¿Ima nintaq bibliaqa wañuptinchik ima pasawasqanchikmanta?

Genesis qillqam willawanchik Diosqa Adanman ima nisqanta, nirqam: ‘Huertapi llapallan sachapa ruruntaqa mikunkim. Allin kaqta hinaspa mana allin kaqta yachanapaq sachapa ruruntam ichaqa ama mikunkichu, chayta mikuruspaykiqa chiqaptapunim wañurunki’, nispa (Genesis 2:16, 17). Sichum Adan Diospa nisqanta kasukuspanqa manam wañunmanchu karqa, aswanqa Eden huertapim wiñaypaq kawsakunman karqa.

Adanqa Diospa nisqantam mana kasukuyta munarqachu, chayna sunquyuq kasqantam qawachirqa warmin Evapa qusqan ruruta mikusqanwan (Genesis 3:1-6). Chaymi Adanpa huchanrayku kunankama ñakarinchik. Apostol Pablom chaymanta nirqa: “Chullalla runapa huchanwanmi lliw runakuna huchayuq rikurirurqa, huchawantaqmi wañuypas rikurirurqa. Chaynapim wañuyqa lliw runakunaman mirarurqa lliw huchallikurusqankurayku”, nispa (Romanos 5:12). Chay ‘chullalla runaqa’ Adanmi. Ichaqa, ¿imata ruwaspantaq huchallikururqa? ¿Imanasqataq wañurqa?

Adanqa huchallikururqa mana kasukusqanraykum (1 Juan 3:4). Chaymi Adanqa Diospa nisqanman hina huchanrayku wañurqa. Diosta kasukuspanqa hinallam kawsanman karqa. Churinkunapas manam wañunmankuchu karqa. Diosqa manam wañunanpaqchu runataqa unancharqa, aswanqa wiñaypaq kawsananpaqmi.

Bibliapa nisqanman hinam, “wañuyqa lliw runakunaman mirarurqa”. Ichaqa, ¿wañuruspanchikqa hinallachu huk lawpi kawsanchik? Achkaqmi ninku “arí” nispa, ninkum runaqa mana wañuq almayuq kasqanta. Chayna kaptinqa, Diosqariki Adantach llullakunman karqa wañunanmanta nispanqa, ¿imanasqa? Sichum mana wañuq almayuq kaptinchikqa, Diosqa manach wañuywanchu huchanchikmantaqa castigawachwan. Bibliam nin: ‘[Diosqa] manam haykapipas llullakunchu’, nispa (Hebreos 6:18). Llullakurqaqa satanasmi, paymi Evata nirqa: “Manapunim wañunkichikchu”, nispa (Genesis 3:4).

Runaqa mana wañuq almayuq kasqanmanta yachachikuy llulla kaptinqa, ¿imataq pasan runa wañuptinqa?

BIBLIAM WILLAWANCHIK IMA PASAWASQANCHIKMANTA

Genesis qillqam willawanchik: ‘Tayta Diosmi runata ruwarqa ñutu allpamanta, sinqanman kawsachiq samayta pukuykuptinmi kawsaq runaña karurqa’, nispa (Genesis 2:7).

Arí, bibliam willawanchik Diosqa ‘kawsachiq samayta’ Adanman qusqanmanta, manam ninchu mana wañuq almata qusqanmantachu. Bibliapiqa manamá tarinkichu “mana wañuq alma” niq rimaytaqa.

Bibliaqa manam yachachinchu runaqa mana wañuq almayuq kasqanmantaqa. Chaynaqa, ¿imanasqataq religionkunaqa yachachinku runaqa mana wañuq almayuq kasqanta? Chaymanta yachanapaq, ñawpaq Egipto runakuna imapi creesqankumanta yachasunchik.

LLULLA YACHACHIKUYMI MIRARURQA

Ñawpaq Grecia nacionpi Herodoto sutiyuq runam nirqa: “Egipto nacionniyuq runakunam puntataqa nirqaku runaqa mana wañuq almayuq kasqanta”, nispa. Ñawpaq Babilonia nacionniyuq runakunapas paykuna hinam piensayta qallaykurqaku. Alejandro Magno runapa kamachisqan tiempopipas (332 J.t.ñ.), yachaysapa griego nacionniyuq runakunam yachachirqaku runaqa mana wañuq almayuq kasqanta, chay yachachisqankum achka nacionman mirarurqa.

Jesuspa tiemponpipas, esenios hinaspa fariseos nisqanku religionpi kaq judiokunaqa nirqakum runaqa mana wañuq almayuq kasqanta. The Jewish Encyclopedia qillqam nin: “Runaqa mana wañuq almayuq kasqantam judio runakunaqa creeyta qallaykurqaku griego runakuna yachachisqankurayku, chaynataq Platon runapa nisqanta creesqankurayku”, nispa. Josefo sutiyuq runam nirqa chay yachachikuyqa bibliapi mana kasqanta, aswanqa nirqam “griego runakunapa rikurichisqan kasqanta”.

Griego runakunapa yachachisqankutam Jesuspa qatiqnin tukuqkunapas creeyta qallaykurqaku. Jona Lendering sutiyuq runam nirqa: “Platon sutiyuq runam yachachirqa, almaqa manaraq kay pachaman hamuchkaspan huk lawpi allin kawsasqanmanta, chayna nisqantam allinpaq hapirqaku Jesuspa qatiqnin tukuqkunapas”, nispa. Arí, chayraykumá Jesuspa qatiqnin tukuqkunapas, runaqa mana wañuq almayuq kasqanta yachachiyta qallaykurqaku.

‘CHIQAP YACHASQAYKICHIKMI LIBRASUNKICHIK’

Apostol Pablom nirqa: “Diosmanta kaq willakuyqa clarotam niwanchik tukupay punchawkunapi wakinkuna iñiyninkuta qipanchanankumanta, qipanchanqakuqa Diosmantapas kanman hina pantay yachachikuykunata chaynataq demoniokunapa yachachikuyninta uyarispankum”, nispa (1 Timoteo 4:1). Arí, runaqa mana wañuq almayuq kasqanmanta yachachikuyqa demoniokunapa yachachikuyninmi, manam bibliapa yachachikuyninchu. Chaymantapas runakunapa hinaspa pantay religionkunapa yachachikuynillanmi.

Jesusmi nirqa: ‘Chiqapmantam yachankichik, hinaptinmi chay chiqap yachasqaykichik librasunkichik’, nispa (Juan 8:32). Arí, bibliamanta imam kaqta yachaspaqa librasqam tarikunchik pantay yachachikuykunamanta hinaspa Diospa chiqnisqan ruwaykunamanta. Wañuqkunapaq tukuy imaymana costumbrekuna ruwaymantapas librawanchikmi, hinaspapas bibliamanta imam kaqta yachaspaqa manañam mana wañuq almapiqa creenchikñachu (qaway “¿Maypitaq wañusqakunaqa kachkan?” niq yachachikuyta).

Diosqa manam 70 utaq 80 watalla kay pachapi kawsaspa hanaq pachapiña wiñaypaq kawsakunatachu munarqa. Aswanqa kasukuqninkuna kay pachapi wiñaypaq kawsakunankutam munarqa. Diosqa chayna nisqantam ancha kuyawasqanchikrayku ruwanqa (Malaquias 3:6). Davidmi nirqa: ‘Allin ruwaq runakunam allpataqa dueñoyanqaku. Paykunaqa chaypimiki wiñaypaqraq kawsakunqaku’, nispa (Salmo 37:29).