entiendeqqa huk qellqaqpa willakusqanpich yachaykunataqa astawanraq maskanman. Ejemplopaq, apostol Mateopa willakusqanmanta rimarisun. Paymi Diospa piñakuynin punchawmanta Jesuspa kayna nisqanta qellqarqa: “Manam pipas yachanchu ima punchawmi otaq imay horam kutimunaytaqa, hanaq pachapi angelkunapas manam yachanchu nitaqmi Diospa Churinpas yachanichu aswanqa Taytallaymi”, nispa (Mateo 24:36). ¿Imaynatataq kay texto leesqanchikqa qawachin Jesusqa mana tukuy atipayniyoq Dios kasqanta?

Jesusqa ninmi Taytam Churimantaqa aswan yachayniyoqqa nispa. Tukuy atipayniyoq Diospuni Jesus kaptinqa Taytanpa yachasqantachiki paypas yachanman. Chaynapim qawanchik Churiwan Taytaqa mana kaqlla kasqankuta. Chaywanpas kanqaraqchá pim niqqa: “Jesusqariki iskay kawsayniyoqmi karqa: diosmi karqa hinaspapas runam karqa, chay rimasqantaqa runa kayninpimiki rimachkarqa”, nispa. Chay rimasqanku cheqapña kaptinpas, ¿imatataq nichwan chuya espiritumantaqa? Dios Tayta hina chuya espiritupas kaptinqa, ¿imanasqataq Jesusqa manaqa willakurqachu chuya espiritupas Diospa piñakuynin punchaw haykapi kasqanmanta yachasqantaqa? Aswanmi payqa nirqa Dios Taytalla chaytaqa yachasqanta.

Bibliata hinalla estudiaspam astawan yachanki kay yachachikuymanta huk textokunapas imatapuni yachachisqanta. Llapallan chay textokunapi willakusqanmi cheqaptapuni yachachiwanchik pim Tayta, pim Churi hinaspa imam chuya espiritu kasqanmanta (Salmo 90:2; Hechos 7:55; Colosenses 1:15).

WARA-WARANQANTIN runakunam cruztaqa kuyaspanku yupaychanku. Enciclopedia Hispánica nisqa librom nin: “cristiana religionqa reqsichikun cruzta yupaychasqankuwanmi”, nispa. Ichaqa, ¿cheqap cristianokunaqa cruzta servichikunankuchu?

Puntataqa kaytaraqmi yachanapuni: Jesusqa manapunim cruzpichu wañurqa. Griego simipi “cruz” nisqa palabraqa staurós ninanmi chay ninanqa “qeru otaq kaspi” ninanmi. The Companion Bible sutichasqa librom staurós nisqa palabramanta nin: “Manapunim chay palabraqa chakasqa qeruwanqa tupanchu [. . .]. Griego simipi qellqasqa (Mosoq Testamentopiqa) manapunim chakasqa qerumantaqa otaq cruzmantaqa rimanchu”, nispa.

Bibliata qellqaqkunaqa huk textokunapim huk palabrata qellqanku imapipuni Jesus wañusqanmanta willawananchikpaq. Chay palabraqa griego simipi xýlon nisqam, chay ninanqa “qeru”, “viga” otaq “kaspi” ninallanmi (Galatas 3:13).

Allin yachaq Hermann Fulda runam willakun imaraykum qerupi runakunata wañuchisqankumanta, paymi nin: “Runakunata wañuchinapaq akllasqanku sitiopiqa manam karqachu sachakunaqa. Chaymi qeruta sayachirqaku, chaypitaqmi mana allin ruraq runakunata warkuqku makinkunata umanpa hawanta wataspa otaq clavaqku, chaynallatataqmi chakinkunatapas ruraqku”, nispa (Das Kreuz und die Kreuzigung [La cruz y la crucifixión] nisqa qellqa).

Diospa Palabranmi ichaqa cheqaptapuniqa willakun. Apostol Pablom nirqa: “Leyrayku ñakawasqanchikmantam Cristo librawarqanchik. Paymi ñakasqa karqa ñoqanchikrayku, Bibliam nin: Sachapi warkusqa wañuq runaqa Diospa ñakasqanmi”, nispa (Galatas 3:13). Chaynatam apostol Pablo qellqarqa Deuteronomio 21:22, 23 nisqanmanta, chaypiqa rimachkan sachamantam otaq qerumantam, manam cruzmantachu. Qerupi otaq sachapi warkusqa runaqa ‘ñakasqa’ runam karqa. Chayraykum cristianokunaqa wasinkupiqa cruzkunataqa mana hatallinankuchu.

¿Imataq sucedekurqa Jesuspa wañusqan qepata? Kimsa pachak watakuna pasasqanpim cristianom kaniku niqkunaqa cruztaqa mana yupaycharqakuchu. Chay watakuna qepamanmi kamachikuq Constantino religionninta saqespan pantasqa cristianokunapa religionninman hukllawakurqa. Chaymantapacham cruz yupaychaytaqa religionninpi qallarichirqa. Imaraykuña kamachikuq Constantino cruzta yupaychachiptinpas Jesucristoqa manapunim cruzpiqa wañurqachu. Cruz yupaychayqa pantasqa ñawpaq religionkunamantam rikurimurqa. New Catholic Encyclopedia nisqa librom nin: “Runakunaqa cruztaqa yupaycharqakuñam manaraq Jesucristo kay pachaman hamuchkaptin chaynataq pantasqa dioskunata yupaychaq llaqtakunapipas”, nispa. Wakin yachaysapa runakunañataqmi tupachinku Inti yupaychaywan chaynataq huchapakuykunawan tupaq pantasqa dioskunata yupaychaywanpas.

Chaynaqa, ¿imaynanpitaq cruz yupaychayqa tukuy hinastinman cheqerirurqa? Cruz yupaychaywan gentilkunata “cristiano” nisqa religionman aysanankuraykuch. Bibliapa nisqanman hinaqa Diosqa cheqninpunim cruz yupaychaytaqa (2 Corintios 6:14-18). Huchataqmi taytacha-mamachakuna yupaychaypas (Exodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Chayraykum cheqap cristianokunaqa manapuni cruztaqa servichikunkuchu Diosta yupaychanankupaqqa.a

CRISTIANOKUNAQA Jesucristopa wañukusqan punchawta otaq ‘Señorpa Santa Cenan’ sutichasqa huñunakuyta yuyarinapaqmi kamachikuyta chaskirqanchik (1 Corintios 11:20). ¿Imanasqataq chay punchawqa ancha valorniyoq? ¿Haykapim chay punchawta yuyarina, imaynatam yuyarina?

Jesucristom chay yuyarinapaq punchawta qallarichirqa 33 kaq watapi judiokunapa mana Qonchuyoq Tanta fiestata otaq Pascua fiestata yuyarisqanku tutata. Pascua fiestataqa huk kutillatam watapi yuyarikuq (judiokunapa punchawkuna yupasqankuman hina) nisan sutiyoq killapa 14 kaq punchawninpi. Llullu killa rikurimuytam nisan nisqa killaqa qallarirqa marzo killa qallariypa semana qepallata. Chaymantapacham judiokunaqa yupaqku chunka tawayoq punchawta Pascua fiestata yuyarinankupaq Inti seqaykusqan qepata.

Chay tutam Jesusqa apostolninkunawan Pascua fiestata yuyarirqaku, Judas Iscariote qatiqninta qarqoruspanmi Santa Cena nisqata yuyarinapaq qallarichirqa. Chay cenañam judiokunapa Pascua fiestankupa rantinpi rurakurqa, chayraykum watapi huk kutillata yuyarikunan.

Mateo qellqam willawanchik ima pasakusqanmanta: “Mikuchkaptinkum Jesus tantata hapiykuspan Diosman graciasta qorqa hinaspam pakiykuspan discipulonkunaman aypurqa: —Chaskispa mikuychik, kaymi cuerpoy —nispa. Vasotapas hapiykuspanmi Diosman graciasta qorqa hinaspam