DANIEL

1 Juda nacionta kimsa wataña Jeoyakim+ kamachichkaptinmi, Babilonia nacionta kamachiq Nabucodonosor runankunawan Jerusalenman rispa llaqtata muyurirurqaku.+ 2 Chaymantam Jehova Diosqa Judapi kamachiq Jeoyakimta Babiloniata kamachiqpa makinman churaykurqa,+ hinaptinmi chay kamachiqqa apakurqa Diospa wasinpi* servichikuna kaqkunata, hinaspam Sinarpi*+ taytacha-mamacha yupaychanan wasiman aparqa, hinaspanmi taytachanpaq quri-qullqita waqaychanan lawpi churarurqa.+

3 Chaymantam kamachiq Nabucodonosorqa Aspenazta nirqa wakin Israel runakunata hinaspa ancha riqsisqa runakunapa wakin churinkuta pusamunanpaq, Azpenazqa karqa kamachiqta yanapaqkunapa kamachiqninmi.+ 4 Pusananpaq warmakunaqa* kananku karqa sanoy-sanoy allin rikchayniyuq warmakunam chaynataq yachaysapa, allin yuyayniyuq, allin tantiaq+ hinaspa kamachiqpa wasinpi kanankupaq hinam. Chay warmakunataqa kamachiq Azpenazmi yachachinan karqa Caldea runakunapa rimayninta hinaspa imayna qillqasqankuta. 5 Chaymantapas Nabucodonosorqa nirqam paypa mikunan miskillaña mikuykunata hinaspa tomanan vinota chay warmakunaman sapa punchaw qunankupaq. Kimsa watam yachachisqa* kananku karqa, chaymantañam kamachiqpa serviqnin kananku karqa.

6 Chay pusasqanku warmakunamantam wakinqa karqa Juda ayllumanta. Paykunam karqa Daniel*,+ Hananias*, Misael* hinaspa Azarias*.+ 7 Kamachiq Nabucodonosorta kamachiypi yanapaq runakunata kamachiqñataqmi huk sutikunawan suticharurqa*. Danieltam suticharurqa Beltsasarwan,+ Hananiastañataq Sadracwan, Misaeltañataq Mesacwan, Azariastañataq Abednegowan.+

8 Danielmi ichaqa Diospaq hinalla chuya kananpaq sunqunpi tantiakururqa kamachiqpa mikuynin qusqankuta mana mikunanpaq chaynataq vinon qusqankutapas mana tomananpaq. Chaymi reyta yanapaqkunapa kamachiqnin runata nirqa chay mikuykunata mana qunanpaq, chaynapi Diospaq hinalla chuya kananpaq. 9 Danieltaqa Diosmi yanaparqa, chaymi reyta yanapaqkunapa kamachiqnin runaqa Danielta kuyaspan llakipayarqa.+ 10 Chaywanpas Danieltam nirqa: “Kamachiqtam manchakuni, paymi kamachirqa ima mikunaykichikpaq hinaspa ima tomanaykichikpaq. Wiñaymasikichik wakin warmakuna hina allin rikchayniyuq mana kaptikichikqa kamachiqchiki ñuqata piñakuwanman”, nispa. 11 Chaymi Danielqa cuidaqninku runataña rimapayarqa. Chay runataqa reyta yanapaqkunata kamachiqmi churarqa Danielta, Hananiasta, Misaelta hinaspa Azariasta cuidananpaq. 12 Paytam Daniel nirqa: “Taytáy, chunka punchawyá yuyukunallata* mikunaykupaq quwayku, tomanaykupaqpas yakullatayá quwayku. 13 Chaymantayá kamachiqpa mikuynin mikuq warmakunawan tupachiwayku, hinaspañayá ñuqaykuwan imam ruwanaykipaq tantiay”, nispa.

14 Hinaptinmi chay cuidaqninku runaqa Danielpa nisqanta allinpaq hapispan chunka punchaw yuyukunallata qurqa. 15 Chunka punchawmantañataqmi kamachiqpa mikuyninta mikuq llapallan warmakunamantaqa aswan sumaq rikchayniyuqraq karqaku. 16 Chaymi cuidaqninku runaqa paykunapaq kaq mikuytawan vinota apakuspan paykunamanqa yuyukunallata quq. 17 Diosñataqmi yanaparqa chay tawa warmakunata yachayniyuq, allin yuyayniyuq chaynataq ima qillqakunatapas imam kaqta yachaq kanankupaq. Danielqa allintataqmi yacharqa sueñoykunapa hinaspa musquypi hina qawasqankupa* ima ninan kasqantapas.+

18 Kamachiq Nabucodonosorpa qayllanman+ qayachisqa kanankupaq punchaw chayaramuptinñataqmi reyta yanapaqkunata kamachiq runaqa paykunata Nabucodonosorman pusarqa. 19 Kamachiq Nabucodonosorñataqmi paykunawan rimarqa, hinaptinmi mana pipas karqachu Daniel hina, Hananias hina, Misael hina hinaspa Azarias+ hina warmakunaqa. Chaymi kamachiqpa serviqninña kanankupaq qiparqaku. 20 Kamachiq Nabucodonosorqa yachaywan hinaspa allin yuyaywan imapas ruwana kaqkunapaqmi paykunata tapukuq, chaymi sapa tapukusqanpi kamachiqqa qawaq paykunaqa qayaqkunamantapas hinaspa qawaq runakunamantapas+ chunka kuti aswan yachayniyuqraq kasqankuta. 21 Chaypim Danielqa karqa Ciro kamachiyta qallarisqan watakama.+

2 Iskay wataña Nabucodonosor kamachichkaspanmi tukuyta sueñokurqa, hinaspanmi puñuytapas manaña atiqchu.+ 2 Chaymi sueñokusqan ima ninan kasqanmanta yachananpaq qayachimurqa qayaqkunata, qawaqkunata, layqa ruwaqkunata hinaspa Caldea runakunata*. Chaymi paykunaqa kamachiqpa kasqanman rirqaku.+ 3 Hinaptinmi kamachiqqa paykunata nirqa: “Sueñokuruspaymi puñuytapas manaña tarinichu imapaq kasqanta mana yachasqayrayku”, nispa. 4 Caldea runakunañataqmi kamachiq Nabucodonosorta arameo rimaypi nirqaku*:+ “¡Reynillayku, wiñaypaqyá kawsakuy! Kay runaykikunamanyá sueñokusqaykita willaykuwayku, ñuqaykuñataqmi ima ninanta willasqaykiku”, nispa.

5 Kamachiq Nabucodonosorñataqmi Caldea runakunata nirqa: “Nisqaytayá uyariychik: ‘Ima sueñokusqayta hinaspa sueñokusqaypa ima ninan kasqanta mana willawaptikichikqa chakikichiktawan makikichiktam qururachisqaykichik, wasikichikpas ispakuna raqayñam kanqa. 6 Ima sueñokusqayta hinaspa sueñokusqaypa ima ninan kasqanta niwaptikichikmi ichaqa imakunatapas qusqaykichik hinaspa imakunatapas ruwapusqaykichik, hinaspapas ancha riqsisqam kankichik.+ Chaynaqa niykuwaychikyá imam sueñokusqayta hinaspa sueñokusqaypa ima ninan kasqantapas’”, nispa.

7 Caldea runakunañataqmi kaqmanta nirqaku: “Reynillayku, kay runaykikunamanyá sueñokusqaykita willaykuwayku, ñuqaykuñataqmi ima ninan kasqanta willasqaykiku”, nispa.

8 Kamachiq Nabucodonosorñataqmi nirqa: “Ñuqaqa cuentatam qukuchkani tantiasqayta yachasqaykichikrayku qamkunaqa suyachikuway munasqaykichikta. 9 Sueñokusqaypa ima ninan kasqanta mana niwaptikichikqa tantiasqayman hinam llapaykichik castigasqa kankichik. Qamkunaqa tantiasqayman hina mana imananaypaqmi umachanakurunkichik llullallata hinaspa yanqakunallata willawanaykichikpaq. Chaynaqa imam sueñokusqaytayá willawaychik, chaynapim yachasaq sueñokusqaypa ima ninan kasqanta willaway atisqaykichikta”, nispa.

10 Caldea runakunañataqmi kamachiqta nirqaku: “Kay allpa pachapiqa manam pipas kanchu kamachiqpa imam mañakusqanta ruway atiq runaqa. Manataqmi riqsisqa pi kamachiqpas nitaq pi autoridadpas kaynataqa tapukurqachu qayaqkunataqa, qawaqkunataqa chaynataq Caldea runakunatapas. 11 Reyllayku, kamachiwasqaykikuqa sasam. Manam pipas atinmanchu tapukusqaykimanta willaytaqa, atispaqa atinman runakunawan mana yachaq* taytachakunallach”, nispa.

12 Chaymi kamachiq Nabucodonosorqa llumpayta piñakuruspan kamachirqa Babiloniapi yachaysapakunata lliwta wañuchimunankupaq.+ 13 Chay kamachikuyman hina yachaysapakunata wañuchinankupaq rispankum Danieltawan puriqmasinkunatapas wañuchimunankupaq maskaq rirqaku.

14 Chaymi Danielqa kamachiq Nabucodonosorpa soldadonkuna kamachiq Ariocta wakin runakunapa mana yachasqallanta sumaqllata tapukurqa. Ariocqa lluqsirqa Babiloniapi yachaysapa runakunata wañuchiqmi. 15 Danielmi Ariocta tapurqa: “¿Imaynanpitaq reyqa chaynatañaqa kamachichkan?”, nispa. Chaymi Ariocqa tukuy ima pasakusqanmanta Danielman willarqa.+ 16 Hinaptinmi Danielqa rispan reyta nimurqa suyaykunanpaq, chaynapi sueñokusqanpa ima ninan kasqanta willananpaq.

17 Hinaspam Danielqa wasinman kutispa tukuy chaykunamanta willarqa Hananiasman, Misaelman hinaspa Azariasman. 18 Hinaspanmi nirqa reypa ima sueñokusqanta* yachanankupaq hanaq pacha Diospa yanapakuyninta mañakunankupaq, chaynapi mayqinninkupas Babiloniapi yachaysapa runakunawan kuska mana wañurunankupaq.

19 Hinaptinmi Diosqa Danielman chay tuta sueñoyninpi qawachirqa pipapas mana yachasqan kaqta.+ Chaymi Danielqa hanaq pacha Diosta hatunchaspan 20 nirqa:

24 Chaymantam Danielqa Ariocman rirqa, paytaqa reymi nirqa yachaysapakunata wañuchinanpaq. Paytam Danielqa nirqa: “Amayá wañuchiychu Babiloniapi+ yachaysapa runakunataqa, aswanqa reymanyá pusaruway, hinaptinmi ñuqa willasaq sueñokusqanpa ima ninan kasqanta”, nispa.

25 Chaymi Ariocqa kamachiq Nabucodonosorman Danielta chaylla pusaspan nirqa: “Kayman pusamusqa Juda+ runakunamantam huk runata tariramuni sueñoynikipa ima ninan kasqanta yachaqta”, nispa. 26 Chaymi kamachiq Nabucodonosorqa Beltsasarwan+ sutichasqanku Danielta nirqa: “¿Yaqachu ima sueñokusqayta hinaspa sueñoyniypa ima ninan kasqanta willawankiman?”, nispa.+ 27 Danielñataqmi nirqa: “Manam yachaysapakunapas, qawaqkunapas, qayaqkunapas nitaq lucerokuna qawaqkunapas kamachiqpa sueñokusqanmantaqa imatapas niyta atinmankuchu.+ 28 Hanaq pacha Diosmi ichaqa mana pipa yachasqanta yachan,+ hinaspanmi qanman rey Nabucodonosor willaykusunki tukupay punchawkunapi imakuna kananmanta. Camaykipi puñuspa sueñokusqaykikunatayá hinaspa musquypi hina* imakuna qawasqaykikunatayá willasqayki.

29 Reynilláy, camaykipi waqtapaykuspam yuyaymanachkarqanki qipa punchawkuna imayna kananmanta, hinaptinmi pakasqa kaqkunamanta pimanpas willaq Dios qawachisurqanki imakuna kananmanta. 30 Ñuqamanqa willawarqa manam pimantapas yachaysapa kasqayraykuchu, aswanqa sueñokusqaykipa ima ninan kasqanmanta qam yachanaykipaqmi, hinaspapas sunquykipa ima munasqanta yachanaykipaqmi.+

31 Reynilláy, qawachkaspaykim rikururqanki hatunkaray runa kaqllata. Chay qawasqayki runa kaqllaqa hatu-hatunmi hinaspa llipipipiqmi kasqa, chayqa ñawpaqnikipim manchakuyllapaqña sayachkasqa. 32 Umanmi kasqa qurimanta,+ qasqunwan makinkunañataqmi kasqa qullqimanta,+ wiksanwan piernankunañataqmi kasqa broncemanta,+ 33 muqunmanta chakinkamañataqmi kasqa fierromanta,+ chakinkunañataqmi kasqa fierromanta hinaspa mitumanta.+ 34 Chayna qawachkaptikim rumi wichichimusqa* karqa, chaytaqa manam runachu wichichimurqa. Chay rumim fierromanta hinaspa mitumanta chakinta hapiruspa pasaypaqta ñutururqa.+ 35 Hinaptinmi fierropas, mitupas, broncepas, qullqipas hinaspa quripas pasaypaqta ñutukururqa, llapallanmi chiraw tiempo irapi qupa hina karqa. Chaymi wayra aparuptin mana imaniraqllapas puchurqachu. Chay ñutuqnin rumim ichaqa hatu-hatun urqu rikuriruspan kay pachaman huntarurqa.

36 Chaytam reynilláy sueñokurqanki, kunanñataqmi willasqayki ima ninan kasqanta. 37 Kamachiqkunapapas kamachiqnin taytalláy, qamqa kanki Diospa churasqan kamachiqmi,+ qamqa kanki ancha riqsisqa hinaspa ancha atiyniyuq kamachiqmi, 38 Diosmi makikiman churaykurqa maypiñapas yachaq runakunata, purunpi animalkunata chaynataq alton pawaqkunata. Diosmi churasurqanki llapallankupa kamachiqnin kanaykipaq.+ Qanmi chay runa kaqllapa qurimanta umanqa kanki.+

39 Qampa gobiernoykimanta qipamanmi ichaqa huk gobiernoña hatarimunqa,+ chaywanpas manam qam hina munayniyuqchu kanqa. Chaymanta qipamanñataqmi bronce hina kimsa kaq gobierno hatarimunqa, hinaspam enteron allpa pachata kamachinqa.+

40 Hina qipanman hatarimuq tawa kaq gobiernoñataqmi fierro hina kallpasapa kanqa.+ Chay gobiernom wakin gobiernokunata ñutupanqa imaynam fierropas tukuy imata pasaypaqta ñutupachkaq hina.+

41 Chaymantapas mitumanta hinaspa fierromanta chakinkuna hinaspa dedonkuna rikusqayki hinam kamachiqkuna rakinasqa kanqa, chaywanpas wakinmi chay rikusqayki fierro hina kanqa, wakinñataqmi mitu hinalla kanqa. 42 Imaynam chay rikusqayki chakinpa dedonkunaqa fierromanta hinaspa mitumanta karqa, chaynam chay gobiernopas wakinpiqa kanqa allin takyasqa wakinpiñataq mana. 43 Rikusqayki mituwan chaqrusqa fierro hinam paykunaqa* runakunawan chaqrusqa kanqaku. Ichaqa mituwan fierro hinam huklla kaytaqa mana atinqakuchu.

44 Chay kamachiqkuna kamachichkaptinmi hanaq pacha Diosqa runakuna kamachiyta qallarinqa*.+ Manam pipas kamachiq kasqanmantaqa haykapipas hurqunqachu,+ manam huk kamachiqqa rikurimunqañachu.+ Diosmi chay kamachiqkunata ñutupaspan qalaypaqta chinkachinqa,+ hinaspam payllaña wiña-wiñaypaq kamachinqa.+ 45 Chayqa kanqa urqumanta wichimuq rumi fierrotapas, broncetapas, mitutapas, qullqitapas hinaspa quritapas ñutupachkanmanpas hinam. Chay rumiqa mana pi runapas wichichimuchkaptinmi wichimurqa.+ Tukuy atiyniyuq Diosmi qanman reynilláy willaykusunki qipa punchawkuna imayna kananmanta.+ Chay sueñokusqaykiqa chiqapmi, ima ninanpas mana iskayrayanapaqmi”, nispa.

46 Chaymi kamachiq Nabucodonosorqa Danielpa ñawpaqninpi pampakama kumuykuspan hatuncharqa. Hinaspapas kamachirqam imakunatapas qunankupaq hinaspa inciensota* quntichipunankupaqpas. 47 Hinaspam Danielta nirqa: “Qamkunapa yupaychasqaykichik Dios hinaqa manam hukqa kanchu, pay hina yupaychanaqa manam pipas kanchu. Payllam pipapas mana yachasqan kaqkunata willakuqqa kasqa, chayraykum kaykunataqa willaykuwanki”, nispa.+ 48 Hinaspanmi kamachiq Nabucodonosorqa Danielta ancha riqsisqata rikurirachirqa, qurqataqmi chaninniyuq regalokunatapas, hinaspapas Babilonia+ llaqtapi* kamachiq kananpaqmi chaynataq llapallan yachaysapakunamanta aswan riqsisqa kananpaqmi churaykurqa. 49 Chaymantapas Daniel niptinmi kamachiq Nabucodonosorqa Sadracta, Mesacta hinaspa Abednegota+ churarqa Babilonia llaqta kamachiypi yanapakunankupaq. Danielmi ichaqa kamachiqpa kasqan wasipi qipakurqa.

3 Kamachiq Nabucodonosormi qurimanta ruwarachirqa hatu-hatun taytachata. Sayayninmi karqa 60 kuchus*, anchonñataqmi karqa suqta kuchus*. Hinaspam kamachirqa chay taytachata Babiloniapi* kaq Dura sutiyuq pampapi sayachinankupaq. 2 Chaymantam kamachiq Nabucodonosorqa chay taytachata ruwarachispan qawachinanpaq qayachimurqa yanapaqninkunata*, autoridadkunata, llaqtamanta nanachikuqkunata, consejaqninkunata, qullqi waqaychaqkunata, juezkunata, juezkunapa yanapaqninkunata chaynataq Babiloniapi kaq llaqtakunamanta* cuentallikuqkunatapas.

3 Chaymi kamachiqpa yanapaqninkuna, autoridadkuna, llaqtamanta nanachikuqkuna, kamachiqpa consejaqninkuna, qullqi waqaychaqkuna, juezkuna, juezkunapa yanapaqninkuna chaynataq Babiloniapi kaq llaqtakunamanta cuentallikuqkuna huñunakamurqaku kamachiq Nabucodonosorpa sayachisqan taytachata qawanankupaq. Hinaspam chay taytachapa ñawpaqninpi sayarqaku. 4 Hinaptinmi willakuq runañataq kaynata nispa qayakurqa: “Llapa runakuna, tukuy lawmanta kaqkuna chaynataq tukuy rikchaq rimayniyuqkuna, qamkunatam nisunkichik 5 waqrata, quenata, arpata, taksa arpata, cuerdayuq tocanakunata, hatun quenata chaynataq tukuy imapa waqasqanta uyarispa kamachiq Nabucodonosorpa sayachisqan qurimanta taytachapa ñawpaqninpi qunqurakunaykichikpaq hinaspa yupaychanaykichikpaq. 6 Qunqurakuspa mana yupaychaqmi ichaqa rupachkaq hornoman chaypunilla wischusqa kanqa”, nispa.+ 7 Chaymi waqrata, quenata, arpata, taksa arpata, cuerdayuq tocanata, hatun quenata chaynataq tukuy imapa waqasqanta uyarispanku Nabucodonosorpa ruwachisqan qurimanta taytachata yupaychanankupaq qunqurakurqaku. Chay runakunaqa karqaku tukuy nacionmantam, tukuy llaqtamantam hinaspa tukuy rikchaq rimayniyuqkunam.

8 Chaymantam wakin Caldea runakuna kamachiq Nabucodonosorman asuykuspanku Juda runakuna ima ruwasqanmanta willarqaku*. 9 Paykunam nirqaku: “¡Reynillayku, wiñaypaqyá kawsakuy! 10 Reynillayku, qamqa nirqankim lliw runakuna waqrata, quenata, arpata, taksa arpata, cuerdayuq tocanakunata, hatun quenata chaynataq tukuy imapa waqasqanta uyarispanku qurimanta taytachata qunqurakuspa yupaychanankupaq. 11 Nirqankitaqmi qunqurakuspa mana yupaychaqkunaqa rupachkaq hornoman wischusqa kanankupaqpas.+ 12 Ichaqa Babilonia llaqtata kamachiypi yanapakunankupaq churasqayki Judamanta runakunaqa manam kasusunkichu. Paykunam kanku Sadrac, Mesac hinaspa Abednego.+ Paykunaqa manam taytachaykikunataqa yupaychankuchu, manataqmi qurimanta ruwachisqayki taytachatapas yupaychayta munankuchu”, nispa.

13 Hinaptinmi kamachiq Nabucodonosorqa llumpayta piñakuspan Sadracta, Mesacta hinaspa Abednegota qayachimurqa. Chaymi paykunataqa kamachiqpa qayllanman pusarqaku. 14 Kamachiq Nabucodonosorñataqmi nirqa: “Sadrac, Mesac hinaspa Abednego, ¿chiqapchu taytachaykunata+ hinaspa qurimanta ruwachisqay taytachaytapas mana yupaychankichik? 15 Kunanmi yapatawan uyarinkichik waqrata, quenata, arpata, taksa arpata, cuerdayuq tocanakunata, hatun quenata chaynataq tukuy imapa waqasqanta uyarispa ruwachisqay taytachata qunqurakuspa yupaychaptikichikqa allinmi kanqa. Mana yupaychaptikichikmi ichaqa rupachkaq hornoman chaylla wischuchisqaykichik. ¿Yaqachu mayqin taytachapas makiymanta librasunkichikman?”, nispa.+

16 Sadrac, Mesac hinaspa Abednegoñataqmi nirqaku: “Reynillayku Nabucodonosor, chay nisqaykimantaqa manam imatapas ninaykuraqchu. 17 Rupachkaq hornoman wischuykuwaptikikuqa yupaychasqayku Diosmi qanmanta hinaspa rupachkaq hornomantapas libraykuwanqaku.+ 18 Diosniyku mana librawaptinkupas ñuqaykuqa manapunim taytachaykikunataqa yupaychasaqkuchu, manataqmi yupaychasaqkuchu qurimanta ruwachisqayki taytachatapas”, nispa.+

19 Hinaptinmi Nabucodonosorqa astawanraq piñakururqa Sadracpaq, Mesacpaq hinaspa Abednegopaq uyanpas pukayanankama. Hinaspam kamachirqa hornota qanchis kuti mastaraq rupachimunankupaq. 20 Kamachirqataqmi tropankunamanta kaq kallpasapa runankunata Sadracta, Mesacta hinaspa Abednegota chaqnaruspa linwachkaq hornoman wischumunankupaqpas.

21 Chaymi chay runakunaqa chaqnaruspanku linwachkaq hornoman wischuykurqaku hawanman churakunan pachantinta, ukun pachantinta, chukuntinta hinaspa wakin pachantinta. 22 Horno llumpa-llumpayta rupasqanraykum Sadracta, Mesacta hinaspa Abednegota pusaq runakunaqa nina rataramuptin wañururqaku. Chaynam karqa Nabucodonosorpa kamachisqanta kasukunapuni kasqanrayku. 23 Sadrac, Mesac hinaspa Abednegoñataqmi hina chaqnasqakama linwachkaq hornoman wichiykurqaku.

24 Kamachiq Nabucodonosorñataqmi mancharisqallaña utqayman hatarispan kamachiypi yanapaqninkunata nirqa: “¿Manachu kimsa runallata chaqnaspa hornomanqa wischurqanchik?”, nispa. Paykunañataqmi nirqaku: “Arí reynilláy”, nispa. 25 Kamachiqñataqmi nirqa: “¡Qawaychik! Ñuqaqa rikuchkani mana chaqnasqa tawa runakunatam, waqaya linwachkaq nina chawpinpi hawka purikuchkanku. Hukninqa dioskunapa churinmanraqmi rikchakusqapas”, nispa.

26 Chaymantam Nabucodonosorqa hornopa punkunman asuykuspa nirqa: “¡Sadrac, Mesac hinaspa Abednego! ¡Hanaq pacha Diospa runankuna!+ ¡Lluqsimuychik!”, nispa. Hinaptinmi Sadrac, Mesac hinaspa Abednegoqa linwachkaq nina ukumanta lluqsiramurqaku. 27 Paykunatam rikurqa kamachiqpa yanapaqninkuna, autoridadkuna, llaqtamanta nanachikuqkuna hinaspa reyta kamachiypi yanapaqkuna ninapa mana imanasqan kasqankuta.+ Manam pachankupas nitaq chulla chukchallankupas kañakusqachu, manataqmi qusnipa atisqan hinaqa asnariyllapas-asnarisqakuchu.

28 Chaymi kamachiq Nabucodonosorqa nirqa: “Hatunchasqayá kachun Sadracpa, Mesacpa hinaspa Abednegopa+ yupaychasqan Diosqa, paymi angelninkunata kachamuspan runankunata waqaychaykurqa. Payllapi hapipakusqankuraykum wañunanku kaptinpas kamachisqaytaqa mana kasukurqakuchu, paykunaqa yupaychasqanku Diosmanta huktaqa manam yupaychayta munarqakuchu.+ 29 Chaymi kaynata kamachini: ‘Pipas may llaqtamantaña kaspanpas utaq ima rimayniyuqña kaspanpas Sadracpa, Mesacpa hinaspa Abednegopa Diosninmanta mana allinta rimaqqa chakinpas makinpas qurusqam kanqa, wasinpas ispakuna raqayñam kanqa. Paykunapa Diosninku hina waqaychakuqqa manam mayqin taytachapas kanchu’”, nispa.+

30 Chaymantam kamachiq Nabucodonosorqa Sadracta, Mesacta hinaspa Abednegota Babilonia llaqtapi aswan riqsisqa kanankupaq churarqa.+

4 Llapallan llaqtapi runakuna, qamkunatam ima rimayniyuqña kaptikichikpas ñuqa Nabucodonosor nikichik: “¡Hawkallayá kawsakuychik!”, nispa. 2 Hanaq pacha Dios ñuqapaq imakunapas ruwasqanmanta hinaspa pipapas mana ruway atinankunata ruwasqanmantam willakuyta munani. 3 ¡Mayna sumaqmi imakunapas ruwasqanqa! ¡Mayna sumaqmi pipapas mana ruway atinankunata ruwasqanqa! Diosqa wiña-wiñaypaq kamachiqmi, munayniyuq kasqanpas una-unaypaqmi.+

4 Ñuqa Nabucodonosormi wasiypi hawkalla kakuchkarqani, tukuy imayuq kaspaymi kusisqallaña kakuchkarqani. 5 Hinaspam camaypi puñuchkaspa manchakuypaqta sueñokururqani, hinaspaymi tukuy ima rikusqaykunawan hinaspa musquypi hina* qawasqaykunawan llumpayta mancharikurqani.+ 6 Hinaspaymi kamachirqani Babiloniapi llapallan yachaysapakunata pusamuwanankupaq, chaynapi sueñokusqaypa ima ninan kasqanta willawanankupaq.+

7 Chaymi hamurqaku qayaqkuna, qawaqkuna, Caldea runakuna* hinaspa luceropi qawaqkuna.+ Hinaptinmi sueñokusqayta willakurqani, ichaqa manam ima ninan kasqantaqa willawayta atirqakuchu.+ 8 Chaymantam taytachaypa sutin+ Beltsasarwan+ sutichasqay Daniel hamurqa, payqa taytachakunapa yanapasqanmi.+ Chaymi sueñokusqaymanta kaynata nispay willakurqani:

9 “Qawaq runakunapa kamachiqnin Beltsasar,+ ñuqaqa yachanim dioskuna yanapasusqaykita+ hinaspa pakasqa kaqkunamantapas willakuy atisqaykita.+ Puñuspay musquypi hina qawasqaykunapa ima ninan kasqantayá willaykullaway.

10 Puñunaypi puñuchkaspam musquypi hina rikurqani kay allpa pachapa chawpinpi machullay-machu sachata.+ 11 Hatu-hatunta wiñaruspanmi alli-allin takyasqa karqa, kallmankunapas hanaq pachakama haypaqmi karqa. Maymantañapas chay sachaqa sutillam qawakurqa. 12 Kallmasapallaña hinaspa rurusapallañam karqa, lliwmi chay sachapa ruruntaqa mikuqku. Purun animalkunapas chay sachapa sikinpim llantukuqku, alton pawaqkunapas kallmankunapim qistachakuqku*. Lliwmi chayllamanta mikuqku.

13 Camaypi chaykunata musquypi hina qawachkaspaymi rikurqani hanaq pachamanta willakuq* uraykamuchkaqta.+ 14 Paymi kallpawan qaparispa nirqa: ‘¡Sachata kuchuspayá+ kallmankunatapas kuchuychik, llaqinkunatapas* rachuspayá rurunkunatapas chiqichiychik! Llantukuq animalkunapas hinaspa alton pawaqkunapas ayqikuchunkuyá. 15 Sapintawan kulluntayá ichaqa hinallapi saqiychik, fierrowan hinaspa broncewan hapirachispayá saqiykuychik qurakunapa chawpinpi. Hanaq pachamanta wichimuq sullayá nuyuchun, animalkunawan kuskayá qurakunapa chawpinpi kachun.+ 16 Runapa sunqun kananmantaqa animalpa sunqunñayá paypi kachun, qanchis watayá* chayna kachun.+ 17 Kayqa willakuqkunapa willakusqanman hinam,+ kayqa chuya kaqkunapa willakusqanman hinam. Chaynapim pipas yachanqa hanaq pacha Diosqa runakunata kamachiq kasqanta hinaspa munasqanta pitapas kamachiq kananpaq churasqanta.+ Payqa uchuychakuq runatapas churanmi kamachiq kananpaqqa’, nispa.

18 Chaytam ñuqa Nabucodonosor sueñokurqani. Chaynaqa Beltsasar, ima ninan kasqantayá willaykullaway, manam yachaysapa runaykunapas ima ninan kasqantaqa willawayta atinkuchu.+ Qanmi ichaqa atinki taytachakuna yanapasusqaykirayku”, nispa.

19 Hinaptinmi Beltsasarwan+ sutichasqa Danielqa mana imanakuytapas atispan mancharisqallaña karqa.

Ñuqañataqmi nirqani: “Yaw Beltsasar, amayá manchakuychu sueñokusqaywanqa nitaq sueñokusqaypa ima ninan kasqanwanqa”, nispa.

Beltsasarñataqmi niwarqa: “Taytáy, sueñokusqaykiqa chiqnisuqniki runakunapaqyá kachun, ima ninan kasqanpas paykunapaqyá kachun.

20 Qanmi rikurqanki hatu-hatunta wiñaruq hinaspa alli-allin takyasqa sachata, chay sachapaqa kallmankunapas hanaq pachakamam haypaq. Maymantañapas chay sachaqa sutillam qawakuq.+ 21 Kallmasapallaña hinaspa rurusapallañam karqa, lliwmi chay sachapa ruruntaqa mikuqku. Purun animalkunapas chay sachapa sikinpim llantukuq, alton pawaqkunapas kallmankunapim qistachakuqku.+ 22 Reynilláy, riqsisqa hinaspa allin takyasqa kasqaykiraykum chay sachaqa qam kanki, riqsisqa kaynikiqa hanaq pachakamam chayarun,+ kamachiq kaynikipas allpapa cantonkamaraqmi chayarun.+

23 Qamqa reynilláy rikurqankitaqmi hanaq pachamanta uraykamuq willakuqtapas,+ chay willakuqmi nirqa: ‘Sachata kuchuspayá qulluchiychik, sapintawan kulluntayá ichaqa hinallapi saqiychik, fierrowan hinaspa broncewan hapichispayá saqiykuychik qurakunapa chawpinpi. Hanaq pachamanta wichimuq sullayá nuyuchun, animalkunawan kuskayá qurakunapa chawpinpi qanchis wata pasanankama kachun’, nispa.+ 24 Reynilláy, musqukusqayki imapaq kasqantayá willasqayki, kayqa qampaq hanaq pacha Diospa tantiasqanmi. 25 Qanmi runakunamanta sapaqchasqa kaspa animalkunawan yachanki*, torokuna hinam pastota mikunki, hanaq pachamanta wichimuq sullapas nuyusunkim.+ Qanchis watam chayna kanki+ hanaq pacha Diosqa runakunata kamachiq kasqanta riqsikunaykikama hinaspa munasqanta pitapas kamachiq kananpaq churasqanta riqsikunaykikama.+

26 Ichaqa imaynam sachapa sapinwan kullun hinallapi karqa,+ chaynam qampas kaqmanta kamachiq kanki hanaq pachapi kamachiq kasqanta riqsikuspaqa. 27 Chayraykuyá reynilláy kay nisqayta kasukuy ama hina kaspa. Allin kaqkunata ruwaspayá amaña huchallikuychu, wakchakunata llakipayaspayá mana allinkunataqa amaña ruwaychu. Hinaptinqa ichapas unayraq hawka kawsakuwaq”, nispa.+

28 Chay willasqanman hinamá kamachiq Nabucodonosortaqa pasarqa.

29 Wata pasaytam payqa Babiloniapi kamachinan wasipa altusninpi purichkarqa. 30 Hinaspam nirqa: “¡Mayna hatunmi kay Babilonia llaqtaqa! Kikiymi kallpaywan hinaspa atiyniywan hatarichirqani kamachina wasiypas kaypi kananpaq chaynataq ancha riqsisqa kayniypas sutilla kananpaq”, nispa.

31 Hinaptinmi manaraqpas rimayta tukuykuchkaptin hanaq pachamanta nimurqa: “Uyariy rey Nabucodonosor, manañas qamqa kamachiqchu kanki,+ 32 runakunamanta karunchasqas kanki. Runakunamanta sapaqchasqa kaspas animalkunawan kuska yachanki, hinaspapas torokuna hinas pastota mikunki. Qanchis watas chayna kanki hanaq pacha Dios runakunata kamachiq kasqanta riqsikunaykikama chaynataq munasqanta pitapas kamachiq kananpaq churasqanta riqsikunaykikama”, nispa.+

33 Hinaptinmi chaypunilla chayna karqa, Nabucodonosormi runakunamanta sapaqchasqa kaspan torokuna hinaña pasto mikuyta qallaykurqa. Hanaq pachamanta wichimuq sullam nuyurqa, chukchanpas ankapa purun hinam hatu-hatunta wiñarurqa, sillunkunapas alton pawaqpa hinam karqa.+

34 Chaymantam qanchis watakuna tukuruptin+ ñuqa Nabucodonosor hanaq pachata qawarispay chayraq yuyayniyman kutirqani. Hinaspaymi hanaq pacha Diosta hatuncharqani, wiña-wiñaypaq kawsakuqtam hatuncharqani. Chaytaqa ruwarqani wiñaypaq munayniyuq kasqanrayku chaynataq una-unaypaq kamachiq kasqanraykum.+ 35 Kay pachapi runakunaqa manam imapaschu kanku paywan tupachisqaqa, payqa munasqanman hinam angelkunatapas hinaspa runakunatapas kamachin. Manam pipas harkaytaqa atinmanchu,+ manataqmi pipas ninmanchu: “¡Imatataq ruwarunki!”, nispaqa.+

36 Hinaptinmi chaypunilla yuyayniy kutiramuptin kaqmanta atiyniyuq hinaspa riqsisqa kamachiq karqani.+ Kamachiypi yanapaqniy riqsisqa runaykunapas hinaspa ancha riqsisqa wakin runaykunapas ñuqawan rimaqmi hamurqaku. Kaqmantam kamachiq kaspay aswan riqsisqaraq karqani.

37 Kunanqa ñuqa Nabucodonosormi hanaq pacha Diosta yupaychani chaynataq hatunchani.+ Paypaqa ima ruwasqanpas allinmi, kamachikuyninkunapas allin ruwayman hinam,+ payqa hatuntukuqkunatapas pinqaymanmi churan.+

5 Kamachiq Belsasarmi+ ancha riqsisqa 1.000 runankunapaq achka mikuyta yanuchirqa, hinaspam paykunapa qayllanpi vinota tomarqa.+ 2 Chaymi sinkaruspan Belsasarqa qurimantawan qullqimanta vasokunata apachimurqa, chayqa karqa Jerusalenpi Diospa wasinmanta* abuelon* Nabucodonosorpa apamusqanmi.+ Belsasarqa munarqa runankunawan, akllasqa warminkunawan hinaspa sapaq warminkunawan chay vasokunapi tomaytam. 3 Chaymi Belsasarman aparqaku Jerusalenpi Diospa wasinmanta hurqumusqanku vasokunata. Hinaptinmi payqa chay vasokunapi tomarqa runankunawan, akllasqa warminkunawan hinaspa sapaq warminkunawan. 4 Chayna tomaruspankum yupaycharqaku qurimanta, qullqimanta, broncemanta, fierromanta, kullumanta hinaspa rumimanta ruwasqa taytacha-mamachakunata.

5 Hinachkaptinmi pirqapi qunqayllamanta maki rikurirurqa, chaymi kamachiq Belsasar qawachkaptin estucasqa pirqapi qillqayta qallaykurqa, chayqa karqa candelabropa chimpanpim. 6 Belsasarñataqmi llumpayta ayayaruspan mancharisqallaña karqa, tullunkunapas tusuyta qallaykuptinmi+ muqunkunapas takanakurqa.

7 Hinaspam kallpawan qaparispan qayachirqa qawaqkunata, Caldea runakunata* hinaspa luceropi qawaqkunata pusamunankupaq.+ Babiloniapi yachaysapa runakunatañataqmi nirqa: “Wak qillqata pipas leey atiqtaqa hinaspa ima ninan kasqanta niwaqniytaqa sumaqllaña morado pachawanmi pachachisaq, quri collarwanmi churachisaq,+ hinaspapas ñuqamanta qatiq kimsa kaq kamachiqmi kanqa”, nispa.+

8 Hinaptinmi yachaysapa lliw runakuna Belsasarpa kasqanman rirqaku, ichaqa manam mayqinninkupas atirqakuchu leeytaqa nitaq ima ninan kasqanmanta niytapas.+ 9 Belsasarñataqmi astawan mancharikuspan pasaypaqta ayayarurqa, riqsisqa runankunapas llumpaytam hukmanyarurqaku.+

10 Kamachiq Belsasarpa hinaspa riqsisqa runankunapa ima nisqanta maman* yacharuspanmi mikusqanku wasiman yaykuspan nirqa: “¡Reynilláy, wiñaypaqyá kawsakuy! Amayá ima ruwaytapas mana atisqaykiraykuqa hukmanyaruychu nitaq ayayaruychu. 11 Kachkanraqmi taytachakunapa yanapasqan huk runapas, abueloyki Nabucodonosor kamachichkaptinraqmi payqa riqsisqa karqa taytachakuna hina allin yuyayniyuq hinaspa allin yachayniyuq kasqanwan.+ Chaymi abueloyki Nabucodonosorqa churarqa qayaqkunapa, qawaqkunapa, Caldea runakunapa hinaspa lucerokunapi qawaqkunapa+ kamachiqnin kananpaq. Chaytamá abueloykiqa ruwarqa reynilláy. 12 Nabucodonosorpa Beltsasarwan+ sutichasqan Danielqa karqa allin yachayniyuqmi hinaspa yuyayniyuqmi, sueñokusqankupa ima ninanta yachaywan willakuqmi, mana yachana kaqkunata willakuqmi, imapas sasa kaqkunata allichay atiqmi.+ Chayraykuyá Danielta qayachimuy ima ninanta willasunaykipaq”, nispa.

13 Chaymi Danieltaqa kamachiq Belsasarman pusarqaku, hinaptinmi Belsasarqa nirqa: “¿Qamchu kachkanki Judamanta+ abueloypa pusamusqan Daniel?+ 14 Qamqa taytachakuna+ hina allin yachayniyuqsi kanki, manas qam hina yachayniyuqqa pipas kanchu.+ 15 Kay pirqapi palabrakunata leespa ima ninan kasqanta willawanankupaqmi pusachimurqani yachaysapakunatawan qawaqkunata, ichaqa manam mayqinpas ima ninan kasqantaqa willawayta atinkuchu.+ 16 Qamsi ichaqa atinki, pipapas mana yachasqan kaqkunatapas willakuytas atinki.+ Chaynaqa pirqapi palabrakunata leeykapuwaspayá ima ninan kasqanta willaykuway, hinaptinqa sumaqllaña morado pachawanmi pachachisqayki, quri collarwanmi churachisqayki, hinaspapas ñuqamanta qatiq kimsa kaq kamachiqmi kanki”, nispa.+

17 Danielñataqmi nirqa: “Quwayta munasqaykiwanqa qipakuwaqmi, hinaspam pimanpas quykuwaq. Mana imallapaqmi ñuqaqa pirqapi palabrakunataqa leepusqayki hinaspa ima ninan kasqanta willasqayki. 18 Reynilláy, hanaq pacha Diosmi abueloyki Nabucodonosortaqa kamachiq kananpaq churarqa, hinaptinmi riqsisqa hinaspa atiyniyuq karqa.+ 19 Chayna riqsisqa kaptinmi lliw runakuna ima rimayniyuqña kaspapas paytaqa manchakuqku,+ payqa munasqantam pitapas wañuchiq utaq kawsachiq, munasqantataqmi pitapas hatunchaq utaq pinqaymanpas churaq.+ 20 Ichaqa hatuntukuq rikuriruspanmi rumi sunquña karqa hinaspa mana pinqakuqña karqa,+ chaymi kamachiq kasqanmanta qarqusqa kaspan mana riqsisqañachu karqa. 21 Hinaspam runakunamanta sapaqchasqa kaspa animal hina sunquyuqña karqa, hinaspapas purun asnokunawanña yachaspanmi torokuna hinaña pastota mikurqa, nuyurqataqmi hanaq pachamanta wichimuq sullapas. Chaynam karqa hanaq pacha Dios runakunata kamachiq kasqanta riqsikunankama chaynataq munasqanta pitapas kamachiq kananpaq churasqanta riqsikunankama.+

22 Qamñataqmi abueloykimanta tukuy chaykunata yachachkaspapas Diostaqa mana manchakurqankichu, 23 aswanqa hanaq pacha Diosmantam+ asikurqanki. Hinaspam paypa wasinmanta kaq vasokunata apachimuspayki+ vinota tomarqanki runaykikunawan, akllasqa warmikikunawan hinaspa sapaq warmikikunawan. Chaymantapas qullqimanta, qurimanta, broncemanta, fierromanta, kullumanta hinaspa rumimanta taytacha-mamachakunatam yupaycharqanki, chay taytachakunaqa mana qawakuq, mana uyariq hinaspa mana imapas yachaqmi kanku.+ Qamqa manam hanaq pacha Diostaqa hatuncharqankichu, pay munaptillanmi kawsachkankipas,+ ima ruwanaykipas paypa makillanpitaqmi kachkan. 24 Chaymi pirqapi palabrakunataqa Dios qillqachirqa.+ 25 Chayqa ninmi: ‘MENE, MENE, TEKEL, UPARSIN’, nispa.

26 Kunanñataq willasqayki wak palabrakunapa ima ninan kasqanta. MENE ninanqa: ‘Diosmi kamachinayki watakunata yuparuspan manaña kamachiq kanaykipaq tantiarun’, ninanmi.+

27 TEKEL ninanqa: ‘Balanzaman churaykusqam karqanki, hinaptinmi mana cabalta llasasqayki yachakurun’, ninanmi.

28 PERES* ninanñataqmi: ‘Munaychakusqayki llaqtam iskayman rakisqa kanqa, hukninmi Media llaqtayuq runakunaman qusqa kanqa, hukninñataqmi Persia llaqtayuq runakunaman’, ninan”, nispa.+

29 Chaymi Belsasarqa kamachirqa Danielta sumaqllaña morado pachawan pachachinankupaq hinaspa quri collarwan churachinankupaq, hinaspam willakuq runawan lliwman willachimurqa payña kimsa kaq kamachiq kananmanta.+

30 Chay tutallam Caldea kasta+ kamachiq Belsasartaqa wañurachirqaku. 31 Hinaptinmi Media llaqtayuq Darioña+ kamachiyta qallaykurqa, payqa 62 watanpim karqa.

6 Kamachiq Dariom akllarqa kamachiypi yanapaqnin* kananpaq 120 runakunata.+ 2 Chay yanapakuqkunatam riqsisqa kimsa runakuna kamachirqaku, hukninmi karqa Daniel.+ Chay runakunam paykunaman ima ruwasqankumantapas willaqku,+ chaynapi kamachiq Dariopa ima ruwasqanpas allinlla kananpaq. 3 Kamachiypi yanapakuq riqsisqa kamachiqkunamantawan chay 120 runakunamantam Danielqa karqa aswan allin yuyayniyuq,+ paytam Darioqa aswan riqsisqa kamachiq kananta munarqa.

4 Chayraykum chay riqsisqa kamachiqkunawan kamachiqpa yanapaqninkunaqa imallamantapas Danielta tumpayta munarqaku, ichaqa manam ima mana allin ruwasqantapas tarirqakuchu. Danielqa karqa allin ruwaqmi, kamachisqankuman hina ruwaqmi, hinaspapas mana suwakuqmi. 5 Chaymi llapallanku ninakurqaku: “Daniel imapas mana allin ruwasqantaqa manam nichwanchu, reyninchikta mana kasukuspa Diosninta yupaychasqallanmantach nispaqa nichwan”, nispa.+

6 Hinaspam chay riqsisqa kamachiqkunawan reypa yanapaqninkunaqa llapallanku kamachiq Darioman rispa nirqaku: “¡Kamachiqllayku Dario, wiñaypaqyá kawsakuy! 7 Llapallan autoridadkunam, kamachiypi yanapakuqkunam, kamachiypi yanapakuq riqsisqa runakunam hinaspa llaqtamanta nanachikuqkunam tantiaruniku huk musuq kamachikuyta rikurichinaykipaq, chaynapi llapallan runaykikuna chaylla kasukunaykupaq. 30 punchawyá ama pipas yupaychachunchu taytachakunataqa nitaq pi runatapas, aswanqa qamllatayá reynillayku Dario, mana kasukuqñataqyá leonkunapa kasqan uchkuman wischusqa kachun.+ 8 Chayna kananpaqyá kamachiy hinaspa firmaykuy,+ Media hinaspa Persia runakunapa kamachikuyninman hinaqa mana cambiasqayá chay kamachikuyqa kachun”, nispa.+

9 Chaymi kamachiq Darioqa nisqankuman hina chaylla kasukunankupaq musuq kamachikuyta rikurichirqa hinaspa firmarqa.

10 Danielñataqmi chayna kamachikuy karusqanta hinaspa firmasqa kasqanta yacharuspan chaylla wasinman rirqa, hinaspam altusnin cuartopi Jerusalen lawman qawaq ventanankunatapas kichaykurqa.+ Chaypim kimsa kutita punchawpi qunqurakuspa Diosta mañakurqa hinaspa hatuncharqa, chaytaqa ruwarqa sapa kuti ruwasqanman hinam. 11 Hinaptinmi chay runakunaqa qunqayllamanta Danielpa wasinman yaykuruspa tarirurqaku yanapaykunanpaq Diosta mañakuchkaqta.

12 Hinaspam kamachiq Dariopa kasqanman rispanku kamachikuy qillqasqanmanta nirqaku: “¿Manachu kamachirqanki 30 punchaw ama pipas taytachakunataqa nitaq pi runatapas yupaychanankupaq? Chaymantapas, ¿manachu kamachirqanki mana kasukuqñataq leonkunapa kasqan uchkuman wischusqa kananpaq?”, nispa. Darioñataqmi nirqa: “Media hinaspa Persia runakunapa kamachikuyninman hinam chaynapuni kananpaq kamachirqani”, nispa.+ 13 Paykunañataqmi kamachiq Dariota chaylla nirqaku: “Reynillayku, Judamanta pusamusqanku+ Danielmi ichaqa mana kasusunkichu nitaq kasukunchu firmasqayki kamachikuytapas, aswanqa Diosnintam hinalla mañakuchkan kimsa kutita punchawpi”, nispa.+ 14 Chayta uyariruspanmi kamachiq Darioqa Danielmanta llumpayta llakikurqa, chaymi Danielta yanapaykuyta munaspan manaraq inti siqaykuchkaptin tukuyta ruwarqa. 15 Chay runakunañataqmi llapanku kamachiq Dariopa kasqanman kaqmanta kutispanku nirqaku: “Media hinaspa Persia runakunapa kamachikuyninman hinaqa rikurichispa firmasqayki kamachikuyqa manaña cambiay atinam”, nispa.+

16 Chaymi Darioqa Danielta pusamunankupaq kamachispan leonkunapa kasqan uchkuman wischuykachirqa.+ Hinaspam Danielta nirqa: “Sapa kuti yupaychasqayki Diosyá leonkunamanta harkaykusunki”, nispa. 17 Hinaptinmi hatun rumiwan leonkunapa uchkunta wichqarqaku, kamachiq Darioñataqmi sellana anillonwan hinaspa riqsisqa runankunapa anillonwanpas sellarqa Danielpaq tantiasqanqa manaña cambiana kananpaq.

18 Chaymantam Darioqa kamachinan wasiman kutirqa. Chaypim tukuy tuta mana mikurqachu, manam puñuytapas tarirqachu, manataqmi kusirichinankutapas munarqachu. 19 Paqarintin achikyaqtañataqmi kamachiq Darioqa leonkunapa uchkunta qawaq kallpaylla* rirqa. 20 Uchkuman chayaruspanñataqmi Danielta llakisqallaña qayarqa: “Wiñaypaq kawsakuq Diosta yupaychaq Daniel, ¿yaqachu sapa kuti yupaychasqayki Diosniki leonkunamanta harkaykusurqanki?”, nispa. 21 Danielñataqmi kamachiq Dariota chaylla nimurqa: “¡Reynilláy, wiñaypaqyá kawsakuy! 22 Yupaychasqay Diosmi angelninta kachamuspan leonkunapa siminta wichqarachirqa+ mana imanawananpaq.+ Diosqa yachanmi mana huchayuq kasqayta chaynataq qayllaykipipas ima mana allintapas mana ruwasqayta”, nispa.

23 Chaymi kamachiq Darioqa anchata kusikurqa, hinaspam uchkumanta Danielta hurquchimurqa. Hurquramuspa qawaykuptinkuñataqmi Danielpaqa mana imanpas rachmisqachu kasqa Diosninpi hapipakusqanrayku.+

24 Chaymantam Darioqa kamachirqa Danielta yanqamanta tumpaq runakunata pusamunankupaq, chaymi warmintinta hinaspa churintinta leonkunapa kasqanman wischuykachirqa. Leonkunañataqmi manaraqpas pampaman chayachkaptinku pawaykuspa tisaparurqaku hinaspa tullunkutapas chamchay-chamchayta kachuparurqaku.+

25 Chaymantañataqmi kamachiq Darioqa llapa runakunaman, tukuy lawmanta chaynataq tukuy rikchaq rimayniyuq runakunaman qillqaspa nirqa:+ “¡Hawkallayá kawsakuychik! 26 Ñuqa Dariom kamachikichik Danielpa yupaychasqan Diosta llapallaykichik manchakunaykichikpaq,+ payqa wiña-wiñaypaq kawsakuq Diosmi, payqa wiña-wiñaypaq kamachiqmi*, paypa rantinpiqa manam pipas hatarinqachu.+ 27 Payqa runankunatam imamantapas harkan hinaspa libran,+ payqa tukuy imakunatapas ruwaqmi, hanaq pachapipas hinaspa kay pachapipas admirakuypaq kaqkunata ruwaqmi,+ chayraykum Danieltapas leonkunamanta harkaykurqa”, nispa.

28 Chaynapim Danielqa hinalla ancha riqsisqa karqa Dario+ kamachiptinpas chaynataq Persia nacionniyuq Ciro kamachiptinpas.+

7 Rey Belsasar+ Babiloniapi kamachiyta qallarisqan watam Danielqa camanpi puñuchkaspan sueñokurqa hinaspa musquypi hina* imakunatapas qawarqa.+ Hinaspam chay sueñokusqanta lliwta qillqarqa.+ 2 Chay qillqasqanpim nirqa:

“Tutam musquypi hina hanaq pachapi tawa lawmanta kaq wayra pukumuspa lamar quchata kayman-chayman huqarirqa.+ 3 Hinaptinmi lamar quchamanta manchakuypaq tawa hatun animalkuna+ lluqsiramurqa, chay animalkunaqa manam kaqkamallachu karqaku.

4 Punta kaqmi karqa ankapa rapran hina+ raprayuq leon.+ Chay leonta qawachkaptiymi rapranta hurqururqaku, pampamanta sayarirachiptinkum runa hinaña iskaynin chakinwan sayarirurqa, sunqunpas runapa sunqun hinañam karqa.

5 Rikusqay huknin animalñataqmi karqa oso.+ Huknin makintam huqarirqa, siminpiñataqmi kanirayarqa kimsa costilla tullukunata. Hinaptinmi nirqaku: ‘Achka aychatayá mikuy’, nispa.+

6 Hinalla qawachkaspayñataqmi huk animaltawan rikururqani. Chayqa kasqa alton pawaqpa rapran hina tawa raprayuq tigre kaqllam*,+ chay tigre kaqllaqa tawa umayuqmi kasqa,+ hinaspam kamachinanpaq atiyta chaskirqa.

7 Hinalla musquypi hina qawachkaspaymi huk animaltawan rikururqani. Chay animalqa kasqa manchakuyllapaqña, kallpasapallaña hinaspa fierromanta kirusapallañam. Tarisqanta mikuspanmi chamchay-chamchayta kachuparurqa, puchuqtañataqmi chakinkunawan saruparurqa.+ Manam wakin animalkuna hinachu karqa, waqrankunapas chunkam karqa. 8 Chay waqrankunata qawachkaptiymi huk taksa waqracha rikuriramurqa,+ chay taksa waqracha wiñaramuspanmi ñawpaqpi kaq kimsa waqrakunata pawarachirqa. Chay waqraqa kasqa runa hina ñawiyuq hinaspa simiyuqmi, hinaspanmi hatuntukuspallaña tukuyta rimaq.+

9 Hinalla qawaspaymi rikururqani kamachinapaq tiyanakuna churasqankuta, hinaptinmi ñawpaqmantaraq kawsakuq yuyaq+ tiyaykurqa.+ Pachanmi kasqa riti hina yuraq,+ chukchankunapas kasqa sumaq taqsasqa millwa hina yuraqmi. Tiyananpas paypaqa linwachkaq nina hinam kasqa, tiyananpa ruedankunapas rawrachkaq nina hinam kasqa.+ 10 Ñawpaqninmantam linwachkaq nina mayu hina lluqsimurqa.+ Paypa ñawpaqninpim karqa wara-waranqantin* serviqnin angelkuna, hina ñawpaqninpi sayaqkunapas karqa manaña yupay atina* angelkunam.+ Chaymantam juezpas+ hinaspa wakinpas* tiyananpi tiyaykuptin achka librokuna kicharikuykurqa.

11 Chay qawasqay waqra hatuntukuspa tukuyta rimasqanraykum ñuqaqa hinalla qawarqani.+ Ñuqaqa hinallamá qawarqani chay animalta wañuchinankukama hinaspa ninaman wischuykuspa chinkachinankukama. 12 Wakin animalkunapatam+ ichaqa munayniyuq kasqankuta qichururqaku, hinaspam hinallaraq kachirqaku wañunanku punchaw chayamunankama hinaspa akllasqa punchaw chayamunankama.

13 Hinalla tuta musquypi hina qawachkaspaymi rikururqani runapa churin+ kaqlla puyukunapi hamuchkaqta, hinaptinmi ñawpaqmantaraq kawsakuq yuyaqman+ rinanpaq chaskiykurqaku hinaspa ñawpaqninkama pusarqaku. 14 Hinaptinmi payqa akllasqa karqa munayniyuq kananpaq,+ hatunchasqa+ kananpaq hinaspa kamachiq kananpaq, chaynapi may llaqtayuq runakunapas chaynataq ima rimayniyuqña runakunapas payta kasukunankupaq.+ Paypa munayniyuq kasqanqa manam tukunqachu, wiña-wiñaypaqmi kanqa, manataqmi hukqa rantinpiqa rikurimunqachu.+

15 Musquypi hina tukuy chay qawasqaykuna mancharichiwasqanraykum ñuqa Daniel hukmanyasqallaña karqani.+ 16 Hinaspam chaypi sayaqkunamanta hukninman asuykuspay tapukurqani qawasqaykunapa ima ninan kasqanmanta. Chaymi payqa tukuy chaykuna ima ninan kasqanmanta willawarqa. Niwarqam:

17 ‘Chay tawa hatun animalkunaqa+ kanqaku kay pachamanta rikurimuq tawa kamachiqkunam.+ 18 Chaywanpas hanaq pacha Diospa akllasqan kaqkunallam+ kamachiqkunaqa kanqaku,+ paykunallam wiña-wiñaypaq kamachiqkunaqa kanqaku’, nispa.+

19 Hinaptinmi astawan yachayta munarqani wakin animalkunaman mana rikchakuq tawa kaq animalmanta. Chay animalqa karqa manchakuyllapaqñam, fierro kiruyuq, broncemanta silluyuq, imatapas tarisqanta mikuspam chamchay-chamchayta kachuq hinaspa puchuqtapas chakinkunawan sarupaq.+ 20 Hinaspapas astawanmi yachayta munarqani umanpi chunka waqrankunamanta,+ rikurimuq huknin waqramanta, wichiruq kimsa waqrakunamanta+ chaynataq ñawiyuq hinaspa siminwan hatuntukuspa rimaq waqramantapas, chay waqraqa wakin waqrakunamantapas aswan hatunmi karqa.

21 Hinalla qawaptiymi chay waqraqa Diospaq sapaqchasqa kaqkunawan peleaspa paykunata vencechkarqa,+ 22 hinaptinmi ñawpaqmantaraq kawsakuq yuyaq+ hamuruspan runankunaman sayaspa paykunapaq allinkunata tantiarqa.+ Chaymantam akllasqa kaqkuna kamachiyta qallarinankupaq punchaw chayaramurqa.+

23 Hinaptinmi chay willawaqniyqa niwarqa: ‘Tawa kaq manchakuypaq animal rikusqaykiqa kay pachamanta rikurimuq gobiernom kanqa. Chay gobiernoqa manam wakin gobiernokuna hinachu kanqa, aswanqa kay allpa pachatam munaychakunqa, sarupanqa hinaspa chamchanqa.+ 24 Chay chunka waqrakunaqa chullallamanta rikurimuq chunka kamachiqkunam, paykunamanta qipatapas huk kamachiqraqmi rikurimunqa, chay kamachiqqa pinqaymanmi kimsa kamachiqkunata churanqa.+ 25 Hanaq pacha Diosmantapas mana allinkunatam rimanqa,+ tukuy atiyniyuqpa runankunamantapas sapa kutim yanqakunata rimaspa ñakarichinqa. Diospa sapaqchasqan punchawkunatapas hinaspa kamachikuykunatapas suchuchiytam munanqa, runankunañataqmi paypa makinman churasqa kanqa huk wata, watakuna hinaspa chawpi wata*.+ 26 Maymi tiyananpi juezwan wakinkuna tiyaykuspankum kamachiq kasqanta qichururqaku, hinaspam chay qipataña rikurimuq kamachiqta qalaypaq chinkarachirqaku.+

27 Chaymantam hanaq pacha Diospa akllasqan kaqkunaman+ qusqa karqa kay pachapi kamachiq kaypas, munayniyuq kaypas hinaspa riqsisqa kaypas. Paykunapa munayniyuq kasqanqa wiña-wiñaypaqmi,+ llapallan kamachiqkunapas paykunatam servinqaku hinaspa kasukunqaku’, nispa.

28 Chaykunam lliw willakuykuna karqa. Umaypi tukuy chaykuna kasqanqa anchatam ñuqa Danielta hukmanyachiwarqa, chaymi ayayarurqani, ichaqa sunqullaypim tukuy chaykunata waqaycharqani”, nispa.

8 Kimsa wataña Belsasar+ kamachichkaptinmi ñuqa Daniel huktawan musquypi hina* qawarqani.+ 2 Chay qawasqaypim Susa llaqtapi kamachiqpa wasinpi kachkasqani,+ Susaqa kachkan Elam llaqtapim.+ Chaypim kachkasqani Ulai sutiyuq mayupa patanpi*. 3 Hinaspam rikururqani chay mayupa patanpi iskay waqrayuq+ sayachkaq carnerota.+ Chay waqrankunam hatun kasqa, chaywanpas huknin waqranmi aswan hatuntaraq wiñarurqa.+ 4 Chay rikusqay carnerom takarqa intipa siqaykunan lawman, norte lawman hinaspa sur lawman. Manam mayqin purun animalpas pawaykuyta atiqchu, manataqmi pipas chay carneromanta michakuytaqa atiqchu.+ Chay carneroqa munasqanta ruwaspam hatuntukurqa.

5 Hinalla qawachkaspaymi rikururqani intipa siqaykunan lawmanta pampatapas manaña saruspan kallpamuchkaq* chivota.+ Chay chivoqa kasqa urkunpi hatun waqrayuqmi.+ 6 Hinaspam mayupa patanpi rikusqay iskay waqrayuq carneroman takaq-takaqllaña kallparqa.

7 Chayaruspanñataqmi takananpaq carneroman pawaykurqa, hinaspam carneropa iskaynin waqranta takaspan pakirurqa, carneroñataqmi kutichikuytapas mana atirqachu. Hinaptinmi chivoqa carnerota pampaman kuchpaspan saruparurqa, manam pipas michakuyta atirqachu.

8 Chaymi chivoqa hatuntukuq rikurirurqa, ichaqa atiyniyuq rikuriruptillanmi waqran pakikururqa. Pakikuruq waqrapa rantinpiñataqmi tawa waqrakuna rikuriramurqa cielopi tawan lawpi kaq wayrakunaman qawaq.+

9 Huknin waqramantam huk taksa waqracha wiñaramurqa, chay taksa waqrachaqa wiñaramurqa sur lawmanmi, intipa qispimunan lawmanmi hinaspa kuyayllapaq allpa lawmanmi.+ 10 Chay waqracham hatu-hatunta wiñaruspan cielopi tropakunaman* hayparurqa, hinaspam wakinta wichirachimurqa wakin lucerokunatawan kuskata, hinaspam kay pachaman wichirachimuspan saruparurqa. 11 Tropakunata kamachiqpa contranpipas hatarirqam, paypaq sapa punchaw ofrenda qusqankutapas harkakururqam, sapaqchasqa allin takyaq wasintapas taqmarurqam.+ 12 Mana allin ruway kasqanraykum chay tropakunapas makinman churasqa karqa sapa punchaw ofrenda qusqankupiwan, chay waqraqa hinallam chiqap kaqtapas chinkachiyta munarqa. Chaynatam munasqanta ruwarqa.

13 Chaymantapas rimachkaq angeltam uyarirqani, paytam huk angel nirqa: “¿Haykapikamataq musquypi qawasqan sapa punchaw ofrenda quyqa harkakusqa kanqa? ¿Haykapikamataq mana allin ruway kasqanrayku chunnisqa hina kanqa?+ ¿Haykapikamataq tropakunapas chaynataq Diospa wasinpas* sarupasqa kanqa?”, nispa. 14 Chay rimachkaq angelñataqmi niwarqa: “2.300 punchawkuna* tukunankamam, chaymantañam Diospa wasinpas ñawpaqta hina kanqa”, nispa.

15 Musquypi hina qawaspaymi rikusqaykunapa ima ninan kasqanpi ñuqa Daniel yuyaymanachkarqani, hinaptinmi qunqayllamanta chimpaypi rikurirurqa runa kaqlla. 16 Ulai+ mayumantañataqmi runa qayakamuqta uyarirqani, kaynatam nimurqa: “Gabriel,+ rikusqanpa ima ninan kasqanta yachaykunanpaqyá yanapaykuy”, nispa.+ 17 Hinaptinmi payqa ñuqaman asuykamuwarqa. Chaymi manchakuyllawanña qunqurakuykuspa pampakama kumuykurqani. Payñataqmi niwarqa: “Runapa churin, musquypi hina rikusqaykiqa tukupay punchawkunapaqmi”, nispa.+ 18 Ñuqañataqmi rimapayawachkaptin pakchanpa miskita puñururqani. Chaymi llachpaykuwaspan sayariykachiwarqa.+ 19 Hinaspam niwarqa: “Piñakuy punchawpa tukupayninpi imakuna kananmantam willasqayki, chayqa tukupay tiempopi tantiasqaña punchawpim kanqa.+

20 Rikusqayki iskay waqrayuq carneroqa tupan Media llaqtapi hinaspa Persia llaqtapi kamachiqkunawanmi.+ 21 Rikusqayki pelosapallaña chivoñataqmi tupan Grecia llaqtata kamachiqwan.+ Urkunpi kaq hatun waqrañataqmi tupan chay llaqtapi punta kaq kamachiqwan.+ 22 Rikusqayki pakikuruq waqrapa rantinpim tawa waqrakuna wiñaramurqa,+ chaynam chay kamachiqpa qipantapas tawa kamachiqkuna rikurimunqa, ichaqa manam pay hina ancha atiyniyuqchu kanqaku.

23 Chay kamachiqkuna kamachiyta tukuykuchkaptinmi hinaspa mana allin ruwaqkuna llumpayllataña huchallikuptinmi manchakuypaq hinaspa sakrillawanña llullakuna rimaq kamachiq rikurimunqa. 24 Chay kamachiqqa munaychakuqllañam kanqa, ichaqa manam kikinpa kallpanwanchu. Manchakuypaqtam tukuy imata chinkachinqa, ima ruwasqanpas munasqanman hinallam kanqa. Payqa ñakarichinqam riqsisqa runakunatapas chaynataq sapaqchasqa runakunatapas.+ 25 Munasqanta ruwananpaqmi llullakunata rimanqa, hatuntukuqmi kanqa, hawka kawsakuqkunatapas llumpaytam ñakarichinqa*. Kamachiqkunapa kamachiqninpa contranpipas hatarinqam, ichaqa wañuchisqam kanqa, manam runakunachu paytaqa wañuchinqa.

26 Musquypi hina qawasqayki punchawkunamanta* rimasqanqa chiqapmi. Ichaqa chay qawasqaykikuna qipa punchawkunapaqraq kasqanraykum pimanpas manaraq willakunaykichu”, nispa.+

27 Tukuy chaykunawanmi ñuqa Danielqa manaña kallpayuq hina tarikurqani, hinaspam achka punchaw unqurqani.+ Chaymantam hatarispay kamachiqpaq hinalla llamkarqani,+ chaywanpas musquypi hina rikusqaykunawanmi hukmanyasqa karqani, manam pipas ima ninan kasqantaqa yachayta atirqachu.+

9 Media llaqtayuq runakunapa mirayninmi Asueropa churin Dario+ karqa, payqa Caldea runakunapa reyninmi karqa.+ Pay kamachiyta qallarisqan watapim 2 ñuqa Daniel Diospa libronkunata qawaspay yacharurqani Jerusalen llaqtaqa hayka wata purmasqa kananmanta.+ Willakuq* Jeremiaswan Jehova Diospa willachisqan qillqapim willakurqa 70 wata purmasqa kananmanta.+ 3 Hinaspaymi Jehova Diosta tukuy sunquymanta mañakurqani, llakisqallaña kaspam mana mikurqanichu*,+ qachqa pachawan churakuspaymi umaymanpas uchpata maqchikurqani. 4 Yupaychasqay Jehova Diosta mañakuspaymi llaqtamasiykunapa huchanmanta payman willarqani. Kaynata nispay:

“Jehova Dios taytallayku, qamqa kanki llapallanpa respetanan ancha atiyniyuq Diosmi, qamqa kanki runaykikunawan contrato* ruwasqaykiman hina ruwaqmi, qamqa kanki kuyasuqnikikunatawan kamachikuynikikuna kasukuqkunata+ imaña kaptinpas hinalla kuyaqmi.+ 5 Tukuy mana allinkunata ruwaspam huchallikurullaniku,+ kamachikuynikikunata mana kasukuspam qamta qipancharuykiku. 6 Kachamusqayki runaykikunatapas manam kasurqanikuchu.+ Paykunaqa sutikipim rimapayarqa kamachiwaqniykuta, kamachiqkunapa yanapaqninkunata, ñawpaq abueloykuta hinaspa llapallan runakunatapas. 7 Allin ruwaqqa qamllam kanki Jehova Dioslláy, ñuqaykum ichaqa qamta qipanchasqaykurayku pinqaypi kachkaniku Juda runakunapas, Jerusalenpi yachaqkunapas*, Israelpa llapallan mirayninkunapas hinaspa maymanña chiqichisqayki runaykikunapas.+

8 Jehova Dios taytallayku, huchallikurusqaykuraykum pinqaypi kachkaniku kamachiwaqniykupas, kamachiwaqniykupa yanapaqninkunapas hinaspa ñawpaq abueloykupas. 9 Jehova Diosllayku, qamqa kanki llakipayarikuq hinaspa pampachakuq Diosmi,+ ñuqaykuñataqmi qipancharurqaykiku.+ 10 Jehova Dioslláy, imapas niwasqaykikutaqa manam kasukurqanikuchu, manam uyarikurqanikuchu willakuqnikikunawan kamachiwasqaykikutapas.+ 11 Llapallan Israel runakunam kamachikuynikikunata mana kasukuspa huchallikuruniku, chaymi yupaychasuqniki Moisesman nisqaykiman hina+ huchallikusqaykurayku kay ñakasqa kaykuna chayaramuwanku. 12 Qampa nisqaykiman hinam sasachakuykunapi kachkaniku ñuqaykupas chaynataq kamachiwaqniykupas.+ Manam maypipas nitaq haykapipas karqachu Jerusalen llaqtapi hina ñakariykunaqa.+ 13 Moisespa qillqasqan kamachikuykunapi nisqanman hinam+ ñakariykuna chayaramuwanku. Chaywanpas Jehova Dioslláy yanapaykuwanaykikupaqqa manam mañakamurqaykikuchu, huchaykumantapas manam wanakurqanikuchu,+ manataqmi kaqpaqpas hapirqanikuchu nisqaykiman hina ruwaq kasqaykitaqa.

14 Jehova Dioslláy, qamqa nisqaykiman hinam sasachakuykunata chayachimuwarqankiku. Jehova Dioslláy, allin ruwaq kachkaptikipas imapas niwasqaykikutaqa manam kasukurqanikuchu.+

15 Runaykikunata Egiptomanta atiynikiwan hurqumuq Jehova Diosnillayku,+ qamqa chayta ruwaspam kunan punchawkama riqsisqa kachkanki.+ Chaywanpas mana allinkunata ruwaspam huchallikurullaniku. 16 Jehova Diosnillayku, allin ruwaq kasqaykiraykuyá+ amaña piñakuychu Jerusalen llaqtaykipaqqa, amañayá piñakuychu sapaqchasqayki muqupaqqa. Jerusalen llaqtaykiqa ñawpaq abueloykupa hinaspa ñuqaykupa huchaykuraykum muyuriqninpi yachaq runakunapa pinqasqan kachkan.+ 17 Chayraykuyá Diosnilláy, kay mañakusqayta uyariykamullaway. Sutikiraykuyá Jehova Diosnilláy purmasqa+ wasillaykita kanchaykullay.+ 18 ¡Diosnilláy! ¡Kumuykamuspayá uyariykullaway! Qawariykamuyá sutiki apaq chunnisqa llaqtallaykita. Mañakamuykiqa manam allin ruwaq kasqaykuraykuchu, aswanqa llakipayakuq kasqaykiraykum.+ 19 Jehova Diosnillayku, uyariykamullawaykuyá. Jehova Diosnillayku, pampachaykullawaykuyá.+ Jehova Diosnillayku, uyariykullawaspaykikuyá yanapaykullawayku. Uyariykullawaspaykikuyá chaylla yanapaykuwayku sutikirayku, llaqtaykirayku hinaspa sutiki apaq runaykikunarayku”, nispa.+

20 Hinallaraq Jehova Diosman huchaykunata hinaspa llaqtamasiykunapa huchanta willakuchkaptiymi chaynataq sapaqchasqan muqurayku mañakuchkaptiymi+ 21 musquypi hina* rikusqay+ Gabriel+ sutiyuq angel ñuqapa kasqayman hamururqa. Chayqa karqa yaqa inti siqaykuytam, chay horatam Diospaq animalta kañaqku. Ñuqaqa mana kallpayuq hinañam tarikuchkarqani. 22 Hinaptinmi ima ninan kasqanta yachachiwananpaq niwarqa:

“Daniel, ima ninan kasqanta yachanaykipaq yanapaykuqnikim hamurqani. 23 Mañakuyta qallaykuptillaykiraqmi Diosqa uyariykamusurqanki, chaymi kachamuwaptin willaqniki hamurqani. Qamqa kanki Diospa ancha kuyasqanmi*.+ Chaynaqa sumaqta yuyaymanaspayá musquypi hina qawasqaykipa ima ninan kasqanta yachaykuy.

24 70 semanam tantiasqa kachkan runaykikunapaq hinaspa sapaqchasqa llaqtaykipaq.+ Chaymantam tukunqa mana allin ruwaypas hinaspa huchasapa kaypas,+ chayamunqataqmi huchamanta pampachasqa kana punchawpas+ chaynataq wiñaypaq allin ruwaqña kana punchawpas.+ Chaynapim musquypi hina qawasqaykipas chaynataq willakuypas sellasqa kanqa,+ chaynataqmi Chuyay-chuyay cuartopas Diospaq sapaqchasqa kanqa*. 25 Kay nisqaytayá sumaqta yachaykuy hinaspa entiendeykuy, Jerusalen llaqta kaqmanta hatarichisqa hinaspa pirqasqa kananpaq kamachikuy rikurisqanmantam+ qanchis semanakuna chaynataq 62 semanakuna pasanan,+ pasananqa Diospa akllasqan runa* chayamunankamam,+ payqa umalliq runam.+ Jerusalen llaqtaqa kaqmanta hatarichisqa hinaspa pirqasqa kaspanmi plazayuq kanqa, muyuriqninpipas aspisqa zanjam kanqa, ichaqa sasachakuy punchawkunapim chaykunaqa kanqa.

26 Chaymantam akllasqa runaqa 62 semanakuna tukuyta wañuchisqa kanqa,+ payqa mana imayuqmi qipanqa.+

Llaqtata umalliqpa runankunam hamuspan llaqtata hinaspa chuya wasita tuñichinqa,+ chaytaqa lluqlla hina hamuspanmi chinkachinqa. Hinaptinmi tukupay punchawkama wañuchinakuy kanqa, chinkachisqa kananpaqmi Diosqa nirqaña.+

27 Chay umalliq runam* runankunawan Diospa contrato ruwasqanta huk semanapuni hinallaraq kachinqa achka runakunapa allinninpaq, paymi chawpi semanapi tukuchinqa Diospaq animalkuna wañuchiyta hinaspa imakunapas quyta.+

Millakuypaq kaqkunawan kuskam* purmachiqpas kanqa,+ purmachisqa kananpaq Diospa tantiasqanqa as-asmantam chayanqa pasaypaqta chinkachisqa kanankama”, nispa.

10 Persia nacionniyuq Ciro+ kimsa wataña kamachichkaptinmi Beltsasarwan+ sutichasqanku Daniel kaqmanta musquypi hina* qawarqa. Chaypim payqa rikurqa peleaqkunata, chay rikusqankunapa ima ninan kasqanqa chiqapmi karqa. Musquypi hina rikusqankunamantaqa Dios yanapaykusqanraykum allinta yacharurqa.

2 Chay punchawkunapim ñuqa Danielqa kimsa semanapuni llakisqallaña karqani.+ 3 Manam miskillaña mikuykunataqa mikurqanichu, manataqmi aychatapas mikurqanichu nitaq vinotapas mallirqanichu. Manam miski asnaq aceitewanpas hinakurqanichu kimsa semanapuni. 4 Punta kaq killapa 24 punchawninpiñataqmi Tigris*+ sutiyuq mayupa patanpi kachkarqani, 5 hinaspam rikururqani linomanta+ pachayuq runa kaqlla angelta, wiqaw watananpas kasqa Ufaz lawpi kaq qurimanta ruwasqam, 6 cuerponpas kasqa llipipipiq qamya verde* alaqa rumi hinam,+ uyanpas kasqa kancharichkaq llipyay hinam, ñawinkunapas kasqa kaspipi linwachkaq nina hinam, chakinkunawan makinkunapas kasqa lluchkay-lluchkay bronce hinam,+ rimasqanpas uyarikurqa nana-nanaq runakunapa rimasqan hinam. 7 Chaykunataqa manam ñuqawan kaq runakunaqa rikurqachu,+ aswanqa ñuqallam. Chaywanpas paykunaqa llumpayta mancharikuspankum pakakunankupaq ayqikurqaku.

8 Chaymi sapallay qiparurqani. Chay runa kaqlla angelta rikuruspaymi mana kallpayuq rikurirurqani, ayayaruptiymi kallpaypas pasaypaqta chinkarurqa.+ 9 Chaymantam chay angelpa rimasqanta uyariruspay pampapi pakchanpa puñururqani.+ 10 Hinaptinmi angel llachpaykuwaspa+ rikchachiwarqa makiywan tawnapakuspa hatarinaypaq. 11 Hinaspam niwarqa:

“Daniel, qamqa kanki Diospa ancha kuyasqan* runam.+ Kay nisqaytayá sumaqta uyariykuway. Maymi kasqaykipiyá sayariykuy, ñuqataqa qanmanmi kachamuwarqa”, nispa.

Chaynata niykuwaptinmi katkatatastin sayarirurqani.

12 Payqa niwarqataqmi: “Daniel, amayá manchakuychu.+ Yachaykuyta munasqayki punchawmantapacham hinaspa Diospa qayllanpi uchuychakusqayki punchawmantapacham mañakusqaykiqa uyarisqa karqa, chayraykum ñuqaqa hamurqani.+ 13 Ichaqa Persia nacionta munaychakuqmi+ 21 punchawpuni harkaramuwarqa. Hinaptinmi Miguel*+ sutiyuq ancha riqsisqa kamachiq yanapaykuwaqniy hamurqa, payqa hamurqa Persia nacionpi kamachiqkunawan sapallay kasqayraykum. 14 Ñuqaqa hamurqani tukupay punchawkunapi llaqtamasikikuna imayna kananmanta willaqnikim.+ Musquypi hina chay rikusqaykikunaqa qipa punchawkunataraqmi kanqa”, nispa.+

15 Chaykunata niykuwaptinmi kumuykuspay mana imatapas nirqanichu. 16 Hinaptinmi runaman rikchakuq angelñataq simiyta llachpaykuwarqa,+ chaymi simiyta kicharispay ñawpaqniypi kaq angelta nirqani: “Taytáy, musquypi hina rikusqaywanmi katkatatachkani hinaspa manaña kallpayuq kachkani.+ 17 Taytáy, ¿imaynamá kay serviqnikiqa qanwan rimayman+ kaynaña mana kallpayuq chaynataq samayniypas chinkaruchkaptinñaqa?”, nispa.+

18 Runaman rikchakuq angelñataqmi kaqmanta llachpaykuwaspan kallpanchaykuwarqa.+ 19 Paymi niwarqa: “Diospa ancha kuyasqan* Daniel,+ amayá manchakuychu+ nitaq hukmanyaychu.+ Anchatayá kallpanchakuy”, nispa. Chaynata niykuwaptinmi kallpanchasqa tarikurqani, hinaspam nirqani: “Taytáy, rimapayawayñayá, ñamriki kallpanchaykullawankiña”, nispay.

20 Payñataqmi niwarqa: “¿Yachankichu imaman hamusqayta? Kunanqa Persia nacionta munaychakuqwan peleaqmi kutisaq.+ Pasakuptiyñataqmi Grecia nacionta munaychakuq hamunqa. 21 Ichaqa willasqaykiraqmi qillqasqa chiqap kaqkunamanta. Kay ruwasqaykunapi yanapaykuwaqniyqa manam pipas kanchu, aswanqa kamachiqnikichik+ Miguel+ sutiyuqllam”, nispa.

11 Angelqa nirqataqmi: “Media llaqtayuq Dario+ kamachiyta qallarisqan watapim payta* yanaparqani hinaspa kallpancharqani. 2 Kay nisqaykunaqa chiqapmi.

Persia nacionpim kimsa kamachiqkuna rikurinqa, paykunamanta qipata rikurimuq huk kamachiqñataqmi wakiqninmantapas aswan apu kanqa. Tukuy imayuq kasqanrayku munayniyuq rikuriruspanñataqmi Grecia nacionpa contranpi tukuy imata ruwanqa.+

3 Chaymantam aswan atiyniyuqraq huk kamachiq rikurimunqa,+ hinaspam munasqanta ruwanqa. 4 Chaywanpas manaraq unayta kamachichkaptinmi munaychakuynin tawaman rakisqa kanqa, cielopi kaq tawan lawpi wayrakunamanmi chiqichisqa kanqa.+ Ichaqa manam mirayninkunapaqchu rakisqaqa chaynataq chiqichisqaqa kanqa, hinaspapas paykunaqa manam chay kamachiq hinachu kanqaku. Kamachiq kaynin qalaypaqta tukuptinmi hukkunaña munaychakunqa.

5 Sur lawmanta kaq huknin kamachiqñataqmi ancha atiyniyuq rikurirunqa. Ichaqa hukmi ñawpaq kamachiqmantapas aswan atiyniyuqraq rikuriruspan payña munaychakunqa.

6 Chaymantam watakuna qipata chay kamachiqkunaqa rimanakunqaku*, chay rimanakusqankuman hina kananpaqñataqmi sur lawmanta kamachiqpa warmi churin norte lawmanta kamachiqpa kasqanman rinqa. Ichaqa chay warmi churinqa manam unaychu kamachinanpaq munayniyuq kanqa. Kikin kamachiqpas manam kamachinanpaq munayniyuqñachu kanqa. Chay warmipas, pusaqnin runakunapas, taytanpas chaynataq riqsisqa kananpaq yanapaqnin runapas makinpiñam kanqaku. 7 Ichaqa chay warmipa hukkaqnin ayllun rikuriramuspanmi norte lawpi kamachiqpa contranpi hatarinqa, hinaspam murallayuq llaqtanman yaykuruspan wañuchinqa. 8 Chaymantapas Egiptomanmi apakunqa tukuy rikchaq taytachankunata, chulluchisqa fierromanta ruwasqa taytachankunata, quri-qullqimanta imapas kapuqninta chaynataq runakunatapas. Hinaspapas unay watam norte lawmanta kamachiqwanqa mana hukllawakunqachu. 9 Norte lawmanta kamachiqñataqmi sur lawmanta kamachiqpa contranpi hatarispanpas ima ruwaytapas mana atispan llaqtanman kutikunqa.

10 Chaywanpas churinkunam peleaq rinankupaq achkallay-achka tropakunata huñunqaku. Hinaspam sur lawpi kamachiqman lluqlla hina mastarikuspa rinqaku. Ichaqa peleastinmi murallayuq llaqtanman kutikunqa.

11 Sur lawmanta kamachiqñataqmi piñakuspan norte lawmanta kamachiqwan peleaq rinqa. Payñataqmi* achkallay-achka runankunata huñurunqa, ichaqa huknin kamachiqpa* munaychakusqanmi kanqa. 12 Hinaspam achkallay-achka runankunata wañurachinqa, wakintañataqmi pusakunqa. Payqa llumpaytam hatuntukunqa, ichaqa yanqapaqmi kanqa ancha munayniyuq kayninqa.

13 Norte lawmanta kamachiqñataqmi kutikuspan ñawpaqmantapas aswan achkallay-achkataraq runankunata huñunqa. Hinaspam watakuna pasayta rinqa tukuy imayuq hinaspa achkallay-achka tropayuq. 14 Chay watakunapiqa achkam sur lawmanta kamachiqpa contranpi hatarinqaku.

Mana allin ruwaqkunata qatipakuq llaqtamasikikunapas willakuqtukuqkunam kanqaku, ichaqa ima nisqankupas yanqapaqmi kanqa.

15 Hinaspanmi norte lawmanta kamachiqqa pirqapa qipanpi allpata muntuspan murallayuq llaqtaman yaykunqa. Sur lawmanta kamachiqpa runankunañataqmi ima ruwaytapas mana atinqakuchu, manataqmi riqsisqa runankunapas ima ruwaytapas atinqakuchu. Paykunaqa mana kallpayuq hinam rikurirunqaku. 16 Paykunaman riqkunañataqmi* munasqankuta ruwanqaku, manam pipas michakuyta atinqachu. Kuyayllapaq allpapim qipakunqa,+ paypaqa imatapas chinkarachinanpaqmi makillanpi kanqa. 17 Payqa maymi kasqanmantam achkallaña tropankunawan lluqsispan huknin kamachiqwan rimanakamunqa, hinaspapas tantiasqantam ruwanqa. Payqa warmi churintam qariman quykunqa ñakarichisqa kananpaq. Warmi churinmi ichaqa manaña taytanpa tantiasqanman hinachu ruwanqa. 18 Taytanñataqmi lamar qucha lawpi kaq allpakunaman rispan munaychakamunqa. Ichaqa chay llaqtakunapi tropakunata kamachiq huk runam ñakarichisqankumanta contranpi sayarinqa. Hinaspam hatuntukuspa chaykuna ruwasqanmanta kikinta pinqayman churanqa. 19 Payñataqmi nacionninpi kaq murallayuq llaqtankunaman kutikunqa, ichaqa wañurachiptinkum manaña tarinqakuchu.

20 Hinaptinmi paypa rantinpi huk kamachiqña rikurinqa, hinaspam kamachisqan lawpi runakunata yupamunanpaq huk runata* kachanqa. Ichaqa manapas unaymantam mana pipa wañuchisqallan wañurunqa.

21 Paypa rantinpiñataqmi huk chiqnisqa runa rikurimunqa, ichaqa manam kamachiqninkuta hinachu qawanqaku. Payqa imapas allin kachkaptinmi* sakrillawanña kamachiq kayman chayanqa. 22 Payqa lluqlla hina mastarikuq tropakunatapas wañuchinqam, chaynallataqmi akllasqa umalliqpas wañuchisqa kanqa,+ payqa runankunawan Diospa contrato* ruwasqanmanta umalliqmi.+ 23 Chay chiqnisqa kamachiqqa wakin runankunawan hawkalla kanankupaq rimanakuchkaspanpas sakrillawanñam imatapas ruwanqa, taksa nacionpa yanapakuyninwanmi hatuntukuspan munayniyuq rikurirunqa. 24 Hawkalla kawsakuchkaptinkum tukuy imapa kanan allpaman yaykurunqa, hinaspam ñawpaq abuelonkunapa mana ruwasqan kaqkunata ruwanqa. Hinaspapas runankunamanmi aypunqa tukuy ima qichusqankuta chaynataq apakusqanku quri-qullqitapas. Chaymantapas payqa murallayuq llaqtakunapaqmi mana allinkunata tantianqa, ichaqa chay tantiasqanqa manam unaypaqchu kanqa.

25 Chay kamachiqqa achkallay-achka tropankunata huñuspam sur lawmanta kamachiqpa contranpi rinqa, chaynallataqmi sur lawmanta kamachiqpas achkallay-achka kallpasapa tropankunapiwan peleaq rinqa. Chaywanpas chay kamachiqqa* paypaq mana allinkunata tantiasqankuraykum pinqaypi qipanqa. 26 Miskillaña mikuynin mikuqkunallam paytaqa wañurachinqa.

Tropankunaqa lluqllapa apasqan hinam kanqaku, hinaptinmi achkaq wañunqaku.

27 Chay kamachiqkunaqa iskayninkum mana allinkunallata ruway munaqkuna kanqaku, paykunaqa mesapi kuska tiyaykuspam llullakunallata ninakunqaku. Chay ninakusqankum ichaqa yanqa kanqa Diospa akllasqan tukupay punchaw manaraq chayamusqanrayku.+

28 Payqa* tukuy ima kapuqniyuqmi llaqtanman kutinqa, hinaspam runankunawan Diospa contrato ruwasqanpa contranpi hatarinqa. Payqa munasqanta ruwaruspanmi llaqtanman kutinqa.

29 Diospa tantiasqan punchaw chayaramuptinñataqmi sur lawmanta kamachiqpa contranpi kaqmanta hatarinqa, ichaqa manam ñawpaqta hinañachu kanqa 30 Kitim+ lawmanta botekuna contranpi hamusqanrayku, hinaptinmi pinqayman churasqa kanqa.

Hinaspam kutirimuspan runankunawan Diospa contrato ruwasqanpa contranpi llumpayta piñakunqa hinaspa munasqanta ruwanqa.+ Payqa runankunawan Diospa contrato ruwasqanta qipanchaqkunatam yanapanqa. 31 Hinaptinmi paypa achkallaña tropankuna Diospa chuya wasinta millakuypaqta rikurichinqa,+ sapa punchaw ofrenda qusqankutapas harkakunqam.+

Chaymantapas chinkachiq millakuypaq kaqtam churanqa.+

32 Runankunawan Diospa contrato ruwasqanta qipanchaqkunatam sakrillawanña aswan mana allinman pusanqa. Diosta riqsiqkunam ichaqa mana pantachisqachu kanqaku, aswanqa tantiasqankutam ruwanqaku. 33 Allin yuyayniyuq kaqkunañataqmi+ runamasinkuman allinta yachachinqaku. Ichaqa as punchawllam ñakarichisqa* kanqaku espadawan, ninawan, presochasqa kaspa hinaspa ima kapuqninkupas qichusqa kaspa. 34 Ñakarichisqa kaspankupas tumpallapas yanapaykusqam kanqaku. Paykunamanmi achka runakuna hawa sunqulla* hukllawakunqaku. 35 Chay allin yuyayniyuq kaqkunamanta wakinmi urmachisqa hina kanqaku, hinaptinmi chay kasqanrayku llaqta runakuna chuyanchasqa kanqaku hinaspa mana huchayuqña kanqaku.+ Tukuy chayqa tukupay punchawkamam kanqa, chaynam kanqa akllasqan punchawpaqraq kasqanrayku.

36 Chay kamachiqqa munasqanta ruwaspanmi hatuntukuspan taytachakunamantapas aswan atiyniyuqpaqraq hapikunqa, hinaspanmi mana allinkunata tukuy atiyniyuq Diosmanta rimanqa.+ Ima ruwasqanpas munasqanman hinam kanqa Diospa piñakuynin chayamunankama, Diospa tantiasqanqa chayamunqapunim. 37 Chay kamachiqqa manam ñawpaq abuelonkunapa yupaychasqan Diostaqa kaqpaqpas hapinqachu, manataqmi warmikunapa nisqantapas uyarinqachu, taytacha-mamachakunatapas manam kaqpaqpas hapinqachu. Payqa llumpa-llumpaytam hatuntukunqa. 38 Payqa murallayuq llaqtakunata waqaychaq taytachatam yupaychanqa. Ñawpaq abuelonkunapa mana yupaychasqan taytachatam yupaychanqa qurita, qullqita, alaqa rumikunata chaynataq imakunatapas quspan. 39 Payqa alli-allin pirqasqa llaqtakunatam huklaw llaqtayuq taytachapa yanapakuyninwan munasqanta ruwanqa. Chay kamachiqqa yanapaqninkunatapas* hatunchanqam, hinaspapas paykunatam achka runakunata kamachinankupaq churanqa. Allpatapas achka runakunamanmi rantikunqa*.

40 Tukupay punchawkunapim sur lawmanta kamachiqqa norte lawmanta kamachiqwan chiqninakuypi kanqaku*. Norte lawmanta kamachiqmi sur lawmanta kamachiqwan peleananpaq rinqa carretakunawan, caballopi silladakunawan chaynataq botekunawan. Lluqlla hinaraq mastarikuspanmi llaqtakunaman yaykunqa, 41 yaykunqataqmi kuyayllapaq allpamanpas.+ Achka llaqtakunapi runakunatam ñakarichinqa. Edomtawan Moab llaqtakunatam ichaqa mana imananqachu, manataqmi imananqachu Ammonpi ancha riqsisqa runakunatapas. 42 Chay kamachiqqa hinallam achka llaqtakunaman yaykunqa, Egipto nacionpas manam lluptinqachu. 43 Egipto nacionpa pakasqa llapallan qurinta, qullqinta chaynataq tukuy imantapas hapikuykunqam. Libia llaqtayuq chaynataq Etiopia llaqtayuq runakunapas paypa serviqninñam kanqaku.

44 Chaywanpas intipa qispimunan lawmanta kaq hinaspa norte lawmanta kaq willakuykunawanmi mana hawkachu kanqa, chaymi piñasqallaña achka runakunata wañuchiq hinaspa chinkachiq rinqa. 45 Chay kamachiqqa sumaq carpankunatam sayachinqa hatun lamar quchamanta kuyayllapaq allpapi kaq sapaqchasqa urquman rina ñanpi.+ Hinaptinmi pasaypaq chinkachisqa kanan punchaw chayaramuptin pipas yanapaqnin mana kanqachu”, nispa.

12 Angelqa nirqataqmi: “Chay tukupay punchawkunapim ancha riqsisqa kamachiq+ Miguel*+ sutiyuq angel hatarimunqa, payqa llaqtamasikikunata yanapananpaqmi sayachkan. Chay tukupay punchawkunapiqa haykapipas mana pasasqan hatun ñakariymi kanqa, chayna ñakariyqa manam hatun llaqta rikurisqanmantapas karqachu. Chay tukupay punchawkunapiqa haykam libropi qillqasqa sutiyuq+ llaqtamasikikunallam waqaychasqa kanqaku.+ 2 Allpapi pampasqa achka runakunam kawsarimunqaku, wakinmi kawsarimunqa wiña-wiñaypaq kawsakunankupaq, wakinñataqmi wiña-wiñaypaq chiqnisqa kanankupaq hinaspa pinqaypi kanankupaq.

3 Allin yuyayniyuqkunam punchawpi cielo hina achkirinqaku, allin ruwaq kanankupaq yanapaqkunam lucerokuna hina wiña-wiñaypaq kancharinqaku.

4 Daniel, kay nisqaykuna qillqasqaykitayá tukupay punchawkama sellaspa wichqasqallata hatalliy.+ Chay punchawmi achka runakuna yachayta munanqaku*, hinaspam chiqap kaqta allinta yachanqaku*”, nispa.+

5 Ñuqa Danielñataqmi qawarispay rikururqani iskay angelkunatawanraq, hukninmi mayupa kaylaw chimpanpi kachkasqa, hukninñataqmi mayupa waklaw chimpanpi.+ 6 Hukñataqmi mayupa hawanpi sayachkasqa linomanta pachayuq,+ paytam huknin angel nirqa: “¿Haykapitaq tukuy chay willakusqaykikunaqa kanqa?”, nispa. 7 Hinaptinmi mayupa hawanpi sayaq linomanta pachayuq angelqa willakurqa. Hinaspanmi makinkunata altoman huqarispan wiña-wiñaypaq kawsakuqpa sutinpi nirqa:+ “Chaykamaqa pasanan huk wata, watakuna hinaspa chawpi watam*. Tukuy kaykunañataqmi tukunqa Diospa akllasqan runankunapa+ atiynin tukuptin”, nispa.

8 Tukuy chaykunatam ñuqaqa uyarirqani, ichaqa manam entienderqanichu.+ Chaymi nirqani: “Taytáy, ¿imapitaq kay nisqaykikunaqa tukunqa?”, nispay.

9 Payñataqmi niwarqa: “Daniel, pasakuyña. Kay willasqaykunaqa tukupay punchawkamam pakasqa hinaspa sellasqa kanqa.+ 10 Chay punchawkunaqa achka runakunam chuyanchakunqaku, allin kaqta ruwanqaku hinaspa aswan allinña kawsakunqaku.+ Mana allin ruwaqkunañataqmi llumpay mana allintaraq ruwanqaku, paykunaqa manam chaytaqa entiendenqakuchu. Allin yuyayniyuq kaqkunallam allintaqa entiendenqaku.+

11 Sapa punchaw ofrenda qusqankuta saqisqanku+ tiempomanta chaynataq chinkachiq millakuypaq hatarisqan+ tiempomantam pasanqa 1.290 punchawkuna.

12 ¡Mayna kusisqam kanqa 1.335 punchawkuna qawan-qawanlla kaqkunaqa!

13 Daniel, qamqa wañukunayki punchawkamayá hawkalla kawsakuy. Wañukunkim*, ichaqa punchawkuna tukuruptinmi hatarimunki qampaq kaqta chaskinaykipaq”, nispa.+