Hamuq tiempopiqa kusisqam kawsakusun

“Tukupay punchawkunapiqa mana haykapipas qawasqanchik sasallaña punchawkunam kanqa” (2 TIMOTEO 3:1).

¿HAYKAPIPAS kayna sasachakuykunapi tarikurqankichu utaq uyarirqankichu hukkuna chayna sasachakuypi kasqankuta?

● Achkallay-achka runakunam mana hampiy atina unquywan wañurunku.

● Muchuy kaptinmi achkallay-achka runakuna wañurunku.

● Terremoto karuptinmi achka runakuna wañurunku, wakinñataq mana wasiyuq qiparunku.

Qatiqninpim yachasunchik imakunawan runakuna ñakarisqankumanta. Tukuy chay sasachakuykuna kananmantaqa bibliaqa willakurqañam, chaykuna cumplikusqanwanmi yachanchik tukupay tiempopiña kasqanchikta.

Yachasuntaqmi bibliapi suqta willakuykuna imayna cumplikusqanmanta, chaykuna cumplikusqanwanmi yachanchik sasachakuykunaqa tukunanmanta hinaspa hamuq tiempopi kusisqa kawsakunanchikmanta. Chaymantapas yachasunmi runakunapa ima nisqankumanta hinaspa hamuq tiempopi kusisqa kawsakunanchikmanta imakunarayku mana iskayrayanamanta.

1. Terremotokuna

“Kanqam manchakuypaq terremotokuna” (LUCAS 21:11).

● Haiti nacionpi terremoto karuptinmi tuñisqa wasi ukupi warmachapa waqasqanta runakuna uyarirurqaku. Chay warmachapa sutinmi karqa Winnie. Payqa wata parteyuqllam karqa, payllatam chay wasimantaqa hurqururqaku, tayta-mamanqa wasi ñitiruptinmi wañururqaku.

¿IMATAM YACHAKUN KAYMANTA? 2010 watapim enero killapi Haiti nacionpi terremoto karuptin kimsa pachak waranqa masnin runakuna wañururqaku, huk millon kimsa pachak waranqa runakunañataqmi mana imayuq qiparurqaku. Chayna terremotoqa manam chay nacionllapichu karqa, 2009 wata abril killamanta 2010 wata abril killakamaqa 18 terremotokunam enteron pachapi pasarqa.

WAKINKUM NINKU: “Terremotokunaqa ñawpaqtapas karqam, kunan tiempopiñataqmi radio, television, internet kasqanrayku terremotokuna maylawkunapi pasasqanmanta chaylla yacharunku, manam astawan kasqanraykuchu”, nispa.

¿CHAYNACHU? Bibliapiqa manam niwanchikchu terremotokuna astawan yapakunanmantachu, aswanqa niwanchik “manchakuypaq terremotokuna kaypi-chaypi” kananmantam. Chaykunawanmi yachanchik tukupay tiempopiña kawsasqanchikmanta (Marcos 13:8; Lucas 21:11).

¿IMA NIWAQTAQ? Manchakuypaq terremotokuna kananmanta bibliapi willakusqanqa, ¿cumplikuchkanchu icha manachu?

Ichapas wakinkuqa ninmanku: “Terremotokuna kasqallanwanqa manam nichwanchu tukupay tiempopi kawsasqanchiktaqa”, nispa. Qatiqninpiyá huk willakuymantawan yachasun.

[Willakuy]

Ken Hudnut sutiyuq runam nirqa: “Manchakuypaq terromotokuna karuptinqa runakunam llumpay sasachakuypi tarikunku”, nispa (SERVICIO GEOLÓGICO DE ESTADOS UNIDOS).

[Reconocimiento]

© William Daniels/Panos Pictures

2. Muchuykuna

“Kanqataqmi muchuykuna” (MARCOS 13:8).

● Africa lawpim huk runa llaqtanmanta Quaratadji llaqtachaman rirqa muchuypi tarikusqankurayku, chaymanqa rirqakutaqmi primonkunapas, wawqinkunapas chaynata paninkunapas. Chay runaqa llakisqam pampapi esterapa hawanpi sapallan kumparayarqa, ¿imanasqataq chayna tarikurqa? Llaqtanpi kamachiq Sidi sutiyuq runam nirqa: “Chaynaqa tarikurqa ayllunman mikuchinanpaq mana imatapas tarisqanraykum”, nispa.

¿IMATAM YACHAKUN KAYMANTA? Enteron allpa pachapi 7 runakunamantas 1 runa yarqaymanta tarikun, astawanraqmi Africa subsahariana lawpiqa, chaypiqa 3 runakunamantas 1 runa yarqaymanta tarikun. Piensarisun warmachayuq tayta-mamapi, mikunankupaq aslla kaptinqa ¿mayqinninkutaq yarqaymanta qipanqa? ¿Taytachu icha mamachu? Sapa punchawmi chayna sasachakuypi achka ayllukuna tarikunku.

WAKINKUM NINKU: “Mikunanchikpaq kawsaykunaqa enteron allpa pachanchikpim allinta qispin, chay mikuykunata lliw runakunaman chayachiptinkuqa manam pipas yarqaymantaqa kanmanchu”, nispa.

¿CHAYNACHU? Ñawpa tiempopipas kunan tiempopipas kawsaykunaqa allintam qispichkan. Chaykunata autoridadkuna runakunaman chayachinankupaq tantiaptinkuqa manachá pipas yarqaymantaqa kanmanchu, achka watakunaña autoridadkuna chaypaq kallpanchakuptinkupas runakunaqa hinallam yarqaymanta ñakarichkanku.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Bibliapi Marcos 13:8 nisqanqa cumplikuchkanchu? Kawsaykuna allinta qispinanpaq tukuyta ruwaptinkupas, ¿imanasqataq wakin runakunaqa muchuypi tarikunku?

Terremotokunam, muchuykunam tukuy imaymana unquykunata rikurichimun. Chaykunawanmi yachanchik tukupay punchawkunapi kawsasqanchikta. Unquykunamantayá qatiqninpi qawasun.

[Willakuy]

Ann M. Veneman sutiyuqmi nin: “Mikuyninku kaptinqa achka warmachakunam mana wañunmankuchu qicha unquywan, uquwan utaq huk unquykunawanpas”, nispa (EX DIRECTORA EJECUTIVA DE UNICEF).

[Reconocimiento]

© Paul Lowe/Panos Pictures

3. Unquykuna

“Kanqam [...] kaypi-chaypi unquykuna” (LUCAS 21:11).

● Africa lawpi Bonzali sutiyuq doctormi minapi llamkaq runakunata Marburgoa unquymanta hampinanpaq tukuyta ruwarqa, willakurqataqmi autoridadkunamanpas chay unquyqa ratakuykuqllaña kasqanmanta. Autoridadkunañataqmi tawa killa pasaytaña yanapanankupaq rirqaku, ichaqa chay unquywanmi doctorqa wañururqaña.

¿IMATAM YACHAKUN KAYMANTA? Enteron allpa pachapim achka runakuna tuqay unquywan, qicha unquywan, sida unquywan, tuberculosis unquywan hinaspa chukchu unquywan wañunku. 2004 watapim 11 millon runakuna chay unquykunawan wañururqaku.

WAKINKUM NINKU: “Enteron allpa pachapim runakunaqa astawan mirachkanku, chayraykum unquqkunapas achka kachkan”, nispa.

¿CHAYNACHU? Enteron allpa pachapi runakuna mirasqankuman hinam doctorkunapas achka kachkanku, chaynallataqmi ima unquypaqpas hampikunata ruwarunku. Chayna kaptinpas unquykuna chinkananmantaqa astawanmi huk unquykunaraq rikurimuchkan.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Bibliapi willakusqanman hinachu runakunaqa unquykunawan enteron allpa pachapi ñakarichkanku?

Wara-waranqantin runakunam terremotokunawan, muchuykunawan hinaspa unquykunawan ñakarichkanku. Wakintañataqmi ayllunku utaq riqsinakusqanku kaqkunalla ñakarichinku, bibliapiqa willakurqañam chayna kananmanta. Qatiqninpiyá chaymanta yachasun.

[Willakuy]

[Willakuy]

Michael Osterholm sutiyuq doctormi nin: “Pumapas utaq ima animalpas kawsachkaqllata mikuwaptinchikqa maynatachá ñakarichwan. Yaqa chaynam unquykunapas ukunchikta mikuwachkanchikmanpas hina ñakarichiwaspanchik wañuchiwanchik”, nispa.

[Reconocimiento]

© William Daniels/Panos Pictures

4. Ayllunta mana kuyaqkuna

“Runakunaqa [...] ayllunta mana kuyaqkunam kanqaku” (2 TIMOTEO 3:1-3).

● Gales nacion lawpi Cris sutiyuq warmim maqasqa warmikunata yanapan, paymi nirqa: “Huk punchawmi llumpay maqasqa warmi hamurqa yanapaykunaypaq, uyan punkiy-punkiy kasqanraykum mana riqsiytapas atirqanichu. Wakin warmikunañataqmi qusanku llumpayta kamiptinku mana valeqpaq hina hapikunku”, nispa.

¿IMATAM YACHAKUN KAYMANTA? Africa lawpiqa 10 warmikunamantam 3 warmikuna abusasqa karqaku warmacha kaspanku. Hina chay lawpitaqmi qarikunata tapuptinku achka nirqaku warminkunata maqayqa mana imanasqanmanta. Ichaqa manam warmikunallachu maqasqaqa kanku. Canada nacionpim 10 qarikunamanta 3 kanku warminpa maqasqan utaq ñakarichisqan.

WAKINKUQA NINKUM: “Warmi-qari maqanakuyqa karqapunim. Astawan kasqanpaqqa piensanchik maqasqa kaqkuna autoridadkunaman willakuyta yacharusqankuwanmi”, nispa.

¿CHAYNACHU? Warmi-qari maqanakuy mana kananpaqmi autoridadkuna tukuyta ruwachkanku, chaynata kallpanchakuptinkupas maqanakuyqa astawanmi kachkan. ¿Imanasqataq maqanakuyqa astawan kachkan? Ayllupi kuyanakuy manaña kasqanraykum.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Cumplikuchkanchu 2 Timoteo 3:1-3 nisqan? Ayllupi kuyanakuyqa, ¿manañachu ñawpaqta hina?

Qatiqninpiñataqmi yachasunchik allpa pachamanta biblia ima nisqanmanta.

[Willakuy]

“Qusanpa maqasqan wakin warmikunaqa manam chayllaqa autoridadmanqa quejakunkuchu. Wakinqa 35 masnin kutita qusan maqaptinñam autoridadmanqa rinku” (PORTAVOZ DEL SERVICIO DE AYUDA CONTRA EL MALTRATO DOMÉSTICO DE GALES).

5. Kay pachatam purmachichkanku

“[Diosmi] kay pacha purmachiqkunata chinkachinqa” (APOCALIPSIS 11:18).

● Nigeria lawpi yachaq Pirri sutiyuq runam palmeramanta vinota ruwaspan rantikuq. Ichaqa mayuman petroleo tallikuruptinmi palmerakuna chakiruptin vino ruwayta manaña atirqachu. Paymi llakisqallaña nin: “Chay petroleo yakuta qachacharuptinmi challwakuna wañurun, aycha qarayku pasparun, manañam imapi llamkaytapas atinikuñachu”, nispa.

¿IMATAM YACHAKUN KAYMANTA? Watan-watanmi runakunaqa plasticomanta kaqkunata achkallay-achkata lamar quchaman wischuspanku qachachanku. Chaykunaqa unay-unay watapim chinkan. Chaymantapas runakunaqa sachakunatam kañachkanku, purun animalchakunatam wañuchichkanku, urqukunatapas tuquspankum tuñichichkanku. Chaymantapas imapas kaqmanta wiñananpaqqa utaq rurunapaqqa yaqa wata partenmi pasanan, runakunañataqmi chaykunata watallapi tukunku. Huk qillqapa nisqanman hinaqa runakuna hinalla miraptinkuqa mikuypas chaynataq allpa pachapas 2035 watapaqqa manas haypawasunñachu (Sydney Morning Herald qillqa).

WAKINKUM NINKU: “Runakunaqa yachayniyuqmi kanku. Atinmankum allpa pachapi tukuy purmachisqankuta allichaytaqa”, nispa.

¿CHAYNACHU? Achka runakunam hukkunata kallpanchanku allpa pachanchikta imawanpas manaña qachachanankupaq. Chaynata niptinkupas kay allpa pachataqa hinallam qachachachkanku.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Runakunaqa atinmankuchu kay allpa pacha allichayta, icha Diosllachu?

Bibliaqa willakuntaqmi kay tukupay punchawkunapi Diosmanta astawan willakunankumanta. Qatiqninpiyá chaymanta yachaykusun.

[Willakuy]

Estados Unidos nacionniyuq Erin Tambermi nin: “Yachasqay lawqa suma-sumaqmi karqa, ichaqa petroleota 2010 watapi talliruptinkum kunanqa mana imapa wiñananña rikurirun”, nispa.

[Yachachikuy]

¿Dioschu ñakarichiwaqninchik?

Bibliaqa nirqañam kay punchawkunapiqa sasachakuykunapi kananchikmanta. ¿Chayraykuchu nichwan Dios ñakarichiwasqanchikmanta? Kaymantam astawan yachachichkan ¿Imamantam bibliaqa yachachiwanchik? niq qillqapa 11 kaq yachachikuynin. Kayqa Jehova Diospa testigonkunapa ruwasqanmi.

[Reconocimiento]

U.S. Coast Guard photo

6. Diosmantam enteron pachapi willakuchkanku

“Diospa munaychakuyninmanta kay sumaq willakuymi willakusqa kanqa enterollan kay pachapi” (MATEO 24:14).

● Viatea warmicham yachan Tuamotu sutiyuq huk kaqnin islapi, chay llaqtachakunaqa lamar quchapim kachkan. Chay lawpiqa 16.000 runakunallam yachanku. Chaywanpas Jehova Diospa testigonkunaqa chay llaqtachakunamanmi chayarqaku Viateaman chaynataq llaqtamasinkunaman Diosmanta willakunankupaq. ¿Imanasqataq karu llaqtachapi kaq runakunaman chayanku? Diosmanta lliw runakuna yachanankuta munasqankuraykum.

¿IMATAM YACHAKUN KAYMANTA? Jehova Diospa testigonkunam enteron allpa pachapi willakuchkanku. 2010 watapim 236 nacionkunapi chaynataq llaqtachankunapi Diosmanta willakurqaku. ¿Hayka horatataq llapallanku willakurqaku? 1.600 millon horatam. Chaywanqa nichwanmi sapa testigo media horata sapa punchaw willakusqanmanta. Chaymantapas 2000 watamanta 2010 watakamam 20.000 millon masnin qillqakunata ruwarqaku runakunaman Diosmanta yachachinankupaq.

WAKINKUM NINKU: “Ñawpa runakunapas Diosmantaqa willakurqakuñam”, nispa.

¿CHAYNACHU? Achka runakunam kallpanchakurqaku Diosmanta willakunankupaq, ichaqa pisi tiempollam chaymantapas wakin llaqtakunallapim. Jehova Diospa testigonkunam ichaqa enterollan allpa pachapi wara-waranqantin runakunaman Diosmanta willakuchkanku tukuy rikchaq rimaykunapi. Autoridadkuna chiqnispanku tukuywan sasachaptinkupas Jehova Diospa testigonkunaqa hinallam willakunku (Marcos 13:13).a Chaymantapas mana qullqillapaqmi yachachinku hinaspa qillqakunatapas aypunku. Tukuy chaykunataqa paganku tukuy sunqunkumanta qullqichankuta qusqankuwanmi.

¿IMA NIWAQTAQ? ¿Cumplikuchkanchu enteron allpa pachapi Diosmanta willakunankumanta bibliapa nisqan? ¿Imatawanraqmi bibliaqa nin hamuq tiempomanta?

[Willakuy]

[Willakuy]

“Jehova Dios ‘kaykamalla’ niwananchikkamam tukuyta ruwaspa paymanta lliw runakunaman maypipas willakusunchik” (ANUARIO DE LOS TESTIGOS DE JEHOVÁ 2010).

Hamuq tiempopiqa kusisqam kawsakusun

‘Mana allin ruwaqkunaqa chayllam chinkarunqaku [...]. Llampu sunquyuqkunam ichaqa herenciankupaq allpata chaskinqaku, paykunaqa kusikuywanmi hawkayaypi kawsanqaku’ (SALMOS 37:10, 11).

¿MUNAWAQCHU bibliapa kayna nisqan cumplikunanta? Munawaqchá ¿aw? Kay willakuyqa pisi tiempollamantam cumplikunqapuni.

Kay qillqapim yacharunchik bibliapa nisqankuna kunan tiempopi imayna cumplikusqanmanta, chaywanmi yachanchik ‘tukupay tiempopiña’ kawsasqanchikta (2 Timoteo 3:1-5). Chay willakuyta qillqanankupaqqa Diosmi runakunata yuyaycharqa, chaynapi hamuq tiempopi imayna kawsakunanchikmanta yachanapaq (Romanos 15:4). Hamuq tiempopiqa manañam imawanpas sasachakusunchu kunan tiempopi hinaqa.

¿Imakunatam ñuqanchikpaq Dios ruwanqa kamachimuwaspanchik? (Mateo 6:9, 10). Bibliam nin:

● Manañam muchuy kanqachu. Salmos 72:16a nin: ‘Kay pachapiyá achka-achka kawsaykuna qispichun. Muqu chakrakunapiyá sumaqllataña kawsaykuna aywityachun’, nispa.

● Manañam unquykuna kanqachu. Isaias 33:24 nin: ‘Manañam mayqannikichikpas ninkichikñachu: “Unquchkanim” nispaqa’.

● Allpa pacham sumaqyachisqa kanqa. Isaias 35:1 nin: “Chunniqpi chaki allpapas llumpaytam kusikunqa, kusikuspam rosas hinaraq waytarinqa”, nispa.

Kay willakuykunaqa wakillanmi, kaykunaqa hamuq tiempopim cumplikunqa. Imakunatawanraq Dios ruwananmanta astawan yachayta munaspaykiqa Jehova Diospa testigonta niy yachachisunaykipaq.

[Willakuy]