaj macanacuica tucui guerracunatami chingachinga”
w08 1/4 pág. 8 párrs. 3, 4
Armagedón: Diospaj macanacuica tucui guerracunatami chingachinga
Cai allpapi mana alli gentecuna mandashpa catijpica Diosta cazuj gentecunaca allita, sumajtaca mana causangacunachu (Proverbios 29:2; Eclesiastés 8:9). Cai allpapica millai, shuhuaj gentecuna tiyashpa catijpica millai ruraicunaca mana tucuringachu. Chaimanta sumaj, allita causai tiyachunca millaita rurajcunataca tucuchishcami cana can. Rey Salomonca “Cashcata ruraj runapaj randica, Diosta mana manchaj runatami llaqui japinga” nircami (Proverbios 21:18).
Diosca Juez cashcamanta allita ricushpa, cashcata rurashpami tucui mana alli rurajcunata tucuchinga. Chaitaca segurosmi canchij. Abrahamca “Canca tucui cai pachapaj Juez cashcamanta imatapish cashcatatajmi rurangui” nircami. Paillatajmi Jehová Dios siempre cashcata ruraj cashcata ricurca (Génesis 18:25). Bibliapi nishca shinaca Jehová Diosca shujllapish mana chingarichunmi munan, shinapish millaita rurajcunataca mana arrepintirishcamanta, mana cazushcamantami tucuchinga (Ezequiel 18:32; 2 Pedro 3:9).
it-1 pág. 380 párr. 3
Caballo
Juan muscuipi ricushca shinaca shuj yuraj caballopi tiyarishcatami ricurca, chai caballopi tiyarishcaca Jesustami ricuchin. Shinallataj cielopi caj soldadocuna yurajlla caballocunapi tiyarishca Jesusta caticujtami ricurca. Caica nisha ninmi: Jesusca guerrapi macanacushpami paipaj Yaya Jehová Diospaj contracunata tucuchinga. Cai guerrapica imatapish cashcata rurashpa, chaitataj pajtachishpami macanacunga (Apocalipsis 19:11, 14). Shinallataj Apocalipsis capítulo 6-pi chꞌican chꞌican caballocunapish, tiyacujcunapish llujshishcatami nin. Caica Jesusca rey cashcamanta imata ruranatapish ima llaquicuna cachanatapish ricuchingapajmi can (Apocalipsis 6:2-8).
re pág. 286 párr. 24
Macanacuj Reyca Armagedonpimi mishanga
24 Mama cuchamanta llujshij canchis umayuj, chunga gachuyuj animalca Satanaspaj mandacuj organización politicatami ricuchin. Cai animaltapish, llullashpa huillajtapish ña cungashpami pipish paicunamanta mana yuyaringachu. Llullashpa huillajca canchis jatun mandajtami ricuchin (Apocalipsis 13:1, 11-13; 16:13). Paicunaca cai allpapi Diosta cazujcunata jarcashpa caticushpami “azufrehuan rupacuj nina cuchapimi” shitashca can. ¿Cai azufrehuan rupacuj nina cuchaca ciertochu tiyan? Mana. Canchis umayuj, chunga gachuyuj animalpish, llullashpa huillajpish shujtajta ricuchingapajllami can. Shinallataj cai nina cuchaca huiñaipaj tucuchinata ricuchingapajmi can. Qꞌuipaca chaillapitajmi huañuitapish, Hadestapish, Diablotapish shitashca canga (Apocalipsis 20:10, 14). Cai cuchaca juchata rurajcunata llaquichingapaj infiernoca mana canchu. Chaita ruranataca Jehová Diosca mana yuyashcallapishchu (Jeremías 19:5; 32:35; 1 Juan 4:8, 16).
re pág 286 párr. 25
Macanacuj Reyca Armagedonpimi mishanga
25 Cai mundopaj gobiernocunahuan mana cashpapish, pero cai mundopaj millai ruraicunahuan chagrurishcamantami paicunatapish ‘yurajlla caballopi tiyarijpaj espadahuan huañuchirca’. Jesusmi paicuna huañunami can nishpa huillanga. Paicunamanta parlashpaca azufrehuan nina cuchapi tucuchinataca mana ninchu. Shinaca ¿paicunaca causaringacunachu? Chai punllapica Jehová Dios nombrashca mandacuj Juezmi mana alli rurajcunata tucuchinga. Chai tucuchishca gentecunata cutin causaiman tigranataca Bibliapica mana ninchu. Jesusca cai laya gentecunamanta parlashpami “Cancunaca diablopaj, paipaj angelcunapajpish allichishca huiñaita rupacuj ninaman richij” nishpa nirca (Mateo 25:33, 41, 46). Shinaca Diosta mana rijsijcunata tucuchishpami “chingachina punllaca” tucuringa (2 Pedro 3:7; Nahúm 1:2, 7-9; Malaquías 4:1).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
re págs. 247, 248 párrs. 5, 6
Pacashca tiyacujta intindichin
5 “Jatun animalca ñaupamanca tiyarcami”. Cai animalca 10 de enero de 1920 huatamanta Sociedad de Naciones shinami tiyarca. Caita apoyajcunaca total 63 llajtacunamantami carca. Shinapish Japón, Alemania, Italia llajtacunaca chai organizacionmanta llujshircacunami. Shinallataj ex Unión Soviética llajtataca llujshichishpami cacharca. Septiembre de 1939 huatapimi Alemaniata mandaj shuj nazi runaca segunda Guerra Mundialta callarichirca. Sociedad de Naciones organizacionca allpapi guerracuna ama tiyachunca mana imata rurai tucurcachu. Chaimantami chingarishca laya tucurca. Huata 1942-pimi cai organizacionca imapaj mana valishcachu carca. Jehová Diosca chai muscuipimi ima nisha nishcata paipaj puebloman huillarca. Paica cashcata horaspimi huillarca mana ñauparcachu, ni qꞌuipayarcachu. Asamblea Teocrática del Nuevo Mundo nishca jatun tandanacuipimi N. H. Knorr huauquica profecía nishca shina ‘jatun animalca cunanca illajmi can’ nishpami huillarca. Chai qꞌuipaca “¿Cai Liga de Nacionesca chingarishca catingachu?” nishpami tapurca. Apocalipsis 17:8-ta ricuchishpami “Cai organizacionca cutinmi shamunga” nishpa contestarca. Chashna tucushpami Jehová Diospaj shimica pajtarirca.
Ucujta jutcumanta llujshimun
6 Pucanicuj manchanai animalca ucujta jutcumantami llujshirca. 26 de junio de 1945 huatapimi San Francisco E.U.A. llajtapi 50 llajtacuna Organización de las Naciones Unidas cutin tiyachun nishpami paipaj Carta Constitucional nishcata firmashpa apoyarcacuna. Caitaca “mundo enteropi guerracuna mana tiyachun, sumajta, seguros causachunpishmi” rurarcacuna. ONU nishcaca ñaupa tiyashca Sociedad de Naciones layallatajmi carca. The World Book Encyclopedia libroca “ONU nishcaca ñaupa Sociedad de Naciones tiyashca shinami can. Cai Sociedadca primera Guerra Mundial qꞌuipami tiyai callarirca. Sociedad nishcata huaquin callarichij llajtacunallatajmi ONU nishcatapish callarichirca. Sociedadpish ONU nishcapish mundopi guerracuna mana tiyachunmi rurashca carca. Ñaupa punllapi chai Sociedad nishcahuan mandacuj trabajashca layallatajmi cunanpish ONU nishcapica ruran”. Caita ricuchishca shinaca cai pucanicuj manchanai animalca ONU shinami cutin tiyai callarirca. Ñaupaca 63 llajtacunami Sociedadta apoyaj carca. Cunanca ONU nishcata apoyajcunaca 190 llajtacunamantami can. Shinallataj ashtahuan responsabilidadcunatami charin.
w12 15/6 pág. 18 párr. 17
Jehová Diosca “ñalla imalla tucunatami” ricuchin
17 Panda religioncunaca utcami chingaringa. Panda religioncunaca huainayaj huarmi shinami can. Chai panda religioncunaca sinchi cashca layami ricurishpa catinga. Shinallataj gobiernocuna paipaj munashcata rurachunmi tucuita rurangacuna. Pero Jehová Diosca gobiernopi mandajcunapaj shungupi shuj yuyaitami churanga (Apocalipsis 17:16, 17-ta liyipai). Satanaspaj mundopi politicapi mandajcunami panda religioncunatapish, paicunapaj charishcacunatapish tucuchinga. Pero caita rurachunca Jehová Diosmi Organización de las Naciones Unidas nishcata utilizanga. Huaquin huatacuna huashamanca caita mana ruraipaj layami carca. Pero cai huainayaj huarmica pucanicuj manchanai animalpaj jahuapi tiyarishca cashpapish ñallami urmanga. Cai organizacionca panda religioncunataca “shuj horallapi” o “shuj punllallapi” tucuchinga (Apocalipsis 18:7, 8, 15-19).
30 DE DICIEMBRE A 5 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | APOCALIPSIS 20-22
“Riqui, ñucaca tucui ima tiyajtami mushujta rurani”
re pág. 301 párr. 2
Mushuj jahua pacha, mushuj cai pachapish
2 Juan manaraj huacharishca achca huatacuna huashamanmi Jehová Diosca profeta Isaiasman huillarca: “Riquichij, ñucaca mushuj jahua pachata, mushuj cai pachatami ruragrini. Ñaupaman imapish tucushcataca mana yuyaringacunachu. Pipaj yuyaimanpish chaicunaca ña mana shamungachu” (Isaías 65:17; 66:22). Cazuj judiocunaca Babilonia llajtapi 70 huatacuna prezumi carca. Pero 537 J.m.h huatapica cutin Jerusalén llajtaman tigrarcacuna, cashnami cai profeciaca pajtarirca. Paicunaca Jerusalén llajtata allichingapajmi tigrarcacuna. Chaipica yanga dioscunata ña mana adoracushcamantami chuyayachishca carca, chashnami shuj “mushuj pachata” tucurcacuna. Shinallataj mushuj mandajcuna tiyashcamantami “mushuj jahua pachata” charircacuna. Shinapish apóstol Pedroca cai profeciamanta parlashpami: “Ashtahuanpish ñucanchijca, pai rurasha nishca shinallataj mushuj jahua pachacunata, mushuj cai pachatami shuyacunchij. Chaipica tucuicunami cashcata rurajcunalla canga” nirca (2 Pedro 3:13). Apóstol Juanca cai profecía “Mandaj Jesuspaj punllapimi” pajtarishcata ricuchin. Satanás cai pachapi mandacujpi tiyashcacunapish, paipaj mandaj gobiernocunapish ña mana tiyangachu. Caica ‘ñaupa cielopish ñaupa allpa pachapishmi’ can. Mana cazuj, millai gentecunapish tucuchishcami canga. Bibliapica cai laya gentecunamanta parlashpami “mama cucha” nin. Chaipaj randica cai pachapi Diosta cazuj gentecuna tiyajpica, Diospaj Gobierno mandai callarijpica “mushuj cielota mushuj allpa pachatami” tiyai callaringa (Apocalipsis 20:11-huan chꞌimbapurai).
w13 1/12 pág. 11 párrs. 2-4
“Riqui, ñucaca tucui ima tiyajtami mushujta rurani”
“Diosca paicunapaj ñahuicunamantaca, tucui huiquitami pꞌichanga” (Apocalipsis 21:4). ¿Ima laya huiquitataj pꞌichanga? Huaquinpica yalli cushilla sintirishcamanta huacanchij, shinallataj ñahuicunata cuidaj huiquicunatapish charinchij. Shinapish mana chai huiquicunata pꞌichangachu, chaipaj randica llaquilla cashcamanta huiquitami pꞌichanga. Diosca mana chai huiquicunallatachu pꞌichanga, ashtahuanpish tucui ñucanchij llaquicunata, nanaicunatapish anchuchishpami tucuchinga.
“Huañuipish ña mana ashtahuan tiyangachu” (Apocalipsis 21:4). Huañuimi ñucanchijta yallitaj llaquichishpa huacachin. Shinapish Jehová Diosca paita cazuj gentecunataca caimantami quishpichinga. ¿Ima shinataj chaita ruranga? Adanmantami juchayujcuna tucurcanchij, chaimanta huañunchij. Shinapish Jehová Diosca chai juchataca tucuchingami (Romanos 5:12). Jehová Diosca Jesuspaj sacrificiota utilizashpami gentecuna jucha illaj tucuchun ruranga. Chai qꞌuipaca “Diosca huañuitapish tucuchingami” (1 Corintios 15:26, Biblia en Quichua Chimborazo, 1989). Jehová Dios munashca shinami tucuicuna mana ungushpa, huiñai huiñaipaj causangacuna.
“Nanaipish ña mana ashtahuan tiyangachu” (Apocalipsis 21:4). ¿Ima laya nanaicunataj ña mana tiyanga? Juchayujcuna cashcamanta yallitaj llaquilla sintirinchij, yallitaj sustarinchij, shujtaj nanaicunatapish charinchij. Chaimanta achca millones gentecunami mana causashpa catisha nincuna. Shinapish Diosca chai tucui nanaicunatami tucuchinga.
Jehová Diosca, mana llullaj Diosmi can
14 Jehová Diosca paipaj shimipi yachachishcataca valichishpa cazuna canchij. Mana llullaj Dios cashcamantami paipaj shimimanta llujshij shimicunaca chai shinallataj pajtaringa. Jehová Diosca tucui pai nishcata pajtachishcamantami tucui shunguhuan paipi confiai tucunchij. Bibliapica “Diosta mana rijsijcunata, ñucanchijta Mandaj Jesucristomanta alli huillaita mana cazujcunatapish llaquichinga” ninmi. Caitapishmi Jehová Dios pajtachinataca seguros canchij (2 Tesalonicenses 1:8). Shinallataj Diosca cashcata rurajcunata cꞌuyashcata segurosmi canchij. Paipi feta churajcunaman huiñai causaitami cusha nishcata crinami canchij. Nanaitapish, llaquicunatapish, huañuitapish tucuchigrinimi nijpica tucui shunguhuanmi confianchij. Jehová Diosca pai nishcata confiachunca Apóstol Juantaca: “Caicunaca ima shina cana cashca shinataj pajtana mana llulla shimicunami. Chaita quillcai” nishpami quillcachun mandarca (Apocalipsis 21:4, 5; Proverbios 15:9; Juan 3:36).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
it-2 pág. 1202 párr. 2
Causai
Adanman cushca mandashcapi mana nijpipish Adanca Diosta cazushpaca mana huañuna cashcatami intindirca (Génesis 2:17). Shinallataj huañuica tucuchishca cajpica cazuj gentecunapaj cuerpopi ña mana juchata charishcamantami gentecunaca ña mana huañungachu, huiñai huiñaipaj causangacuna (1 Corintios 15:26, QC, 1989). Apocalipsis libro nishca shinaca Jesusca huaranga huatacunatami mandanga. Chai qꞌuipaca huañui tucuchishcami canga. Jesushuan sacerdotecuna, mandajcuna shina cajcunamanta parlashpami Apocalipsis libroca: ‘Paicunaca causarishpami, huaranga huatacunata Cristohuan mandangacuna’ ninmi. “Caishuj huañushcacunaca huaranga huatacuna pajtangacama mana causarircachu” nishpaca huaranga huatacuna tucuricujpica causashpa catishca gentecunami cana can. Pero caitaca Satanás tucui llajtacunatami umangapaj manaraj jutcumanta cacharishca cajpica tucuna can. Adán y Eva manaraj juchapi urmashpaca jucha illajcunami carca, shinallataj huaranga huatacuna tucurijpica cai allpapi causaj gentecunaca jucha illajcunami canga. Chai qꞌuipallami jucha illaj, verdadero causaita charingacuna. Satanasca asha punllacunallatami chaipi causajcunataca umangapaj cacharichishca canga. Cashna sumaj, huiñaipaj causaitaca Satanaspaj llullapi mana urmaj gentecunallami charinga (Apocalipsis 20:4-10).
it-2 págs. 180, 181
Nina rupacuj cucha
Cai cuchamanta parlashpaca Apocalipsis librollapimi ricurin. Pero caitaca ricuchingapajllami can. Bibliapica caimanta intindichishpami: ‘Nina rupacuj cuchaca qꞌuipa huañuimi can’ nin (Apocalipsis 20:14; 21:8).
Cai cuchaca ima cashcata ashtahuan intindingapajca Apocalipsis libropi shujtaj versocunata ricuna canchij. Por ejemplo ‘huañuica nina rupacuj cuchaman shitashcami can’ nin. Pero huañuitaca mana rupachi tucunchu (Apocalipsis 19:20; 20:14). Ashtahuanpish chai cuchaman Diablotapish shitashca can. Diabloca shuj espiritumi can, chaimantami nina cuchaca paitaca ima dañota mana rurai tucun (Apocalipsis 20:10; Éxodo 3:2-ta Jueces 13:20-huan chꞌimbapurai).
Apocalipsis 20:14-pica huañuipish Hadespish nina rupacuj cuchapimi shitashca canga ninmi. Chaimantami nina rupacuj cuchaca Adanpaj culpamanta tiyashca huañuita mana ricuchin (Romanos 5:12). Ni Hadesta mana ricuchinchu. Bibliapi nina rupacuj cucha nishpaca, qꞌuipa huañuitami ricuchin. Qꞌuipa huañuipica pi mana causaringachu. ¿Imamantataj shina ninchij? Bibliapica nina rupacuj cucha paipaj huañushcacunata tigrachinata ni maipi mana huillanchu. Pero Adanpaj culpamanta huañushcacunaca causaringacunami. Hadespi cajcunapish causaringacunami (Apocalipsis 20:13). Diospaj mandashcata jarcajcunaca nina rupacuj cuchapimi shitashca canga. Chaitaca qꞌuipa huañui o huiñaipaj tucuchishcata nisha nin. Paicunaca “causanaman rinapaj libropica” mana quillcashcachu can (Apocalipsis 20:15).