LUCAS

1 Achka runakunam kallpanchakurqaku tukuy ima pasakusqanmanta tapukachakuspanku qillqanankupaq, chaykunamantaqa ñuqanchikpas sumaqtam yachanchik.+ 2 Kaykunata rikuspa Diospa palabranmanta willakuqkunapas kaykunamantaqa willawarqanchikmi.+ 3 Chayraykum ancha riqsisqa Teofilo, tukuy kaykunamanta imam kaqta entienderuspay ñuqapas tantiaruni qallariymantapacha imayna kasqanman hina qanman qillqamuyta.+ 4 Chaytaqa ruwani tukuy ima yachasqaykikuna chiqap kasqanmanta mana iskayrayanaykipaqmi.+

5 Judea lawta kamachiq Herodespa* tiemponpim+ karqa Abias kastamanta Zacarias sutiyuq sacerdote*,+ warminmi karqa Aaronpa mirayninmanta kaq Elisabet. 6 Paykunaqa iskayninkum Diospa qayllanpi allin ruwaq karqaku, hinaspam Jehova* Diospa kamachikuyninkunata lliwta kasukurqaku. 7 Ichaqa Elisabet qulluq kasqanraykum churi-wawankuqa mana karqachu, hinaspapas iskayninkum yuyaqña karqaku.

8 Zacariaspa kastanman Diospa wasinpi serviy tupaptinmi sacerdote kaspan Zacariasqa imam ruwananta Diospa qayllanpi ruwachkarqa.+ 9 Sacerdotekunapa sapa kuti ruwanankuman hinam payman tuparqa Jehova* Diospa wasinman yaykuspa inciensota* kañay.+ 10 Hinaptinmi inciensota kañachkaptin llaqtapi lliw runakuna hawapi mañakuchkarqaku. 11 Chaymi Jehova* Diospa angelnin Zacariasman rikuriykurqa incienso kañana altarpa* alliqninpi*. 12 Payñataqmi rikuruspan hukmanyarurqa, hinaspam mancharikurqa. 13 Hinaptinmi angelqa nirqa: “Ama manchakuychu Zacarias, mañakusqaykitam Dios uyarirun, warmiki Elisabetmi churikita wachakunqa, hinaptinmi chay wawataqa Juanwan sutichanki.+ 14 Wawa nacesqanmantaqa anchatam kusikunki, achkataqmi kusikunqakupas,+ 15 payqa Jehova* Diospa qayllanpim riqsisqa kanqa.+ Payqa manapunim vinotaqa nitaq imapas sinkachikuqtaqa tomanqachu,+ wiksapi kasqanmantapacham Diospa atiyninwan* huntasqa kanqa,+ 16 Israel runakunatam achkata Jehova* Diosninkuman kutirichinqa.+ 17 Diospa ñawpaqnintam rinqa Elias hina sunquyuq hinaspa kallpayuq.+ Tayta-mamakunapa sunqun warmachakunapa hina kananpaqmi yanapanqa,+ mana kasukuqkunatam yanapanqa yachaywan kawsanankupaq hinaspa allin kaqta ruwanankupaq, chaynapi runakunata Jehova* Diospaq alistananpaq”, nispa.+

18 Chaymi angelta Zacarias nirqa: “¿Imaynatam yachayman chayna kananmantaqa? Ñuqaqa machuñam kani, warmiypas yuyaqñam”, nispa. 19 Angelñataqmi nirqa: “Ñuqaqa Diospa qayllanpi+ servikuq Gabrielmi kani,+ Diosmi kachamuwarqa qanwan rimanaypaq hinaspa kay sumaq willakuykunata willanaypaq. 20 Ichaqa nisqaykunata mana creesqaykiraykum rimayta mana atinkichu tukuy kaykuna cumplikunan punchawkama. Kay nisqaykunaqa imam tiemponpim cumplikunqa”, nispa. 21 Chaykamam runakunaqa Zacariasta suyachkarqaku, hinaspam Diospa wasinmanta manaña lluqsimuptin llakisqallaña kachkarqaku. 22 Lluqsiramuspanmi Zacariasqa paykunawan rimayta manaña atirqachu, hinaptinmi cuentata qukururqaku Diospa wasinpi admirakuypaq kaqta rikuramusqanta. Zacariasqa rimayta mana atisqanraykum señasllawanña rimarqa. 23 Chaymantam Diospa wasinpi servisqan punchawkuna tukuruptin wasinman ripukurqa.

24 Chay punchawkuna qipallatam warmin Elisabetqa wiksayakururqa, hinaspam wasinmanta mana lluqsirqachu pichqa killa, paymi nirqa: 25 “Jehova* Diosqa ñuqaraykum kay punchawkunapi kayta ruwarun, runakunapa qayllanpi manaña pinqaypi kanaypaq”, nispa.+

26 Suqta killaña Elisabet wiksayuq kachkaptinmi Diosqa angel Gabrielta+ Galilea lawpi Nazaret llaqtaman kacharqa 27 Maria+ sutiyuq sipasman*,+ payqa Davidpa mirayninmanta Joseywan casarakunanpaqmi rimapayasqaña karqa. 28 Angel Gabrielmi Mariaman rikuriykuspan nirqa: “Rimaykullayki Jehova* Diospa ancha bendecisqan Maria, Diosmi qanwan kachkan”, nispa. 29 Mariam ichaqa chaynata niykuptin llumpayta mancharikuspan yuyaymanarqa imaynanpi chayna rimaykusqanmanta. 30 Angelñataqmi nirqa: “Ama manchakuychu Maria, Diosmi bendeciykusunki. 31 Wiksayakuspam wachakunki qari wawata,+ hinaspam sutichanki Jesuswan.+ 32 Payqa ancha riqsisqam kanqa,+ hinaspapas hanaq pacha Diospa churinwan sutichasqam kanqa,+ taytan David hina kamachinanpaqmi Jehova* Dios churanqa,+ 33 hinaspam Jacobpa mirayninkunata wiñaypaq kamachinqa, kamachisqanqa mana tukuqmi kanqa”, nispa.+

34 Mariañataqmi angelta nirqa: “¿Imaynamá wiksayuqqa kayman pi qariwanpas mana puñuchkaspayqa?”, nispa.+ 35 Chaymi angelñataq nirqa: “Hanaq pacha Diosmi chuya espiritunwan+ hinaspa atiyninwan llantuykusunki. Chaymi naceqqa chuya kanqa,+ Diospa churinwan sutichasqa.+ 36 Qulluq nisqanku aylluyki Elisabetpas yuyaq kayninpiñam qari wawata wiksayakurun, suqta killayuqñam kachkan, 37 Diospaqqa manam ima rimasqanpas mana ruway atinanqa kanmanchu”, nispa.+ 38 Hinaptinmi Maria nirqa: “¡Kayqaya Jehova* Diospa serviqninqa kaypi kachkani! Rimasqaykiman hinayá kachun”, nispa. Hinaptinmi angelqa pasakurqa.

39 Chay punchawkunapim Mariaqa alistakurqa hinaspam utqayman illarqa Juda law urqupi kaq llaqtaman, 40 hinaspam Zacariaspa wasinman yaykuruspan Elisabetta rimaykurqa. 41 Mariapa rimaykusqanta uyariruptinmi Elisabetpa wiksanpi wawaqa kuyurirurqa, hinaptinmi Elisabetqa Diospa atiyninwan* huntasqa karqa. 42 Chaymi kallpawan nirqa: “¡Warmikunamanta ancha bendecisqam kanki, bendecisqataqmi wiksaykipi wawapas! 43 ¿Pitaq ñuqaqa kani señorniypa maman ñuqaman watukamuwananpaqqa? 44 Rimaykuwasqaykita uyariruptillaymi wiksaypi wawapas kusikuymanta kuyurirun. 45 Kusisqam qampas kanki creesqaykirayku, Jehova* Diospa tukuy ima nisusqaykiqa cumplikunqam”, nispa.

46 Hinaptinmi Maria nirqa: “Jehova* Diostam hatunchani,+ 47 salvaqniy Diosraykum sunquypi kusisqallaña kachkani,+ 48 payqa kay wakcha serviqnintam bendeciykuwan.+ Kunanmanta qipamanqa llapallan runakunam niwanqaku kusisqa kasqayta.+ 49 Atiyniyuq Diosmi admirakuypaq kaqkunata ñuqapaq ruwarapuwan, paypa sutinqa chuyam,+ 50 llakipayakuyninpas wiña-wiñaypaqmi payta respetaqninkunapaqqa.+ 51 Atiyninwanmi admirakuypaq kaqkunata ruwarun, hatuntukuqkunatam chiqirachin.+ 52 Trononmantam+ atiyniyuq runakunata wischurun. Humilde kaqkunatañataqmi hatuncharun,+ 53 yarqaymanta kaqkunatam allin kaqkunawan alli-allinta saksaykachin,+ apukunatañataqmi mana imayuqta kutirachin. 54 Llakipayakuq kasqanta mana qunqaspanmi serviqnin Israelta yanapaq hamurun,+ 55 paymi Abrahanman hinaspa mirayninkunaman prometerqa llakipayakuyninta wiñaypaq qawachinanpaq,+ chaytam payqa abuelonchikkunaman nirqa”, nispa. 56 Mariaqa yaqa kimsa killam Elisabetwan karqa, chaymantam wasinman kutikurqa.

57 Wachakunan tiempo chayaramuptinmi Elisabetqa qari wawata wachakurqa. 58 Hinaptinmi paypaq Jehova* Diospa ancha kuyapayakuyninmanta yacharuspanku vecinonkunawan ayllunkuna paywan kusikurqaku.+ 59 Wawacha pusaq punchawninpi kachkaptinmi hamurqaku wawachapa qari kayninpi señalanankupaq,+ hinaspam taytan Zacariaspa sutinwan sutichayta munarqaku. 60 Hinaptinmi maman nirqa: “¡Manam! Sutinqa kanqa Juanmi”, nispa. 61 Chaymi nirqaku: “Aylluykiqa manam pipas chayna sutiyuqqa kanchu”, nispanku. 62 Hinaptinmi taytanta señaschaspanku tapurqaku ima sutiwan sutichay munasqanta. 63 Payñataqmi qillqanapaq tablata mañakuspan qillqarqa: “Sutinqa Juanmi”, nispa.+ Chaymi llapallanku admirakurqaku. 64 Hinaptinmi Zacariasqa chaylla rimayta qallaykurqa, qallunpas paskarikuruptinmi rimayta qallaykuspan+ Diosta hatuncharqa. 65 Chaymi lliw vecinonkuna mancharikurqaku, Judea law urqukunapi kaqkunapas tukuy kaykunamantam rimarqaku. 66 Kaykunamanta lliw uyariqkunam sunqunkupi yuyaymanaspanku nirqaku: “¿Imaraq kay wawaqa kanqa?”, nispa. Chaynataqa nirqaku wawachata Jehova* Dios yanapasqanraykum.

67 Taytan Zacariasñataqmi Diospa atiynin* huntaykuptin Diosmanta willakuspan nirqa: 68 “Israel runakunapa Jehova* Diosninyá hatunchasqa kachun+ llaqtanta llakipayasqanrayku hinaspa librasqanrayku.+ 69 Atiyniyuq salvaqninchiktam hatarirachin+ serviqnin Davidpa mirayninmanta,+ 70 kayqa tupan ñawpaq tiempopi paymanta willakuqkunapa* rimasqanwanmi.+ 71 Paymi willawarqanchik enemigonchikkunamanta hinaspa lliw chiqniwaqninchik runakunamanta librawananchikpaq,+ 72 payqa ñuqanchiktam llakipayawasun abuelonchikkunaman prometesqanman hina, manataqmi qunqanqachu contrato* ruwasqantaqa,+ 73 chaytam abuelonchik Abrahanman juramentaspan prometerqa.+ 74 Enemigonchikkunamanta libraruwaptinchikñam Diostaqa mana manchakuspa yupaychasun, 75 chaynapi kawsasqanchik punchawkunapi payllapaqña kawsanapaq hinaspa allin kaqkunata ruwanapaq. 76 Churilláy, qamñataqmi hanaq pacha Diospa willakuqninwan sutichasqa kanki, Jehova* Diospa ñawpaqnintam rinki ñanninkunata allichanaykipaq,+ 77 llaqtantam Diosqa salvanqa, huchankutapas pampachaspanmi+ 78 chaytaqa ruwanqa kuyapayakuyninrayku. Kayna kuyapayakuyninwanmi Diosqa musuq punchaw achkirimuchkaq hina kanchariykuwasunchik 79 tutayaypi tiyaqkunaman hinaspa tutayaypi kaqkunaman achkita qunanpaq,+ chay achkim qawachiwasun hawkayaypi kanapaq ima ruwananchikta”, nispa.

80 Warmachapaqqa wiñasqanman hinam kallpanpas huntarqa, payqa Israel runakunaman riqsichikunankamam mana imapa kanan chunniqkunapi yacharqa.

2 Chay punchawkunapim Roma nacionta kamachiq* Augusto kamachirqa lliw runakuna padronachikunankupaq, 2 kay punta kaq padronachikuyqa karqa Siria lawta Quirinio kamachichkaptinmi. 3 Chaymi llapallan runakuna rirqaku nacesqanku llaqtapi padronachikamunankupaq. 4 Joseypas+ Davidpa ayllunmanta kasqanraykum Galilea lawpi Nazaret llaqtamanta Judea lawpi Belen llaqtachaman rirqa,+ chay llaqtachatam sutichaqku: “Davidpa llaqtan”, nispa. 5 Joseyqa Mariawanmi padronachikuq rirqa, Mariaqa rimanakusqankuman hinam warminña karqa,+ hinaspapas chay tiempopaqqa unqukunanpaq hinañam kachkarqa.+ 6 Belenpi kachkaptinkum Mariapa unqukunan tiempo chayaramurqa. 7 Hinaptinmi unqukururqa piwi* qari wawanta,+ hinaspam samapakuna wasipi campo mana kaptin pañalkunawan wankuykuspan siriykachirqa animalkunaman qarana artesapi.+

8 Chaylawpitaqmi kachkarqaku michiqkunapas, paykunaqa chakrapim ovejankuta tuta cuidachkarqaku. 9 Chaymi qunqayllamanta Jehova* Diospa angelnin paykunaman rikuriykurqa. Hinaptinmi Jehova* Diospa kanchaynin muyuriqninkuta achkiykuptin llumpayta mancharikurqaku. 10 Angelñataqmi nirqa: “Ama manchakuychikchu, llapallan runakunapa kusikunanpaq sumaq willakuytam willasqaykichik, 11 kunanmi Davidpa llaqtanpi+ nacerun salvasuqnikichik,+ payqa señorninchik Cristom*.+ 12 Wawachatam tarinkichik pañalwan wankusqata animalkunaman qarana artesapi siriykachisqata”, nispa. 13 Hinaptinmi qunqayllamanta chay angelman hanaq pachamanta achkallaña angelkuna* hukllawakaykamurqa,+ hinaspam Diosta hatunchaspa nirqaku: 14 “Diosyá hanaq pachapi hatunchasqa kachun, kay pachapipas Diospa kuyapayasqan runakunapaqyá hawkayay kachun”, nispanku.

15 Angelkuna hanaq pachaman kutikuptinkum michiqkuna ninakurqaku: “Belenman rispayá qawamusunchik Jehova* Diospa niwasqanchikman hina chaypi ima pasasqanta”, nispa. 16 Hinaspam utqayllamanña rispanku Mariatawan Joseyta tarirurqaku, tarirurqakutaqmi wawachatapas animalkunaman qarana artesapi siriykachisqata. 17 Qawaykuspankum paykunaman willarqaku wawachamanta angelpa willasqanta. 18 Llapallan uyariqkunañataqmi michiqkunapa willakusqanta uyarispanku admirakurqaku, 19 Mariam ichaqa tukuy chay nisqankunata sunqullanpi waqaycharqa, hinaspam yuyaymanarqa ima ninan kasqanpi.+ 20 Hinaptinmi michiqkunaqa uyarisqankuman hina tukuy ima pasakusqanta yachaykuspanku hinaspa qawaykuspanku Diosta alabastin hinaspa hatunchastin kutikurqaku.

21 Pusaq punchaw pasaruptinmi wawapa qari kayninpi señalanankupaq tiempo chayaramurqa,+ hinaptinmi Jesuswan suticharqaku. Chay sutiqa karqa Maria manaraq wiksayakuchkaptin angelpa willasqan sutim.+

22 Moisespa chaskisqan kamachikuykunaman hina chuyanchakunanku punchaw chayaramuptinmi wawata Jerusalenman aparqaku,+ chaynapi Jehova* Diospa qayllaypi Diospaq kasqanta qawachinankupaq 23 Jehova* Diospa leyninpi qillqasqaman hina. Chaypim nirqa: “Punta naceq lliw qari wawaqa Jehova* Diospaqmi sapaqchasqa kanqa”, nispa.+ 24 Chaymi paykunaqa Jehova* Diospa leynin nisqanman hina ofrendata qurqaku, chaypim nirqa “iskay kullkuta utaq iskay mallqu palomata” qunapaq.+

25 Jerusalenpim Simeon sutiyuq runa karqa, payqa allin ruwaq hinaspa Diosta serviqmi karqa, paymi suyarqa Israel nacionta Diospa libranan tiempota.+ Payqa Diospa atiyninwan* huntasqa runam karqa. 26 Chaymantapas atiyninwan* Dios yanapaptinmi yacharurqa Jehova* Diospa kachamusqan Cristota rikuykuspanña wañukunanta. 27 Chaymi Simeonqa Diospa atiynin kallpanchaptin Diospa wasinman* rirqa. Jesustapas tayta-mamanmi Diospa wasinman aparqa Moisespa leyninpa nisqanman hina.+ 28 Hinaptinmi Simeonqa wawata marqariykuspan Diosta hatuncharqa, hinaspam nirqa: 29 “Llapallan kamachiq señor, niwasqaykiman hinam kunanqa wawata rikuykuniña, hinaptinqa kusisqañayá wañukusaq,+ 30 salvacion apamuqtam ñawiykuna rikuykun,+ 31 kunanqa llapallan llaqtapi runakunapa rikunanñam rikurirun,+ 32 payqa tutayaypi kaq nacionpi runakuna+ rikukunankupaq achkiqmi,+ llaqtayki Israel runakunata kanchariqmi”, nispa. 33 Wawapa tayta-mamanñataqmi paymanta rimaptinku admirasqallaña karqaku. 34 Simeonpas paykunata bendeciykuspanmi wawachapa maman Mariata nirqa: “Payqa Israel llaqtapi achka runakunata urmachinanpaq+ hinaspa sayarichinanpaq+ chaynataq chiqnisqa kananpaqmi+ churasqa kachkan. 35 Achka runakunapa sunqunpi piensasqankutam qawachinqa. Qampa sunquykitañataqmi hatun espada pasanankamaraq tuksinqa”, nispa.+

36 Chaypitaqmi karqa Diosmanta willakuq* Anapas, payqa karqa Aser ayllumanta Fanuelpa churinmi. Anaqa yuyaqñam karqa, hinaspapas casarakusqankumantam qanchis watalla qusanwan kawsarqa, 37 kay tiempopaqqa 84 watanpi kaq viudañam karqa. Anaqa manam Diospa wasinman riytaqa saqiqchu, tuta-punchawmi Diosta yupaycharqa ayunaspa chaynataq mañakuspa. 38 Chay ratollam Anaqa paykunaman asuykuspan Diosta agradecekurqa, hinaspam Jerusalen librasqa kananta llapallan suyaqkunaman wawachamanta willakurqa.+

39 Chaymantañataqmi Jehova* Diospa leyninman hina+ tukuy ima ruwanankuta ruwaruspanku kutikurqaku Galileapi kaq Nazaret llaqtankuman.+ 40 Warmachapaqa wiñasqanman hinam kallpanpas chaynataq yachayninpas huntarqa, hinaspapas Diospa yanapasqanmi karqa.+

41 Tayta-mamanqa watan-watanmi risqankuman hina Jerusalenpi pascua fiestaman riqku.+ 42 12 watanpiña Jesus kachkaptinmi sapa kuti risqankuman hina fiestaman rirqaku.+ 43 Chaymi fiesta tukuruptin llaqtankuman kutichkarqaku, hinaptinmi tayta-mamanqa mana cuentata qukurqachu Jerusalenpi Jesus qiparusqanta. 44 Paykunaqa piensarqaku illaqmasinkunawan risqantam, hinaspam huk punchaw puriytaña richkaspanku ayllunkunatawan riqsinakusqankuta tapukuspanku maskarqaku. 45 Chaymi mana tarispanku Jerusalenman kutirqaku, hinaspam tukuy hinastinpi maskarqaku. 46 Kimsa punchawmantañam Diospa wasinpi tarirurqaku yachachiqkunapa chawpinpi tiyachkaqta hinaspa paykunata uyarispa tapuchkaqta. 47 Llapallan uyariqkunam paypa yachayninmanta hinaspa tapuptinku ima nisqanmanta admirakurqaku.+ 48 Tayta-mamanpas chayta rikuruspam admirakurqaku, hinaptinmi maman nirqa: “Wawalláy, ¿imanasqataq kaytaqa ruwaruwankiku? Taytaykipiwanmi llakisqallaña maskarqaykiku”, nispa. 49 Payñataqmi nirqa: “¿Imanasqataq maskawarqankichik? ¿Manachu yacharqankichik hanaq pacha taytaypa wasinpi kanayta?”, nispa.+ 50 Paykunam ichaqa mana entienderqakuchu chayna nisqanta.

51 Chaymantam Jesusqa paykunawan Nazaretman kutirqa, hinaspam paykunata imapipas kasukurqa.+ Mamanpas tukuy ima nisqantam sunqullanpi hatallirqa.+ 52 Jesusñataqmi aswan yachayniyuq karqa, sayayninpipas hinallam wiñarqa. Payqa Diospapas chaynataq runakunapapas allin qawasqanmi karqa.

3 Roma nacionta 15 wataña Tiberio kamachichkaptinmi Poncio Pilato Judeapi kamachirqa, Herodesñataq*+ Galilea distritota kamachirqa, wawqin Filipoñataqmi Iturea distritotawan Traconitide distritota, Lisaniasñataqmi kamachirqa Abilene distritota. 2 Anaswan Caifasmi+ sacerdotekunapa kamachiqnin karqa, chay punchawkunapim Diosqa Zacariaspa+ churin Juanta chunniqpi rimapayarqa.+

3 Juanqa Jordan mayupa muyuriqnin lawkunaman rispanmi willakurqa runakuna bautizakunankupaq, bautizakunankuqa karqa huchankumanta wanakusqankuta hukkuna yachananpaqmi, chaynapi huchanku pampachasqa kananpaq.+ 4 Chayqa karqa Diosmanta willakuq* Isaiaspa qillqasqan libropi nisqanman hinam, paymi nirqa: “Chunniqpim runa qayakuchkan: ‘¡Jehova* Diospa ñannintayá allichaychik! ¡Purinan ñankunatayá derechaychik!+ 5 Llapa wayqukunapas pampayachisqam kanan, urqukunawan muqukunapas pampayachisqam kanan, qiwi-qiwi ñankunapas derechasqam kanan, sasa purina ñankunapas allichasqam kanan. 6 Lliw runakunam rikunqa Diospa salvasqanta’”, nispa.+

7 Chaymi bautizachikunankupaq payman asuykuq achkallaña runakunata nirqa: “Culebrapa mirayninkuna, ¿pitaq willasurqankichik Diospa piñakuyninmanta ayqinaykichikpaq?+ 8 Ruwasqaykichikwanyá qawachiychik huchaykichikmanta wanakusqaykichikta. Amayá sunquykichikpiqa niychikchu: ‘Abrahanmi taytayku’, nispaqa. Diosqa kay rumikunamantapas Abrahanpa churinkunataqa hatarirachinmanmi. 9 Arí, hachaqa ñam sachakunapa sapinpiña kachkan. Mana allin ruruq sachakunaqa kuchusqa kaspanmi ninaman wischusqa kanqa”, nispa.+

10 Hinaptinmi runakuna nirqaku: “Chaynaqa, ¿imatataq ruwaymanku?”, nispanku. 11 Juanñataqmi nirqa: “Pipapas pachan iskay kaptinqa mana pachayuq kaqmanyá hukninta quchun, mikuynin kaptinpas quykuchunyá”, nispa.+ 12 Impuesto cobraqkunapas bautizachikunankupaqmi asuykurqaku, hinaspam nirqaku: “Yachachikuq, ¿imatataq ñuqaykuqa ruwasaqku?”, nispa.+ 13 Juanñataqmi nirqa: “Impuestotaqa pagana kaqllatayá cobraychik”, nispa.+ 14 Soldadokunapas kaynatam nirqaku: “¿Imatataq ñuqaykupas ruwaymanku?”, nispanku. Hinaptinmi Juanqa nirqa: “Amayá pimantapas qullqintaqa qichuychikchu, amataq yanqamantaqa pitapas tumpaychikchu.+ Qususqaykichikwanyá contentakuychik”, nispa.

15 Runakunaqa Cristotam* suyarqaku, hinaspam Juanmanta sunqunkupi tapukurqaku: “¿Paychu kanman Cristo?”, nispanku.+ 16 Hinaptinmi Juanqa llapanta nirqa: “Ñuqaqa yakullawanmi bautizaykichik, ichaqa ñuqamantapas aswan atiyniyuqmi hamuchkan, manam usutanpa watullantapas paskanaypaq hinachu kani.+ Paymi bautizasunkichik chuya espirituwan* hinaspa ninawan*.+ 17 Hurkitanqa makinpiñam kachkan irasqanta suma-sumaqta wayrachinanpaq hinaspa trigota taqinman huqarinanpaq, pajantam ichaqa kañanqa mana amachay atina ninawan”, nispa.

18 Chaykunamantapas huk yachachikuykunatawanraqmi Juanqa rimarqa, hinaspam sumaq willakuymanta runakunaman hinalla willarqa. 19 Galilea distritota kamachiq Herodesqa wawqinpa warmin Herodiaswanmi kakurqa, chaymi mana allin ruwasqankunamanta Juan qaqchaptin 20 Juanta carcelpi wichqarachirqa. Mana allinkunata ruwachkaspanpas chaytaraqmi ruwarqa.+

21 Chaymantañataqmi llapallan runakuna bautizarachikuptinku Jesuspas bautizachikurqa.+ Diosta mañakuchkaptinmi hanaq pacha kicharikuykurqa,+ 22 hinaptinmi Diospa atiynin* payman uraykamurqa paloma hina, hanaq pachamantañataqmi Dios nimurqa: “Qamqa kuyasqay churiymi kanki, qamtam chaskiki”, nispa.+

23 Yaqa 30 watanpi+ kachkaspanmi Jesusqa+ yachachiyta qallaykurqa.

4 Jesusqa Diospa atiyninwan* huntasqa kaspanmi Jordan mayumanta pasakurqa, hinaptinmi Diospa atiyninqa chunniqpi purichirqa+ 2 40 punchaw, chaypim diablo tentarqa.+ Chay punchawkunapiqa manam imatapas mikurqachu, chaymi 40 punchaw pasaruptin yarqarurqa. 3 Hinaptinmi diablo nirqa: “Diospa churin kaspaykiqa kay rumitayá niy tantayarunanpaq”, nispa. 4 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “Qillqasqam kachkan: ‘Runaqa manam tantallawanchu kawsanan’ niq”, nispa.+

5 Chaymantam diabloqa urquman pusarurqa, hinaspam ratochalla qawachirqa kay pachapi llapallan gobiernokunata.+ 6 Hinaspam nirqa: “Ñuqapaña kasqanraykum tukuy kay gobiernokunataqa tukuy imantinta qusqayki,+ munasqaymanmi ñuqaqa pimanpas quyman. 7 Ñawpaqniypi huk kutillatapas yupaychawaptikiqa tukuy kaykunatam qusqayki”, nispa. 8 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Qillqasqam kachkan: ‘Jehova* Diosllaykitam yupaychanaykiqa, payllatataqmi servinaykipas’ niq”, nispa.+

9 Chaymantapas Jerusalenmanmi pusarurqa, hinaspam Diospa wasinpa* hawan pirqapi sayaykachispan nirqa: “Diospa churin kaspaykiqa kaymantayá ukuman pawaykuy,+ 10 qillqasqam kachkan: ‘Angelninkunatam kamachimunqa qamta amparaykusunaykipaq, 11 hinaptinmi makinkupi apasunki chakikita rumiman mana takakunaykipaq’”, nispa.+ 12 Jesusñataqmi nirqa: “Qillqasqam kachkan: ‘Amam Jehova* Diosnikitaqa pruebamanqa churankichu’ niq”, nispa.+ 13 Chaykunawan tentaruspanmi diabloqa saqiruspan pasakurqa huk kutipiña tentananpaq.+

14 Chaymantam Jesusqa Galileaman kutirqa Diospa atiyninwan huntasqa,+ chaylawpim Jesusmanta allinkuna rimasqankuta lliw yacharurqaku. 15 Chaymantapas Jesusqa paykunapa huñunakunanku wasikunapim* yachachirqa, llapallankutaqmi paymantaqa allinta rimaqku.

16 Nazaret llaqtanman kutiruspanmi+ samana punchawpi* costumbrenman hina huñunakuna wasiman yaykurqa,+ hinaptinmi leenanpaq sayariykuptin 17 qurqaku Diosmanta willakuq* Isaiaspa qillqasqan wankukuq qillqata, chaymi kichaykuspan tarirurqa kayna qillqasqata: 18 “Jehova* Diospa atiyninmi ñuqapi kachkan, paymi akllawarqa wakchakunaman sumaq willakuyta willakunaypaq. Kachamuwarqaqa presochasqakuna librasqa kananmanta hinaspa ñawsakuna qawakunanmanta willakunaypaqmi. Kachamuwarqataqmi ñakarichisqa kaqkunatapas libranaypaq+ 19 chaynataq Jehova* Diospa favorninta tarinapaq tiempomanta willakunaypaqpas”, niqta.+ 20 Leeruspanmi chay qillqata wankuykuspan haywaqninman quykapurqa, hinaspam tiyaykurqa hinaptinmi huñunakuna wasipi llapallan runakuna payta qawarayarqaku. 21 Chaymi paykunata nirqa: “Kay uyarisqaykichikkunam kunan punchaw cumplikurun”, nispa.+

22 Llapallankum paymanta allinta rimaqku, hinaspam suma-sumaqllataña rimasqanwan+ admirakuspanku nirqaku: “Payqa Joseypa churinmi ¿aw?”, nispanku.+ 23 Chaymi paykunata nirqa: “Nisqankupi hinachá niwankichik: ‘Yaw hampiq runa kikikiraqyá hampikaramuy. Capernaum llaqtapi+ ruwasqaykikunamanta uyarisqaykutayá kay llaqtaykipipas ruway’”, nispa. 24 Nirqataqmi: “Chiqaptapunim nikichik, manam pipas Diosmanta willakuqqa kikinpa llaqtanpiqa allin chaskisqachu.+ 25 Willasqaykichikyá, Eliaspa tiemponpim Israel nacionpi achka viudakuna karqa. Chay tiempopiqa kimsa wata parten para mana kaptinmi enteron allpapi muchuy* karqa.+ 26 Chayna kaptinpas Eliasqa manamá chay viudakunamanchu kachasqaqa karqa, aswanqa Sidon lawpi Sarepta llaqtayuq viudallamanmi.+ 27 Diosmanta willakuq Eliseopa tiemponpipas Israel nacionpiqa karqataqmi lepra unquyniyuq achka runakunapas, ichaqa manam mayqanninkutapas sanoyachirqachu, aswanqa Siria lawmanta Naaman sutiyuq runallatam”, nispa.+ 28 Hinaptinmi huñunakuna wasipi chayta uyariqkuna llapallanku llumpayta piñakururqaku,+ 29 hinaspam hatariruspanku llaqtamanta utqayman hurquruspanku Jesustaqa urqupa puntanman pusarurqaku uray sinqanpata tanqaykamunankupaq. Llaqtankuqa urqupim karqa. 30 Jesusmi ichaqa paykunamanta lluptiruspan pasakurqa.+

31 Chaymantam Galilea lawpi Capernaum llaqtaman rirqa, hinaspam samana punchawpi yachachichkarqa.+ 32 Hinaptinmi imayna yachachisqanwan+ admirasqallaña karqaku yachachisqanqa Diosmanta kasqanrayku. 33 Huñunakuna wasipiñataqmi kachkarqa mana allin espirituyuq utaq demonioyuq runa, paymi qaparispan nirqa:+ 34 “¿Imatataq ñuqaykuwan munanki Nazaretmanta Jesus?+ ¿Wañuchiqniykuchu hamurqanki? Allintam yachani pim kasqaykitaqa, qamqa kanki Diospa kachamusqanmi*”, nispa.+ 35 Jesusmi ichaqa demoniota qaqchaspan nirqa: “¡Upallay hinaspa paymanta lluqsiy!”, nispan. Hinaptinmi runakunapa chawpinpi chay runata kuchparuspan demonioqa mana imanaspallan lluqsirurqa. 36 Chaymi llapallanku admirakuspanku ninakurqaku: “¿Ima ninantaq kayqa? Atiywan hinaspa kallpawanmi demoniokunatapas kamachin, hinaptinmi lluqsin”, nispa. 37 Chaymi paymanta rimarqaku tukuy chaylawkunapi.

38 Huñunakuna wasimanta lluqsiruspanmi Simonpa wasinman yaykururqa. Chaypim Simonpa suedran nina hinaña fiebrewan ñakarichkarqa, chaymi chaypi kaqkuna nirqaku yanapaykunanpaq.+ 39 Jesusñataqmi asuykuspan fiebrenmanta sanoyaykachirqa, chaymi fiebrenqa chinkarurqa. Hinaptinmi Simonpa suedranqa chaylla hatariruspan paykunataña atienderqa.

40 Ichaqa inti siqaykuchkaptinmi llapa runakuna Jesusman pusarqaku tukuy rikchaq unquykunawan ñakariqkunata. Payñataqmi makinta sapakamaman churaykuspan paykunata sanoyaykachirqa.+ 41 Achka runakunamantam demoniokunapas qaparispanku lluqsiqku: “Qamqa Diospa churinmi kanki”, nispanku.+ Jesusmi ichaqa Cristo* kasqanta yachasqankurayku+ qaqchaspan rimanankutapas mana munarqachu.+

42 Achikyaramuptinñataqmi Jesusqa chunniqman rirqa.+ Runakunañataqmi maskaspanku maymi kasqanman chayarurqaku, hinaspam nirqaku paykunawan qipakunanpaq. 43 Jesusñataqmi nirqa: “Huklaw llaqtakunapipas Diospa gobiernonmanta* sumaq willakuytaqa willakunaymi, chaypaqmi ñuqataqa kachamuwarqa”, nispa.+ 44 Hinaspam Judea lawpi huñunakuna wasikunapi hinalla willakustin purirqa.

5 Huk kutipim Genesaret* quchapa patanpi Diospa palabranta Jesus yachachichkaptin uyariqnin runakuna muyuriqninman huñunakaramurqaku.+ 2 Jesusñataqmi rikururqa quchapa patanpi iskay botekunata. Challwa hapiqkunam chay botenkumanta lluqsiruspanku mallankuta mayllachkasqaku,+ 3 huknin botem karqa Pedropa*, chayman qispiruspanmi Jesusqa Pedrota nirqa quchapa patanmanta tumpata suchurichinanpaq, hinaspam tiyaykuspan botemanta runakunaman yachachiyta qallaykurqa. 4 Rimayta tukuruspanmi Jesusqa Pedrota nirqa: “Botekita uku-uku yakupa kasqanman qachiy hinaspa mallaykichikta mastaychik challwanaykichikpaq”, nispa. 5 Pedroñataqmi nirqa: “Yachachikuq, tukuy tuta challwaspaykupas manam chullallatapas hapirqanikuchu,+ ichaqa qam nisqaykiraykuyá mallata mastaramusaq”, nispa. 6 Chayta ruwaruspankum achkallay-achka challwata hapirurqaku, hinaptinmi mallankupas llikikuchkarqaña.+ 7 Chaymi huknin botepi llamkaqmasinkuta señaschaspanku yanapanankupaq qayakurqaku, hamuruspa iskaynin botekunaman huntarachiptinkum botekunapas yakuman chinkaykuchkarqaña. 8 Chayta qawaspanmi Simon Pedroqa Jesuspa ñawpaqninpi qunqurakuykuspan nirqa: “Señor ñuqamanta asurikuy, ñuqaqa huchasapa runam kani”, nispa. 9 Chaynaña challwakunata hapirusqankuwanmi Pedropas hinaspa paywan kaqkunapas admirakurqaku. 10 Chaynallataqmi tarikurqaku Zebedeopa churin Santiagowan Juanpas,+ paykunaqa karqaku Pedropa llamkaqmasinkunam. Hinaptinmi Pedrota Jesus nirqa: “Amaña manchakuychu, kunanmantapacham runakunataña challwanki”, nispa.+ 11 Chaymantam botekunata quchapa patanman kutichirqaku, hinaspam tukuy imankuta saqispanku Jesusta qatirqaku.+

12 Huk llaqtapi kachkaptinmi chaypi kachkasqa lepra unquypa tukusqan runa, chay runam Jesusta rikuruspan qunqurakuykuspan kumuykurqa, hinaspam ruegakurqa: “¡Señorlláy, munaspaykiqa sanoyaykachillawayá!”, nispan.+ 13 Chaymi Jesusqa makinta haywarispan llachpaykurqa, hinaspam nirqa: “Arí, sanoyanaykitaqa munanim, allinyayñayá”, nispa. Hinaptinmi chaylla lepra unquyninqa chinkarurqa.+ 14 Jesusñataqmi chay runata nirqa ama pimanpas willakunanpaq. Nirqataqmi: “Ichaqa sacerdoteman rispayá qawachikamuy, hinaspayá sanoyarusqaykimanta Moisespa kamachisqanman hina ofrendaykita qumuy,+ chaynapi paykuna yachanankupaq”, nispa.+ 15 Chaywanpas tukuy hinastinpim Jesusmantaqa astawanraq yacharurqaku, hinaptinmi achkallaña runakuna payta uyarinankupaq hinaspa unquyninkumanta sanoyachisqa kanankupaq huñunakamurqaku.+ 16 Jesusqa Diosta mañakuqmi chunniqkunaman riq.

17 Huk punchawmi wasipi yachachichkarqa, hinaptinmi Galilea lawpi llapallan llaqtachakunamanta, Judeamanta hinaspa Jerusalenmanta hamuq fariseokunawan* Moisespa leyninmanta yachachiqkuna chaypi tiyachkasqaku. Jehova* Diospa atiyninñataqmi Jesuspi karqa unquqkunata sanoyachinanpaq.+ 18 Chaypim runakuna chakanapi suchu runata wantumuspanku Jesuspa ñawpaqninman apaykuyta munarqaku.+ 19 Ichaqa achkallaña runakuna kasqanrayku asuykuyta mana atispankum wasipa hawanman qispirurqaku, hinaspam tejata hurquruspanku chayninta chakanapi uraykachirqaku Jesuspa ñawpaqninman. 20 Paykuna Diospi iñisqankuta yachaykuspanmi Jesusqa suchuta nirqa: “Taytáy, huchaykikunaqa pampachasqañam”, nispa.+ 21 Hinaptinmi escribakunawan* fariseokuna ninakurqaku: “¿Pitaq kay runaqa Diosta kaminanpaqqa? Diosllam hucha pampachaqqa”, nispanku.+ 22 Jesusmi ichaqa ima piensasqankuta yachaspan paykunata nirqa: “¿Imanasqam chaynata piensachkankichik? 23 ¿Mayqintaq aswan allin kanman ‘huchaykikunam pampachasqa’ niychu, icha ‘hatarispayki puriy’ niychu? 24 Ichaqa qawankichikmi runapa churinqa* huchata pampachanaypaq kay pachapi atiyniyuq kasqayta”, nispa. Hinaspam suchuta nirqa: “Ñuqam niki, hatarispaykiyá chakanaykita huqarispa wasikiman ripukuy”, nispa.+ 25 Chaymi suchuqa paykunapa qayllanpi chaylla hatarirurqa, hinaspam chakananta huqarispan Diosta hatunchastin wasinman ripukurqa. 26 Hinaptinmi chaypi kaqkuna llapallanku mana ima niytapas atispanku Diosta hatuncharqaku, hinaspam mancharisqallaña nirqaku: “¡Kunanmi mana haykapipas rikusqanchikta rikuykunchik!”, nispanku.

27 Jesusqa chaymanta lluqsiruspanmi rikururqa Mateota* impuesto pagananku wasipi tiyachkaqta, hinaspanmi nirqa: “Qatiqniyyá kay”, nispan.+ 28 Payñataqmi hatarispa tukuy imanta saqispan qatirqa. 29 Chaymantam Mateoqa wasinpi hatun convidota Jesuspaq ruwachirqa, chaypim karqaku impuesto cobraq achkallaña runakuna, paykunawantaqmi mikuchkarqa* wakin runakunapas.+ 30 Chayta qawaspankum fariseokunawan escribankuna rimapakurqaku, hinaspam Jesuspa qatiqninkunata nirqaku: “¿Imanasqataq qamkunaqa mikunkichik hinaspa tomankichik impuesto cobraqkunawan chaynataq huchasapakunawan?”, nispanku.+ 31 Hinaptinmi Jesusqa nirqa: “Sano runakunaqa manam necesitanchu doctortaqa, unquqkunam ichaqa necesitanku.+ 32 Ñuqaqa hamurqani manam mana huchayuq runakunata qayaqchu, aswanqa wanakunankupaq huchasapakunata qayaqmi”, nispa.+

33 Paykunañataqmi nirqaku: “Juanpa qatiqninkunaqa sapa kuti ayunaspankum Diosta mañakunku, chaynallatataqmi ruwanku fariseokunapa qatiqninkunapas, qampa qatiqnikikunam ichaqa mikukunku hinaspa tomakunku”, nispa.+ 34 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “Qamkunaqa manam noviopa amistadninkunataqa ayunachiwaqchikchu novio paykunawanraq kachkaptinqa ¿aw? 35 Ichaqa chayamunqam punchaw paykunamanta novio qichusqa kananpaq,+ hinaptinmi chay punchawkunapi chayraq ayunanqaku”, nispa.+

36 Chaymantam huk rikchanachiyta willarqa: “Manam pipas mawka pachataqa remendanmanchu musuq pachamanta hurqusqan telawanqa, chaynata remendaruptinqa musuq telam mawka pachata llikirunman, hinaspapas mawka pachata musuq telawan remendaruyqa manam tupanchu.+ 37 Chaymantapas, manaraq puqusqa vinotaqa manam pipas churanmanchu mawka odrekunapiqa, churaruptinqa chay vinochá odrekunata tuqyarachispan usunman, hinaptinmi odrekunapas mana valeqña rikurirunman. 38 Manaraq puqusqa vinotaqa musuq odrekunapim churana. 39 Pipas puqusqa vinota tomaqqa manam manaraq puqusqa vinotaqa munanchu, payqa nin: ‘Puqusqa vinom miskiqa’”, nispanmi.

6 Jesusmi samana punchawpi* trigo ukunta richkarqa, qatiqninkunañataqmi trigota rachuspanku qaquykuspa mikurqaku.+ 2 Chaymi wakin fariseokuna nirqaku: “¿Imanasqataq qamkunaqa samana punchawpaq kamachikuyta mana kasukunkichikchu?”, nispanku.+ 3 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “¿Manachu haykapipas leerqankichik puriqmasinkunapiwan yarqaymanta kaspa Davidpa imam ruwasqanta?+ 4 Payqa Diospa wasinman yaykuruspanmi Diospaq sapaqchasqa tantata chaskiykuspan mikurqa, hinaspanmi puriqmasinkunamanpas wakinta haywaykurqa. Chay tantataqa manam pipas mikunanchu karqa, aswanqa sacerdotekunallam”, nispa.+ 5 Hinaspanmi paykunata nirqa: “Runapa churinqa samana punchawmanta munaychakuqmi”, nispa.+

6 Huk kutipipas samana punchawpim+ huñunakuna wasiman* yaykuruspa yachachiyta qallaykurqa. Chaypim kachkarqa alliq* makinta mana haywariq runa.+ 7 Fariseokunawan escribakunañataqmi Jesusta qawarayachkarqaku samana punchawpi sanoyarachiptinqa imallamantapas tumpanankupaq. 8 Jesusmi ichaqa imam piensasqankuta yachaspan+ makinta mana haywariq runata nirqa: “Hatarispayki chawpipi sayay”, nispa. Hinaptinmi hatariruspan sayarqa. 9 Chaymantam paykunata Jesus nirqa: “Tapusqaykichikyá: Samana punchawpiqa, ¿imata ruwaytaq allin kanman? ¿Allin kaqta ruwaychu icha mana allin kaqta ruwaychu? ¿Kawsakunanpaq yanapaychu icha wañuchiychu?”, nispa.+ 10 Hinaspam muyuriqninpi llapallan runakunata qawariykuspan chay runata nirqa: “Makikita haywariy”, nispa. Haywariykuptinmi makinqa sanoyarurqa. 11 Paykunam ichaqa llumpa-llumpayta piñakuruspanku Jesusta imatapas ruwanankupaq tantianakurqaku.

12 Chay punchawkunapim payqa urquman rirqa Diosta mañakuq,+ hinaspanmi tukuy tuta mañakurqa.+ 13 Achikyaramuptinñataqmi qatiqninkunata paypa kasqanman qayarqa, hinaspanmi paykunamanta chunka iskayniyuqta akllaspan “apostolkuna*” nispa suticharqa.+ 14 Paykunam karqa: Pedrowan sutichasqa Simon, Pedropa wawqin Andres, Santiago, Juan, Felipe,+ Bartolomey, 15 Mateo, Tomas,+ Alfeopa churin Santiago, “ganaswan ruwaq” nispa sutichasqanku Simon, 16 Santiagopa churin Judas* hinaspa Judas Iscariote, paymi qipa punchawkunata Jesusta traicionarurqa.

17 Chay urqumantam Jesusqa paykunawan kuska pampa lawman chayarurqa, chaypim kachkarqa achkallaña qatiqninkuna chaynataq achkallaña runakunapas, chay runakunaqa Jesusta uyarinankupaq hinaspa unquyninkumanta sanoyachisqa kanankupaqmi hamurqaku enteron Judea lawmanta, Jerusalenmanta hinaspa lamar quchapa patanpi Tiro lawmantawan Sidon lawmanta. 18 Demoniokunapa ñakarichisqan runakunapas sanoyachisqam karqaku. 19 Atiyninwan llapa runakunata Jesus sanoyachiptinmi+ runakunaqa llachpaykuyta munaqku.

20 Chaymantam qatiqninkunata qawarispan kaynata nirqa:

“Mayna kusisqam wakchakunaqa kankichik, qamkunapaqmi Diospa gobiernonqa*.+

21 Mayna kusisqam kankichik yarqaymanta kunan kaqkunaqa, qamkunaqa saksaykachisqam kankichik.+

Mayna kusisqam kankichik kunan waqaqkunaqa, qamkunaqa kusikuymantam asinkichik.+

22 Mayna kusisqam kankichik runapa churinrayku runakuna chiqnisuptikichikqa+ chaynataq paykunamanta rakisuptikichikqa,+ kamisuptikichik chaynataq sutikichikmanta mana allinta rimaptinkupas. 23 Chay punchawpiqa kusikuspayá pawaykachaychik, hanaq pachapim hatun premioykichik kachkan. Chaynatam paykunapa abuelonkupas ruwarqaku Diosmanta willakuqkunata*.+

24 ¡Imaynaraq kankichik apukuna,+ qamkunaqa kunan kapususqallaykichiktam chaskinkichik!+

25 ¡Imaynaraq kankichik kunan saksasqa kaqkuna, qamkunaqa yarqaymantam kankichik!

¡Imaynaraq kankichik kunan asikuqkuna, qamkunaqa pesakuspam waqankichik!+

26 ¡Imaynaraq kankichik qamkunamanta llapa runakuna allinta rimaptinkuqa,+ chaynatam paykunapa ñawpaq abuelonkupas rimarqaku Diosmanta willakuqtukuqkunamanta!

27 Ichaqa qamkunatam nikichik: Hinallayá enemigoykichikkunata kuyaychik, chiqnisuqnikichikkunapaq allinkunata ruwaychik,+ 28 ñakasuqnikichikkunatapas ama ñakaychikchu, insultaqnikichikkunapaqpas Diostayá mañakuychik.+ 29 Huknin uyaykipi laqichurusuptikiqa qawachiyá huknin uyaykitapas, hawan pachaykita qichusuqnikimanpas quykuyá ukun pachaykitapas.+ 30 Quykuyá imatapas mañakusuqnikimanqa,+ imaykitapas qichusuqnikimantaqa amañayá mañaychu.

31 Chaymantapas, imaynam qamkunapas munankichik runamasikichik qamkunapaq imapas ruwananta chaynatayá qamkunapas paykunapaq ruwaychik.+

32 Kuyasuqllaykichikta kuyaspaykichikqa ¿ima allintataq ruwachkankichik? Huchasapakunapas kuyaqninkunataqa kuyankum.+ 33 Allinkuna ruwasuqnillaykichikpaq allinkunata ruwaspaqa, ¿ima allintataq ruwachkankichik? Huchasapakunapas chaynataqa ruwankum. 34 Chaymantapas, imatapas chaskinaykichikraykulla prestaspaykichikqa, ¿ima allintataq ruwachkankichik?+ Huchasapakunapas chaytaqa ruwankum. 35 Aswanqa hinallayá enemigoykichikkunata kuyaychik hinaspa allinkunata ruwaychik, prestaychikpas amayá imatapas chaskiyta munaspallachu,+ chaynata ruwaspaykichikqa hatun premiotam chaskinkichik, hinaspapas hanaq pacha Diospa churinmi kankichik, payqa allin sunqum mana riqsikuqkunawanpas chaynataq huchasapakunawanpas.+ 36 Hinallataqyá llakipayakuq kaychik Dios taytaykichikpas llakipayakuq kasqanman hina.+

37 Chaymantapas amañayá hukkunataqa juzgaychikchu,+ chaynapi mana haykapipas juzgasqa kanaykichikpaq. Amañayá pimantapas mana allintaqa rimaychikchu, chaynapi qamkunamanta mana allinta ama rimanankupaq. Hinallayá runamasikichiktapas pampachaychik, chaynapi pampachasqa kanaykichikpaq.+ 38 Quychikyá, hinaptinqa runakunapas qusunkichikmi.+ Achka-achkatam millqaynikichikman* talliykusunkichik ñiti-ñitirispa, taspi-taspirispa hinaspa huntay-huntayta. Hukkunata ima ruwasqaykichikman hinam paykunapas ruwasunkichik*”, nispa.

39 Huk rikchanachiytapas willaspanmi nirqa: “¿Yaqachum ñawsa runaqa ñawsamasinta pusanman? Pusanakuspaqa, ¿manachum iskayninku uchkuman wichiykunqaku?+ 40 Yachachisqa runaqa manam yachachiqninmanta aswan maschu, pipas allin yachachisqa kaqmi ichaqa yachachiqnin hina kanqa. 41 Hinaptinqa, ¿imanasqataq wawqikipa ñawinpi pajata qawanki ñawikipi hatun kaspi kachkaptinqa?+ 42 ¿Imaynamá wawqikita niwaq ‘wawqilláy, ñawikipi pajata hurqurusqayki’ nispaqa, ñawikipi hatun kaspita mana rikukuchkaspaykiqa? ¡Yaw iskay uya! Puntataqa ñawikipi hatun kaspitaraqyá hurqukuruy, chaynapi allinta rikuspayki wawqikipa ñawinpi pajata hurqunaykipaq.

43 Allin sachaqa manam haykapipas ismusqataqa rurunchu, manataqmi ismusqa sachapas allintaqa haykapipas rurunchu.+ 44 Ima sachatapas rurunpim riqsinchik.+ Manam kichkamantaqa pallachwanchu higostaqa nitaq uvastapas. 45 Allin runaqa sunqunpi allinkuna kasqanraykum allinkunata riman, mana allin runam ichaqa sunqunpi mana allinkuna kasqanrayku mana allinkunallata riman. Runaqa imam sunqunpi kasqanman hinam riman.+

46 Hinaptinqa, ¿imanasqataq ‘¡señorlláy, señorlláy!’ niwachkaspaykichikqa nisqaykunataqa mana ruwankichikchu?+ 47 Willasqaykichikyá pipas ñuqaman hamuspan nisqaykunata kasukuq runa piman rikchakusqanmanta:+ 48 Payqa rikchakun taqra rumita tarinankama uku-ukuta aspispan taqrapa hawanpi wasinta cimientaq runamanmi, llumpa-llumpayta pararamuptinmi lluqlla wasiman chayarun, ichaqa taqra rumipi cimientasqa kasqanraykum wasiqa mana kuyuyllapas-kuyunchu.+ 49 Uyarichkaspan mana kasukuq runam ichaqa+ rikchakun mana cimientaspan allpapa hawallanpi wasinta hatarichiq runaman. Chay wasiman lluqlla chayaruspanmi chaylla tuñirachin, hinaspam qalaypaq chinkarachin”, nispa.

7 Runakunaman imam ninanta tukuruspanmi Jesusqa Capernaum llaqtaman yaykurqa. 2 Chaypim soldadokunapa kamachiqninpa ancha kuyasqan sirvienten llumpayta unquspan wañuy patanpiña kachkarqa.+ 3 Chaymi soldadokunapa kamachiqninqa Jesusmanta uyariruspan judiokunapa autoridadninkunata kacharqa hamuspan sirviententa sanoyaykachinanpaq Jesusta nimunankupaq. 4 Hinaptinmi runakunaqa Jesusman rispanku ruegakurqaku: “Yanapaykunaykipaq hinam payqa, 5 kuyanmi nacionninchikta, ruwarqataqmi huñunakuna wasitapas*”, nispanku. 6 Hinaptinmi Jesusqa paykunawan rirqa. Wasinman chayaykuchkaptinñataqmi soldadokunapa kamachiqninqa amistadninkunawan willachimurqa: “Señor amaña hamuyñachu, ñuqaqa manam wasiyman yaykunaykipaq hinachu kani.+ 7 Chayraykum mana kikiychu maskaqnikiqa hamurqani. Ichaqa hukllata rimariykuptikim sirvienteyqa sanoyarunqa. 8 Ñuqapas hukkunapa kamachisqanmi kani, soldadoykunatapas kamachinitaqmi, chaymi hukninta ‘¡pasay!’ niptiyqa pasakun, hukninta ‘¡hamuy!’ niptiypas hamunmi. Sirvienteypas, ‘¡kayta ruway!’ niptiyqa ruwanmi”, nispa. 9 Kaykunata uyariruspanmi Jesusqa chay runamanta admirakurqa, hinaspanmi muyuriykuspan qatiqnin runakunata nirqa: “Israel runakunapiqa manam tarirqanichu kayna iñiyniyuq runataqa”, nispan.+ 10 Jesusman riqkunañataqmi wasiman kutiruspanku sirvientetaqa sanotaña tarirurqaku.+

11 Chaymanta qipallamanmi Jesusqa Nain llaqtaman rirqa, paywantaqmi rirqaku qatiqninkunawan achkallaña runakunapas. 12 Llaqtapa punkunman chayaykuchkaptinmi viudapa sapallan qari wawanta pampanankupaq apachkasqaku.+ Chaypitaqmi kachkasqa chay llaqtapi kaq achkallaña runakunapas. 13 Chay viudata rikuruspanmi Jesusqa llakipayarikuspan nirqa:+ “Amaña waqaychu”, nispa.+ 14 Hinaspanmi asuykuspan chakanata llachpaykurqa, hinaptinmi wantuqkuna sayaruptin Jesus nirqa: “Musu, ñuqam niki: ¡Hatariy!”, nispa.+ 15 Hinaptinmi musuqa wañusqa kasqanmanta tiyariruspan rimayta qallaykurqa, chaymi Jesusñataq mamanman quykurqa.+ 16 Hinaptinmi llapallanku mancharikuspanku Diosta hatuncharqaku: “Diosmanta ancha riqsisqa willakuqmi* ñuqanchik ukupi rikurirun”, nispanku.+ Nirqakutaqmi: “Diosmi llaqtanta llakipayaykun”, nispapas.+ 17 Jesuspa ruwasqankunamantam yacharurqaku enteron Judea lawpi hinaspa lliw muyuriqnin llaqtakunapi.

18 Chaymantam Juanpa qatiqninkuna tukuy kaykunamanta Juanman willarqaku.+ 19 Chaymi Juanqa iskay qatiqninkunata qayachispan kacharqa Jesusta tapumunankupaq: “¿Qamchu kachkanki suyasqayku runa+ icha huktachu suyasaqku?”, nispa. 20 Jesuspa kasqanman chayaruspankum chay runakunaqa nirqaku: “Bautizaq Juanmi qanman kachamuwarqaku kaynata tapunaykupaq: ‘¿Qamchu kachkanki suyasqayku runa icha huktachu suyasaqku?’”, nispa. 21 Chay ratopim payqa sanoyachirqa achkallaña unquqkunata,+ nanayniyuqkunata hinaspa demoniopa ñakarichisqankunata. Achka ñawsakunatapas qawarichirqam. 22 Chaymantam Juanpa kachamusqan runakunata nirqa: “Rispayá Juanman willamuychik rikusqaykichikmantawan uyarisqaykichikmanta: Ñawsakunam qawakuchkanku,+ wiqrukunam* purichkanku, leprawan unquqkunam sanoyachkanku, mana uyariqkunam uyarichkanku,+ wañuqkunam kawsarichkanku, wakchakunapas sumaq willakuytam uyarichkanku.+ 23 Mayna kusisqam mana iskayrayaspa ñuqapi hapipakuqqa”, nispa.+

24 Juanpa kachamusqan runakuna ripukuptinmi Jesusqa Juanmanta rimaspan achkallaña runakunata nirqa: “¿Ima qawaqtaq chunniqmanqa rirqankichik? ¿Wayrapa aywityachisqan suqusta qawaqchu?+ 25 Icha, ¿ima qawaqmi lluqsirqankichik? ¿Allin pachawan pachasqa runata qawaqchu?+ ¡Chayna pachawan pachakuqkunaqa hinaspa tukuy imayuq kaqkunaqa kamachiqkunapa wasinpim yachanku*! 26 Chaynaqa, ¿ima qawaqtaq rirqankichik? ¿Diosmanta willakuqta qawaqchu? Chay qawamusqaykichik runaqa Diosmanta willakuqmantapas aswan riqsisqaraqmi.+ 27 Paymantam kayna qillqasqa kachkan: ‘Ñuqam willakuqniyta kachamuchkani ñawpaqnikita rinanpaq, paymi ñannikita allichapusunki’, niq.+ 28 Ñuqam qamkunata nikichik: Warmimanta nacemuqkunamantaqa manam pipas kanchu bautizaq Juanmanta aswan riqsisqaqa, chaywanpas Diospa gobiernonpi* mana ancha riqsisqa kaqmi paymanta aswan riqsisqaqa kanqa”, nispa.+ 29 Chayta uyariruspankum llaqtapi llapa runakuna hinaspa impuesto cobraqkuna nirqaku: “Diosqa allin ruwaqmi”, nispanku. Paykunaqa Juanwanmi bautizachikurqaku.+ 30 Fariseokunawan Moisespa leyninmanta yachaqkunam ichaqa paykunapaq Diospa ima munasqanta mana kaqpaqpas hapirqakuchu.+ Chaymi paykunaqa mana Juanwanqa bautizachikurqakuchu.

31 Jesusqa nirqataqmi: “Hinaptinqa, ¿piwantaq tupachiyman kay tiempopi runakunataqa? ¿Pimantaq rikchakunku?+ 32 Paykunaqa rikchakunku plazakunapi tiyaspa warmamasinkunawan qayanakuq warmachakunamanmi, paykunam ninku: ‘Quenata* tocapuptiykupas manam tusurqankichikchu, llaki takita takipuptiykupas manataqmi waqarqankichikchu’, nispanku. 33 Bautizaq Juanqa hamurqa tantata mana mikuspanmi chaynataq vinotapas mana tomaspanmi,+ qamkunam ichaqa ninkichik: ‘Demonioyuqmi’, nispa. 34 Runapa churinñataqmi hamurqa mikuspan hinaspa tomaspan, qamkunam ichaqa ninkichik: ‘¡Qawaychik! ¡Kay runaqa mikuysapa hinaspa vino tomakuqmi, hinaspapas impuesto cobraqkunapa chaynataq huchasapakunapa amistadninmi!’, nispa.+ 35 Chayna kaptinpas runaqa allin ruwasqankunawanmi qawachikun yachayniyuq kasqanta”, nispa.+

36 Chaymantañataqmi Jesusta huk fariseo* nipayarqa paywan mikumunanpaq. Chaymi payqa fariseopa wasinman yaykuykuspan tiyaykurqa mesapi mikunanpaq. 37 Hinaptinmi huchasapa kasqanwan llaqtapi riqsisqa warmi yacharurqa chay fariseopa wasinpi Jesuspa mikusqanta, chaymi chay warmiqa yuraq rumimanta puyñuchapi* huntata miski asnaq aceiteta aparqa,+ 38 hinaspanmi Jesuspa chakin lawman qunqurakuykuspan waqarqa, wiqinwanñataqmi chakinta nuyuchispan chukchanwan chakichirqa, hinaspanmi chakinta kuyakuyllawanña muchaykuspan miski asnaq aceite apasqanta talliykurqa. 39 Chayta qawaspanmi invitaqnin fariseoqa sunqullanpi nirqa: “Kay runaqa Diosmanta willakuq kaspanqa yachanmanchá kay llachpaqnin warmi pi kasqanta hinaspa imayna kasqantapas, kay warmiqa huchasapam”, nispa.+ 40 Jesusmi ichaqa nirqa: “Simon, kaytam ninay kachkan”, nispa. Simonñataqmi nirqa: “Yachachikuq, niykuwayá”, nispa.

41 Hinaptinmi payñataq nirqa: “Iskay runakunam qullqi prestaqta debekurqaku, hukninmi 500 denario* qullqi debekurqa, hukninñataqmi 50 denario qullqilla debekurqa. 42 Kutichipunankupaq mana kaptinmi prestaqninqa tukuy sunqumanta iskayninkuta pampachaykurqa. Hinaptinqa, ¿mayqinnintaq prestaqninta astawan kuyanqa?”, nispa. 43 Simonñataqmi nirqa: “Achka qullqimanta pampachasqa kaqchiki”, nispa. Jesusñataqmi nirqa: “Allintam nirunki”, nispan. 44 Chaymantam Jesusqa warmipa lawman muyurispan Simonta nirqa: “¿Qawachkankichu kay warmita? Wasikiman yaykuykamuptiymi qamqa chakiyta mayllakunaypaq yakuta mana quwarqankichu, kay warmim ichaqa wiqinwan chakiyta nuyuykachispan chukchanwan chakiykachin. 45 Manam muchaykuwarqankichu, kay warmim ichaqa yaykumusqaymantapacha kuyakuyllawanña chakiyta muchapayachkan. 46 Manam aceitewanpas umayman talliykuwarqankichu, kay warmim ichaqa chakiyta miski asnaq aceitewan talliykuwan. 47 Chayraykum niki, ancha kuyakuq kasqanraykum kay warmipa huchankunaqa maynaña* kaspanpas pampachasqaña kachkan.+ Aslla pampachasqa kaqmi ichaqa asllata kuyakun”, nispa. 48 Hinaspam chay warmita nirqa: “Huchaykikunaqa pampachasqañam”, nispa.+ 49 Chaymi mesapi paywan tiyaqkuna ninakurqaku: “¿Pitaq kay runaqa huchakunatapas pampachananpaqqa?”, nispa.+ 50 Jesusñataqmi warmita nirqa: “Iñiynikim salvaykusunki,+ hawkañayá pasakuy”, nispa.

8 Chaymanta qipallatam Jesusqa llaqtakunapi chaynataq llaqtachakunapipas purirqa Diospa gobiernonmanta* sumaq willakuyta yachachistin hinaspa willakustin.+ Paywantaqmi rirqa 12 apostolninkunapas. 2 Rirqakutaqmi warmikunapas, paykunam sanoyachisqa karqaku unquykunamanta hinaspa mana allin espiritukunamanta. Paykunam karqaku: Magdalenawan sutichasqa Maria*, paymantam qanchis demoniokuna lluqsirurqa, 3 Herodespa wasinmanta cuentallikuq Cuzapa warmin Juana,+ Susana hinaspa huk warmikuna. Paykunam Jesustawan apostolkunata kapuqninkuwan yanaparqaku.+

4 Jesuswan llaqtan-llaqtan riq runakunamanmi achkallaña runakuna hukllawakaramurqa, paykunamanmi Jesusqa rikchanachispan nirqa:+ 5 “Huk runam mugu tarpuq rirqa. Tarpuchkaptinmi wakin muguqa ñanman wichirqa, hinaptinmi saruparurqaku chaynataq urpikunapas mikururqa.+ 6 Wakin muguñataqmi rumikunapa kasqanman wichirqa, chaymi wiñaruspan rumikunapi kasqanrayku chakirurqa.+ 7 Wakinñataqmi wichirqa kichkakunapa kasqanman, hinaspam kichkakunawan kuska wiñarqa, ichaqa kichkakunam iquyarachirqa.+ 8 Wakinñataqmi allin allpaman wichirqa, chaymi wiñaramuspan chulla mugullamanta pachakta rururqa”, nispa.+ Chaykunata rimaruspanmi kallpawan nirqa: “Pipas rinriyuqqa uyarichunyá”, nispan.+

9 Qatiqninkunañataqmi tapurqaku chay rikchanachiy ima ninan kasqanmanta.+ 10 Payñataqmi nirqa: “Qamkunataqa Diospa gobiernonmanta pakasqa kaqkunata entiendenaykichikpaqmi yanapasunkichik, wakinpaqmi ichaqa rikchanachiyllapi kachkan,+ chaynapi qawaspankupas mana rikunankupaq, uyarispankupas mana entiendenankupaq.+ 11 Rikchanachiypa ima ninanqa kaymi: Muguqa Diospa palabranmi.+ 12 Ñanman wichiqkunaqa kanku Diospa palabranta uyariqkunam, ichaqa diablo hamuruspanmi sunqunkumanta Diospa palabranta qichurun chaynapi mana creespa mana salvakunankupaq.+ 13 Rumikunapa kasqanman wichiqkunañataqmi kanku Diospa palabranta uyarispa kusisqallaña chaskiqkuna, ichaqa mana sapiyuq kasqankuraykum mana unaytachu takyanku, sasachakuypi tarikuspankuñataqmi karunchakurunku.+ 14 Kichkakunapa kasqanman wichiqkunañataqmi kanku Diospa palabranta uyariqkuna, ichaqa tukuy imawan afanakusqankuraykum hinaspa kapuqniyuq kaypi+ chaynataq kay pachapi kusirikuykunapi afanakusqankuraykum+ pasaypaqta iquyarunku, chaymi rurusqankuqa mana puqunchu.+ 15 Allin allpaman wichiqkunañataqmi kanku allin sunquwan Diospa palabranta uyarispanku mana qunqaqkuna,+ paykunaqa sasachakuykunatapas aguantaspankum rurunku.+

16 Manam pipas mecherota ratarachispanqa imawanpas pakcharunchu nitaq camapa ukunmanqa churarunchu, aswanqa alto patachamanmi churan wasiman yaykuqkunata achkinanpaq.+ 17 Manam imapas pakasqaqa kanchu mana rikunapaq hinaqa, manataqmi imapas suma-sumaq pakasqaqa kanchu haykapipas mana yachanapaq hinaqa nitaq mana riqsinapaq hinaqa.+ 18 Chaynaqa, ima uyarisqaykichikpiyá piensaychik. Arí, imapas kapuqniyuqqa astawanraqmi chaskinqa,+ mana kapuqniyuqmi ichaqa kapuqniyuqña kasqanpaq piensasqantapas qichuchikunqa”, nispa.+

19 Chaymantam Jesuspa maman hinaspa wawqinkuna+ paypa kasqanman hamurqaku, ichaqa manam payman asuykuyta atirqakuchu achkallaña runakuna kasqanrayku.+ 20 Hinaptinmi willarqaku: “Mamaykiwan wawqikikunam hawapi sayachkanku qanwan tupaykuyta munaspanku”, nispa. 21 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Mamaywan wawqiykunaqa Diospa palabranta uyarispa kasukuqkunam”, nispa.+

22 Huk kutipim Jesusqa qatiqninkunawan boteman qispirurqa, hinaspam qatiqninkunata nirqa: “Hakuchik quchapa waklaw patanman”, nispa. Chaymi rirqaku,+ 23 ichaqa botepi richkaptinkum Jesusqa puñururqa. Chaypim manchakuypaq llumpayta wayramuyta qallaykuptin yakuqa as-asmanta boteman huntayta qallaykurqa, chaymi sasachakuypi tarikurqaku.+ 24 Hinaptinmi Jesusman asuykuspanku rikcharichirqaku: “¡Yachachikuq, yachachikuq, wañurusunmi!”, nispanku. Payñataqmi rikchariruspan wayrata chaynataq llumpayllataña huqarikamuq yakuta qaqcharqa, hinaptinmi chayraq hawkayarurqa.+ 25 Chaymi paykunata nirqa: “¿Imanasqataq Dios yanapaykuwananchikmanta iskayrayankichik?”, nispa. Paykunañataqmi llumpayta mancharikuspanku admirakurqaku hinaspam ninakurqaku: “¿Pitaq kay runaqa wayratapas chaynataq lamar quchatapas kamachiptin kasunanpaqqa?”, nispa.+

26 Chaymantam chayarurqaku Gerasa lawpi+ lamar quchapa patanman, chayqa kachkan Galileapa chimpanpim. 27 Botemanta Jesus lluqsiruptinmi demonioyuq runa paywan tuparurqa, chay runaqa karqa chay llaqtayuqmi, payqa unayñam mana pachakurqachu, hinaspapas wasipi mana takyaspanmi panteonllapiña karqa.+ 28 Jesusta rikuruspanmi ñawpaqninpi pampaman kumuykuspan qaparirqa: “¿Imatataq ñuqawan munanki hanaq pacha Diospa churin Jesus? Ruegakuykim ama ñakarichiwanaykipaq”, nispa.+ 29 Chaynataqa qaparirqa chay runamanta demonio lluqsinanpaq Jesus kamachiptinmi. Chay runataqa achka kutikamam* demonioqa munaychakurqa,+ chaymi chay runataqa achka kutipi chakintawan makinta cadenakunawan wataruspa cuidaqku, ichaqa cadenakunatam tipiparuq hinaspam demonio kallpanchaptin chunniqkunaman ayqikuq. 30 Chay runatam Jesus nirqa: “¿Imataq sutiki?”, nispan. Payñataqmi nirqa: “Tropam”, nispa. Chaynataqa nirqa achkallaña demoniokuna payman yaykurusqanraykum. 31 Paykunam ruegakurqaku uku-uku uchkuman ama wischuykunanpaq.+ 32 Chay urqupim achkallaña kuchikuna mikuchkarqa,+ chaymi demoniokunaqa Jesusta ruegakurqaku achkallaña kuchikunaman yaykunankupaq. Jesusñataqmi “arí” niykurqa.+ 33 Hinaptinmi demoniokunaqa runamanta lluqsiruspanku kuchikunaman yaykururqaku. Chay kuchikunañataqmi kallpaspanku* qaqanta quchaman pawaykurqaku, hinaspam hiqiparurqaku. 34 Kuchi michiqkunañataqmi chayta rikuruspanku ayqikurqaku, hinaspam llaqtapi kaqkunaman chaynataq chakrapi kaqkunamanpas chaymanta willakamurqaku.

35 Chaymi runakuna lluqsimurqaku ima pasarusqanta qawanankupaq, hinaspam Jesuspa kasqanman hamuruspanku demoniokunapa saqisqan runata pachasqataña hinaspa yuyayninman kutisqataña Jesuswan tiyachkaqta tarirurqaku, chaymi llumpayta mancharikurqaku. 36 Chay pasakusqanta rikuqkunam chay runakunaman willarqaku demoniopa ñakarichisqan runa imayna sanoyarusqanmanta. 37 Hinaptinmi Gerasa lawpi achkallaña runakuna nirqaku llaqtankumanta Jesus pasakunanpaq, chaynataqa nirqaku mancharisqallaña kasqankuraykum. Chaymi Jesusqa boteman qispirqa pasakunanpaq. 38 Demoniopa saqisqan runañataqmi Jesusta ruegakurqa qatiyta munaspan, Jesusmi ichaqa mana munaspan nirqa:+ 39 “Wasikiman kutikuy hinaspa Diospa yanapakuyninwan sanoyasqaykimanta willakamuy”, nispa. Hinaptinmi chay runaqa Jesus sanoyachisqanmanta llaqtapi lliw runakunaman willakustin rirqa.

40 Achkallaña runakunam Jesustaqa suyachkarqaku, chayraykum chayman kutiruptin llapallanku kuyakuyllawanña chaskiykurqaku.+ 41 Hinaptinmi huñunakuna wasipi* kamachiq Jairo asuykurqa. Paymi Jesuspa ñawpaqninpi pampaman kumuykuspan ruegakurqa wasinman rinanpaq.+ 42 Paypam karqa sapallan warmi churin yaqa 12 watanpi, paymi wañuy patanpiña kachkarqa.

Chaymi Jesus richkaptin llapa runakuna ñitirqaku. 43 Chaypitaqmi kachkarqa pipapas mana hampiy atisqan+ 12 wataña yawarpakuywan* ñakariq warmi.+ 44 Paymi qipallanta Jesusman asuykurqa, hinaspam pachanpa patanta llachpaykuptin+ yawarpakuyninqa chaylla chakirurqa. 45 Chaymi Jesus nirqa: “¿Pitaq llachpaykamuwan?”, nispan. Llapallanku “manam ñuqachu” niptinkum, Pedro nirqa: “Yachachikuq, llapa runakunam chawpicharususpayki ñitisuchkanki”, nispa.+ 46 Jesusñataqmi nirqa: “Pitaq llachpaykamuwan, musyakurunim ñuqamanta atiy+ lluqsirusqanta”, nispa. 47 Warmiñataqmi musyarusqanta yacharuspan mancharisqallaña katkatatastin Jesuspa ñawpaqninpi pampaman kumuykurqa, hinaspam llapa runakunapa qayllanpi willakurqa imanasqa llachpaykusqanmanta hinaspa imaynata chaylla sanoyasqanmanta. 48 Jesusñataqmi nirqa: “Mamáy*, iñiyniyuq kasqaykiraykum sanoyarunki, hawkallañayá pasakuy”, nispa.+

49 Chaynata Jesus rimachkaptinraqmi huñunakuna wasipi kamachiq Jairopa runan hamuruspan nirqa: “Warmi churikiqa wañukunñam, amaña yachachikuqpa umantaqa nanachiychu”, nispa.+ 50 Chayta uyariruspanmi sipaschapa taytanta Jesus nirqa: “Ama llakikuychu, iñiylla-iñiyqa, hinaptinqa churikiqa kawsanqam”, nispa.+ 51 Jairopa wasinman chayaruspanmi mana munarqachu paywan kuska pipas yaykunanta, yaykuchirqaqa Pedrota, Juanta, Santiagota hinaspa sipaschapa tayta-mamallantam. 52 Llapa runakunañataqmi chay sipaschamanta waqachkasqaku hinaspa llakikuspanku qasqunkuta takakuchkasqaku. Hinaptinmi Jesus nirqa: “Amaña waqaychikchu,+ payqa manam wañusqachu kachkan aswanqa puñuchkanmi”, nispa.+ 53 Hinaptinmi wañukusqanta yachasqankurayku chay runakunaqa Jesusmanta burlakuspanku asikurqaku. 54 Jesusmi ichaqa sipaschata makinmanta hapiykuspan nirqa: “Sipascha, ¡hatariy!”, nispan.+ 55 Chaymi samaynin*+ kutiykuptin sipaschaqa chaylla hatarirurqa,+ Jesusñataqmi nirqa sipascha mikunanpaq imallatapas qunankupaq. 56 Tayta-mamanqa kusisqalla kaspankum ima niytapas mana atirqakuchu, Jesusñataqmi nirqa chay pasakusqanmanta ama pimanpas willakunankupaq.+

9 Jesusmi 12 apostolninkunata qayaykuspan atiyta qurqa llapa demoniokunata+ qarqunankupaq hinaspa unquqkunata sanoyachinankupaq.+ 2 Paykunataqa kacharqa Diospa gobiernonmanta* willakamunankupaqmi hinaspa runakunata sanoyachimunankupaqmi. 3 Paykunatam nirqa: “Illaspaqa amam imatapas apankichikchu: Tawnatapas, alforjatapas, tantatapas, qullqitapas nitaq pachatapas.+ 4 Ichaqa maypipas wasiman yaykuspaykichikqa llaqtamanta lluqsinaykichikkamayá chaypi qipakuychik.+ 5 Maypipas mana chaskisuptikichikqa chay llaqtamanta lluqsispaykichikyá chakikichikpi allpatapas taspikuychik, chaynapi pantaypi kasqankuta yachanankupaq”, nispa.+ 6 Chaymi paykunaqa rispanku sapa llaqtachakunapi purirqaku sumaq willakuyta willakustin hinaspa unquqkunata maypipas sanoyachistin.+

7 Galilea distritota kamachiq Herodesmi* tukuy ima pasakusqanmanta uyarirurqa, hinaspam llumpay mancharisqallaña karqa. Wakinkum rimarqaku wañusqanmanta Juan kawsariramusqanta,+ 8 wakinkuñataqmi Elias rikuriramusqanta, wakinkuñataqmi rimarqaku ñawpaq tiempopi Diosmanta willakuqkunamanta* hukkaqnin kawsariramusqanta.+ 9 Hinaptinmi Herodesqa nirqa: “Juantaqa kunkantataq qururachirqani,+ hinaptinqa ¿pitaq kanman chay runaqa? ¿Pimantataq chaykunata rimachkanku?”, nispa. Chaymi rikuykuyta munarqa.+

10 Apostolkuna kutiramuspankum tukuy ima ruwasqankumanta Jesusman willarqaku.+ Hinaptinmi paykunata pusarikuspan Betsaida llaqtaman pasakurqa mana runapa kasqanman.+ 11 Runakunam ichaqa yacharuspanku qatirqaku. Payñataqmi chay runakunata kuyakuyllawan rimapayarqa, hinaspam Diospa gobiernonmanta willarqa, unquqkunatapas sanoyachirqam.+ 12 Tardeykuptinñataqmi 12 apostolninkuna asuykuspanku Jesusta nirqaku: “Chunniqmi kay kasqanchikqa, niykuyá runakunata pasakunanpaq, chaynapi hichpapi llaqtachakunaman hinaspa chakrakunaman rispanku samapakunankupaq hinaspa mikunankuta maskamunankupaq”, nispa.+ 13 Jesusñataqmi nirqa: “Qamkunayá imallatapas mikuykachiychik”, nispa.+ Hinaptinmi paykunaqa nirqaku: “Manam imaykupas kanchu, kapuwachkankuqa pichqa tantawan iskay challwallaykum, kay llapallan runakunaman mikuchinaykupaqqa mikuy rantiqchá rinayku kanqa”, nispanku. 14 Chaypiqa karqaku yaqa 5.000 qarikunam. Jesusmi ichaqa qatiqninkunata nirqa: “Runakunata pichqa chunkatakama tiyachiychik”, nispa. 15 Paykunañataqmi kasukuspanku llapallan runakunata tiyachirqaku. 16 Hinaptinmi pichqa tantatawan iskaynin challwata hapiykuspan hanaq pachata qawarispan Diosta mañakurqa, chaymantañataqmi partiykuspan qatiqninkunaman qurqa runakunaman aypunankupaq. 17 Chaymi saksanankukama llapallanku mikurqaku. Puchuqtapas 12 canastatam huñurqaku.+

18 Chaymantam Jesusqa sapallanpi Diosta mañakuchkarqa, hinaptinmi qatiqninkuna asuykurqaku, chaymi paykunata nirqa: “¿Pi kasqaytataq runakunaqa ninku?”, nispan.+ 19 Paykunañataqmi nirqaku: “Wakinmi ninku bautizaq Juan kasqaykita, hukkunañataqmi ninku Elias kasqaykita, wakinñataqmi ninku ñawpaq tiempopi Diosmanta willakuqkunamanta hukkaqnin kawsarimuq kasqaykita”, nispa.+ 20 Chaymi Jesus nirqa: “Qamkunaqa, ¿pi kasqaytataq ninkichik?”, nispa. Hinaptinmi Pedro nirqa: “Qamqa kanki Diospa churin Cristom*”, nispan.+ 21 Hinaspam paykunata rimapayaspan chunkay-chunkayta nirqa ama pimanpas willakunankupaq.+ 22 Jesusqa nirqataqmi: “Runapa churinqa tukuy imawanmi ñakarichisqa kanqa. Paytaqa qipanchanqakum autoridadkuna, riqsisqa sacerdotekuna hinaspa escribakunapas. Chaymantapas wañuchiptinkum+ kimsa punchawmanta kawsarimunqa”, nispa.+

23 Chaymantam llapallanta nirqa: “Pipas qatiwayta munaqqa amaña kikillanpaq kawsaspayá+ sapa punchaw ñakarichiqnin qirunta* hombrokuykuspa hinalla qatiwachun.+ 24 Pipas vidanta salvay munaqqa wañunqam, pipas ñuqarayku wañuqmi ichaqa kawsanqa.+ 25 Chaynaqa, ¿imatataq runaqa hurqukunman kay pachapi tukuy imatapas hayparuchkaspan wañuruspanqa utaq imapas pasaruptinqa?+ 26 Ñuqamanta hinaspa rimasqaykunamanta pinqakuqmantaqa runapa churinpas pinqakunqam kanchariyninpi chayamuspan. Pinqakunqataqmi hanaq pacha taytapa hinaspa chuya angelkunapa kanchariyninpi chayamuspanpas.+ 27 Chiqaptapunim nikichik, kaypi kaqkunamanta wakinqa manapunim wañunqakuchu Diospa gobiernonpi kamachiqta manaraq rikuchkaspankuqa”, nispa.+

28 Chaykuna rimasqanmanta yaqa pusaq punchaw pasaruptinmi Pedrota, Juanta hinaspa Santiagota pusarikuspan Jesusqa urquman qispirqa Diosta mañakuq.+ 29 Mañakuchkaptinmi rikchaynin tikrakururqa, pachanpas ñawita pinqachiq yuraq-yuraqmi rikurirurqa. 30 Karqataqmi paywan rimachkaq iskay qarikunapas, paykunam kasqaku Moiseswan Elias. 31 Paykunam kancharichkaq rikuriruspanku rimarqaku kay pachamanta Jesus imayna ripukunanmanta, chayqa kanan karqa Jerusalenpim.+ 32 Pedroñataqmi chaypi kaqkunapiwan puñuywan aysachikuchkarqaku, ichaqa rikchariruspankum rikururqaku Jesuspa kanchariyninta+ hinaspa paywan sayaq iskay qarikunata. 33 Chay qarikuna Jesuspa kasqanmanta pasakuchkaptinkum Jesusta Pedro nirqa: “Yachachikuq, ima sumaqmi kaypi kasqaykuqa, chayraykuyá kimsa carpata ruwarusaqku: Hukninta qampaq, hukninta Moisespaq, huknintañataq Eliaspaq”, nispa. Pedroqa manam cuentata qukurqachu imam rimasqantaqa. 34 Chaykunata rimachkaptinmi puyu rikuriramuspan llantuyninwan paykunata tapaykurqa. Puyupa chawpinpi rikuriruspankum mancharikurqaku. 35 Puyumantañataqmi kaynata nimurqa:+ “Paymi churiy, paymi akllasqay.+ Uyariychikyá”, nispa.+ 36 Chaynata rimaykamuptinmi Jesusqa sapallanña rikurirurqa. Paykunam ichaqa upallalla karqaku, hinaspam ima rikusqankutapas chay punchawkunapiqa pimanpas mana willakurqakuchu.+

37 Paqarintin urqumanta hamuptinkum achka-achka runakuna Jesuswan tupaq rirqaku.+ 38 Hinaptinmi paykuna ukumanta huknin runa qaparispan nirqa: “Yachachikuq, ama hina kaspaykiyá sapallan churiyta qawaykapamullaway,+ 39 paytam demonio hapiruspan qunqayllamanta qaparichin, pusuquta aqtuchispanmi chutaykachachispan heridaparun, ñakaytam kacharinpas. 40 Chaymi qatiqnikikunata ruegakurqani chay demoniota qarqunankupaq, ichaqa manam atirqakuchu”, nispa. 41 Jesusñataqmi nirqa: “Mana iñiyniyuq hinaspa mana allin runakuna*,+ ¿haykapikamataq qamkunawan kasaq hinaspa aguantasqaykichik? Churikita kayman pusamuway”, nispa.+ 42 Maypacham warma asuykuchkaptinmi demonioqa pampaman chamqaruspan llumpayta chutaykachachirqa. Jesusñataqmi chay demoniota qaqcharqa, hinaspam warmata sanoyarachispan taytanman quykurqa. 43 Chaymi llapallanku Diospa hatu-hatun atiyninwan admirasqallaña karqaku.

Tukuy chaykuna ruwasqanwan llapallanku admirasqallaña kachkaptinkum qatiqninkunata Jesus nirqa: 44 “Kay rimasqaykunata allinta uyarispaykichikyá ama qunqaychikchu. Runapa churinqa runakunamanmi entregasqa kanqa”, nispa.+ 45 Qatiqninkunam ichaqa chayna nisqanta mana entienderqakuchu. Chayqa karqa paykunapaq pakasqa kasqanraykum, manchakurqakutaqmi chay nisqanmanta tapuytapas.

46 Chaymantam paykunaqa atipanakuyta qallaykurqaku mayqinninku aswan riqsisqa kasqankumanta.+ 47 Jesusñataqmi sunqunkupi tantiasqankuta yachaspan warmachata qayaykuspan waqtanpi sayaykachirqa, 48 hinaspam paykunata nirqa: “Pipas sutiypi kay warmachata chaskiqqa ñuqatapas chaskiwanmi, pipas ñuqata chaskiqniyqa kachamuwaqniytapas chaskinmi.+ Llapallaykichikmanta sullka hina kaqmi riqsisqa kaqqa”, nispa.+

49 Chaymi Juan nirqa: “Yachachikuq, huk runatam rikumurqaniku qampa sutikipi demoniokuna qarquqta, hinaptinmi harkakurqaniku ñuqanchikwan mana purisqanrayku”, nispa.+ 50 Jesusñataqmi nirqa: “Amayá harkakuychikchu, pipas contranchikpi mana kaspaqa ñuqanchikwanmi kachkan”, nispa.

51 Hanaq pachaman rinanpaq punchaw hichpallaña kasqanraykum+ Jesusqa imaña kaptinpas Jerusalenman rinanpaq tantiarurqa. 52 Chaymi qatiqninkuna puntata rinankupaq nirqa. Hinaptinmi paykunaqa rispanku Samaria lawpi llaqtachaman chayarurqaku Jesuspaq tukuy imata alistanankupaq. 53 Chaypi runakunam ichaqa Jesusta mana chaskirqakuchu+ Jerusalenman rinanpaq tantiasqanrayku. 54 Qatiqnin Santiagowan Juanñataqmi+ chayta yacharuspanku nirqaku: “Señor, ¿munankichu hanaq pachamanta nina uraykamuspan kay runakunata chinkarachinanpaq ninaykuta?”, nispa.+ 55 Paymi ichaqa muyuriykuspan paykunata qaqcharqa. 56 Hinaptinmi huk llaqtachamanña rirqaku.

57 Ñanta richkaptinkuñataqmi huk runa Jesusta nirqa: “Maymanña riptikipas ñuqaqa qatisqaykim”, nispan. 58 Jesusñataqmi nirqa: “Atuqkunapaqa kanmi uchkun, alton pawaqkunapapas kantaqmi qistan*, runapa churinpam ichaqa mana kanchu maypi puñuykunanpaqpas”, nispa.+ 59 Chaymantam huk runatapas nirqa: “Qatiqniyyá kay”, nispan. Chay runañataqmi nirqa: “Señor suyaykuway, taytaytaraq puntataqa pamparamusaq”, nispa.+ 60 Jesusñataqmi nirqa: “Wañusqakunayá+ wañuqninkunataqa pampachunku, qamyá ichaqa rispayki Diospa gobiernonmanta tukuy hinastinpi willakamuy”, nispa.+ 61 Huk runapas kaynatam nirqa: “Señor qatisqaykim, ichaqa saqiykuwayraqyá wasiypi kaqkunamanta puntata despedikaykamunayta”, nispan. 62 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “Takllawan yapuchkaspan saqisqankunata qawariq runaqa+ manam Diospa gobiernonpaq hinachu”, nispa.+

10 Chaykunamantam Jesusqa 70 runakunata akllarqa, hinaspam iska-iskaytakama ñawpachirqa+ paypa rinan llapallan llaqtakunaman chaynataq llaqtachakunamanpas. 2 Hinaspam Jesusqa paykunata nirqa: “Cosechanapaqqa achkallañam kachkan, cosechaqkunam ichaqa aslla. Chakrayuqtayá niychik cosechanapaq llamkaqkunata kachamunanpaq.+ 3 Atuqkunapa*+ chawpinman ovejakunata kachachkaq hinam kachachkaykichik. Chaynaqa, ¡riychikyá! 4 Amayá apaychikchu alforjatapas, usutatapas+ nitaq qullqi waqaychana piskachatapas, amataqyá rimakuykuspapas ñanpiqa qipaychikchu. 5 Maypipas wasiman yaykuspaykichikqa puntataraqyá niychik: ‘Kay wasipiyá hawkayay kachun’, nispa.+ 6 Chay wasipi hawka kay munaq runa kaptinqa hawkayaynikichikmi paypi kanqa. Manachayqa hawkayaynikichikmi qamkunawan kanqa. 7 Yaykusqaykichik wasillapitaq qipakuychik+ imam qususqaykichikta mikuspa hinaspa tomaspa.+ Llamkaqqa pagontam chaskinan.+ Amayá huk wasimanta huk wasimanqa samapakuqqa riychikchu.

8 Chaymantapas, maypipas yaykusqaykichik llaqtapi chaskisuptikichikqa imam qususqaykichiktayá mikuychik, 9 hinaspayá chay llaqtapi unquqkunata sanoyachiychik, chaymantapas niychikyá: ‘Diospa gobiernonmi* hichpallaykichikpiña kachkan’, nispa.+ 10 Yaykusqaykichik llaqtapi mana chaskisuptikichikqa hatun callekunaman lluqsispayá niychik: 11 ‘Llaqtaykichikpa allpan chakiykuman huntaramusqantapas qamkuna yachanaykichikpaqmi taspikuniku.+ Chaywanpas yachaychikyá Diospa gobiernon hichparamusqanta’, nispa. 12 Nikichikmi, juicio punchawpiqa Sodoma llaqtamantapas aswan castigasqam kanqa chay llaqtaqa.+

13 ¡Imaynaraq kankichik Corazin llaqtawan Betsaida llaqta! Sichu Tiro llaqtapiwan Sidon llaqtapi kay admirakuypaq milagrokuna ruwakunman karqa, hinaptinqa unayñach qachqa pachawan* churakuspanku uchpapi tiyaspanku wanakunmanku karqa.+ 14 Chayraykum juicio punchawpiqa Tiro llaqtamantapas hinaspa Sidon llaqtamantapas aswan castigasqa kankichik. 15 ¡Capernaum llaqta! ¿Hanaq pachamanchu huqarisqa kanki? Manamá. ¡Wañusqakunapa kasqanmanmi* rinki!

16 Qamkunata uyariq runaqa ñuqatapas uyariwanmi.+ Qamkunata mana chaskisuqnikichikñataqmi ñuqatapas mana chaskiwanchu. Chaymantapas, ñuqata mana chaskiwaqniyqa kachamuwaqniytapas manam chaskinchu”, nispa.+

17 Chaymantam 70 qatiqninkunaqa kusisqallaña kutiramuspanku willakurqaku: “Señor, sutikipim demoniokunapas kasuwanku”, nispanku.+ 18 Chaymi Jesus paykunata nirqa: “Satanastam rikuruni hanaq pachamanta rayo hina wichimuchkaqta.+ 19 Ñuqamiki atiyta qurqaykichik culebrakunatawan atuq-atuq* urukunata sarupanaykichikpaq, enemigopa atiynintapas vencenaykichikpaq,+ qamkunataqa manapunim imapas imanasunkichikchu. 20 Amayá demoniokuna kasususqaykichikmantachu kusikuychikqa. Kusikuychikqa hanaq pachapi sutikichik qillqasqa kasqanmantayá”, nispa.+ 21 Hinaptinmi Jesusqa Diospa atiyninpa* yanapakuyninwan anchata kusikurqa, hinaspam nirqa: “Hanaq pachapipas kay pachapipas kamachiq taytalláy, hukkunapa qayllanpim hatunchayki, qamqa kaykunatam sumaqta pakaykunki yachayniyuqkunamantawan yuyaysapakunamanta,+ hinaspam qawaykachinki warmachakuna hina humilde runakunaman. Arí taytalláy, chayna kananpaqmá qamqa tantiarqankiña”, nispa.+ 22 Jesusqa nirqataqmi: “Tukuy imakunatam taytayqa quykuwan. Ñuqa churintaqa manam pipas riqsiwanchu aswanqa taytallaymi, chaynataqmi pim taytay kasqantaqa mana pipas allintaqa riqsinchu, aswanqa ñuqa churillanmi,+ hinaspapas churipa riqsichiyta munasqan runallam taytaytaqa riqsin”, nispa.+

23 Chaymantam qatiqninkunaman muyuriykuspan paykunallata nirqa: “Mayna kusisqam qawasqaykichikkunata qawaq runakunaqa.+ 24 Nikichikmi: Diosmanta achka willakuqkunawan* kamachiqkunam qawasqaykichikta rikuyta munarqaku, ichaqa manam rikurqakuchu.+ Uyarisqaykichiktapas uyariytam munarqaku, ichaqa manam uyarirqakuchu”, nispa.

25 Chaymantam Moisespa leyninmanta allin yachaq runa sayariykuspan pantachinanpaq nirqa: “Yachachikuq, ¿imatataq ruwanay wiñay kawsayta chaskinaypaq?”, nispan.+ 26 Jesusñataqmi nirqa: “¿Imataq qillqasqa kachkan Moisespa leyninpi? ¿Ima nintaq leesqaykipi?”, nispa. 27 Chay runañataqmi nirqa: “Kaynatam nin: ‘Jehova* Diosnikitam kuyanayki tukuy sunquykiwan, tukuy vidaykiwan*, tukuy kallpaykiwan hinaspa tukuy yuyaynikiwan’.+ ‘Runamasikitapas kuyanayki kikikita hinam’”, nispa.+ 28 Jesusñataqmi nirqa: “Allintam nirunki, hinalla chayta ruwaspaykiqa wiñay kawsaytam tarinki”, nispa.+

29 Ichaqa allin ruwaq kasqanta qawachiyta munaspanmi+ chay allin yachaq runaqa Jesusta nirqa: “Hinaptinqa, ¿pitaq runamasiyqa?”, nispan. 30 Chaymi Jesus nirqa: “Huk runam Jerusalenmanta Jerico llaqtaman richkaspan suwakunawan tuparurqa, hinaptinmi chay suwakunaqa pachanta llatanaruspanku llapa imanta qichururqaku, hinaspam maqaparuspanku wañunayachkaqtaña saqiruspa pasakurqaku. 31 Chay ñannintam huk sacerdote richkarqa, hinaspanmi rikuruspan huklawninta pasakurqa. 32 Leviy kasta runapas chaynintam richkarqa, hinaspanmi rikuruspan huklawninta pasakurqa. 33 Chayninta riq Samaria llaqtayuq+ runam ichaqa chay runapa kasqanman chayarurqa, hinaspanmi qawaykuspan llakipayaykurqa. 34 Chaymi asuykuspan aceitewan hinaspa vinowan heridankunata hampiykurqa, chaymantam latapawan wankuykurqa. Hinaspam asnonman sillaykachispan samapakuna wasiman apaspan atienderqa. 35 Chaymantam paqarintinta iskay denario* qullqita hurquykuspan wasiyuqman quykurqa hinaspam nirqa: ‘Atiendeykuy, kay qusqaymanta masta gastaptikiqa kutimuspaymi pagapusqayki’, nispa. 36 Chay kimsan runakunamantaqa, ¿mayqintaq suwakunapa makinman wichiykuqpa runamasinqa kanman?”, nispa.+ 37 Hinaptinmi chay runa nirqa: “Llakipayaykuqninmi”, nispan.+ Chaymi Jesus nirqa: “Chaynaqa qampas chaynatayá ruwamuy”, nispa.+

38 Chaymantam hinalla richkaptinku Jesusqa huk llaqtachaman yaykururqa. Chaypim wasinpi Marta+ samaykachirqa. 39 Martapam karqa Maria sutiyuq ñañan, paymi Jesuspa ñawpaqninpi tiyaykuspa rimasqanta uyarirqa. 40 Martam ichaqa tukuy ima ruwayniyuq kachkarqa. Chaymi Jesusman asuykuspan nirqa: “Señor, ¿manachu imapas qukusunki tukuy imata ruwanaypaq ñañay sapallayta saqiruwaptin? Yanapawananpaqyá niykuy”, nispa. 41 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “Marta, Marta, tukuy ima ruwayniyuq kaspaykim muspaypi hinaña kachkanki. 42 Manam tukuy imataraqchu ruwanaqa, aswanqa hukllatam. Mariaqa allinnin kaqtam akllakurun,+ chaytaqa manam pipas qichunqachu”, nispa.

11 Huk kutipim Jesusqa Diosta mañakuchkarqa, mañakuyta tukuruptinmi huknin qatiqnin nirqa: “Señor, yachaykachiwaykuyá Diosta mañakuyta imaynam Juanpas qatiqninkunata yachachisqanman hina”, nispa.

2 Hinaptinmi paykunata nirqa: “Mañakuspaykichikqa niychik: ‘Taytayku, sutikiyá chuyanchasqa kachun.+ Qamñayá kamachiwayku*.+ 3 Tantaykutayá kunan punchawpaq quwayku necesitasqaykuman hina.+ 4 Huchaykutapas pampachaykuwayku,+ ñuqaykupas mana allin ruwawaqniykutam* pampachaniku,+ amayá saqiychu tentasqa kanaykutaqa’”, nispa.+

5 Chaymantapas Jesusqa nirqam: “Sichu mayqannikichikpas chawpi tutata rispa amistadnikichikta niwaqchik: ‘Wawqilláy, aynillapiyá kimsa tantaykita quykullaway, 6 amistadniymi illasqanmanta kunallan chayaramun, hinaptinmi mana imallaypas kanchu payman quykunaypaq’, nispa. 7 Amistadninñataq wasi ukumanta nimunman: ‘Ama umayta nanachiwaychu, punkuqa llavewanñam wichqasqa kachkan, warmachaykunapas puñuchkanñam, manañam hatarimuymanchu imatapas qunaypaqqa’, nispa. 8 Chaymi qamkunata nikichik: Mana hatariyta munaspanpas mañapayasqanraykum+ hatarispan imapas munasqanta quykunqa. 9 Chayraykum nikichik: Hinallayá mañakuychik+ hinaptinqa qusunkichikmi, hinallayá maskaychik hinaspaqa tarinkichikmi, hinallayá punkuta takaychik hinaptinqa kichaykusunkichikmi.+ 10 Pipas mañakuqqa chaskinmi,+ pipas maskaqqa tarinmi, punku takaqpas kichaykachikunmi. 11 ¿Mayqinnikichiktaq churikichikman culebrata quykuwaqchik challwata mañakusuchkaptikichik?+ 12 Utaq, ¿atuq-atuq* uruta quykuwaqchik runtuta mañakusuchkaptikichik? 13 Qamkunaqa mana allin runakuna kachkaspaykichikpas allin kaqkunatam churikichikmanqa qunkichik. Hanaq pachapi kaq taytaqa ¡aswanraqchiki mañakuqninkunamanqa atiyninta* qunqa!”, nispa.+

14 Chaymantañataqmi huk runamanta qarqurqa mana rimachiq demoniota.+ Hinaptinmi demonio lluqsiruptin mana rimaq runaqa rimayta qallaykurqa. Chaywanmi llapa runakuna admirakurqaku.+ 15 Paykunamanta wakinñataqmi nirqaku: “Payqa demoniokunataqa qarqun demoniokunata kamachiq Belcebupa* atiyninwanmi”, nispa.+ 16 Wakinñataqmi Jesusta pantachiyta munaspanku nirqaku Diospa sutinpi milagrota ruwananpaq.+ 17 Chaymi Jesusqa piensasqankuta yachaspan+ paykunata nirqa: “Mayqin gobiernopas kikinpa contranpi rakinasqa kaspanqa chinkanmi, mayqin ayllupas rakinasqa kaspanqa manam huklla kaytaqa atinmanchu. 18 Chaynaqa, sichum satanas kikinpa contranpi rakinasqa kaspanqa, ¿imaynataq gobiernonqa takyanman? Qamkunam ninkichik Belcebupa yanapakuyninwan demoniokuna qarqusqayta. 19 Belcebupa yanapakuyninwan demoniokunata ñuqa qarquptiyqa, ¿pipa atiyninwantaq qamkunapa qatiqnikichikqa demoniokunata qarqun? Chayraykum paykuna juzgasunkichik. 20 Diospa atiyninwan* demoniokunata ñuqa qarquptiyqa+ chiqaptapunim gobiernonpaq Diospa promesankunaqa cumplikuchkanña, qamkunam ichaqa mana cuentatapas qukunkichikchu.+ 21 Allin armasqa kallpasapa runa wasinta waqaychaptinqa tukuy imankunapas allin waqaychasqam. 22 Ichaqa paymanta aswan kallpasaparaq contranpi hatariramuspanmi venceruspan peleananpaq kaqkunata qichurun, hinaspam chay runapa tukuy imanta aypun. 23 Pipas ñuqawan mana kaqqa contraypim kachkan, ñuqawan mana huñuqqa runakunatam ñuqamanta karunchachkan.+

24 Runamanta demonio lluqsiruspanqa mana yakupa kasqan sitionkunatam rin maypipas samaykunanpaq maskastin, mana tarispanñataqmi nin: ‘Wasiymanyá kutikusaq’, nispa.+ 25 Kutiruspanñataqmi wasitaqa tarirun sumaq pichasqata hinaspa sumaq allichasqata. 26 Chaymi chay demonioqa rispan pusan kikinmantapas aswan mana allin qanchis demoniokunataraq, hinaspanmi runaman yaykuruspa chaypi yachanku*. Chayraykum chay runapa imayna tarikusqanqa ñawpaqpi kasqanmantapas aswan mana allinraq rikurirun”, nispa.

27 Chaykunata rimachkaptinmi llapa runakunapa chawpinmanta huk warmi qayakamuspan nimurqa: “¡Mayna kusisqam wachakusuqniki hinaspa ñuñusuqniki warmiqa!”, nispa.+ 28 Jesusñataqmi nirqa: “Manam chaynachu. ¡Kusisqaqa kanku Diospa palabranta uyarispa kasukuqkunam!”, nispa.+

29 Llapa runakuna huñunasqa kachkaptinmi Jesusqa paykunata nirqa: “Kay tiempopi runakunaqa mana allin runakunam, paykunaqa milagro rikuytam munachkanku, ichaqa manam ima milagrotapas rikunqakuchu, aswanqa Jonaspa kaqllatam.+ 30 Imaynam Jonaspas+ señal hina karqa Ninive llaqtayuq runakunapaq, chaynam runapa churinpas kanqa kay tiempopi runakunapaq. 31 Sur lawpi nacionta kamachiq warmim+ juicio punchawpi kawsarimunqa kay tiempopi runakunawan kuska, hinaspam paykunata ninqa huchayuq kasqankuta. Chay warmiqa kay pachapa cantonmantaraqmi hamurqa kamachiq Salomonpa yachayninta uyariq. Ichaqa Salomonmantapas aswan riqsisqam kaypiqa kachkan.+ 32 Ninive llaqtayuq runakunapas juicio punchawpim kawsarimunqaku kay tiempopi runakunawan kuska, hinaspam kay tiempopi runakunata sentencianqaku, Ninive llaqtayuq runakunaqa Jonas willakuptinmi huchankumanta wanakurqaku.+ Ichaqa Jonasmantapas aswan respetanaraqmi kaypiqa kachkan. 33 Pipas mecherota ratarachispanqa manam pakanchu nitaq canasta ukumanchu churan, aswanqa alto patachamanmi+ churan yaykuqkunata achkinanpaq. 34 Cuerpoykipa achkinqa ñawikim, ñawiki huk hawaqllata qawaptinqa enteron cuerpoykim kancharichkan, ñawiki mana allinkunata qawaptinmi ichaqa cuerpoykipas tutayaypi kachkan.+ 35 Chaynaqa cuidakuyá, yanqañataq qampi kaq achki tutayay kanman. 36 Arí, sichum enteron cuerpoyki kancharinqa mana imaniraqllapas tutayayniyuq hinaptinqa cuerpoykim kancharinqa imaynam achkipas kanchasuchkankiman hina”, nispa.

37 Hinaptinmi rimayta tukuruptin huk fariseo* runa nirqa paywan mikunanpaq. Chaymi Jesusqa yaykuykuspan mesapi mikunanpaq tiyaykurqa. 38 Ichaqa mikunanpaq makinta mana mayllakusqanta* qawaspanmi chay fariseoqa admirakurqa.+ 39 Chaymi Jesusqa nirqa: “Fariseokuna: Qamkunaqa vasotawan platotam hawallanta mayllankichik. Qamkunapa sunquykichikpiqa kachkan imatapas llumpayta munapayaywan mana allinkuna ruwayllam.+ 40 ¡Yaw mana entiendeq runakuna! ¿Manachu hawanta ruwaqqa ukuntapas ruwarqa? 41 Hinaptinqa, wakchakunapaq imatapas ruwaspaqa sunqumantayá quychik, chaynapim tukuy imapas qamkunapaq limpio kanqa. 42 ¡Imaynaraq kankichik fariseokuna! Qamkunaqa hierbabuenamanta, rudamanta hinaspa huertapi yuyukunamantam diezmota* qunkichik,+ ichaqa qunqarunkichikmi Diosqa allin ruwaq kasqantawan kuyapayakuq kasqanta. Kaykunataqa kasukunaykichikmi karqa wakin kamachikuykunatapas mana qunqaspa.+ 43 ¡Imaynaraq kankichik fariseokuna! Qamkunaqa anchatam munankichik huñunakuna wasikunaman* yaykuspa punta* asientonkunapi tiyayta hinaspa plazakunapi rimaykusunaykichikta.+ 44 ¡Imaynaraq kankichik! Qamkunaqa mana rikuylla sepulturakuna hinam kankichik,+ chaymi runakunaqa mana yachaspanku chay sepulturapa hawanta purinku”, nispa.

45 Hinaptinmi Moisespa leynin yachaqkunamanta huknin nirqa: “Yachachikuq, kaykunata nispaykiqa ñuqaykutapas insultawachkankikum”, nispa. 46 Jesusñataqmi nirqa: “Moisespa leyninmanta yachaqkuna, qamkunapas ¡imaynaraq kankichik! Qamkunaqa runakunamanmi churkunkichik sasa apana qipikunata, qamkunam ichaqa huknin dedollaykichikwanpas mana tupayllapas-tupaykunkichikchu.+

47 ¡Imaynaraq kankichik! Qamkunaqa Diosmanta willakuqkunapa* sepulturantam ruwankichik, ichaqa abueloykichikkunam paykunata wañuchirqaku.+ 48 Qamkunaqa abueloykichikkunapa ima ruwasqankuta yachachkaspapas paykunatam allinpaq hapinkichik, paykunaqa Diosmanta willakuqkunatam wañuchirqaku,+ qamkunañataqmi sepulturanta ruwankichik. 49 Chaymi Diosqa yachaywan nirqa: ‘Paykunamanmi kachasaq ñuqamanta willakuqkunata hinaspa apostolkunata, paykunam wakinkunata wañuchinqaku, wakinkutañataqmi ñakarichinankupaq qatikachanqaku, 50 chaynapi kay tiempopi runakuna castigasqa kanankupaq, castigasqaqa kanqaku runakuna rikurimusqanmantapacha* Diosmanta llapallan willakuqkunata wañuchisqankumantam.+ 51 Wañuchirqakuqa Abelmanta+ qallaykuspa Zacariaskamam, Zacariastaqa wañuchirqaku Diospa wasinmanta* altarman rinapim’, nispa.+ Arí, kay tiempopi runakunaqa castigasqam kanqaku.

52 ¡Imaynaraq kankichik Moisespa leyninta yachaqkuna! Qamkunaqa yachaypa llaventam qichurunkichik, manam kikikichikpas yaykunkichikchu, yaykuqkunatapas harkakunkichikmi”, nispa.+

53 Chaymanta lluqsiruptinmi escribakunawan fariseokuna chawpicharuspanku tapupayarqaku 54 imallatapas niptin contranpi imatapas ninankupaq.+

12 Wara-waranqantin llapa runakuna sarunakunankukama huñunakaramuptinkum Jesusqa rimayta qallaykuspan qatiqninkunata nirqa: “Cuidakuychikyá fariseokunapa levaduranmanta, chayqa iskay uya kayninkum.+ 2 Manam imapas suma-sumaq pakasqaqa kanchu mana yachanapaq hinaqa, chaynataqmi mana yachanapaq kaqkunapas yachasqa kanqa.+ 3 Chaynaqa, tutayaypi imapas rimasqaykichikqa punchawpim uyarikunqa, wasikichik ukupi upallalla rimasqaykichikpas wasipa hawanmantam* willakusqa kanqa. 4 Chaymantapas nikichikmi, kuyasqay amistadllaykuna,+ amayá manchakuychikchu cuerpoykichik wañuchiqkunataqa, paykunaqa chay ruwayllatam atinmanku.+ 5 Ñuqam ichaqa nisqaykichik pita manchakunaykichikmanta. Manchakuychikqa wañurachispanpas qalaypaq chinkachinanpaq* atiyniyuq kaqtayá.+ Arí, paytayá manchakuychikqa.+ 6 ¿Manachu pichqa pichinkuchakunata mana ancha valorniyuq iskay qullqillapaq* rantikunku*? Chayna kaptinpas Diosqa manam hukllantapas qunqanchu.+ 7 Ichaqa, qamkunapa umaykichikpi chukchaykichikpas llapallanmi yupasqa kachkan.+ Amayá manchakuychikchu, qamkunaqa achka pichinkuchakunamantapas aswan valorniyuqmi kankichik.+

8 Nikichiktaqmi, pipas runakunapa qayllanpi ñuqata riqsiwaqniytaqa+ runapa churinpas Diospa angelninkunapa qayllanpim riqsinqa.+ 9 Runakunapa qayllanpi negawaqniymi ichaqa Diospa angelninkunapa qayllanpipas negasqa kanqa.+ 10 Pipas runapa churinpa contranpi rimaqqa pampachasqam kanqa, chuya espiritupa* contranpi mana allin rimaqmi ichaqa mana pampachasqachu kanqa.+ 11 Chaymantapas huñunasqa runakunaman*, kamachiqkunaman hinaspa autoridadkunaman pusasqa kaspaykichikqa amayá llakikuychikchu imaynata hinaspa ima ninaykichikmantaqa,+ 12 chayllam atiyninwan* Dios yachachisunkichik imakuna rimanaykichiktaqa”, nispa.+

13 Chaymantam runakuna ukumanta hukkaqnin nirqa: “Yachachikuq, wawqiyta niykapuway herenciata ñuqaman rakiwananpaq”, nispa. 14 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “Yaw runa, ¿pitaq churaruwan qamkunapa jueznikichik utaq herencia rakipusuqnikichik kanaypaq?”, nispa. 15 Chaymantañataqmi paykunata nirqa: “Allintayá qawakuychik hinaspa cuidakuychik imatapas munapayaymanta,+ runapa vidanqa tukuy imayuq kaptinpas manam kapuqninkunamantachu kanqa”, nispa.+ 16 Hinaspanmi huk rikchanachiywan paykunata nirqa: “Huk apu runapam kawsaynin alli-allinta qispirurqa. 17 Hinaptinmi chay runaqa sunqullanpi nirqa: ‘Cosechasqayta maypi churanaypaqpas manam kanchu. Kunanqa, ¿imatataq ruwasaq?’, nispa. 18 Hinaspam nirqa: ‘Kaytayá ruwasaq:+ Kawsay churanaykunata paskaruspayá aswan hatuntaña ruwarusaq, hinaspayá chayman huñusaq lliw kawsayniytawan tukuy imaykunata, 19 hinaspam nikusaq: “Kunanqa, unay watapaqmi tukuy imaykikuna achkallaña kachkan, chaynaqa hawkallañayá kawsakuy, mikukuy, tomakuy hinaspa kusikuy”’, nispay. 20 Chay runatañataqmi Dios nirqa: ‘Yaw mana yuyayniyuq runa, kunan tutam wañuchisunki. Hinaptinqa, ¿pipaqtaq kanqa tukuy huñusqaykiqa?’, nispa.+ 21 Chaynam Diospaq mana imayuq kaspan kikillanpaq tukuy imata huñuq runaqa”, nispa.+

22 Hinaspanmi qatiqninkunata Jesus nirqa: “Chayraykum nikichik: Amañayá vidaykichikmantaqa llakikuychikchu ‘¡imataraq mikusaq!’ nispaqa. Nitaq cuerpoykichikmantapas ‘¡imawanraq pachakusaq!’ nispaqa.+ 23 Mikuymantaqa vidaykichikmi astawanqa valen, pachamantapas cuerpoykichikmi astawanqa valen. 24 Qawaychik alton pawaqkunata*: Paykunaqa manam tarpunkuchu nitaq cosechankuchu, manataqmi kanchu kawsay churananku wasinkupas nitaq taqinkupas. Chaywanpas Diosmi paykunamanqa mikuchin.+ ¿Manachu qamkunaqa alton pawaqkunamantapas astawan valenkichik?+ 25 ¿Mayqinnikichiktaq llumpayta llakikusqaykichikrayku huk punchawllatapas* vidaykichikman yaparuwaqchik? 26 Chayllatapas ruwayta mana atichkaspaqa, ¿imanasqataq wakin kaqkunamantaqa llakikunkichik?+ 27 Qawaychiktaqyá waytakunapa imayna wiñasqanta. Waytakunaqa manam afanakunkuchu nitaq puchkankuchu, ichaqa Salomonpas manam apu kachkaspanpas huknin wayta hinallapas pachakurqachu.+ 28 ¡Pisi iñiyniyuq runakuna! Waytakunaqa kunan kachkaspanpas paqarinqa ninamanmi wischuykachikun. Chaynaqa, purun waytakunatapas chaynata Dios pachachichkaspanqa, ¡astawanraqchiki qamkunataqa pachachisunkichik! 29 Chaynaqa amañayá llakikuychikchu: ‘¡Imataraq mikusun, imataraq tomasun!’, nispaqa. Amataqyá llakisqallañaqa nitaq hukmanyasqallañaqa kaychikchu.+ 30 Diosta mana yupaychaq runakunam tukuy chaykunamantaqa llumpayta llakikunku, hanaq pachapi taytaykichikqa yachanmi chaykuna pisipususqaykichiktaqa.+ 31 Chaynaqa, kamachiwaqninchik Diospa munaynintayá puntataqa ruwaychik*, hinaptinqa qusunkichikmi imam pisipususqaykichiktaqa.+

32 Aslla kaq ovejakuna, ama manchakuychikchu,+ hanaq pachapi taytaykichikmi anchata munachkan gobiernon qusuynikichikta.+ 33 Imapas kapuqnikichikta rantikuspayá wakchakunata yanapaychik.+ Chaymantapas mana mawkayaq wayqatayá qullqikichikpaq ruwaychik, kapuqnikichiktayá hanaq pachapi huñuychik,+ chaypiqa manam tukunqachu, manataqmi suwapas asuykunqachu nitaq puyu urupas tukunqachu. 34 Maypim kapuqnikichikpa kasqanpim sunquykichikpas kanqa.

35 Qamkunaqa pachasqa kaspayá listolla kaychik,+ mecheroykichikpas ratachisqayá kachun,+ 36 hinaspayá casamientomanta patronnin kutimuqta+ suyaq runakuna hina kaychik,+ paykunam patronnin chayamuspan punkuta tacaykamuptin chaylla kichanku. 37 ¡Mayna kusisqam rikchan-rikchanlla kachkaqta patronninpa tarimusqan sirvientekunaqa! Chiqaptapunim nikichik, patronmi servinanpaq pachanta hinakuykuspan paykunataqa mesapi tiyaykachinqa, hinaspam asuykuspan kikin servinqa. 38 Kusisqataqmá kanku llumpay tutaña* utaq chawpi tuta pasaytaña* patronnin chayamuspan rikchan-rikchanlla kachkaqta tarimuptinpas. 39 Aswanqa kaytayá yachaychik: Sichum wasiyuq yachanman karqa imay hora wasinman suwa hamunanta, hinaspaqa manachá wasintaqa suwachikunmanchu karqa.+ 40 Chaynaqa qamkunapas listollayá kaychik, mana piensasqaykichik horapim runapa churinqa hamunqa”, nispa.+

41 Hinaptinmi Pedro nirqa: “Señor, ¿kay rikchanachiytaqa niwankiku ñuqallaykumanchu icha lliwmanchu?”, nispa. 42 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “¿Pitaq wasimanta nanachikuq allin ruwaq yuyayniyuq sirvienteqa? Paytam patronnin churanqa llapa sirvientenkunaman mikunanta tiempollanpi mikuchinanpaq.+ 43 ¡Mayna kusisqam chay sirvienteqa patronnin chayaramuspan chayna ruwachkaqta tarimuptinqa! 44 Chiqaptapunim nikichik, tukuy kapuqninkunatam chay sirvientepa makinman churaykunqa. 45 Ichaqa, sichu haykapipas chay sirviente sunqunpi ninman: ‘Patronniyqa unamuchkanmi’, nispan. Hinaspañataq qallaykunman mikukuyta, tomakuyta, sinkakuyta chaynataq qaritapas warmitapas sirvientekuna maqayta,+ 46 hinaptinqa mana suyasqan punchaw hinaspa mana yachasqan horapi patronnin chayaramuspanmi as-allinta castiganqa, hinaspanmi mana kasukuqkunapa kasqanman wischuykunqa. 47 Chaynaqa, patronninpa imam munasqanta yachachkaspan mana ruwaq hinaspa mana alistakuq sirvienteqa as-allin maqapasqam kanqa.+ 48 Mana entiendesqanrayku maqapanapaq hina imapas ruwaq sirvientem ichaqa mana llumpay maqasqachu kanqa. Chaynaqa, pipas achkata chaskiqqa achkanpi mañasqam kanqa, tukuy imamanta cuentallikunanpaq churasqa kaqmantaqa aswan achkataraqmi mañana kanqa.+

49 Ñuqaqa hamurqani kay pachapi nina ratachiqmi, ninaqa ratachkasqañataq hinaptinqa ¿imataraqtaq munayman? 50 Chiqaptapunim bautizakunay kanqa bautizakunay kaqwan, ichaqa chaykamam llumpay llakisqa kasaq.+ 51 ¿Kay pachapi hawkayay kananpaq hamusqaytachu piensankichik? Manam. Hamurqaniqa rakinakuy kananpaqmi.+ 52 Kunanmanta qipamanmi huk wasillapi pichqa runakuna rakinasqa kanqaku. Kimsam iskaypa contranpi kanqa, iskayñataqmi kimsapa contranpi: 53 Taytam qari churinpa contranpi kanqa, churinñataqmi taytanpa contranpi kanqa. Mamanmi warmi wawanpa contranpi kanqa, warmi wawanñataqmi mamanpa contranpi kanqa. Suedram llumchuyninpa contranpi kanqa, llumchuyñataqmi suedranpa contranpi kanqa”, nispa.+

54 Chaymantapas achkallaña runakunatam nirqa: “Intipa siqaykunan lawmanta puyu rikurimuptinmi chaylla ninkichik: ‘¡Manchakuypaq wayram hamukuchkan!’, nispa. Hinaptinmi nisqaykichikman hina chayamun. 55 Sur lawmanta wayramuptinñataqmi ninkichik: ‘Llumpa-llumpaytam rupamunqa’, nispa. Hinaptinmi nisqaykichikman hina rupamun. 56 ¡Yaw iskay uyakuna! Qamkunaqa cielotawan kay pachata qawaspaykichikmi yachankichik imayna tiempo kananta, hinachkaptinqa ¿imaynamá manaqa yachankichikchu imanasqa kay tiempopi imapas pasasqantaqa?+ 57 Chaymantapas, ¿imanasqataq kikikichikmantaqa mana yachankichikchu imam allin ruway kasqantaqa? 58 ¿Manachu quejakusuqnikiwanqa manaraq autoridadman chayachkaspayki ñanllapiraq paywan allichanaykipaq kallpanchakunki? Chaynatam ruwanki juezman mana pusasunaykipaq, juezqa juzgadopi guardiamanmi quykusunki, payñataqmi carcelman churasunki.+ 59 Ñuqam niki: Chay carcelmantaqa manam lluqsinkichu puchuq qullqichaykitapas* paganaykikama”, nispa.

13 Chay punchawkunapim chaypi kaqkunamanta wakin Jesusman willakurqaku Galilea law runakuna ofrendankuta quchkaptinku chay runakunata Pilato wañurachisqanmanta. 2 Hinaptinmi paykunata Jesus nirqa: “¿Qamkunaqa piensankichikchu chayna wañuchisqa Galilea runakuna wakin Galilea runakunamantapas aswan huchasaparaq kasqankuta? 3 Manam chaynachu. Qamkunapas mana wanakuspaykichikqa llapallaykichikmi paykuna hina chinkachisqa kankichik.+ 4 Utaq, ¿piensankichikchu Siloampi torre ñitiruptin 18 wañuq runakuna Jerusalenpi llapallan runakunamantapas aswan huchasaparaq* kasqankuta? 5 Manam chaynachu. Qamkunapas llapallaykichikmi mana wanakuspaykichikqa paykuna hina chinkachisqa kankichik”, nispa.

6 Chaymantam huk rikchanachiyta paykunaman willaspan nirqa: “Huk runapam uvas chakranpi higos sacha tarpusqan karqa. Paymi rurunta maskaq rispan mana tarirqachu.+ 7 Chaymi uvas chakranpi llamkaqta nirqa: ‘Kimsa watañam kay higospa rurunta maskaq hamuni, ichaqa manam tarinichu. ¡Kuchuruyñayá! ¿Imanasqamá yanqaqa kichkichakunman?’, nispa. 8 Hinaptinmi chakrapi llamkaq nirqa: ‘Patronlláy, huk watatawanraqyá saqiykuy. Muyuriqninta aspiruspayá wanuta hinarusaq, 9 chaywan ruruptinqa allinmi kanqa, manachayqa kuchurunkichiki’”, nispa.+

10 Samana punchawpim* Jesusqa huñunakuna wasipi* yachachichkarqa. 11 Chaypim kachkarqa 18 wataña demoniopa ñakarichisqan warmi, paymi derechakuyta mana atispan kurkunpalla karqa. 12 Jesusñataqmi chay warmita qawaykuspan nirqa: “Mamáy, chay unquynikimantam sanoña kanki”, nispan.+ 13 Hinaspanmi makinkunata payman churaykuptin warmiqa chaylla derechakuruspan Diosta hatunchayta qallaykurqa. 14 Huñunakuna wasipi kamachiq runam ichaqa samana punchawpi Jesuspa sanoyachisqanmanta piñakuspan runakunata nirqa: “Suqta punchawmi llamkanapaq punchawkunaqa,+ chay punchawkunapiyá hamuychik hinaspa sanoyachisqa kaychik, amayá samana punchawpichu”, nispan.+ 15 Jesusñataqmi nirqa: “¡Yaw iskay uyakuna!+ ¿Manachum qamkunaqa samana punchawpi toroykichikta utaq asnoykichikta kacharispa yaku tomachiq pusankichik?+ 16 Abrahanpa mirayninmanta kaq kay warmitam 18 wataña satanas ñakarichirqa. ¿Chaychu samana punchawña kachkaptinpas mana sanoyaykachiyman?”, nispa. 17 Chaynata Jesus niptinmi lliw enemigonkuna pinqakuyta qallaykurqaku, llapa runakunam ichaqa Jesuspa admirakuypaq tukuy ima ruwasqanwan kusikurqaku.+

18 Jesusqa nirqataqmi: “¿Imaman rikchakuqtaq kanman Diospa gobiernonqa* hinaspa imawantaq tupachiyman? 19 Chayqa rikchakun huertanpi runapa tarpusqan mostaza mugumanmi. Chay muguqa wiñaruspanmi sacha hina rikurirun, hinaptinmi alton pawaqkunapas kallmankunapi qistachakunku*”, nispa.+

20 Nirqataqmi: “¿Imawantaq rikchanachisaq Diospa gobiernonta? 21 Chayqa rikchakun lliw masa puqunanpaq huk warmipa kimsa tupuy* harinapi chapurusqan levaduramanmi”, nispa.+

22 Chaymantapas Jesusqa Jerusalenman ristinmi llaqtan-llaqtan hinaspa llaqtachakunapi yachachirqa. 23 Hinaptinmi huk runa Jesusta nirqa: “Señor, ¿asllachu salvakunqaku?”, nispa. Jesusñataqmi nirqa: 24 “Kallpanchakuychikyá kichki punkunta yaykunaykichikpaq.+ Nikichikmi, achkallañam yaykuyta munanqaku, ichaqa manam atinqakuchu. 25 Wasiyuq hatariruspan punkunta llavewan wichqaruptinqa qamkunam hawapi qiparunkichik, hinaspam punku takayta qallaykunkichik: ‘Señor kichaykamullawayku’, nispa.+ Hinaptinmi wasiyuqqa nisunkichik: ‘Manam riqsikichikchu’, nispa. 26 Hinaptinmi qamkunaqa ninkichik: ‘Ñawpaqnikipim mikurqaniku hinaspa tomarqaniku, calleykupim yachachirqankipas’, nispa.+ 27 Chaymi wasiyuq nisunkichik: ‘¡Manam riqsikichikchu, pasawaychik qayllaymanta llapallaykichik mana allin ruwaqkuna!’, nispa. 28 Hinaptinmi qamkunaqa waqankichik hinaspa kiruykichiktapas kirichichichinkichik* Diospa gobiernonpi Abrahanta, Isaacta, Jacobta hinaspa Diosmanta llapallan willakuqkunata* qawaspaykichik, qamkunam ichaqa hawapi kankichik.+ 29 Chaymantapas runakunam hamunqaku intipa qispimunan hinaspa intipa siqaykunan lawmanta chaynataq norte hinaspa sur lawmanta, hinaspam Diospa gobiernonpi mikunankupaq mesapi tiyaykunqaku. 30 Qipapi kaqkunam puntapi kanqaku, puntapi kaqkunañataqmi qipapi kanqaku”, nispa.+

31 Chayna kachkaptinmi wakin fariseokuna Jesusman asuykuspa nirqaku: “Kaymanta pasakuy, Herodesmi wañuchiyta munasuchkanki”, nispa. 32 Hinaptinmi payñataq nirqa: “Rispaykichikyá chay atuqta nimuychik: ‘Payqa demoniokunatam qarquchkan hinaspam kunanpas paqarinpas unquqkunata sanoyachinqa, minchañam tukunqa’, nispaykichik. 33 Chayna kaptinpas ñuqaqa kunanpas paqarinpas chaynataq minchapas maymi rinaytam hinalla rinay, Diosmanta willakuqqa manam Jerusalenmanta hawapiqa wañuchisqachu kanan.+ 34 Jerusalen runakuna, qamkunaqa Diosmanta willakuqkunatam wañuchinkichik.+ Qamkunaman kachamusqa runakunatam rumikunawan chuqapankichik. ¡Rapran ukupi llapallan chiwchichankunata huñuchkaq wallpa hinam qamkunata achka kutipi huñuyta munarqaykichik, ichaqa manam munarqankichikchu!+ 35 Chayraykum Diosqa wasikichikta saqirun.+ Nikichikmi, manapunim rikuwankichikchu ‘bendecisqayá kachun Jehova* Diospa sutinpi hamuqqa’ ninaykichikkama”, nispa.+

14 Huk kutipim Jesusqa kamachiq fariseopa wasinman samana punchawpi* mikuq yaykurqa, chay wasipi kaqkunañataqmi Jesusta qawarayarqaku. 2 Paypa ñawpaqninpim kachkarqa chakinpas makinpas punkisqa* runa. 3 Hinaptinmi Jesusqa Moisespa leyninmanta yachaqkunata hinaspa fariseokunata nirqa: “Leypa nisqanman hinaqa, ¿allinchu kanman samana punchawpi sanoyachiy icha manachu?”, nispan.+ 4 Paykunañataqmi mana imatapas rimarirqakuchu, hinaptinmi Jesusqa chay runapa hawanman makinta churaykuspan sanoyarachirqa, hinaspam pasakunanpaq nirqa. 5 Chaymantañataqmi paykunata nirqa: “Qamkunamanta, ¿mayqinnikichiktaq churikichik utaq toroykichik uchkuman wichiykuptin+ samana punchawpi chaylla mana hurqunkichikchu?”, nispa.+ 6 Hinaptinmi mana imatapas niyta atirqakuchu.

7 Jesusqa qawarqataqmi invitasqa runakuna riqsisqa runakunapa tiyanankuta akllakusqankuta,+ chaymi rikchanachiywan paykunata nirqa: 8 “Casarakuy convidoman rinaykipaq pipas invitasuptikiqa, amayá riqsisqa runakunapa tiyananpiqa tiyaruychu.+ Ichapas invitasuqnikiqa qanmanta aswan riqsisqa runataraq convidomanqa invitarqa, 9 hinaptinmi convidoman invitasuqniki hamuruspan nisunkiman: ‘Paymi kaypiqa tiyanqa’, nispa. Hinaptinmi qamñataq pinqakuymanta qipallapiña tiyawaq. 10 Invitasqa kaspaykiqa qipallapiyá tiyakuy, chaynapi invitasuqniki hamuruspan ‘taytáy ñawpaqpi qamqa tiyakamuy’ nisunaykipaq. Hinaptinqa llapallan invitasqa kaqkunapa qayllanpim allin kanki.+ 11 Pipas hatunchakuqqa humillasqam kanqa, pipas humilde kaqmi ichaqa hatunchasqa kanqa”, nispa.+

12 Chaymantam mikuyman qayaqnin runatapas Jesusqa nirqa: “Mikunanpaq utaq cenananpaq pitapas qayaspaykiqa amayá amistadnikikunatawan wawqikikunallatachu qayayqa nitaq aylluykikunatawan apu vecinollaykikunatachu. Ichapas paykunaqa haykapipas wasinman mikunaykipaq qayaykusunkiman. 13 Mikuyman qayaspaykiqa qayayá wakchakunata, wiqrukunata*, qiwi makiyuqkunata hinaspa ñawsakunata,+ 14 hinaspaqa kusisqam kanki, paykunapaqa manam imanpas kanchu kutichipusunaykipaq. Pagoykitaqa chaskinki allin runakuna kawsarimuptinmi”, nispa.+

15 Chay wasipi mikunankupaq qayasqakunamanta hukninmi chayta uyariruspan Jesusta nirqa: “Kusisqamá pipas Diospa gobiernonpi* tantata mikuqqa”, nispa.

16 Hinaptinmi Jesusqa nirqa: “Huk runam tukuy imata yanuchispan+ achka runakunata nirqa wasinman mikuq rinankupaq. 17 Mikuy hora chayaramuptinmi chay runaqa sirviententa nirqa ‘hamuychik tukuy imam listoña kachkan’ nispa invitasqakunata nimunanpaq. 18 Hinaptinmi mana rinankupaq llapallanku nirqaku.+ Punta kaqmi nirqa: ‘Pampachaykullaway, rantisqay chakrata qawaqmi rinay kachkan’, nispa. 19 Hukninpas nirqam: ‘Pampachaykullaway, pichqa yunda torotam rantiruni chaymi qawamunay kachkan’, nispa.+ 20 Hukninñataqmi nirqa: ‘Chayllaraqmi casarakuruni chaymi hamuyta mana atiymanchu’, nispa. 21 Chaymi sirvienteqa kutispan patronman tukuy chaykunata willarqa. Hinaptinmi patronqa piñakuspan sirviententa nirqa: ‘Hatun callekunaman hinaspa kichki callekunaman rispaykiyá pusamuy: Wakchakunata, suchukunata, qiwi makiyuqkunata, ñawsakunata hinaspa wiqrukunata’, nispa. 22 Sirviente kutiramuspanmi nirqa: ‘Patronlláy, kamachiwasqaykiman hinam pusaramuni, chaywanpas wasikiqa manaraqmi huntanraqchu’, nispa. 23 Patronñataqmi sirviententa nirqa: ‘Chaynaqa ñankunaman hinaspa chakrakunaman rispaykiyá runakunataqa pusamuypuni wasiy hunta kananpaq.+ 24 Manam ñawpaq qayasqay runakunamantaqa mayqinpas mikuyniytaqa mallinqachu’”, nispa.+

25 Chaymantam achkallaña runakuna Jesuswan kuska richkarqaku, hinaptinmi paykunaman muyuriykuspan nirqa: 26 “Ñuqaman hamuqmanta pipas: Taytanta, mamanta, warminta, churinkunata, wawqi-paninkunata hinaspa kikinpa vidantapas+ mana chiqnispanqa manam qatiqniyqa kanmanchu.+ 27 Pipas ñakarichiqnin qirunta* mana qipispan qatiwaqniyqa manam qatiqniyqa kanmanchu.+ 28 Mayqannikichikpas wasi* hatarichiyta munaspanqa tiyaykuspanmi puntataraq hayka gastananmanta tantian: ‘¿Qispirachinaykamachu llapa imay hayparuwanqa?’, nispan. 29 Manachayqa cimientota churaruspanmi mana qispichinmanchu, hinaptinmi llapallan rikuqninkuna payta asipayanmanku, 30 hinaspam ninmanku: ‘Kay runaqa hatarichiyta qallaykuspanmi mana tukunchu’, nispanku. 31 Kamachiqqa manaraq guerraman richkaspanmi tiyaykuspan puntata hukkunata tapukun, tapukunqa 10.000 soldadonkunawan 20.000 soldadoyuq kamachiq enemigonta vencey utaq mana vencey atinanmantam. 32 Mana atiq hina kaspanqa enemigon karullapiraq kachkaptinmi comisionta kachan hawkallaña kanankupaq. 33 Chaynaqa, manam mayqinnikichikpas qatiqniyqa kawaqchikchu tukuy imaykichikta mana saqispaqa.+

34 Kachiqa allinpunim, ichaqa qamyayaruptinqa ¿imaynatamá kaqmantaqa puchquyachiwaqchik?+ 35 Manañam servinchu allpapaqpas nitaq wanupaqpas, aswanqa wischunallapaqñam. Pipas rinriyuqqa uyarichunyá”, nispa.+

15 Chaymantam llapallan impuesto cobraqkuna hinaspa huchasapakuna Jesusman asuykurqaku uyarinankupaq.+ 2 Fariseokunawan escribakunañataqmi ninakurqaku: “Kay runaqa huchasapakunatam kusikuywan chaskiykun hinaspam paykunawan mikun”, nispanku. 3 Chaymi payqa rikchanachiyta paykunaman willaspan nirqa: 4 “Mayqannikichikpapas 100 ovejamanta huknin chinkaruptinqa, 99 ovejakunata chunniqpi saqiykuspanmi chinkaq ovejata tarimunankama maskamun.+ 5 Tariruspanñataqmi kusisqa hombrorikamun. 6 Wasinman chayaruspanñataqmi amistadninkunatawan vecinonkunata qayaykuspan nin: ‘Ñuqawanyá kusikuychik, chinkasqa ovejaytam tariramuni’, nispa.+ 7 Hanaq pachapim chaymantapas aswan kusikuyraq kanqa chullallapas huchasapa runa wanakuptinqa,+ mana wanakuyta necesitaq allin ruwaq 99 runakunamantaqa.

8 ¿Manachu pi warmipas dracma* sutiyuq chunka qullqinmanta huknin chinkaruptinqa mecherota ratachispan wasinta pichan hinaspa tarinankama kuchun-kuchun maskan? 9 Tariruspanñataqmi amistadnin warmikunatawan vecinankunata qayaspan nin: ‘Ñuqawanyá kusikuychik, dracma* sutiyuq chinkasqa qullqiytam tariruni’, nispa. 10 Chaynatam Diospa angelninkunapas kusikunku chullallapas huchasapa runa wanakuptinqa”, nispa.+

11 Chaymantam nirqa: “Huk runapam karqa iskay churinkuna. 12 Sullka kaqmi taytanta nirqa: ‘Taytáy, herenciaytayá quykuway’, nispa. Hinaptinmi taytanqa llapa imankunata churinkunaman quykarirqa. 13 Chaymantam, iskay-kimsa punchawkunallamanta sullka kaq churinqa tukuy imanta aparikuspan karu nacionman ripukurqa, chaypim mana allinta kawsaspan tukuy imanta tukururqa. 14 Tukuy iman tukuruptinmi chay nacionpi hatun muchuy* karurqa, hinaptinmi payqa mana imayuq qiparurqa. 15 Chaymi payqa chay llaqtapi huk runata nirqa llamkayta qunanpaq, hinaptinmi chay runaqa chakranman kacharqa kuchinkunata michipamunanpaq.+ 16 Chaypim yarqaymanta kaspan kuchipa mikusqan algarrobo sachapa ruruntapas mikuyta munarqa, chaywanpas manam pipas imallatapas haywaykurqachu.

17 Yuyaymanaspanñataqmi nirqa: ‘Taytaypaq llamkaqkunaqa manam mikuymantaqa usunkuchu, ñuqañataqmi kaypi yarqaymanta wañuruchkaniña. 18 Taytaypa kasqanmanyá kutikusaq, hinaspam nisaq: “Taytáy, hanaq pacha Diospa contranpiwan qampa contraykipim huchallikuruni. 19 Manañam ‘churilláy’ niwanaykipaq hinañachu kani. Huknin llamkapakusuqniki runata hinallañayá chaskiykuway”’, nispa. 20 Chaymi payqa taytanpa kasqanman kutirqa. Karullapiraq kachkaptinmi taytanqa rikuruspan llakirikurqa, chaymi kallpaspan* kusikuyllawanña abrazaykurqa hinaspa kuyakuywan muchaykurqa. 21 Hinaptinmi churinqa taytanta nirqa: ‘Taytáy, hanaq pacha Diospa contranpiwan qampa contraykipim huchallikuruni.+ Manañam “churilláy” niwanaykipaq hinañachu kallani’, nispa. 22 Chaymi taytanqa sirvientenkunata nirqa: ‘Utqayman apamuychik sumaqnin hatun pachata* hinaspa pachachiychik, anillotapas churaychik hinaspapas usutaykachiychik. 23 Chaymantapas wiran malta torochata pusamuspa nakaychik hinaptin mikuspa kusikusun, 24 kay churiyqa wañusqa kasqanmantam kawsariramun,+ chinkasqa kasqanmantataqmi rikuriramun’, nispa. Chaymi kusirikuyta qallaykurqaku.

25 Mayor kaq churinñataqmi chakrapi kachkarqa. Chaymi wasinman chayaykuchkaspanña uyarirurqa takikunata hinaspa tususqankuta. 26 Chaymi huknin sirvienteta qayaykuspan tapurqa ima kasqanmanta. 27 Hinaptinmi chay sirviente nirqa: ‘Wawqikim chayaramun, chaymi taytaykiqa allinlla kutiramusqanrayku wiran kaq malta torochata nakarun’, nispa. 28 Chaymi payqa piñakuruspan wasiman yaykuyta mana munarqachu. Hinaptinmi taytan lluqsiramuspan ruegarqa. 29 Chaymi taytanta nirqa: ‘Ñuqaqa kaychikan watañam sirviente hina qampaq llamkachkani, kamachiwasqaykitapas lliwtam ruwarqani. Ichaqa manam huk kutillapas chulla malta cabrachallatapas quykuwarqankichu amigoykunawan kusirikunaypaqqa. 30 Chuchumikakunawan* kaspan tukuy imaykikuna tukuruq kay churikipaqmi ichaqa chayaramuptillan wiran malta torochataraq nakarapunki’, nispa. 31 Hinaptinmi taytan nirqa: ‘Churilláy, qamqa tukuy tiempom ñuqawan kuska karqanki, tukuy imaykunapas qampataqmi. 32 Kay wawqikiqa wañusqa kasqanmantam kawsariramun, chinkasqa kasqanmantataqmi rikuriramunpas. Hinaptinqa, ¿imanasqamá manaqa kusikuchwanchu?’”, nispa.

16 Jesusmi qatiqninkunata nirqa: “Apu runapam karqa wasinpi nanachikuq sirviente. Paytam nirqaku patronninpa tukuy imanta mana allin waqaychasqanta. 2 Chaymi patronqa chay runata qayaspan nirqa: ‘Qanmanta uyarisqaykunaqa manam allinchu. Kunanyá tukuy imapi gastasqaykimanta qillqasqata apamuway, manañam kapuqniykunamantaqa cuentallikuwaqñachu’, nispa. 3 Hinaptinmi chay wasinmanta nanachikuqqa sunqullanpi nirqa: ‘Wasinpi nanachikuq kasqaymantam patronniy qarquwachkan, hinaptinqa ¿imapitaq kunanqa rikukuni? Pinqakunim limosna mañakuytaqa, manañam kallpaypas kanchu chakrapi llamkanaypaqpas. 4 Chaymi wasinmanta nanachikuq kasqaymanta patronniy qarquruwaptin pillapas wasinpi chaskiykuwananpaq ima ruwanaypaq tantiaruni’, nispan. 5 Chaymi patronnin debeqkunata sapakamata qayaspan punta kaqta nirqa: ‘¿Haykataq patronniyta debekunki?’, nispan. 6 Payñataqmi nirqa: ‘Aceitunas sachamanta 100 barril* aceitem debekullani’, nispa. Wasimanta nanachikuq sirvienteñataqmi nirqa: ‘Kayqaya contrato ruwasqayki papelniki, tiyaykuspa apurawman pichqa chunkallataña qillqaykuy’, nispa. 7 Chaymantam huknintapas nirqa: ‘Qamqa, ¿haykataq debekunki?’, nispan. Hinaptinmi payñataq nirqa: ‘100 saco* trigom debekullani’, nispa. Wasimanta nanachikuq sirvienteqa paytapas nirqam: ‘Kayqaya contrato ruwasqayki papelniki, 80 kanallanpaqñayá qillqaykuy’, nispa. 8 Patronninmi alabarqa wasinmanta nanachikuq sirvienteta mana allin runa kachkaspanpas yachaywan ruwasqanmanta. Kay tiempopi* runakunaqa aswan yachayniyuqmi kanku Diospa runankunamantaqa*.+

9 Qamkunatapas nikichikmi: Kay pachapi kapuqnikichikkunata servichikuspayá amistadta ruwaychik.+ Chaynapi chaykuna tukuruptin mana haykapipas chinkaq wasipi chaskisqa kanaykichikpaq.+ 10 Pisillapipas confiana runaqa achkapipas confianapaqmi, asllapipas mana confiana runaqa achkapipas mana confianapaqmi. 11 Kay pachapa kapuqninkunata servichikuspa mana allin ruwaq kaptikichikqa, ¿pitaq qusunkichikman allin kaqtaqa? 12 Hukpa kapuqninkunata allinta mana servichikuchkaptikichikqa, ¿pitaq qusunkichikman kikikichikpaq kaqkunataqa?+ 13 Manam pipas iskay patrontaqa servinmanchu, hukninta chiqnispanchá huknintañataq kuyanman utaq hukninman ratakuruspanchá huknintañataq chiqninman. Qamkunaqa manam serviwaqchikchu Diostawan qullqitaqa”, nispa.+

14 Qullqi kuyaq fariseokunañataqmi Jesuspa tukuy chaykuna rimasqanta uyarichkarqaku, hinaspam burlakurqaku.+ 15 Chaymi paykunata Jesusqa nirqa: “Qamkunaqa kankichik runakunapa qayllanpi allintukuq runakunam,+ Diosmi ichaqa sunquykichikta riqsin.+ Runakunapa hatuntukuyninkuqa Diospaqqa millakuypaqmi.+

16 Moisespa leyninqa chaynataq Diosmanta willakuqkunapa* nisqankunaqa bautizaq Juanpa tiemponkamallam karqa. Chaymantapacham Diospa gobiernonmanta* sumaq willakuyqa willakusqa kachkan, hinaptinmi lliw runakuna anchata kallpanchakuchkanku chaypi kanankupaq.+ 17 Chiqaptapunipas, hanaq pachawan kay pacharaqchá chinkarunman Moisespa leyninpa huknin letranpa partechallanpas mana cumplikunanmantaqa.+

18 Pipas warminmanta divorciakuspa hukwan casarakuqqa hukwanmi pierdekun*, chaynataqmi divorciasqa warmiwan casarakuqpas hukwan pierdekun.+

19 Huk apu runam karqa morado pachawan hinaspa linomanta* pachawan churakuq. Paymi sapa punchaw fiestata ruwaq. 20 Ichaqa chay apupa punkunpim saqirqaku limosna mañakuq Lazarota, paypaqa enteron cuerponmi heridayuqllaña karqa. 21 Paymi apu runapa mesanmanta wichiqkunata mikuykuyta munaq. Allqukunapas hamuspanmi heridankunata llaqwaq. 22 Ichaqa tiempopa risqanman hinam limosna mañakuq chay runaqa wañukurqa, hinaptinmi angelkuna aparqaku Abrahanpa ladonman*.

Apu runapas wañukurqataqmi hinaptinmi pamparurqaku. 23 Chaymi wañusqakunapa kasqanpi* kachkaspan altota qawarirqa ñakariypi tarikuspan, hinaspam karumantaraq rikururqa Abrahanta, rikurqataqmi Lazarotapas Abrahanpa ladonpi*. 24 Chaymi apu runaqa qayakuspan nirqa: ‘Taytáy Abrahan, llakipayaykullaway, hinaspayá Lazarota kachamuy dedonpa puntanta yakuman challpuykuspan qalluyta chiriykachinanpaq, kay rawraq ninapim ñakarichkani’, nispa. 25 Abrahanñataqmi nirqa: ‘Churilláy yuyariyá, qamqa kawsachkaspaykim tukuy allin kaqkunata chaskirqanki, Lazarom ichaqa llumpayta ñakarirqa. Kunanmi ichaqa kusisqaña kaypi kachkan, qamñataqmi ñakarichkanki. 26 Hatu-hatun wayqutaqmi rakiwachkanchik, chaymi ñuqaykumanta qamkunaman chimpaytaqa pipas mana atinmanchu, nitaqmi qamkunamanta ñuqayku lawman chimpamuytapas atinmanchu’, nispa. 27 Hinaptinmi apu runa nirqa: ‘Taytáy, chayna kaptinqa ama hina kaspayá taytaypa wasinman rinanpaq Lazarota kamachiy. 28 Pichqa wawqiykunam kachkan, paykunamanyá willamuchun kay ñakariypa kasqanman paykunapas ama hamunankupaq’, nispa. 29 Abrahanñataqmi nirqa: ‘Paykunawanmi kachkan Moiseswan Diosmanta willakuqkuna, paykunatayá uyarichunku’, nispa.+ 30 Hinaptinmi apuñataq nirqa: ‘Amayá taytáy Abrahan, wañuqkunamanta pipas paykunaman kutiptinqa wanakunqakum’, nispa. 31 Abrahanñataqmi nirqa: ‘Moisespa qillqasqantapas+ chaynataq Diosmanta willakuqkunapa qillqasqantapas mana uyarispankuqa manachiki wañuqkuna kawsarimuptinpas creenqakuchu’”, nispa.

17 Qatiqninkunatam Jesus nirqa: “Pantachikuykunaqa kanqam, ichaqa ¡imaynaraq kanqa pantachiq runaqa! 2 Paypaqqa aswan allinchá kanman molino rumita kunkanman wataruptinku lamar quchaman wischusqa kaynin, kay uchuychakunamanta mayqintapas pantachinanmantaqa.+ 3 Chaynaqa cuidakuychikyá. Wawqiki huchallikuptinqa anyaykuy,+ wanakuptinñataq pampachaykuy.+ 4 Huk punchawllapi qanchis kutita contraykipi huchallikuspan qanchis kutikama qanman kutimuspa ‘wanakunim’ nisuptikipas pampachanaykim”, nispa.+

5 Hinaptinmi apostolkuna Jesusta nirqaku: “Yanapaykuwayku aswan iñiyniyuq kanaykupaq”, nispa.+ 6 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Mostaza mugu sayayllapas iñiynikichik kaptinqa kay mora sachatachá niwaqchik: ‘¡Sapikimanta chutakuruspayki lamar quchapi sapichakuy!’, nispa. Hinaptinqa kasusunkichikmanmi.+

7 Qamkunapa sirvientekichik chakrapi yapusqanmanta utaq oveja michisqanmanta kutiramuptinqa mayqinnikichiktaq niwaqchik: ‘¡Utqaylla hamuspayki mikunaykipaq tiyay!’, nispa. 8 Qamkunaqa niwaqchik: ‘Cenanaypaqyá imallatapas yanupamuway hinaspa serviwanaykipaq pachawan churakuspa atiendeway: Mikuyta hinaspa tomayta tukunaykama, chaymantañam qamqa mikunki hinaspa tomanki’, nispam. 9 Patronqa manamá sirviententaqa agradecekunmanchu imapas ruwanallanta ruwasqanmantaqa. 10 Qamkunapas tukuy ima ruwanaykichikta ruwaruspaykichikqa niychikyá: ‘Mana imapaq valeq sirvientem kanchik. Ruwanallanchiktam ruwarunchikqa’”, nispa.+

11 Chaymantam Jesusqa Jerusalenman rirqa Samariantawan Galileanta. 12 Hinaptinmi huk llaqtachaman yaykuchkaptin leprawan unquq chunka runakuna payta rikuruspanku karullapi sayarurqaku.+ 13 Hinaspam qaparispa nirqaku: “¡Jesus, yachachikuq, llakipayariykullawaykuyá!”, nispa. 14 Hinaptinmi paykunata rikuruspan Jesusqa nirqa: “Sacerdotekunaman rispayá qawachikamuychik”, nispa.+ Chaymi richkaspanku sanoyarurqaku.+ 15 Paykunamanta hukninmi sanoyarusqanta musyakuruspan kutirqa Diosta hatunchastin. 16 Hinaspam Jesuspa ñawpaqninman qunquranpa kumuykuspan agradecekurqa. Payqa Samariamantam karqa.+ 17 Hinaptinmi Jesusñataq nirqa: “Chunkam sanoyachisqaqa karqankichik. Hinaptinqa, ¿maytaq wakin isqunqa? 18 ¿Kay huklaw nacionniyuq runallachu kutiramun Dios sanoyarachisqanmanta agradecekunanpaq?”, nispa. 19 Hinaspam payta nirqa: “Hatarispayá pasakuy, iñiyniyuq kasqaykiraykum sanoyarunki”, nispa.+

20 Fariseo* runakunam tapurqaku Diospa gobiernon* haykapi hamunanmanta,+ hinaptinmi Jesus nirqa: “Diospa gobiernonqa manam llapallankupa rikusqanchu chayamunqa, 21 manataqmi ninqakuchu: ‘¡Kayqaya kaypi kachkan! ¡Waqaya wakpi kachkan!’, nispankuqa. Diospa gobiernonqa qamkunapa chawpikichikpim kachkan”, nispa.+

22 Chaymantam qatiqninkunata Jesus nirqa: “Chayamunqam punchawkuna runapa churin qamkunawan kananta munanaykichikpaq, huk punchawllapas rikuykuyta munanaykichikpaq, ichaqa manam rikunkichikchu. 23 Hinaptinmi runakuna nisunkichik: ‘¡Waqaya wakpi kachkan! ¡Kayqaya kaypi kachkan!’, nispa. Hinaptinqa amamá lluqsinkichikchu nitaq qipantapas qatinkichikchu.+ 24 Imaynam llipyaypas cielopa huklawninmanta huklawninkama achkirin, chaynam runapa churinpas+ punchawninpi kanqa.+ 25 Puntatam ichaqa achka ñakariykunapiraq payqa tarikunqa, hinaspam kay tiempopi runakunapa mana chaskisqan kanqa.+ 26 Chaymantapas, imaynam Noeypa tiemponpi kasqanman hinam+ runapa churinpa punchawninkunapipas kanqa.+ 27 Chay punchawkunapim runakunaqa mikukuyllapi, tomakuyllapi chaynataq qarikunapas hinaspa warmikunapas casarakuyllapi kakurqaku hatun buqueman* Noey yaykunan punchawkama,+ hinaptinmi nisyullay-nisyu para chayaramuspan llapallanta chinkarachirqa.+ 28 Chaynallataqmi Lotpa tiemponpipas runakunaqa:+ Mikukuchkarqaku, tomakuchkarqaku, rantichkarqaku, rantikuchkarqaku*, tarpuchkarqaku hinaspa wasikunatapas ruwachkarqaku. 29 Sodoma llaqtamanta Lotpa lluqsisqan punchawmi ichaqa azufreyuq nina para cielomanta chayaramuspan llapallanta chinkarachirqa.+ 30 Chaynallataqmi runapa churinpa rikurimusqan punchawpas kanqa.+

31 Chay punchawqa wasipa hawanpi* kaqpas amayá uraykuchunchu wasinmanta imantapas hurquqqa, chaynallataqyá chakrapi kaqpas ama kutichunchu imapas saqisqanmanqa. 32 Yuyariychikyá Lotpa warminta.+ 33 Pipas vidanta salvay munaqqa wañurunqam, pipas wañuqmi ichaqa kawsanqa.+ 34 Nikichikmi: Chay tutam iskay runakuna huk camallapi kachkanqaku, hukninmi apasqa kanqa, hukninñataqmi saqisqa kanqa.+ 35 Iskay warmikunam huk marayllapi kutachkanqaku, hukninmi apasqa kanqa, hukninñataqmi saqisqa kanqa”, nispa. 36 * 37 Chaymi paykunaqa nirqaku: “¿Maymantaq apasqa kanqaku señor?”, nispa. Jesusñataqmi nirqa: “Maypim wañusqakuna kanqa, chaymanmi ankakuna huñunakunqa”, nispa.+

18 Jesusqa rikchanachispanmi willarqa mana amispa Diosta tukuy tiempo mañakuy allinpuni kasqanmanta,+ 2 kaynatam nirqa: “Huk llaqtapim karqa Diosta mana manchakuq hinaspa runakunatapas mana respetaq juez. 3 Chay llaqtapitaqmi karqa huk viuda, chay viudam juezman ripayaspan nirqa: ‘Chiqniwaqniy runawan quejanakusqaytayá allichaykapullaway*’, nispa. 4 Juezqa unayña quejanta allichayta mana munachkaspanpas sunqullanpim nirqa: ‘Diosta mana manchakuq hinaspa runakunatapas mana respetaq kachkaspaypas, 5 kay viuda hamuspan sapa kuti rabiachiwasqanraykuyá quejanta allichaykapuspay yanapaykusaq, chaynapi sapa kuti hamupayaspan umayta amaña nanachinanpaq’”, nispa.+ 6 Chaymantam señor Jesusqa nirqa: “Chay mana allin ruwaq juezpa nisqantayá umaykichikman churaychik. 7 Chay juez viudapa quejanta allichachkaptinqa, ¿manachu Diosqa pacienciakuspan tuta-punchaw mañakuqnin+ akllasqankunata yanapaykunman?+ 8 Nikichikmi: Diosqa chayllam paykunataqa yanapaykunqa*. Hinaptinqa, ¿yaqachu runapa churin chayamuspay chayna iñiyniyuq runakunata kay pachapi tariyman?”, nispa.

9 Chaymantapas wakin runakunam kikillanku allin runa kasqankuta piensaspanku hukkunata mana imapaq valeqta hina qawaqku, chaymi paykunamanpas huk rikchanachiyta willarqa: 10 “Iskay runakunam Diospa wasinman* rirqaku Diosta mañakuq, hukninmi karqa fariseo*, hukninñataqmi impuestokuna cobraq. 11 Fariseom sayariykuspan sunqullanpi mañakurqa: ‘Dioslláy, wakin runakuna hina mana kasqaymantam agradecekuyki, ñuqaqa manam suwakunichu, manam mana allintaqa ruwanichu, manam hukwanqa pierdekunichu*, manataqmi kay impuesto cobraq runa hinachu kani, 12 semanapim iskay kutita ayunani, tukuy huñusqaykunamantapas sapa chunkamantam hukninta* quni’, nispa.+ 13 Impuesto cobraq runañataqmi karuniqpi sayaykuspan hanaq pachata qawariytapas mana munarqachu, hinaspam qasqunta takakuspanraq nirqa: ‘Dioslláy, kay huchasapa runallaykitayá llakipayaykullaway’, nispa.+ 14 Nikichikmi, Diospa qawasqanman hinaqa kay runam wasinman kutikurqa fariseomantaqa aswan allin qawasqa.+ Pipas hatunchakuqqa humillasqam kanqa, pipas humilde kaqmi ichaqa hatunchasqa kanqa”, nispa.+

15 Chaymantam runakunaqa warmachankutapas pusarqaku Jesus llachpaykunanpaq*, qatiqninkunañataqmi chayta qawaspanku qaqchayta qallaykurqaku.+ 16 Jesusmi ichaqa warmachakunata qayachimuspan nirqa: “Warmachakunaqa hinayá ñuqaman hamuchunku, amayá harkaychikchu. Paykuna hina kaqkunapaqmi Diospa gobiernonqa*.+ 17 Chiqaptapunim nikichik, pipas warmacha hina kaspa Diospa gobiernonta allinpaq hapiqqa chaymanmi yaykunqa”, nispa.+

18 Chaymantam kamachiq huk runañataq Jesusta tapuspan nirqa: “Allin yachachikuq, ¿imatataq ruwanay wiñay kawsayta chaskinaypaq?”, nispa.+ 19 Jesusñataqmi nirqa: “¿Imanasqataq allin niwanki? Manam pipas allinqa kanchu aswanqa Diosllam.+ 20 Qamqa yachankim Diospa kamachikuyninkunata, chaypim nichkan: ‘Ama hukwanqa pierdekuychu*,+ ama wañuchiychu,+ ama suwakuychu,+ ama llullataqa willakuychu+ chaynataq tayta-mamaykita kuyay hinaspa kasukuy”, nispa.+ 21 Hinaptinmi chay runa nirqa: “Tukuy chaykunataqa musu kasqaymantapacham kasukuni”, nispa. 22 Chayta uyariruspanmi Jesusñataq nirqa: “Chaywanpas, kaytaraqmi ruwanayki kachkan: Tukuy imaykita rantikuruspayki* chay qullqita wakchakunaman aypuykariy, chaymi hanaq pachapi kapuqnikikuna kanqa, hinaspayá qatiqniyña kay”, nispa.+ 23 Chayta uyariruspanmi chay runaqa llumpa-llumpayta llakikururqa apullaña kasqanrayku.+

24 Hinaptinmi Jesusñataq chay runata qawarispan nirqa: “¡Mayna sasachá kanqa Diospa gobiernonman qullqisapa runakunapa chayayninqa!+ 25 Diospa gobiernonman apu runa yaykunanmantaqa camelloraqchá agujapa rinrinta yaykurunman”, nispa.+ 26 Chayta uyariqkunam nirqaku: “Hinaptinqa, ¿pitaqsi salvakuyta atinman?”, nispanku.+ 27 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Runakunapaq mana atinan kaqkunaqa Diospaqqa atinallanmi”, nispa.+ 28 Pedroñataqmi nirqa: “Ñuqaykuqa qatinaykupaqmi imaykutapas saqiramuniku”, nispa.+ 29 Chaymi Jesus nirqa: “Chiqaptapunim nikichik, pipas Diospa gobiernonrayku wasinta, warminta, wawqi-paninkunata, turi-ñañakunata, tayta-mamanta hinaspa churinkunata saqiqqa,+ 30 kay tiempopim aswan achkataraq chaskinqa hinaspa hamuq tiempopiñataq* wiñay kawsayta”, nispa.+

31 Chaymantam 12 apostolninkunata huklawman pusaspan nirqa: “Jerusalenmanmi qispichkanchik, chaypim cumplikunqa runapa churinmanta Diosmanta willakuqkunapa* tukuy ima qillqasqanku.+ 32 Huklaw nacionniyuqkunapa makinmanmi entregaykunqaku,+ hinaptinmi burlakunqaku,+ maqapanqaku chaynataq tuqaykunqaku.+ 33 Azoteruspankuñataqmi wañurachinqaku,+ ichaqa kimsa punchawmantam kawsarimunqa”, nispa.+ 34 Chayna kaptinpas rimasqankuna paykunamanta pakasqa kasqanraykum ima ninan kasqantaqa mana imaniraqllatapas entienderqakuchu.

35 Jerico llaqtaman Jesus chayaykuchkaptinñataqmi ñawsa runa ñanpa patanpi limosnata mañakuspan tiyachkasqa.+ 36 Chaymi runakuna chaynin riqta uyariruspan tapukurqa ima pasasqanmanta. 37 Hinaptinmi nirqaku: “¡Nazaret llaqtayuq Jesusmi kayninta richkan!”, nispanku. 38 Chaymi payqa qayakuspan nirqa: “¡Davidpa churin Jesus, llakipayariykullaway!”, nispa. 39 Chaymi punta riqkunañataq upallananpaq qaqchayta qallaykurqaku. Ichaqa astawanraq qayakuspanmi nirqa: “¡Davidpa churin, llakipayariykullawayá!”, nispa. 40 Hinaptinmi Jesusqa sayaykuspan kamachirqa chay runata pusamunankupaq. Hinaptinmi chay runa asuykuptin Jesusqa nirqa: 41 “¿Qampaq ima ruwanaytataq munanki?”, nispan. Chay runañataqmi nirqa: “Señor, ñawillaytayá qawariykachiy”, nispa. 42 Chaymi Jesus nirqa: “Qawarikuyá, iñiyniyuq kasqaykiraykum sanoyarunki”, nispa.+ 43 Hinaptinmi chay runaqa chaylla qawarikururqa, chaymi Diosta hatunchastin Jesusta qatiyta qallaykurqa.+ Chayta rikuspankum llapallan runakunapas Diosta hatuncharqaku.+

19 Jesusqa Jerico llaqtaman yaykuruspanmi chayninta richkarqa. 2 Chaypim kachkarqa Zaqueo sutiyuq apu runa, payqa impuesto cobraqkunapa kamachiqninmi karqa. 3 Payqa Jesustam qawaykuyta munarqa. Ichaqa taksalla kaspanmi achkallaña runakuna kaptin mana rikuyta atirqachu. 4 Chaymi payqa Jesusta qawananpaq kallpaylla* ñawpaspan purun higosman qispirurqa, Jesusqa chaynintam pasananpaqña kachkarqa. 5 Chaymi Jesusqa chayman chayaruspan altota qawariykurqa, hinaspam nirqa: “Zaqueo apurawman bajamuy, kunanmi wasikipi samakusaq”, nispa. 6 Chaymi payqa utqayllaman bajamurqa, hinaspam kusisqallaña wasinpi samachirqa. 7 Chayta rikuruspankum llapallanku rimapakurqaku: “Huchasapa runapa wasinmanmi samapakunanpaq yaykurun”, nispanku.+ 8 Zaqueoñataqmi sayariykuspan señor Jesusta nirqa: “Kapuqniykunamanta partentam wakcha runakunaman qusaq, engañaspay llapa suwakusqaykunatapas tawa kuti mirayniyuqtaraqmi kutichipusaq”, nispa.+ 9 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Kunan punchawmi Diosqa kay runata aylluntinta salvaykun, paypas Abrahanpa churinmi. 10 Runapa churinqa hamurqa chinkasqakunata maskaspan salvaqmi”, nispa.+

11 Chayna nisqanta qatiqninkuna uyarichkaptinmi huk rikchanachiytawan willarqa Jerusalenpa hichpanpiña kasqanrayku hinaspa Diospa gobiernon* chaylla rikurimunanta piensasqankurayku.+ 12 Chaymi nirqa: “Riqsisqa ayllumanta kaq huk runam kamachiq kananpaq karu llaqtata kutiqlla rirqa.+ 13 Manaraq richkaspanmi chunka sirvientenkunata qayaspan quykurqa achka-achka qullqita*, hinaspam nirqa: ‘Kutimunaykamayá kaywan negociota ruwachkaychik’, nispa.+ 14 Llaqtamasinkunam ichaqa chay runata chiqnispanku qipanta comisionkunata kacharqaku: ‘Manam munanikuchu kamachiqniyku kanaykitaqa’, nispa nimunankupaq.

15 Chaymantañataqmi kamachiq kananpaq churaruptinku kutiramurqa, hinaspam qullqi qusqan sirvientekunata qayachirqa negocio ruwasqankuwan hayka ganasqankuta yachananpaq.+ 16 Punta kaqmi hamuruspan nirqa: ‘Señor, quwasqayki qullqikim chunka kutitaraq mirarun’, nispan.+ 17 Chaymi payta nirqa: ‘¡Allintam ruwarunki, qamqa allin sirvientem kanki! Pisillapipas allin ruwaq kasqaykiraykum chunka llaqtakunataña kamachinki’, nispa.+ 18 Chaymantam huknin sirviente hamuspan nirqa: ‘Señor, quwasqayki qullqikim pichqa kutitaraq mirarun’, nispan.+ 19 Hinaptinmi paytapas nirqa: ‘Qampas pichqa llaqtakunatam kamachinki’, nispa. 20 Hamurqataqmi hukpas, payqa manam punta kaqkuna hinachu karqa, hinaspam nirqa: ‘Señor, kayqaya qullqikiqa, latapapi kipuykuspaymi pakaramurqani. 21 Piña runa kaptikim ñuqaqa manchakurqayki, qamqa mana churasqaykitam huqarinki, mana tarpusqaykitataqmi cosechankipas’, nispa.+ 22 Payñataqmi nirqa: ‘¡Yaw mana allin sirviente! Rimasqallaykiwanmi juzgasqayki: Piña runa kachkaptiyqa, mana churasqayta huqarichkaptiyqa chaynataq mana tarpusqayta cosechachkaptiyqa,+ 23 ¿imanasqataq qullqiytaqa bancoman mana churarqankichu, chaynapi chayaramuspay mirayniyuqta chaskikunaypaq?’, nispa.

24 Hinaspanmi chaypi sayaqkunata nirqa: ‘Qullqita qichuspaykichik quychik chunka kutikamaraq qullqi mirachiqman’, nispa.+ 25 Paykunañataqmi nirqaku: ‘¡Señor, paypaqa chunka kutimantapas masñam kachkan!’, nispanku. 26 ‘Nikichikmi: Kapuqniyuqqa astawanraqmi chaskinqa, mana kapuqniyuqmi ichaqa aslla kapuqnintapas qichuchikunqa.+ 27 Kamachiqnin kanayta mana munaq enemigoykunatapas kayman pusamuwaychik hinaspa ñawpaqniypi wañuchiychik’”, nispa.

28 Chaykunata niruspanmi Jerusalenman hinalla qispirqa. 29 Olivos muqupi+ Betfague llaqtamanwan Betania llaqtaman hichparuspanñataqmi iskay qatiqninkunata kachaspan+ 30 nirqa: “Wak llaqtachamanyá riychik, chayman chayaruspam tarinkichik manaraq pipapas sillakusqan malta asnocha watarayachkaqta. Paskamuspaykichikyá pusamuychik. 31 Pipas: ‘¿Imanasqataq kacharichkankichik?’, nispa tapusuptikichikqa ‘señormi munachkan’ nispam ninkichik”, nispa. 32 Chaymi paykunaqa rispanku Jesuspa nisqanman hina huk asnochata tarirurqaku.+ 33 Chaymi asnochata kacharichkaptinku dueñonkuna nirqaku: “¿Imanasqataq asnochaykuta kacharichkankichik?”, nispa. 34 Paykunañataqmi nirqaku: “Señormi munachkan”, nispanku. 35 Hinaspam Jesusman pusarqaku, chaymantam asnochata pachankuwan karunaykachispanku Jesusta sillaykachirqaku.+

36 Hinaptinmi Jesus richkaptin paykunaqa pachankuta ñanpi mastarqaku.+ 37 Olivos muqumanta hamuq ñanman hichparuptillanmi achkallaña qatiqninkuna llapallanku kusikurqaku, hinaspam qaparispanku llapa milagrokuna qawasqankumanta Diosta hatuncharqaku, 38 hinaspam nirqaku: “¡Bendecisqayá kachun Jehova* Diospa sutinpi hamuq kamachiqqa! ¡Hanaq pachapiyá hawkayay kachun, hanaq pachapi kaq Diosyá alabasqa kachun!”, nispanku.+ 39 Hinaptinmi achkallaña runakuna ukumanta wakin fariseokuna nimurqaku: “¡Yachachikuq, qatiqnikikunatayá upallachiy!”, nispanku.+ 40 Hinaptinmi Jesusqa nirqa: “Paykuna upallalla kaptinqa rumikunachá qaparinmanku”, nispa.

41 Jerusalenman hichparuspanmi llaqtata qawaykuspan waqarqa+ 42 kaynata nispan: “Allinchá kanman karqa hawkayaypaq kaqkunata kay punchaw entiendeptikiqa, kunanmi ichaqa mana rikunaykipaq hina pakasqaña kachkan.+ 43 Chayamunqam qampaq punchawkuna, hinaptinmi enemigoykikuna muyuriqnikipi sayarachinqaku ñawchi puntayuq kaspikunata, hinaspam chawpicharususpayki muyuriqnikimanta ñakarichisunki,+ 44 chaynataqmi qamtaqa pampaman chamqapasunki llapallan churikikunatawan kuskata,+ manataqmi ima rumipas qampiqa pirqasqaqa qipanqachu+ Dios juzgasuqniki hamuptin mana entiendesqaykirayku”, nispa.

45 Hinaspanmi Diospa wasinman* yaykuruspan chaypi rantikuqkunata* qarquspan+ 46 nirqa: “Qillqasqam kachkan: ‘Wasiyqa Diosta mañakuna wasim kanqa’, niq.+ Qamkunam ichaqa suwakunapa machayninta hina ruwarunkichik”, nispa.+

47 Sapa punchawmi Jesusqa Diospa wasinpi yachachiq. Ichaqa riqsisqa sacerdotekuna, escribakuna hinaspa llaqtapi riqsisqa runakunam wañurachiyta munarqaku,+ 48 chaywanpas manam imayna wañuchiytaqa atirqakuchu achka runakuna allinta uyarisqankurayku.+

20 Chay punchawkunapim Jesusqa runakunata Diospa wasinpi* yachachirqa hinaspa sumaq willakuymanta willarqa, hinaptinmi riqsisqa sacerdotekunawan escribakuna llaqtapi autoridadkunapiwan Jesusman asuykurqaku, 2 hinaspam nirqaku: “Niykuwaykuyá: ¿Ima derechoykiwantaq kaykunata ruwanki? ¿Pitaq kamachimusurqanki?”, nispanku.+ 3 Hinaptinmi Jesusqa nirqa: “Ñuqapas tapusqaykichikyá: 4 ¿Pitaq Juanta kamachirqa bautizananpaq? ¿Hanaq pacha Dioschu icha runakunachu?”, nispa. 5 Chaymi rimanakuspanku nirqaku: “Sichum ‘Diosmi’ nisun hinaptinqa niwasunchá: ‘Chaynaqa, ¿imanasqataq mana creerqankichikchu?’, nispa. 6 ‘Runakunam’ niptinchikñataqmi llapallan runakuna rumiwan chuqaparuwasun, paykunaqa ninku Juanqa Diosmanta willakuq* kasqantam”, nispa.+ 7 Chaymi nirqaku mana yachasqankuta. 8 Hinaptinmi paykunata Jesus nirqa: “Chaynaqa manam ñuqapas nisqaykichikchu pi kamachimuwaptin kaykuna ruwasqaytaqa”, nispa.

9 Chaymi kay rikchanachiyta runakunaman nirqa: “Huk runam chakranpi uvasta plantarurqa,+ hinaspam llamkaqkunaman arriendakuruspan huklaw nacionman unay tiempopaq ripukurqa.+ 10 Uvas pallay tiempo chayaramuptinmi huknin sirviententa arriendaqkunaman kacharqa uvaspa rurunmanta tupaqninta mañamunanpaq, llamkaqkunam ichaqa sirvienteta maqaparuspanku mana imayuqta kutirichirqaku.+ 11 Chakrayuqñataqmi kaqmanta huk sirvientetaña kacharqa. Hinaptinmi paytapas maqaparuspanku pinqayta ruwarurqaku hinaspam mana imayuqta kutirichirqaku. 12 Chaywanpas huk sirvientetawanraqmi kacharqa, ichaqa paytapas maqaparuspankum qarqururqaku. 13 Hinaptinmi uvas chakrayuqqa nirqa: ‘¡Imanasaqmá! Kuyasqay churiytañachiki kachasaq,+ paytaqa respetanqakuch’, nispan. 14 Chaymi churinta llamkaqkuna rikuruspanku ninakurqaku: ‘Paymi herencia chaskiqqa, herencia ñuqanchikpaqña kananpaqyá wañurachisun’, nispanku. 15 Hinaspam uvas chakramanta qarquruspanku wañurachirqaku.+ Chaynaqa, ¿imatataq ruwanqa uvas chakrapa dueñonqa? 16 Hamuruspanmi chay llamkaqkunata wañurachinqa, hinaspam uvas chakrantaqa hukkunamanña quykunqa”, nispa.

Chayta uyariruspankum runakuna nirqaku: “Amayá haykapipas chaynaqa pasakuchunchu”, nispanku. 17 Chaymi Jesusqa paykunata qawarispan nirqa: “Hinaptinqa, ¿ima ninantaq ‘pirqaqkunapa wischupakusqanku rumiqa wasi pirqapa esquinanpi hapiq rumiñam rikurirun’ nispa qillqasqa kaqqa?+ 18 Pipas kay rumipa hawanman wichiykuqqa ñutusqam kanqa.+ Kay rumi pimanpas wichiykuspanqa wañurachinqam”, nispa.

19 Chaywanmi riqsisqa sacerdotekunawan escribakuna cuentata qukururqaku paykunamanta chay rikchanachiywan rimasqanta. Chaymi Jesustaqa chaylla hapiruyta munarqaku, ichaqa runakunatam manchakurqaku.+ 20 Qawarayasqankumantam mana pipa yachasqallan contratasqanku runakunata kacharqaku, paykuna allin runatukuspanku Jesusta rimasqallanwan pantachinankupaq,+ chaynapi autoridadman hinaspa kamachiqman entreganankupaq. 21 Hinaptinmi paykuna nirqaku: “Yachachikuq, yachanikum imam kaqta rimasqaykita hinaspa yachachisqaykita, manataqmi pimanpas sayapakunkichu aswanqa Diospa ñanninmantam imam kaqta yachachinki. 22 Roma nacionta kamachiqman* impuestokuna pagayniykuqa, ¿allinchu kanman icha manachu?”, nispa. 23 Pantachinankupaq tapusqankuta yachaspanmi Jesusqa nirqa: 24 “Denario* qullqita qawachiwaychik. ¿Pipa uyantaq hinaspa pipa sutintaq kay qullqipi kachkan?”, nispa. Paykunañataqmi nirqaku: “Roma nacionta kamachiqpam”, nispa. 25 Hinaptinmi paykunata Jesus nirqa: “Chaynaqa, ama qunqaspayá Roma nacionpi kamachiqpa kaqtaqa payman quychik,+ Diospa kaqtañataq Diosman quychik”, nispa.+ 26 Runakunapa qayllanpipas manam rimasqanpi pantarachiytaqa atirqakuchu, aswanqa tapuptinku Jesuspa ima nisqanwanmi admirakuspanku upallarurqaku.

27 Ichaqa wakin saduceokunam* Jesusman asuykurqaku, paykunaqa manam creeqkuchu wañuqkuna kawsarimunanpiqa,+ chaymi nirqaku:+ 28 “Yachachikuq, Moisespa qillqasqanpim nin: ‘Pipapas wawqin wañukuptin warmin mana wawayuq qiparuptinqa wawqinmi chay wañuqpa warminwan casarakunan wañukuqpa miraynin kananpaq’, nispa.+ 29 Karqamá wawqintin qanchis qarikuna, piwi* kaqmi casarakururqa hinaspam manaraq churiyuq kachkaspan wañukurqa. 30 Hinaptinmi qatiqninña chay warmiwan casarakurqa, ichaqa paypas wañukurqam. 31 Chaynallataqmi karqa kimsa kaqwanpas, qanchisnintinpas chay warmiwanmi casarakurqaku, ichaqa manaraq churiyuq kachkaspankum wañukurqaku. 32 Chaymantam warmipas wañukurqa. 33 Qanchisnintinpa warmin kachkaspanqa, ¿kawsarimuptinkuqa mayqinninpa warmintaq chay warmiqa kanqa?”, nispa.

34 Jesusmi nirqa: “Kay pachapi* runakunaqa casarakunkum chaynataq casarachinakunkum, 35 ichaqa hamuq tiempopi kawsakunankupaq kaqkunaqa hinaspa wañuqkunamanta kawsarimunankupaq kaqkunaqa manam casarakunqakuchu nitaq casarachinakunqakuchu.+ 36 Manataqmi wañunmankuñachu angelkuna hina kasqankurayku, hinaspapas kawsarichisqa kasqankuraykum Diospa churinña kanqaku. 37 Wañuqkuna kawsarimunankumantaqa Moisespas willakurqam kichkayuq taksa sachamanta willakuypi. Chaypim Jehova* Diosta suticharqa ‘Abrahanpa, Isaacpa hinaspa Jacobpa Diosnin’ nispa.+ 38 Payqa manam wañuqkunapa Diosninchu, aswanqa kawsaqkunapa Diosninmi. Diospaqqa llapallankum paykunaqa kawsachkanku”, nispa.+ 39 Hinaptinmi wakin escribakuna nirqaku: “Yachachikuq, allintam nirunki”, nispa. 40 Chaynataqa nirqaku manaña imatapas tapuyta atispankum.

41 Chaymantam Jesusqa paykunata nirqa: “¿Imaynanpitaq runakunaqa ninku Cristoqa* Davidpa churin kasqanta?+ 42 Salmos libropim kikin David nichkan: ‘Jehova* Diosmi señorniyta nirqa: “Alliqniypi* tiyaykuy 43 chiqniqnikikunata chakikipa sarupakunanta hina churanaykama”’, nispa.+ 44 ‘Señor’ nispa David sutichachkaptinqa, ¿imaynamá payqa churinqa kanman?”, nispa.

45 Chaymantam llapa runakuna uyarichkaptin qatiqninkunata Jesus nirqa: 46 “Cuidakuychikyá escribakunamanta, paykunaqa munankum hatun pachawan churakuspa kayman-chayman puriyta, munankutaqmi plazakunapipas rimaykunankuta, huñunakuna wasikunaman* yaykuspapas puntapi tiyayta, convidoman rispankupas riqsisqa runakunapaq kaqpim tiyayta munanku.+ 47 Paykunaqa viudakunapa kapuqninkunatam hapikurunku, hinaspapas runakuna qawanallanpaqmi Diosta una-unay mañakunku. Paykunaqa aswan castigasqaraqmi kanqaku”, nispa.

21 Jesusmi qawarispan apukunata rikururqa cajakunaman qullqi churachkaqta.+ 2 Rikururqataqmi wakcha viudatapas, payqa mana ancha valorniyuq iskay uchuy* qullqichakunatam chayman churaykurqa,+ 3 chaymi Jesusqa nirqa: “Chiqaptapunim nikichik, wak viudam wakcha kachkaspanpas llapallankumanta aswan achkataraq churaykun.+ 4 Apukunaqa llapallankum puchuqllantaña churaykunku, wak viudam ichaqa wakcha kachkaspanpas kawsananpaq kaqta lliwta churaykun”, nispa.+

5 Chaymantam suma-sumaq rumikunawan hinaspa Diospaq sapaqchasqa kaqkunawan Diospa wasin* allichasqa kasqanmanta wakin runakuna rimachkaptinku+ 6 Jesus nirqa: “Chayamunqam punchawkuna kay qawasqaykichik kaqkunamanta chulla rumillapas pirqasqa mana qipananpaq, lliwmi taqmasqa kanqa”, nispa.+ 7 Hinaptinmi nirqaku: “Yachachikuq, ¿haykapitaq chaykunaqa kanqa hinaspa ima señaltaq kanqa kaykuna kananmantaqa?”, nispa.+ 8 Jesusñataqmi nirqa: “Cuidakuychikyá, yanqañataq pantachisunkichikman,+ sutiypi hamuspam achka ninqaku: ‘Ñuqam kani Cristo*’, nispanku. Ninqakutaqmi: ‘Tiempom hichparamunña’, nispa. Amam paykunataqa qatinkichikchu.+ 9 Chaymantapas guerrakuna hinaspa chaqwakuna kasqanmanta uyarispaykichikqa amam manchakunkichikchu. Puntataqa chaykunaraqmi kanan, tukuy imapa tukupayninmi ichaqa mana chaypunillachu kanqa”, nispa.+

10 Hinaspam paykunata nirqa: “Huk nacionmi peleanqa huklaw nacionwan+ chaynataq huk gobiernopas huklaw gobiernowan,+ 11 kanqam manchakuypaq terremotokuna, kaypi-chaypi unquykuna chaynataq muchuypas*,+ kanqataqmi manchakuypaq kaqkuna hinaspa cielomanta hatun señalkunapas.

12 Kaykuna manaraq kachkaptinmi ichaqa qamkuna maskasqa kankichik,+ hinaspam presocharususpaykichik entregaykusunkichik huñunakuna wasikunaman* chaynataq carcelkunaman, chaymantapas sutiyraykum pusasunkichik kamachiqkunaman hinaspa autoridadkunaman,+ 13 chaynapi willakunaykichikpaq. 14 Chaynaqa amayá tantiaychikchu imam rimanaykichiktaqa,+ 15 ñuqam yachachisqaykichik imam rimanaykichikpaqqa, qusqaykichiktaqmi yachaytapas, chaynapim llapallan enemigoykichikkunapas contraykichikpi ima niytapas mana atinqakuchu.+ 16 Chaymantapas, qipanchasuqnikichikqa kanqa taytallaykichikmi, wawqillaykichikmi, ayllullaykichikmi hinaspa amistadllaykichikmi, paykunam wakinnikichikta wañuchisunkichik.+ 17 Sutiyraykutaqmi qamkunataqa llapallan runakuna chiqnisunkichik.+ 18 Chayna kaptinpas, manam chulla chukchallaykichikpas umaykichikmantaqa chinkanqachu.+ 19 Aguantasqaykichikraykum kawsankichik.+

20 Chaymantapas Jerusalen llaqtata tropakuna muyurirusqanta rikuspaykichikqa,+ yachaychikyá purmachisqa kaynin hichparamusqanta.+ 21 Chaynaqa Judeapi kaqkunayá urqukunaman ayqichunku,+ Jerusalen llaqtapa chawpinpi kaqkunapas lluqsichunkuyá, chakrakunapi kaqkunapas amayá llaqtamanqa yaykuchunkuchu, 22 chay punchawkunaqa Diospa piñakuyninmi chayamunqa, chaynapi tukuy ima qillqasqa kaq cumplikunanpaq. 23 ¡Imaynaraq kanqaku chay punchawkunapi wiksayuq warmikunaqa hinaspa ñuñuq wawayuq warmikunaqa!+ Kay pachapimiki llumpa-llumpay ñakariy kanqa, kay llaqtapas castigasqam kanqa, 24 espadawan wañuchisqam kanqaku hinaspam lliw nacionkunaman preso apasqa kanqaku.+ Hinaptinmi Jerusalenta nacionkuna sarupanqa, nacionkunapaq akllasqa tiempo cumplikunankama.+

25 Kanqataqmi señalkuna intipi, killapi hinaspa lucerokunapi,+ kay pachapiñataqmi nacionkuna llakillawanña kanqaku hinaspam mana ima ruwaytapas atinqakuchu lamar qucha qaparisqanrayku hinaspa olakuna huqarikusqanrayku. 26 Runakunañataqmi kay pachaman tukuy ima chayamunanmanta yachaspanku manchakuymanta desmayanqaku, cielopi kaqkunapas taspipasqam kanqa. 27 Hinaptinmi runapa churinta+ rikunqaku atiywan hinaspa hatun kanchariywan puyupi hamuchkaqta.+ 28 Tukuy chaykuna pasayta qallaykuptinqa sayarispayá umaykichikta huqariychik librasqa kaynikichik hichparamusqanrayku”, nispa.

29 Chaymantam huk rikchanachiyta paykunaman nirqa: “Qawaychik higos sachatawan wakin sachata.+ 30 Ikllimuqta* qawaspaykichikqa yachankichikmi tarpuy tiempo hichparamusqanta. 31 Chaynallataqyá qamkunapas kaykuna pasakusqanta qawaspaykichikqa yachaychik Diospa gobiernon* hichpamusqantaña. 32 Chiqaptapunim nikichik, kay tiempopi runakunaqa manapunim chinkanqachu tukuy kaykuna kanankama.+ 33 Cielowan kay pachapas chinkanqam, rimasqaykunam ichaqa manapuni chinkanqachu.+

34 Aswanqa allintayá qawakuychik, chaynapi mana haykapipas mikukuyllapi, tomakuyllapi+ hinaspa tukuy imamanta afanakuyllapi kanaykichikpaq,+ yanqañataq chay punchawqa qunqayllata hawaykichikpiña kanman 35 tuqlla hina.+ Chay punchawqa enteron pachapi llapallan yachaqkunamanmi* chayamunqa. 36 Tukuy tiempo Diosta ruegakuspayá+ qawan-qawanlla kaychik,+ chaynapi tukuy chaykunamanta lluptinaykichikpaq hinaspa runapa churinpa qayllanpi kanaykichikpaq”, nispa.+

37 Punchawmi Jesusqa Diospa wasinpi yachachiq, tutanñataqmi chaymanta pasaspan Olivos muqu sutiyuq urqupi samapakuq. 38 Llapa runakunañataqmi Diospa wasinman tutapayta riqku paypa yachachisqanta uyariq.

22 Mana levadurayuq tanta ruwana fiestam utaq pascua+ fiestam chayamuchkarqaña.+ 2 Riqsisqa sacerdotekunawan escribakunañataqmi Jesusta imayna wañurachiyta tantiachkarqaku,+ ichaqa runakunatam manchakurqaku.+ 3 Chaymantam Iscariotewan sutichasqa Judasman satanas yaykururqa, payqa 12 apostolkunamanta hukninmi karqa.+ 4 Paymi pasaspan riqsisqa sacerdotekunawan hinaspa Diospa wasinpi* guardiakunapa jefenkunawan parlamurqa Jesusta imaynata paykunaman entregaykunanpaq.+ 5 Hinaptinmi paykunaqa kusikuspanku Judasman qullqita qunankupaq rimanakurqaku.+ 6 Chaymi Judasqa “allinmi” nirqa, hinaspam tantiarurqa runakunapa mana yachasqallan paykunaman haykapi entregaykuyta.

7 Mana levadurayuq tanta ruwana fiestam chayaramurqa, chay punchawmi pascuapaq animalta wañuchiqku.+ 8 Chaymi Jesusqa Pedrotawan Juanta nirqa: “Rispaykichikyá alistamuychik pascua mikuyta mikunanchikpaq”, nispa.+ 9 Paykunañataqmi nirqaku: “¿Maypi alistamunaykutataq munanki?”, nispa. 10 Jesusñataqmi nirqa: “Llaqtaman yaykuykuspaykichikmi puyñupi yaku apachkaq runawan tupankichik, hinaspam qatispa yaykunkichik paypa yaykusqan wasiman.+ 11 Hinaspam wasiyuqta ninkichik: ‘Yachachiqmi nin: “¿Maypitaq cuarto kachkan qatiqniykunawan pascua mikuyta mikunaypaq?”’, nispa. 12 Hinaptinmi wasiyuqqa sumaq allichasqa hatun cuartota wasipa altusninpi qawachisunkichik, chaypiyá alistamuychik”, nispa. 13 Chaymi paykunaqa rispanku Jesuspa nisqanman hina tarirurqaku, hinaspam pascuata ruwanankupaq alistarqaku.

14 Hora chayaramuptinmi Jesusqa apostolninkunawan mesapi tiyaykurqa.+ 15 Hinaspanmi paykunata nirqa: “Kay pascua mikuyta qamkunawan mikuykuytam anchallataña munarqani manaraq ñakarichkaspay. 16 Manañam kay mikuytaqa mikusaqchu Diospa gobiernonpi* tukuy ima cumplikunankama”, nispa. 17 Hinaspam vasota chaskiykuspan Diosta mañakuspan nirqa: “Kay vasota hapispa tomaychik hinaspa llapallaykichik haywanakuychik, 18 nikichikmi: Kunanmanta qipamanqa manañam vinotaqa tomasaqñachu Diospa gobiernon chayamunankama”, nispa.

19 Tantatapas hapiykuspanmi+ Diosta mañakurqa, partiykuspanñataqmi paykunaman quykarispan nirqa: “Kayqa cuerpoywanmi tupan,+ cuerpoyqa qamkunaraykum qusqa kanqa.+ Hinallayá kayta ruwaychik ñuqata yuyariwaspa”, nispa.+ 20 Cenaruptinkuñataqmi vasotapas hapiykuspan nirqa: “Kay vasopi vinoqa Diospa musuq contrato* ruwasqanwanmi tupan,+ chayqa yawarniyraykum valorniyuq kanqa,+ yawarniyqa qamkunaraykum chaqchusqa kanqa.+

21 Ichaqa qipanchawaqniymi ñuqawan kuska mesapi kachkan.+ 22 Ñawpaqmantapacha willakusqankuman hinam runapa churinqa wañunqa,+ ¡imaynaraq kanqa traicionaqnin runaqa!”, nispa.+ 23 Hinaptinmi kikinkupura tapunakuyta qallaykurqaku mayqanninku chayta ruwanankumanta.+

24 Chaymantapas paykunaqa llumpaytam atipanakurqaku mayqanninku aswan riqsisqa kasqankumanta.+ 25 Jesusñataqmi paykunata nirqa: “Kamachiqkunam nacionkunata kamachinku, runakunapas kamachiqninkutam sumaq sutikunawan sutichanku.+ 26 Qamkunaqa manam chaynachu kanaykichik.+ Aswanqa qamkunamanta pipas riqsisqa kaqqa llapallanpa sullkan hinam kanan,+ kamachiqpas sirviente hinam kanan. 27 ¿Pitaq aswan riqsisqa? ¿Mikuqchu* icha serviqchu? Mikuqmi ¿aw? Chaywanpas ñuqaqa qamkunapa serviqnikichik hinam kachkani.+

28 Ichaqa, qamkunam sasachakuykunapi kaptiypas+ tukuy tiempo ñuqawan karqankichik.+ 29 Ñuqam kamachinaykichikpaq qamkunawan contratota* ruwani, imaynam taytaypas kamachinaypaq ñuqawan contratota ruwasqanman hina.+ 30 Chaynapi kamachiptiy mesaypi tiyaspa mikunaykichikpaq hinaspa tomanaykichikpaq,+ chaynallataq tronokunapi+ tiyaspa Israelpi 12 ayllukunata juzganaykichikpaq.+

31 Pedro*, satanasmi qamkunata trigota hina suysuruyta munasuchkankichik.+ 32 Ñuqam ichaqa qampaq Diosta mañakuruni iñiyniki mana pisinanpaq,+ kutiramuspaykiñataqmi iñiqmasikikunata kallpanchanki”, nispa.+ 33 Hinaptinmi payqa nirqa: “Señor, ñuqaqa listom kachkani qanwan kuska preso rinaypaq chaynataq wañunaypaqpas”, nispa.+ 34 Jesusñataqmi nirqa: “Pedro, kunanmi manaraq gallo waqachkaptin kimsa kutikama negawanki”, nispa.+

35 Paykunataqa nirqataqmi: “Manam imaykichikpas pisirqachu mana alforjayuqta, mana usutayuqta chaynataq qullqi waqaychana mana piskachayuqta rinaykichikpaq kachaptiyqa ¿aw?”, nispa.+ Paykunañataqmi nirqaku: “¡Manam!”, nispanku. 36 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Kunanyá ichaqa pipapas qullqi waqaychana wayqan hinaspa alforjan kaptinqa apachun, mana espadan kaptinpas pachanta rantikuspanyá* espadata rantichun. 37 Nikichikmi, ‘leyta mana kasukuqkunawanmi hukllawasqa karqa’+ nispa qillqasqa kasqanmi ñuqapi cumplikunan. Ñuqamanta willakuykunaqa cumplikuchkanmi”, nispa.+ 38 Hinaptinmi paykuna nirqaku: “Señor, kayqaya kaypi kachkan iskay espadakuna”, nispanku. Payñataqmi nirqa: “Chayllapaqmi”, nispa.

39 Chaymantam sapa kuti risqanman hina Olivos muquman rirqa, qatiqninkunapas paywanmi rirqaku.+ 40 Hinaspanmi chayman chayaruspan paykunata nirqa: “Hinallayá Diosta mañakuychik tentacionman ama wichiykunaykichikpaq”, nispa.+ 41 Paykunamanta tumpa waklawniqman rispanñataqmi qunqurakuykurqa, hinaspam mañakuspan 42 nirqa: “Taytáy, munaspaykiqa kay vasotayá* ñuqamanta asuriykachiy. Ichaqa amayá ñuqapa munasqaychu ruwasqaqa kachun, aswanqa qampa munasqaykiyá”, nispa.+ 43 Hinaptinmi hanaq pachamanta huk angel rikuriykuspan kallpanchaykurqa.+ 44 Payñataqmi pasaypaqta hukmanyarurqa hinaspam astawanraq Diosta mañakurqa,+ hinaptinmi sudorninpas yawar hina pampaman suturqa. 45 Mañakusqanmanta hatariruspanñataqmi qatiqninkunapa kasqanman rispan paykunata tarirurqa llakisqallaña kaspa puñukuchkaqta.+ 46 Hinaspam nirqa: “¿Imanasqataq puñuchkankichik? Hatariychik hinaspa Diosta hinalla mañakuychik tentacionman ama wichiykunaykichikpaq”, nispa.+

47 Chaynata Jesus rimachkaptinraqmi Judaspa pusasqan achkallaña runakuna rikuriramurqa, Judasqa karqa 12 apostolkunamanta hukninmi. Hinaspanmi Judasqa Jesusman asuykuspan muchaykurqa.+ 48 Chaymi Jesusqa nirqa: “Judas, ¿muchaykuspachu runapa churinta traicionanki?”, nispa. 49 Jesuspa muyuriqninpi kaqkunañataqmi ima pasananmanta yachaspanku nirqaku: “Señor, ¿peleasaqkuchu espadawan?”, nispa. 50 Paykunamanta hukninmi sacerdotekunapa jefenpa sirvientenpa alliq* rinrinta qurururqa.+ 51 Jesusñataqmi nirqa: “Ama imanaychikchu”, nispa. Hinaspam chay runapa rinrinta llachpaykuspan sanoyarachirqa. 52 Chaymantam presochanankupaq hamuq riqsisqa sacerdotekunata, Diospa wasinpi guardiakunapa jefenkunata hinaspa autoridadkunata Jesus nirqa: “¿Suwata hapichkaq hinachu garroteyuqkama hinaspa espadayuqkama hamurqankichik?+ 53 Sapa punchawtaq qamkunawan Diospa wasinpi karqani,+ ichaqa manam presochawarqankichikchu.+ Kunanmi ichaqa qamkunapa hinaspa tutayaypi kaqkunapa munaychakunaykichik hora”, nispa.+

54 Hinaptinmi presocharuspanku sacerdotekunapa jefenpa wasinman pusarqaku,+ Pedroñataqmi karullanta qatirqa.+ 55 Patiopa chawpinpi ninata ratachispanku chay runakuna huñulla tiyaykuptinkum Pedropas paykunawan tiyaykurqa.+ 56 Hinaptinmi sirvienta Pedrota rikururqa ninapa waqtanpi tiyachkaqta, hinaspam allinta qawaykuspan nirqa: “Kay runapas Jesuswanmi purirqa”, nispan. 57 Pedroñataqmi negaspan nirqa: “¡Manam paytaqa riqsinichu!”, nispa. 58 Manapas unaymantam huk runapas rikuruspan nirqa: “Qampas paykunapa hukninmi kanki”, nispan. Pedrom ichaqa nirqa: “Yaw runa, manam ñuqachu kani”, nispa.+ 59 Yaqa huk hora pasaruptinmi hukpas mana iskayrayaspan nipayarqa: “¡Kay runapas paywan kuskam purirqa, payqa Galilea lawmantam!”, nispa. 60 Pedroñataqmi nirqa: “Qamqa imatach rimankipas”, nispa. Hinaptinmi manaraq rimaytapas tukuchkaptin gallo waqaramurqa. 61 Señor Jesusñataqmi muyuriykuspa Pedrota qawarirqa, hinaptinmi Pedroqa yuyarirurqa: “Manaraq gallo waqachkaptinmi kimsa kutita kunan negawanki”, nispa señorpa nisqanta.+ 62 Chaymi Pedroqa hawaman lluqsispan aminankama waqakurqa.

63 Jesusta cuidaq runakunañataqmi burlakuyta qallaykurqaku+ hinaspam maqarqaku.+ 64 Uyanta taparuspankuñataqmi nirqaku: “Niwaykuyá: ¿Pitaq maqasuchkanki?”, nispa. 65 Hinaspam paypa contranpi tukuyta nispanku kamirqaku.

66 Achikyaruptinñataqmi huñunakururqaku llaqtapi autoridadkuna, riqsisqa sacerdotekuna hinaspa escribakuna,+ paykunam judiokunapa corten* ukuman pusarqaku, hinaspam nirqaku: 67 “Niwaykuyá, ¿Cristochu* kanki icha manachu?”, nispa.+ Jesusñataqmi nirqa: “Arí niptiypas qamkunaqa manapunim creewankichikmanchu. 68 Tapuptiypas qamkunaqa manapunim imatapas niwaqchikchu. 69 Ichaqa kunanmantapacham runapa churinqa+ atiyniyuq Diospa alliq lawninpi tiyanqa”, nispa.+ 70 Chaymi llapallanku nirqaku: “Hinaptinqa, ¿qamchu kanki Diospa churin?”, nispanku. Payñataqmi nirqa: “Kikikichikmi nichkankichik Diospa churin kasqaytaqa”, nispa. 71 Paykunañataqmi nirqaku: “Rimasqanta kikinchik uyarichkaspaqa ¿imapaqñataq testigotapas munachwan?”, nispa.+

23 Paykunaqa llapallankum hatarispanku Jesusta Pilatoman pusarqaku.+ 2 Hinaspam yanqamanta tumpaspanku+ nirqaku: “Kay runatam tariramuniku gobiernopa contranpi runakuna umachachkaqta hinaspa Roma nacion kamachiqman* impuesto paganankuta harkakuchkaqta,+ chaymantapas Cristo* hinaspa kamachiq kasqantam nin”, nispanku.+ 3 Hinaptinmi Pilato nirqa: “¿Qamchu kanki judiokunapa kamachiqnin?”, nispan. Jesusñataqmi nirqa: “Arí, nisqaykiman hinam”, nispa.+ 4 Chaymi riqsisqa sacerdotekunapa jefenkunata hinaspa llapa runakunata Pilato nirqa: “Manam ima mana allin ruwasqantapas kay runapiqa tarinichu”, nispa.+ 5 Hinaptinmi paykunaqa aswanraq nirqaku: “Payqa tukuy Judea lawpi yachachispanmi runakunata chaqwachin, Galileamanta qallaykuspanmi kaykama chayaramun”, nispa. 6 Chayta uyariruspanmi Pilatoqa tapurqa sichu Jesus Galileamanta kasqanta. 7 Chaymi Herodespa kamachisqan lawmanta Jesus kasqanta yacharuspan Herodesman pusachirqa,+ paypas chay punchawkunapim Jerusalenpi kachkarqa.

8 Jesusta rikuykuspanmi Herodesqa anchata kusikurqa. Payqa Jesusmanta tukuy ima rimasqankuta uyarisqanraykum+ unayña riqsiykuyta munarqa, ima milagrollatapas ruwanantamá munarqa. 9 Chaymi suma-sumaqta tapupayaptinpas Jesusqa mana imatapas nirqachu.+ 10 Riqsisqa sacerdotekunawan escribakunañataqmi sayarispanku piñasqallaña imamantapas tumpaqku. 11 Chaymi Herodesqa soldadonkunapiwan Jesusta tukuyta nirqa,+ hinaspam burlakuspa+ llipityachkaq pachawan pacharachirqa, chaymantañataqmi Pilatoman kutichirqa. 12 Chay punchawpipunim Herodeswan Pilato amistarurqaku, paykunaqa ñawpaqtam chiqninakurqaku.

13 Chaymantam Pilatoqa huñurachirqa riqsisqa sacerdotekunata, autoridadkunata hinaspa llaqta runakunata, 14 hinaspam paykunata nirqa: “Qamkunam kay runata pusamuwarqankichik ‘runakunatam umachachkan mana kasukunankupaq’ nispaykichik. Kayqaya qayllaykichikpi allinta tapuruni ichaqa manam tumpasqaykichikman hinaqa ima mana allintapas tarinichu.+ 15 Herodespas manamá imatapas tarimurqachu, chaymi ñuqaykuman kutirachimun. Qawasqaykichikpi hinapas payqa manam wañunanpaq hinaqa imatapas ruwarqachu. 16 Chayraykum ñuqaqa castigaruspay+ kachaykusaq”, nispa. 17 * 18 Hinaptinmi llapallan runakunañataq qaparispan nirqaku: “¡Paytaqa wañuchiy, Barrabastañataq kachariy!”, nispanku.+ 19 Barrabasqa carcelpim kachkarqa gobiernopa contranpi runakunata hatarichisqanrayku hinaspa runa wañuchisqanrayku. 20 Kaqllamantam Pilatoqa Jesusta kachariyta munaspan runakunata qayachimurqa.+ 21 Hinaptinmi paykunaqa kaqllamanta qaparispa nirqaku: “¡Qirupiyá* wañuchun, qirupiyá wañuchun!”, nispanku.+ 22 Pilatoñataqmi kaywanqa kimsa kutitaña kaynata nirqa: “¿Imanasqa? ¿Ima mana allintataq kay runaqa ruwarun? Manam ima mana allintapas ruwanchu wañunanpaq hinaqa, chaymi castigaruspay kachaykusaq”, nispa. 23 Chaynata niptinmi paykunaqa qaparispanku wañuchisqa kananpaq hinalla nirqaku, chaymi nisqankuman hina karqa.+ 24 Hinaptinmi Pilatoqa kamachirqa paykunapa mañakusqankuman hina kananpaq. 25 Hinaspam paykunapa mañakusqanku runata kachaykachirqa, chay kacharisqan runaqa gobiernopa contranpi hatarisqanmanta hinaspa runa wañuchisqanmantam carcelpiqa karqa. Jesustam ichaqa munasqankuta ruwanankupaq quykurqa.

26 Chaymantam Jesusta pasachispanku, chakramanta kutimuq Cirene llaqtayuq Simonta hapirurqaku, hinaspam Jesuspa ñakarichiqnin qirunta* hombroykachirqaku qipanta apananpaq.+ 27 Qatirqakutaqmi achkallaña runakunapas, paykunawantaqmi rirqa warmikunapas, paykunam qasqunkuta takakuspanku Jesusmanta waqarqaku. 28 Jesusñataqmi muyuriykuspan warmikunata nirqa: “Jerusalenpi warmikuna, amañayá ñuqamantaqa waqaychikchu. Waqaychikqa kikikichikmantawan wawaykichikmantayá.+ 29 Chayamunqam punchawkuna, hinaptinmi runakuna ninqaku: ‘¡Ancha kusisqam qulluq warmikunaqa, mana wachakuqkunaqa hinaspa mana wawa ñuñuq warmikunaqa!’, nispanku.+ 30 Hinaspam urqukunata ninqaku: ‘¡Hawaykuman wichiykamuy!’, nispanku. Muqukunatapas ninqakum: ‘¡Pakaykuwayku!’, nispanku.+ 31 Sichu verdellaraq sacha kachkaptin kaykunata ruwaptinkuqa, ¿imaraq pasanqa chakiruptinqa?”, nispa.

32 Chaymantapas mana allinkunallaña ruwaq iskay suwa runakunatam pusarqaku Jesustawan kuskata wañuchinankupaq.+ 33 “Uma tullu” nispa sutichasqanku sitioman chayaruspankum+ Jesusta hinaspa chay mana allin ruwaq iskay suwa runakunata clavowan qirupi takarurqaku, hukninta Jesuspa alliq* lawninpi huknintañataq ichuq* lawninpi.+ 34 Jesusñataqmi nirqa: “Taytáy pampachaykuyá, paykunaqa manam yachankuchu imam ruwasqankutaqa”, nispa. Chaymantapas pachanta rakinakunankupaqmi sortearqaku.+ 35 Llaqta runakunañataqmi sayaspanku ima pasasqanta qawachkarqaku. Kamachiqkunañataqmi burlakuspanku nirqaku: “Hukkunataqa salvarqam, kunanqa kikinyá salvakuchun Cristo kaspanqa”, nispanku.+ 36 Soldadokunapas burlakurqakum chaymi asuykuspanku puchqu vinota qurqaku,+ 37 hinaspam nirqaku: “Judiokunapa kamachiqnin kaspaykiqa salvakuyá”, nispa. 38 Karqataqmi Jesuspa umanpa altonpi kayna qillqasqapas: “Kaymi judiokunapa kamachiqnin”, niq.+

39 Chaypi warkusqa mana allinkunallaña ruwaq runakunamanta hukninmi kamispan+ Jesusta nirqa: “Qamqa Cristom kanki ¿aw? Chaynaqa salvakuyá hinaspa ñuqaykutapas salvawayku”, nispa. 40 Hinaptinmi hukninñataq chay kamiqta qaqchaspan nirqa: “Qampas pay hina castigasqa kachkaspaykiqa ¿manachu imaniraqllatapas Diosta manchakunki? 41 Ñuqanchikqa huchanchikman hinam castigasqa kachkanchik tukuy mana allinkuna ruwasqanchikmanta, payqa manam ima mana allintapas ruwarqachu”, nispa. 42 Nirqataqmi: “Jesus, yuyarillawankimá kamachiqña kaspaykiqa”, nispa.+ 43 Hinaptinmi Jesus nirqa: “Kunanmi niki: Sumaq huertapim* ñuqawan kanki”, nispa.+

44 Yaqa chawpi punchawña* kachkaptinmi kasqanku law pasaypaqta tutayarurqa yaqa kimsa hora tardekama*,+ 45 tutayarurqaqa inti wañurusqanraykum, hinaptinmi Diospa wasinpi cortina+ chawpimanta llikikururqa.+ 46 Jesusñataqmi kallpawan qaparispan nirqa: “Taytáy, makikipim vidayta* saqillani”, nispa.+ Chaynata niruspanmi wañukurqa.+ 47 Chaykuna pasasqanta qawaspanmi soldadokunapa capitanninqa Dios hatunchayta qallaykuspan nirqa: “Chiqaptam kay runaqa mana huchayuq kasqa”, nispa.+ 48 Kaykunata qawaq lliw huñunakuqkunam imam pasakusqanta qawaruspanku qasqunkuta takakuspa kutikurqaku. 49 Chaymantapas llapallan riqsiqninkunam karullapi sayachkarqaku. Karqataqmi Galileamanta qatiqnin warmikunapas, paykunapas tukuy chaykunatam qawarqaku.+

50 Chaypitaqmi kachkarqa judiokunapa cortenpi* kaq Joseypas, payqa karqa allin kawsakuq hinaspa allin runam.+ 51 Joseyqa karqa Judea lawpi Arimatea llaqtamantam. Payqa Diospa gobiernon* chayamunantam suyarqa. Manataqmi chay wañuchiqnin runakunapa tantiasqankuwanqa nitaq ruwasqankuwanqa acuerdopichu karqa. 52 Paymi Pilatopata rispan Jesuspa cuerponta mañamurqa. 53 Cuerponta uraykachispanmi+ linomanta telawan wankuykurqa, hinaspam qaqapi tuqusqa sepulturaman churaykurqa,+ chay sepulturapiqa manaraqmi pitapas pamparqakuchu. 54 Chay punchawqa karqa alistakunanku punchawmi,+ chaymantapas samana punchawmi*+ hichpamuchkarqaña. 55 Galileamanta paywan kuska hamuq warmikunañataqmi qatirqaku, hinaspam sepulturata qawaykuspanku rikururqaku Jesuspa cuerponta imayna churasqankuta.+ 56 Hinaspam kutirqaku miski asnaq qurakunatawan aceitekunata alistamunankupaq. Ichaqa samana punchaw+ kasqanraykum Moisespa leyninman hina samarqaku.

24 Semanapa qallariynin punchawpim* warmikunaqa tutapaytaraq sepulturaman rirqaku alistasqanku miski asnaq qurakunata aparikuspanku.+ 2 Ichaqa sepulturapa punkun tapasqanku rumitam suchuchisqata tarirurqaku,+ 3 yaykuruspankuñataqmi señor Jesuspa cuerpontaqa manaña tarirqakuchu.+ 4 Muspaypi hina kachkaptinkum iskay runakuna kancharichkaq pachayuq waqtankupi sayachkasqa. 5 Chay warmikunañataqmi mancharikuspanku kumuykurqaku, hinaptinmi chay runakuna nirqa: “¿Imanasqataq kawsaqtaqa maskachkankichik wañusqakunapa kasqanpiqa?+ 6 Payqa manam kaypichu, kawsarirunmi. Yuyariychikyá Galileapiraq kachkaspan nisusqaykichikta, 7 payqa nisurqankichikmi runapa churinqa huchasapa runakunaman entregasqa kananmanta hinaspa qirupi* wañuchinankumanta, nisurqankichiktaqmi kimsa punchawmanta kawsarimunanmantapas”, nispa.+ 8 Hinaptinmi warmikunaqa yuyarirurqaku Jesuspa chayna nisqankunata.+ 9 Hinaspam sepulturamanta kutispanku tukuy chaykunata willakurqaku 11 apostolkunaman hinaspa hukkunaman.+ 10 Chay warmikunaqa karqa: Maria Magdalena*, Juana hinaspa Santiagopa maman Mariam. Paykunawantaqmi karqa huk warmikunapas, paykunapas tukuy kaykunatam apostolkunaman willarqaku. 11 Paykunam ichaqa chay willasqankutaqa mana kaqpaqpas hapirqakuchu, hinaspam warmikunapa nisqantaqa mana kasurqakuchu.

12 Pedrom ichaqa hatarispan sepulturaman kallparqa*, kurkuykuspan qawaykuptinñataqmi lino telallaña kachkasqa. Chaymi, chayna rikusqanwan admirasqallaña kutikurqa.

13 Hina chay punchawllam iskay qatiqninkuna Emaus llaqtachaman richkarqaku, chay llaqtachaqa karqa Jerusalenmanta 11 kilometro masninpim. 14 Paykunaqa tukuy chaykuna pasasqanmantam parlastin richkarqaku.

15 Chayna richkaptinkum kikin Jesus rikuriykuspan paykunawan rirqa. 16 Paykunañataqmi rikuchkaspankupas mana riqsirqakuchu.+ 17 Jesusmi nirqa: “¿Imakunamantam kaynataña rimastin qamkunaqa richkankichik?”, nispa. Chaymi paykunaqa llaki uyantin sayarurqaku. 18 Hinaptinmi Cleopas nirqa: “¿Jerusalenpi sapallayki yachaq* forasterochu qamqa kanki, chaychu mana yachanki* kay punchawkuna Jerusalenpi tukuy ima pasasqanta?”, nispa. 19 Chay runañataqmi nirqa: “¿Imakunamanta?”, nispa. Paykunañataqmi nirqaku: “Nazaret llaqtayuq Jesuswan tukuy ima pasasqanmantayá,+ payqa Diosmanta willakuqmi* karqa, Diospa hinaspa lliw runakunapa qayllanpim atiywan rimarqa hinaspapas milagrokunatam ruwarqa.+ 20 Paytam riqsisqa sacerdotenchikkuna hinaspa autoridadninchikkuna entregaykurqaku wañuchinankupaq+ hinaspa qirupi clavowan takanankupaq. 21 Ñuqaykuqa suyachkarqaniku payqa Israel llaqtata libranantam.+ Hinaspapas kunanwanqa kimsa punchawñam tukuy kaykuna pasasqanqa. 22 Chaymantapas ñuqaykuwan kuska kaq wakin warmikunam hukmanyarachiwanku, paykunam sepulturaman tutapaylla rirqaku,+ 23 hinaspam Jesuspa cuerpontaqa mana tarimusqakuchu, chaymi kutiramuspa niwarqaku angelkunatapas rikuramusqankuta, chay angelkunas nisqa: ‘Jesusqa kawsachkanmi’, nispa. 24 Hinaptinmi ñuqaykuwan kaqkunamanta wakin sepulturaman rirqaku,+ hinaspam warmikunapa imam nisqankuman hina tarirusqaku, Jesustam ichaqa mana rikumusqakuchu”, nispa.

25 Hinaptinmi chay runa paykunata nirqa: “¡Yaw mana yuyayniyuq runakuna hinaspa Diosmanta willakuqkunapa tukuy nisqankunata sasa creeqkuna! 26 ¿Manachu Cristoqa* tukuy kaykunawan ñakarinan karqa+ chaynapi hatunchasqa kananpaq?”, nispa.+ 27 Hinaspam Diospa palabranpi paymanta tukuy nisqanta entiendechirqa, Moisespa qillqasqanmanta hinaspa Diosmanta lliw willakuqkunapa qillqasqanmanta qallaykuspan.+

28 Chaymantañataqmi risqanku llaqtachapa hichpanpiña kachkarqaku, hinaptinmi payqa karuman illachkanmanpas hina rirqa. 29 Iskay qatiqninkunañataqmi qipakunanpaq chay runata ruegaspanku nirqaku: “Ñuqaykuwan qipakuy, ñam intiqa siqaykurunña hinaspapas tutaykamuchkanñam”, nispanku. Chaymi chay runaqa paykunawan samananpaq yaykuykurqa. 30 Hinaspam paykunawan mikuspan* tantata hapiykuspa Diosta mañakurqa, chaymantam partiykuspan paykunaman quykarirqa.+ 31 Hinaptinmi paykunaqa chayraq riqsirurqaku Jesus kasqanta. Jesusñataqmi paykunapa qayllanmanta chinkarurqa.+ 32 Chaymi ninakurqaku: “¿Manachu ñanta hamuchkaptinchik sunqunchikpas ruparirqaraq Diospa palabranmanta suma-sumaqta entiendechiwaptinchik?”, nispanku. 33 Chaymi chaylla hatarispanku Jerusalenman kutirqaku, chaypim 11 apostolkunata hinaspa paykunawan kuska kaqkunata huñunasqata tarirurqaku. 34 Chaypi kaqkunam nirqaku: “¡Chiqaptamiki señor Jesusqa kawsariramusqa hinaspa Pedromanpas* rikuriykusqa!”, nispanku.+ 35 Hinaspam paykunaqa ñanpi imam pasasqanta willakurqaku, willakurqakutaqmi tantata partispan paykunaman imayna riqsichikusqantapas.+

36 Chaykunamanta rimachkaptinkum Jesusqa paykunapa chawpinpi rikuriykurqa, hinaspam nirqa: “Diosyá hawkayayta qusunkichik”, nispa.+ 37 Paykunam ichaqa tullunkupas ras niptin manchakuymanta kaspanku piensarqaku espirituta rikusqankuta. 38 Chaymi paykunata nirqa: “¿Imanasqataq hukmanyasqa kachkankichik hinaspa iskayrayachkankichik? 39 Makiytawan chakiyta qawaychik ñuqam kani. Munaspaykichikqa llachpaykuwaychik hinaspa qawaykuwaychik. Qawawasqaykichikpi hinapas ñuqaqa kani aychayuq hinaspa tulluyuqmi, espirituqa manam chaynachu”, nispa. 40 Chaynata nispanmi makintawan chakinta paykunaman qawachirqa. 41 Paykunam ichaqa anchata kusikuspanku hinaspa admirakuspanku manaraq creerqakuchu, chayna kachkaptinkum nirqa: “¿Imallaykichikpas kachkanchu mikunapaq?”, nispa. 42 Hinaptinmi haywaykurqaku kankasqa challwapa partenta. 43 Payñataqmi chaskiykuspan qawachkaptinku mikurqa.

44 Hinaspam paykunata nirqa: “Yuyariychikyá qamkunawanraq kachkaspay willasqayta.+ Willarqaykichikqa Moisespa chaskisqan kamachikuykunamantam, Diosmanta willakuqkunapa qillqasqankunamantam chaynataq Salmos libropi ñuqamanta qillqasqa kaqkuna cumplikunanmantam”, nispa.+ 45 Chaymantañataqmi yuyayninkuta kichaykurqa Diospa palabranpi imam nisqanta entiendenankupaq,+ 46 hinaspam paykunata nirqa: “Qillqasqam kachkan: Cristoqa ñakarinanmanta hinaspa kimsa punchawmanta kawsarimunanmanta.+ 47 Chaymantapas paypa sutinpim Jerusalenmanta qallaykuspa llapallan nacionkunapi+ willakuna karqa+ runakuna huchankumanta wanakuspa pampachasqa kanankumanta.+ 48 Qamkunam tukuy kaykunamanta willakunkichik.+ 49 Qusunaykichikpaq taytaypa prometekusqantam qamkunaman qumusqaykichik. Chaypaqqa Jerusalenpiyá qipakuychik hanaq pachamanta atiyta chaskinaykichikkama”, nispa.+

50 Chaymantam Jesusqa paykunata Betaniakama pusarqa, hinaspam makinta huqarispan paykunata bendecirqa. 51 Bendecichkaspanmi paykunamanta rakikuruspan hanaq pachaman huqarikuyta qallaykurqa.+ 52 Paykunañataqmi pampaman kumuykurqaku, hinaspam kusisqallaña Jerusalenman kutikurqaku.+ 53 Hinaspam paykunaqa Diosta hatunchaspanku sapa punchaw Diospa wasinpi* karqaku.+