GÉNESIS

1 Qallariypin Diosqa cielota kay pachatawan kamarqan.+

2 Kay pachaqa mana imayoq ch’usaqmi kasharqan, laqhayaqpas* chinkay-chinkay unutan+ pakaykusharqan. Diospa kallpantaqmi*+ unu patapi muyusharqan+ kayneqman jaqayneqman.

3 Jinan Diosqa nirqan: “K’anchay kachun”, nispa. Chaymi k’anchayqa karqan.+ 4 Chaymantataq Diosqa rikurqan k’anchay allin kasqanta, chaymi chay k’anchayta laqhayaqmanta t’aqayta qallarirqan. 5 Jinaspan Diosqa k’anchayta suticharqan p’unchay nispa, laqhayaqtataq tuta+ nispa. Jinan ch’isiyaykurqanpas illarimurqanpas. Chaymi karqan ñaupaq kaq p’unchay.

6 Chaymantataq Diosqa nirqan: “Unukuna iskayman t’aqakuchun,+ chaykunaq chaupinpitaq ch’usaq kachun”,+ nispa. 7 Jinan Diosqa chay ch’usaqta ruwayta qallarirqan, chhaynapi chay ch’usaqpa pachanpipas jawanpipas unu kananpaq.+ Chhaynapunitaqmi karqanpas. 8 Chay ch’usaqtan Diosqa cielo nispa suticharqan. Jinan ch’isiyaykurqanpas illarimurqanpas. Chaymi karqan iskay kaq p’unchay.

9 Chaymantataq Diosqa nirqan: “Cieloq pachanpi kaq unukuna juj jawallapi juñusqa kachun, chhaynapi ch’aki rijurinanpaq”,+ nispa. Chhaynapunitaqmi karqanpas. 10 Chay ch’aki kaq partetan Diosqa suticharqan jallp’a+ nispa, juñusqa unukunatataq lamar-qocha+ nispa. Llapa chay ruwasqantan Diosqa allinpaq qhawarirqan.+ 11 Jinan Diosqa nirqan: “Jallp’a wiñachichun q’achuta, mujuyoq plantakunata, ruruyoq sach’akunatapas, ima clasemantachus kasqankuman jina, chaykuna ruruta mujuta ima qochun”, nispa. Chhaynapunitaq karqanpas. 12 Jallp’aqa wiñachiytan qallarirqan q’achuta, mujuyoq plantakunata,+ ruruta mujutawan qoq sach’akunatapas, ima clasemantachus kasqankuman jina. Chaytan Diosqa allinpaq qhawarirqan. 13 Jinan ch’isiyaykurqanpas illarimurqanpas. Chaymi karqan kinsa kaq p’unchay.

14 Chaymantataq Diosqa nirqan: “Cielopi k’anchaqkuna rikukuchun,+ chhaynapi p’unchaytawan tutatawan t’aqanapaq.+ Chay k’anchaqkunan señal kanqa ima tiempochus* kasqanta yachanapaq, p’unchaykunata watakunatapas yupanapaqwan.+ 15 Chaykunan cielomantapacha jallp’a pachata k’anchanqaku”, nispa. Chhaynapunitaq karqanpas. 16 Diosmi iskay jatun k’anchaqkunata rijurichiyta qallarirqan, aswan jatun kaqtan rijurichirqan p’unchaypi k’anchananpaq,+ juch’uy kaqtataq tutapi k’anchananpaq. Rijurichillarqantaqmi ch’askakunatapas.+ 17 Chhaynapin Diosqa cielopi k’anchaqkunata rijurichirqan jallp’a pachata k’anchanankupaq, 18 p’unchaypipas tutapipas k’anchay kananpaq, jinallataq p’unchaypas tutapas t’aqasqa kananpaqwan.+ Chaytan Diosqa allinpaq qhawarirqan. 19 Jinan ch’isiyaykurqanpas illarimurqanpas. Chaymi karqan tawa kaq p’unchay.

20 Chaymantataq Diosqa nirqan: “Unupas kausaqkunawan* junt’a kachun, phalaq animalkunapas jallp’a pachaq altonpi phalachun”,+ nispa. 21 Jinan Diosqa kamarqan lamar-qochapi kausaq jatun animalkunata, jinallataq unupi kausaq tukuy animalkunatapas* ima clasemantachus kasqankuman jina. Kamallarqantaqmi rafrayoq phalaq animalkunatapas ima clasemantachus kasqankuman jina. Chaytan Diosqa allinpaq qhawarirqan. 22 Chaymantataq Diosqa chay kamasqankunaman bendicionninta churaykurqan, nirqanmi: “Askhata miraychis, askhaman tukuychis, lamar-qochamanpas junt’aykuychis.+ Phalaq animalkunapas jallp’a pachapi askhata mirachunku”, nispa. 23 Jinan ch’isiyaykurqanpas illarimurqanpas. Chaymi karqan pisqa kaq p’unchay.

24 Chaymantataq Diosqa nirqan: “Jallp’a pachapi imaymana clase animalkuna* kachun: uywana animalkuna, suchuq animalkuna,* imaymana clase salqa animalkunapas”,+ nispa. Chhaynapunitaq karqanpas. 25 Diosmi ruwayta qallarirqan imaymana clase salqa animalkunata, imaymana clase uywana animalkunata, imaymana clase suchuq animalkunatapas. Chaytan Diosqa allinpaq qhawarirqan.

26 Chaymantan Diosqa nirqan: “Runata ruwasunchis+ imaynachus kasqanchisman jina,+ chhaynapi noqanchis jina kanankupaq.+ Paykuna kamachichunku lamar-qochapi challwakunata, phalaq animalkunata, uywana animalkunata, lliu suchuq animalkunatapas,+ kay jallp’atapas paykuna cuidachunku”, nispa. 27 Chaymi Diosqa runata kamarqan imaynachus pay kasqanman jina. Arí, imaynachus pay kasqanman jinan runataqa kamarqan. Qharita warmitawanmi kamarqan.+ 28 Chaymantataq Diosqa paykunaman bendicionninta churaykurqan, nirqanmi: “Askha wawakunayoq kaychis, askhaman tukuychis, pachantinman junt’aykuychis,+ chaypi munayniyoq kaychis.+ Kamachiychistaq+ lamar-qochapi challwakunata, phalaq animalkunata, jinallataq jallp’a pachapi tukuy kausaq animalkunatapas”, nispa.

29 Diosqa nillarqantaqmi: “Jallp’a pachapi kaq mujuyoq lliu plantakunatan qoykichis, qollaykichistaqmi rurunpi mujuyoq sach’akunatapas. Chaykunan mijunaykichis kanqa.+ 30 Jallp’api kaq llapan salqa animalkunaman, phalaq animalkunaman, jallp’api puriq tukuy kausayniyoqkunamantaq* ichaqa llapan q’omer q’achukunata mijunankupaq qoni”,+ nispa. Chhaynapunitaq karqanpas.

31 Chaymantataq Diosqa tukuy ima ruwasqanta rikuspa ancha allinpaq qhawarirqan.+ Jinan ch’isiyaykurqanpas illarimurqanpas. Chaymi karqan soqta kaq p’unchay.

2 Chhaynapin Diosqa cielota, kay pachata, chaykunapi tukuy ima kaqkunatawan* ruwayta tukurqan.+ 2 Qanchis kaq p’unchaypaqqa lliutañan Diosqa ruwayta tukurqan. Chaymi chay p’unchaypi tukuy ruwasqanmanta samayta qallarirqan.+ 3 Diosmi qanchis kaq p’unchayman bendicionninta churaykurqan, pay kikinpaqmi chay p’unchayta t’aqarqan. Chay p’unchaypin Diosqa samashan tukuy imaymana kamasqanmanta, payqa munayninman jinan tukuy chaykunata ruwarqan.

4 Kay willakuyqa ima tiempopichus cielopas kay pachapas kamasqa karqan chaymantan, ima p’unchaypichus Jehová* Dios kay pachata cielotawan ruwarqan+ chaymantan.

5 Jehová Diosqa manaraqmi jallp’a pachaman parachimurqanraqchu, manataqmi pipas karqanchu jallp’ata llank’ananpaqpas, chaymi mana ima qorapas ni ima plantapas karqanraqchu. 6 Ichaqa pacha phuyun jallp’a pachamanta jatarispa jinantin jallp’ata sullasharqan.*

7 Jinan Jehová Diosqa ñut’u jallp’amanta runata ruwarqan,+ jinaspataq kausachiq samayta senqanman phukuykurqan.+ Jinan runaqa kausaq kapurqan.*+ 8 Chaymantapas Jehová Diosmi Edén+ nisqapi, inti lloqsimuy ladopi juj huertata ruwarqan. Chaymanmi payqa ruwasqan runata+ churarqan. 9 Jehová Diosmi imaymana munay sach’akunata wiñachirqan, mijunapaq allin rurukunayoqta. Chaymantapas huerta chaupipin wiñachillarqantaq kausay qoq sach’ata,+ jinallataq allin kaqta mana allin kaqta reqsichiq sach’atapas.+

10 Edenmantan juj mayu lloqsimurqan huertata qarpananpaq, chaymantan tawa mayukunaman t’aqakurqan. 11 Juj kaq mayuq sutinmi karqan Pisón nisqa. Chay mayun jinantin Havilá jallp’ata muyuykushan. Chay jallp’apiqa qoripas kanmi, 12 chay qoriqa ch’uya qorin. Chaypiqa kallantaqmi sumaq q’apaq bedelio gomapas ónice rumipas. 13 Iskay kaq mayuq sutinmi karqan Guihon nisqa. Chay mayun jinantin Cus jallp’ata muyuykushan. 14 Kinsa kaq mayuq sutinmi karqan Hidequel*+ nisqa. Chay mayun Asiria llaqtaq inti lloqsimuy ladonman rishan.+ Tawa kaq mayuq sutintaqmi karqan Éufrates+ nisqa.

15 Jehová Diosmi kamasqan runata Edenpi kaq huertaman churarqan chayta cuidananpaq chaypi llank’ananpaqwan.+ 16 Chaymantataq Jehová Diosqa runata kamachirqan: “Huertapi kaq sach’akunaq ruruntaqa mijullankin sajsanaykikama.+ 17 Allin kaqta mana allin kaqta reqsichiq sach’aq ruruntan ichaqa amapuni mijunkichu. Sichus mijunki chayqa, wañunkipunin, chay kikin p’unchaymi wañunki”,+ nispa.

18 Chaymantataq Jehová Diosqa nirqan: “Manan allinchu qhariq sapallan kasqanqa, chayrayku paypaq jinapuni juj yanapaqta ruwapusaq”,+ nispa. 19 Jehová Diosqa jallp’amantan kamarqan imaymana salqa animalkunata phalaq animalkunatapas. Chaykunatan payqa runaman aparqan sapankaman ima sutitachus churanqa chayta yachananpaq. Jinan animalkunaqa runaq sutichasqanman jina sutiyoq kapurqanku.+ 20 Chhaynatan runaqa sutita churarqan uywana animalkunaman, phalaq animalkunaman, salqa animalkunamanpas. Paypaqmi ichaqa mana karqanchu paypaq jina yanapaqnin. 21 Chaymi Jehová Diosqa runata misk’ita puñurachirqan, puñushanankamataq jujnin waqtanninta orqorqan, aychantataq kaqllata wisq’aykapurqan. 22 Chay orqosqan waqtanninmantataq Jehová Diosqa juj warmita ruwarqan, jinaspa qhariman pusarqan.+

23 Jinan qhariqa nirqan:

24 Chayraykun qhariqa taytantapas mamantapas saqepunqa, jinaspa esposanman jujllachakapunqa,* chhaynapitaq iskayninku juj aychalla kapunqaku.+ 25 Qharipas warmipas iskayninkun q’alalla kasharqanku,+ chaywanpas manan p’enqakurqankuchu.

3 Jehová Diospa ruwasqan llapa salqa animalkunamantaqa mach’aqwaymi+ aswan manchapakuqqa karqan.* Chay mach’aqwaymi warmita nirqan: “¿Cheqachu Dios nirqasunkichis huertapi kaq llapan sach’akunamanta ama mijunaykichispaq?”,+ nispa. 2 Jinan warmiqa mach’aqwayta nirqan: “Huertapi kaq sach’akunaq ruruntaqa mijullaykumanmi.+ 3 Huerta chaupipi sach’aq ruruntan+ ichaqa mana mijuykumanchu. Diosmi niwarqanku: Chay sach’aq ruruntaqa aman mijunkichischu, aman tupaykullankichispaschu, mana chayqa wañunkichismi, nispa”. 4 Jinan mach’aqwayqa warmita nirqan: “Chayqa manan cheqaqchu, manan wañunkichischu.+ 5 Diosqa yachanmi chay sach’aq rurunta mijusqaykichis p’unchaypi ñawiykichis kicharikunanta, pay jina allin kaqta mana allin kaqta reqsiq*+ kanaykichistapas”, nispa.

6 Chaymi warmiqa chay sach’aq rurunta qhawaykurqan, chhaynapitaq rikurqan chay ruru mijunapaq jina kasqanta, ñawiq munapayananpaq jina kasqantawan. Arí, chay ruruqa munaymi rikukuq. Jinan warmiqa chayta p’itispa* mijuyta qallarirqan.+ Chaymantataq qosanwan kashaspa payman jaywarirqan, jinan paypas mijuykullarqantaq.+ 7 Jinan ñawinku kicharikurqan, chhaynapitaq reparakurqanku q’alalla kashasqankuta. Chaymi higos sach’a raphikunamanta p’istunakunata ruwakurqanku chaykunawan tapakunankupaq.+

8 Chaymantataq wayraq wayrarimusqan horasta jina Jehová Diospa kunkanta uyarirqanku, payqa huertapin purisharqan. Chaymi paykunaqa sach’akuna ukhupi Jehová Diosmanta pakakurqanku. 9 Jehová Diosqa askha kutitan runata wajasharqan: “¿Maypin kashanki?”, nispa. 10 Jinan runaqa nirqan: “Kunkaykita uyarispan manchakurqani q’alalla kashasqayrayku, chaymi pakakurqani”, nispa. 11 Jinaqtinmi Diosqa nirqan: “¿Pin willarqasunki q’alalla kashasqaykita?+ ¿Aman mijunkichu nisqay rurutachu mijururqanki?”,+ nispa. 12 Runataq nirqan: “Qowasqayki warmin chay ruruta jaywariwarqan, chaymi mijurqani”, nispa. 13 Jinan Jehová Diosqa warmita nirqan: “¿Imaynapitaq kaytari ruwarqanki?”, nispa. Warmitaq nirqan: “Mach’aqwaymi engañaruwan, chaymi mijururqani”,+ nispa.

14 Jinan Jehová Diosqa mach’aqwayta+ nirqan: “Chay ruwasqaykimantan tukuy salqa animalkunamanta, tukuy uywana animalkunamantapas ñakasqa kanki. Pampantan suchunki, wañunayki p’unchaykamataq jallp’ata mijuspa kausanki. 15 Qantawan+ warmitawanmi+ cheqninachisaykichis,+ mirayniykitapas+ paypa mirayninwanmi+ cheqninachillasaqtaq. Warmiq mirayninmi umaykita ñut’unqa,+ qantaqmi talonninpi kaninki”,+ nispa.

16 Warmitataq nirqan: “Sinchitan yapasaq onqoq kasqayki tiempopi nanayta, sinchi nanaywanmi wawakunatapas onqokunki. Nishutan qosaykiwan kayta munanki, paytaqmi dominasunki”, nispa.

17 Adantataq* nirqan: “Esposaykita uyarispa prohibisqay sach’a ruruta+ mijusqaykiraykun jallp’aqa ñakasqa kanqa.+ Sinchi sayk’uywanmi* mijuytapas jallp’amanta oqarinki, chhaynan kanqa wañunaykikama.+ 18 Jallp’aqa kiskakunata kiskayoq qorakunatawanmi wiñachinqa. Qantaqmi campopi q’omer plantakunata mijunki. 19 Jump’iykita jich’arispan mijunata* tarinki jallp’aman tukunaykikama, chay jallp’amanta ruwasqan karqanki.+ Ñut’u jallp’an kanki, ñut’u jallp’allamantaqmi tukunkipas”,+ nispa.

20 Chay qhepamantaq Adanqa esposanta Eva* nispa suticharqan, paymi kanan karqan llapa runakunaq maman.+ 21 Chaymantan Jehová Diosqa Adanpaqwan esposanpaqwan qaramanta jatun p’achakunata ruwapurqan, chaywan p’achakunankupaq.+ 22 Chaymantataq Jehová Diosqa nirqan: “Qhawariy, runaqa noqanchis jinan kapun allin kaqta mana allin kaqta reqsispa.+ Paqtapas makinta jaywarispa kausay qoq sach’aq rurunta+ p’itillanmantaq, chayta mijuspataq wiñaypaq kausanman”, nispa. 23 Chaymi Jehová Diosqa Edenpi huertamanta+ runata qarqomurqan, chhaynapi jallp’ata llank’ananpaq. Runaqa jallp’amanta ruwasqan karqan.+ 24 Chhaynatan Diosqa runata qarqomurqan, chaymantataq huertaq inti lloqsimuy ladonpi querubín angelkunata churarqan.+ Churallarqantaqmi raurashaq espadatapas, chay espadan mana sayaspa muyusharqan. Chhaynapin kausay qoq sach’aman apaq ñanqa wisq’asqa kapurqan.

4 Adanmi esposan Evawan puñurqan, jinan Evaqa onqoq kapuspa juj wawata onqokurqan.+ Chay wawata onqokuspan nirqan: “Jehová Diospa yanapayninwanmi kay qhari wawata onqokuni”, nispa. Chaymi suticharqan Caín+ nispa. 2 Qhepamantaq Evaqa Cainpa sullk’anta onqokullarqantaq, paytan suticharqan Abel+ nispa.

Abelqa oveja michiqmi kapurqan, Caintaq chajra llank’aq kapurqan. 3 Tiempowanmi Cainqa llank’asqanmanta wakin rurukunata Jehová Diosman ofrendata jina jaywarqan. 4 Abelmi ichaqa ñaupaq wachay ovejankunamanta+ wakinta ajllaspa wirantinta Diosman jaywarqan. Jehová Diosqa Abeltapas jaywasqan ofrendatapas allinpaqmi qhawarirqan.+ 5 Ichaqa manan allinpaqchu qhawarirqan Caintapas ni jaywasqan ofrendatapas. Chayraykun Cainqa sinchita phiñakurqan llakikurqan ima. 6 Chaymi Jehová Diosqa Cainta nirqan: “¿Imanaqtintaq sinchi phiñasqari llakisqari kashanki? 7 Sichus cambiaspa allin kaqta ruwanki chayqa, ¿manachu jujmanta allinpaq qhawariykiman? Ichaqa sichus mana cambiankichu, manataq allin kaqtapas ruwankichu chayqa, juchan punku lloqsirunallapi suyapashasunki,* chayqa jap’iruytapunin munashasunki. Chayrayku kallpachakuy juchata vencenaykipaq”, nispa.

8 Chay qhepamantaq Cainqa wayqen Abelta nirqan: “¿Jakuchu campota?”, nispa. Campoman chayaqtinkutaq Cainqa wayqenta wañuchipurqan.+ 9 Chaymantataq Jehová Diosqa Cainta nirqan: “¿Maypitaq wayqeyki Abelri kashan?”, nispa. Jinan Cainqa nirqan: “Manan yachanichu, ¿acaso noqari wayqeyta cuidaqchu kashani?”, nispa. 10 Diostaq nirqan: “¿Imaynapitaq kaytari ruwarunki? Qhawariy, wayqeykiq yawarninmi pampamantapacha justiciata ruwapunaypaq wajakamushawan.+ 11 Kunanqa ñakasqan kanki, kay jallp’amantan qarqosqa kanki wayqeykiq yawarninta kay jallp’api jich’arisqaykirayku.+ 12 Chajrataña llank’anki chaypas, jallp’aqa manan allintachu ruruchinqa. Ayqekuspan purinki, tukuy ladopin kayman chayman purinki”, nispa. 13 Chaymi Cainqa Jehová Diosta nirqan: “Sinchi jatunmá juchaymanta castigawasqaykiqa, manan aguantayta atiymanchu. 14 Kunanqa kay jallp’amantataq qarqopushawanki chayqa, ladoykimantapas karunchashawankitaq chayqa, ayqekuspa puriq runachá riki kasaq, tukuy ladopitaqchá kayman chayman purisaqpas. Piña tariwanqa chaypas wañuchiwanqachá riki”, nispa. 15 Chaymi Jehová Diosqa nirqan: “Chay mana pasananpaqmi kunan kamachikuni, pipas Cainta wañuchiqqa qanchis kutita castigasqa kananpaq”, nispa.

Jinaspan Jehová Diosqa Cainpaq juj señalta churarqan, chhaynapi pipas payta tariqqa ama wañuchinanpaq. 16 Jinan Cainqa Jehová Diospa qayllanmanta Nod* jallp’aman ripurqan, chay jallp’aqa Edenpa inti lloqsimuy ladonpin kasharqan.+

17 Chay qhepamantaq Cainqa esposanwan puñurqan,+ jinan esposanqa onqoq kapuspa juj wawata onqokurqan, chay wawatan Enoc nispa suticharqanku. Chaymantataq Cainqa juj llaqtata jatarichirqan, chay llaqtatan wawanpa sutinwan suticharqan Enoc nispa. 18 Enocqa Irajpa taytanmi karqan, Irajtaq Meujaelpa taytan karqan, Meujaeltaq Metusaelpa taytan karqan, Metusaeltaq Lamecpa taytan karqan.

19 Lamecqa iskay warmikunawanmi casarakurqan. Juj kaq esposanmi karqan Adá, iskay kaq esposantaq karqan Zilá. 20 Adá sutiyoq esposanmi onqokurqan Jabalta. Jabalmi qallarichirqan karpakunapi tiyaspa uywakuna michiyta. 21 Jabalpa wayqenmi karqan Jubal. Paymi qallarichirqan arpa tocayta flauta* tocaytapas. 22 Lamecpa Zilá esposantaq Tubal-Cainta onqokurqan. Tubal-Cainmi qallarichirqan cobremanta fierromantawan imaymana herramientakuna ruwayta. Paypa pananmi karqan Namá. 23 Jinan Lamecqa iskaynin esposankunata Adata Zilatawan nirqan:

25 Adanmi esposan Evawan jujmanta puñullarqantaq, jinan Evaqa onqoq kaspa juj wawata onqokullarqantaq, chay wawatan suticharqan Set*+ nispa. Evan nirqan: “Cainpa wañuchisqan Abelpa rantintan+ Diosqa kay wawata* qoshawan”, nispa. 26 Setpas wawayoqmi kapullarqantaq, chay wawatan suticharqan Enós+ nispa. Chay tiempopin runakunaqa Jehová Diospa sutinta oqariyta qallarirqanku.*

5 Kay qelqapin willakushan Adanpa mirayninmanta. Diosqa Adanta kamasqan p’unchaypiqa* payta jinan kamarqan.+ 2 Qharita warmitawanmi Diosqa kamarqan.+ Kamasqan p’unchaypin+ Diosqa paykunata bendecirqan, jinaspataq Runa nispa suticharqan.

3 Adán pachaj kinsa chunka watanpi kashaqtinmi jujnin qhari wawan nacerqan. Paytan suticharqan Set+ nispa. Chay wawaqa payman rijch’akuq, pay kikillanmi karqan. 4 Setpa nacesqanmantaqa pusaq pachaj watatawanraqmi Adanqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi waj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 5 Adanqa isqon pachaj kinsa chunka watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.+

6 Setqa pachaj pisqayoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Enós.+ 7 Enospa nacesqanmantaqa pusaq pachaj qanchisniyoq watatawanraqmi Setqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 8 Setqa isqon pachaj chunka iskayniyoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

9 Enosqa isqon chunka watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Quenán. 10 Quenanpa nacesqanmantaqa pusaq pachaj chunka pisqayoq watatawanraqmi Enosqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 11 Enosqa isqon pachaj pisqayoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

12 Quenanqa qanchis chunka watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Majalalel.+ 13 Majalalelpa nacesqanmantaqa pusaq pachaj tawa chunka watatawanraqmi Quenanqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 14 Quenanqa isqon pachaj chunkayoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

15 Majalalelqa soqta chunka pisqayoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Jared.+ 16 Jaredpa nacesqanmantaqa pusaq pachaj kinsa chunka watatawanraqmi Majalalelqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 17 Majalalelqa pusaq pachaj isqon chunka pisqayoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

18 Jaredqa pachaj soqta chunka iskayniyoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Enoc.+ 19 Enocpa nacesqanmantaqa pusaq pachaj watatawanraqmi Jaredqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 20 Jaredqa isqon pachaj soqta chunka iskayniyoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

21 Enocqa soqta chunka pisqayoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Matusalén.+ 22 Matusalenpa nacesqanmantaqa kinsa pachaj watatawanraqmi Enocqa kausarqan, payqa Diospa* munayninta ruwaspallapunin kausarqan.* Paypaqa kallarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 23 Enocqa kinsa pachaj soqta chunka pisqayoq watatan kausarqan. 24 Enocqa Diospa munayninta ruwaspallapunin kausarqan.*+ Jinan paytaqa manaña pipas rikurqanñachu Dios apakapusqanrayku.+

25 Matusalenqa pachaj pusaq chunka qanchisniyoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Lamec.+ 26 Lamecpa nacesqanmantaqa qanchis pachaj pusaq chunka iskayniyoq watatawanraqmi Matusalenqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 27 Matusalenqa isqon pachaj soqta chunka isqonniyoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

28 Lamecqa pachaj pusaq chunka iskayniyoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan. 29 Chay wawatan suticharqan Noé*+ nispa. Paymantan Lamecqa nirqan: “Kay wawan samakuyta apamuwasun, Jehová Diospa ñakasqan jallp’ata may sayk’uywan may nanaywan llank’asqanchismanta”,+ nispa. 30 Noepa nacesqanmantaqa pisqa pachaj isqon chunka pisqayoq watatawanraqmi Lamecqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas. 31 Lamecqa qanchis pachaj qanchis chunka qanchisniyoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

32 Noeqa pisqa pachaj watanman chayasqan qhepamanmi wawakunayoq kapurqan, chay wawankunan karqan Sem,+ Cam,+ Jafetpiwan.+

6 Runakunan kay pachapi askhata mirayta qallarirqanku, ususinkunapas askhan karqan. 2 Jinan angelkunaqa*+ rikurqanku runakunaq ususinkuna munay rijch’ayniyoq kasqankuta, chaymi ajllarikuspa pi munasqankuwan casarakurqanku. 3 Jinan Jehová Diosqa nirqan: “Runataqa manapunin wiñaypaqqa aguantaymanchu*+ juchasapa* kasqanrayku. Chayraykun paykunaqa pachaj iskay chunka watallatawanña kausanqaku”,+ nispa.

4 Dios chayta ninanpaqqa ñan kay jallp’apiqa karqanña jatunkaray nefilim* nisqa runakunaqa. Chay runakunaqa angelkunaq wawankunan karqanku, paykunan nacerqanku chay angelkuna runakunaq ususinkunawan kasqankumanta. Paykunan chay unay-unay tiempokunapi allin reqsisqa kallpasapa runakuna karqanku.

5 Jehová Diosmi rikurqan runakunaq mana allin ruwasqan sinchita yapakusqanta, ima piensasqankupas sonqonkuq ima munasqanpas tukuy tiempo mana allinllapuni kasqantawan.+ 6 Chaymi Jehová Diosqa runata kamasqanmanta pesapakurqan,* sonqonpipas mayta llakikurqan.*+ 7 Jehová Diosmi nirqan: “Kamasqay runakunatan jallp’a pachamanta chinkachipusaq, maytan pesapakuni paykuna kamasqaymanta. Paykunawan kuskatan chinkachipullasaqtaq uywana animalkunatapas, suchuq animalkunatapas, phalaq animalkunatapas”, nispa. 8 Noé runan ichaqa Jehová Diospa sonqonpaq jina karqan.

9 Kaymi Noemanta willakuy.

Noeqa chanin runan karqan,+ kausasqan tiempo runakuna ukhupipas mana juchachana runan karqan. Payqa Diospa munayninman jinan kausarqan.*+ 10 Tiempowanmi Noeqa kinsa wawakunayoq kapurqan, paykunaq sutinkun karqan: Sem, Cam, Jafetpiwan.+ 11 Diospa ñaupanpin kay pachaqa millayman tukupurqan, maqanakuypas sinchitan q’oñirirqan. 12 Arí, Diosmi rikurqan kay pacha millayman tukupusqanta,+ llapa runakuna sinchi mana allinta kausashasqankutapas.+

13 Jinan Diosqa Noeta nirqan: “Kay pachaqa runakunaq causanpin sinchi maqanakuywan junt’a kashan, chaymi tukuy kausaqta chinkachipusaq. Arí, lliu runatan ñut’usaq, pachantintataq ch’usaqman tukuchisaq.+ 14 Chayrayku allin maderamanta juj arcata* ruway.+ Chaytaqa ruwanki askha cuartokunayoqtan, jawantawan ukhuntawantaq breawan+ llut’anki. 15 Largonmanmi kanqa pachaj kinsa chunka tawayoq metro,* anchonmantaq kanqa iskay chunka iskayniyoq metro,* altonmantaq kanqa chunka kinsayoq metro.* 16 Chay arcataqa kinsa pisoyoqtan ruwanki, k’anchay jaykunanpaq muyuriqninpi ventanayoqta ima. Chay ventanatan ruwanki techomanta yaqa kuskan metrota jina saqespa. Arcaq juj ladonpitaq juj punkuta churanki.+

17 ”Noqataq sinchita parachimusaq,+ chay paran jallp’a pachaman junt’aykuspa lliu kausaqta chinkachipunqa. Arí, llapan kausay samayniyoq* kaqtan chinkachipunqa. Lliu jallp’a pachapi kaqmi wañupunqa.+ 18 Kunanmi qanwan rimanakushani salvasqa kanaykipaq. Qanmi chay arcaman jaykunki esposaykiwan, wawaykikunawan, qhachuniykikunawan ima.+ 19 Chaymantapas sapanka clase animalmantan iskaytakama arcaman jaykuchillankitaq.+ Orqotawan chinatawanmi jaykuchinki,+ chhaynapi mana wañunankupaq. 20 Sapanka clase phalaq animalkunamantan iskay jaykunqaku, sapanka clase uywana animalkunamantan iskay jaykunqaku, sapanka clase suchuq animalkunamantapas iskaymi jaykunqaku. Arí, sapanka clase animalkunamantan iskay qanman jamunqaku, chhaynapi qanwan kuska arcaman jaykuspa salvakunankupaq.+ 21 Chaymantapas imaymana clase mijunata+ juñuspan arcaman apaykunki, qanpas animalkunapas mijunaykichispaq”, nispa.

22 Jinan Noeqa Diospa tukuy kamachisqanman jina ruwarqan. Arí, Diospa nisqanman jinapunin ruwarqan.+

7 Chaymantataq Jehová Diosqa Noeta nirqan: “Kay tiempo runakuna ukhupin qanta chaninpaq qhawariyki,+ chayrayku familiaykiwan kuska arcaman jaykuy. 2 Sapanka clase ch’uya animalmantan qanchista* jaykuchinki,+ orqokunatawan chinakunatawan. Mana ch’uya kaqmantan ichaqa iskayllata jaykuchinki, orqotawan chinatawan. 3 Jaykuchillankitaqmi phalaq animalkunamantapas qanchista,* orqokunatawan chinakunatawan, chhaynapi jallp’a pachapi kausashanallankupaq.+ 4 Qanchis p’unchayllamantan jallp’a pachaman parachimusaq+ tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawan,+ chhaynapin pachantinmanta lliu kamasqay kausaqkunata chinkachipusaq”,+ nispa. 5 Jinan Noeqa Jehová Diospa tukuy kamachisqanta ruwarqan.

6 Noeqa soqta pachaj watanpin kasharqan kay pachaman jatun para chayamuqtinqa.+ 7 Manaraq jatun para qallarishaqtinmi Noeqa arcaman jaykurqan esposantin, churinkunantin, qhachuninkunantin ima.+ 8 Jaykullarqankutaqmi ch’uya animalkunapas, mana ch’uya kaq animalkunapas, phalaq animalkunapas, jallp’api kaq tukuy kausaq animalkunapas.+ 9 Lliumi chay animalkunaqa arcaman jaykurqan, maypichus Noé kasharqan chayman. Iskay-iskaymantan jaykurqan orqontin chinantin, imaynatachus Dios Noeta kamachisqanman jina. 10 Qanchis p’unchay qhepamantaq jatun paraqa jallp’a pachaman chayamurqan.

11 Soqta pachaj watanpi Noé kashaqtinmi, iskay kaq killapi, chunka qanchisniyoq p’unchaypi, cielopi kaq unukunaq pujyunkuna phatamurqan, cielopi kaq unu jark’aqkunapas kicharikamurqan.+ 12 Tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawanmi jallp’a pachaman sinchita paramurqan. 13 Chay p’unchaypin Noeqa arcaman jaykurqan, esposantin, churinkunantin, qhachuninkunantin ima.+ Churinkunaq sutinmi karqan: Sem, Cam, Jafetpiwan.+ 14 Paykunawan kuskan jaykullarqantaq llapa salqa animalkuna, ima clasemantachus kasqankuman jina; llapa uywana animalkuna, ima clasemantachus kasqankuman jina; llapa suchuq animalkuna, ima clasemantachus kasqankuman jina; llapa phalaq animalkuna, ima clasemantachus kasqankuman jina; llapa urpikuna; llapa rafrayoq animalkunapas. 15 Jinan llapa kausaq animalkunaqa* iskay-iskaymanta arcaman jaykusharqanku, maypichus Noé kasharqan chayman. 16 Imaymana clase animalkunan orqontin chinantin jaykurqanku, imaynatachus Dios Noeta kamachisqanman jina. Chaymantataq Jehová Diosqa Noé ukhupiña kashaqtin punkuta wisq’aykapurqan.

17 Tawa chunka p’unchaytan jatun paraqa jallp’a pachata chayaykusharqan. Unupas astawan junt’aykuspan arcata oqariyta qallarirqan, jinan arcaqa unupi tuyturqan. 18 Unuqa astawanpunin jallp’a pachaman junt’aykusharqan, arcataq unu patapi tuytusharqan. 19 Unuqa sinchitapunin junt’aykurqan jallp’a pachapi kaq jatun orqokunata pakaykunankamaraq.+ 20 Orqokuna pakaykusqanmantaqa yaqa soqta metro kuskanta* jinaraqmi unuqa wicharqan.

21 Jinan jallp’a pachapi kaq llapa kausaqkuna wañupurqanku:+ phalaq animalkuna, uywana animalkuna, salqa animalkuna, jallp’a pachapi kaq llapa kausaq juch’uy animalkunapas, jinallataq llapa runakunapas.+ 22 Ch’aki jallp’api llapa kausaqkunan, llapa samayniyoq kaqkunan+ wañupurqan. 23 Ajinatan Diosqa jallp’a pachamanta lliu kausaqta chinkachipurqan: runakunata, animalkunata, suchuq animalkunata, phalaq animalkunatapas. Lliumi wañupurqanku.+ Noewan, arcapi kaqkunallapiwanmi ichaqa salvakurqanku.+ 24 Unuqa jallp’a pachatan pakaykusharqan pachaj pisqa chunka p’unchaykuna.+

8 Diosmi Noemanta yuyarikurqan, jinallataq paywan kuska arcapi kaq salqa animalkunamantapas, uywana animalkunamantapas.+ Chaymi Diosqa wayrawan jallp’a pachata phukuchimurqan, chhaynapitaq unuqa pisiyayta qallarirqan. 2 Cielopi kaq unukunaq pujyunkunan, jinallataq unu jark’aqkunapas wisq’akapurqan, chhaynapitaq paraqa manaña paramurqanñachu.+ 3 Pisi-pisimantan jallp’a pachapi unuqa pisiyapusharqan. Pachaj pisqa chunka p’unchaykuna pasasqan qhepamanqa astawanñan pisiyapurqan. 4 Jinan arcaqa qanchis kaq killapi,* chunka qanchisniyoq p’unchaypi Ararat orqo-orqopi tiyaykurqan. 5 Chunka kaq killakaman* unuqa pisiyaykushallarqan. Chunka kaq killapi ñaupaq kaq p’unchaypitaq orqo patakuna rijurirqan.+

6 Tawa chunka p’unchay pasaytataq Noeqa arcaq ventananta kicharispa+ 7 juj cuervota* kacharqan. Chay cuervon jallp’a pacha ch’akipunankama arcaman kutimuqtaq riqtaq.

8 Chaymantapas Noeqa juj urpitan kachallarqantaq, chhaynapi unu pisiyarunñachus icha manaraqchus chayta yachananpaq. 9 Unuqa pakaykushallarqanraqmi jallp’a pachata,+ chaymi chay urpiqa mana maypi tiyaykunanpaq kaqtin kasqanta arcaman kutimpurqan. Jinan Noeqa makinta jaywarispa chay urpita jujmanta arcaman apaykapurqan. 10 Noeqa qanchis p’unchaytawanmi suyarqan, jinaspan jujmanta urpita kachallarqantaq. 11 Jinan chay urpiqa tardeyaykuyta jinaña kutimpurqan, siminpi llanllashaq aceituna sach’a raphi apaykusqa. Chhaynapin Noeqa yacharqan jallp’a pachapi unu pisiyapusqanta.+ 12 Jinan Noeqa qanchis p’unchaytawan suyallarqantaq, jinaspan chay urpita jujmanta kachallarqantaq. Chay kutipin ichaqa chay urpiqa manaña kutimpurqanchu.

13 Soqta pachaj jujniyoq watanpi Noé kashaqtinmi,+ ñaupaq kaq killapi* ñaupaq p’unchaypin unuqa jallp’a pachapi manaña kapurqanchu. Jinan Noeqa arcaq techonpa juj partenta kicharirqan, jinaspataq rikurqan jallp’a pacha ch’akipushasqanta. 14 Iskay kaq killaq* iskay chunka qanchisniyoq p’unchayninpaqqa ch’akiñan jallp’aqa kapurqan.

15 Jinan Diosqa Noeta nirqan: 16 “Arcamanta lloqsipullayña esposaykiwan, wawaykikunawan, qhachuniykikunawan ima.+ 17 Jawaman orqoy llapa kausaqkunata:+ phalaq animalkunata, uywana animalkunata, salqa animalkunata, suchuq animalkunatapas; chhaynapi jallp’a pachapi askhaman tukunankupaq, askhata miraspa pachantinman junt’aykunankupaqpas”,+ nispa.

18 Jinan Noeqa esposantin, wawankunantin,+ qhachuninkunantin ima arcamanta lloqsirqan. 19 Lloqsillarqankutaqmi llapan kausaqkunapas: llapan suchuq animalkuna, llapan alton phalaq animalkuna, llapan jallp’a pachapi puriq animalkunapas. Llapankun lloqsirqanku ima t’aqamantachus kasqankuman jina.+ 20 Chaymantataq Noeqa Jehová Diospaq juj altarta ruwarqan.+ Chay altarpin Noeqa ch’uya animalkunamanta, jinallataq alton phalaq ch’uya animalkunamantawan+ wakinta Diosman jaywarqan ruphachina ofrendata jina.+ 21 Jinan chay ruphachina ofrendaq q’apayninqa Jehová Diospaq sumaq karqan. Chaymi Jehová Diosqa sonqonpi nirqan: “Manañan jayk’aqpas jallp’a pachataqa ñakasaqñachu+ runakunaq causanpiqa. Runakunaq sonqonqa mana allinllamanpunin k’iraykun, chhaynan runakunaqa kanku juch’uychankumantapacha.+ Kay kutipi jinaqa manapunin jayk’aqpas lliu kausaqtaqa chinkachisaqñachu.+ 22 Kunanmantapachan jallp’a pachapiqa kashallanqapuni tarpuy tiempopas cosechay tiempopas, chiripas ruphaypas, q’oñi tiempopas chiri tiempopas, jinallataq tutapas p’unchaypas”,+ nispa.

9 Diosmi Noeta wawankunatawan bendecirqan, paykunatan nirqan: “Askha wawakunayoq kaychis, askhaman tukuspa pachantinman junt’aykuychis.+ 2 Llapa jallp’a pachapi kausaqkunan qankunata manchakushallasunkichis, jinallataq phalaq animalkunapas, llapa jallp’a pachapi puriq animalkunapas, lamar-qochapi kaq challwakunapas. Qankunan paykunata kamachinkichis.*+ 3 Jallp’a pachapi mayqen kausaq animaltapas mijullawaqchismi.+ Imaynan llapan q’omer plantakunata mijunaykichispaq qorqaykichis chhaynatan animalkunatapas qollaykichistaq.+ 4 Yawarnintin aychatan ichaqa amapuni mijunkichischu,+ kausayqa* yawarpi kasqanrayku.+ 5 Chaymantapas, wañuchiqniykichismantaqa mañasaqpunin cuentataqa yawarniykichismanta kausayniykichismantapas. Juj animalchus wañuchisunkichis chayqa, chay animalqa wañunqapunin. Runamasiykichistaqchus wañuchisunkichis chayqa, chay runamantapas cuentataqa mañallasaqtaqmi.+ 6 Pipas runamasinta wañuchinqa chayqa wañuchisqan kallanqataq,+ runaqa Diospa imaynachus kasqanman jinan kamasqa kashan”,+ nispa. 7 Diosqa nillarqantaqmi: “Askha wawakunayoq kaychis, askhaman tukuspa pachantinman junt’aykuychis”,+ nispa.

8 Chaymantataq Diosqa Noeta wawankunatawan nirqan: 9 “Kunanmi juj acuerdota ruwasaq qankunawan,+ mirayniykichiswan, 10 jinallataq arcamanta qankunawan kuska lloqsimuq llapa kausaqkunawanpas:* phalaq animalkunawan, salqa animalkunawan, uywana animalkunawan, qankunawan kashaq llapa jallp’a pachapi kausaqkunawanpas, arí, kay pachapi llapa kausaqkunawanmi juj acuerdota ruwashani.+ 11 Chay acuerdo ruwasqaypin qankunawan rimanakushani amaña jayk’aqpas llapan kausaqkunata ni jallp’a pachatapas unuwan ch’usaqyachinaypaq”,+ nispa.

12 Diosqa nillarqantaqmi: “Kaymi señal kanqa qankunawan llapa kausaqkunawanpas wiñay-wiñaypaq acuerdo ruwasqaymanta. 13 K’uychiytan* phuyupi churashani, chaymi kanqa kay pachapi lliu kausaqkunawan acuerdo ruwasqaymanta señal. 14 Phuyuta sapa rijurichiqtiymi k’uychiqa phuyupi rijurinqapuni. 15 Jinan yuyarisaq qankunawan lliu kausaqkunawanpas acuerdo ruwasqayta. Manañan jayk’aqpas unuqa jallp’a pachapi lliu kausaqkunataqa ch’usaqyachinqañachu.+ 16 Phuyukunapi k’uychi rijurimuqtinmi noqaqa chayta rikuspa yuyarisaqpuni jallp’a pachapi lliu kausaqkunawan wiñay-wiñaypaq acuerdo ruwasqayta”, nispa.

17 Jujmantan Diosqa Noeta nillarqantaq: “Chaymi señal kanqa jallp’a pachapi llapa kausaqkunawan wiñay-wiñaypaq acuerdo ruwasqaymanta”,+ nispa.

18 Noewan kuska arcamanta lloqsiq wawankunan karqan: Sem, Cam, Jafetpiwan.+ Tiempowanmi Camqa wawayoq kapurqan, chay wawanpa sutinmi karqan Canaán.+ 19 Paykunan karqan Noepa kinsantin wawankuna, paykunamantan pachantinpi llapa runakuna mirarqanku.+

20 Noeqa chajra llank’aytan qallarirqan, jinaspan uvas chajrata ruwarqan. 21 Juj kutinmi Noeqa vinota ujaspa macharapurqan, jinaspan karpan ukhupi q’alalla wijch’urayasharqan. 22 Jinan Canaanpa taytan Camqa Noepa q’alalla kashasqanta rikurqan, jinaspataq jawapi kashaq iskaynin wayqenkunaman willarqan. 23 Jinan Semwan Jafetwanqa juj p’istunata iskayninkumanta jap’irqanku, qhepanpallanmanta purispataq taytankuq kasqanman asuykurqanku. Jinaspataq juj ladoman qhawaspalla payta qataykurqanku, chhaynapin q’alalla kashasqanta mana rikurqankuchu.

24 Sanoña kaspataq Noeqa rijch’arirqan, jinaspa yacharurqan sullk’a wawan imachus ruwasqanta. 25 Chaymi nirqan:

“Canaanqa ñakasqa kachun.+

Wayqenkunaq esclavon* kachun”,+ nispa.

26 Payqa nillarqantaqmi:

“Alabasqa kachun Sempa Diosnin Jehová Diosqa.

Canaantaq Sempa esclavon kachun.+

Canaantaq Jafetpa esclavon kallachuntaq”, nispa.

28 Noeqa kinsa pachaj pisqa chunka watatawanraqmi jatun para qhepamanqa kausarqan.+ 29 Noeqa isqon pachaj pisqa chunka watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan.

10 Kaymi Noepa wawankunamanta willakuy: Semmanta,+ Cammanta, Jafetmantawan.

Jatun para qhepamanqa wawakunayoqmi paykunaqa kapurqanku.+ 2 Jafetpa wawankunan karqan: Gómer,+ Magog,+ Madái, Javán, Tubal,+ Mesec,+ Tiraspiwan.+

3 Gomerpa wawankunataq karqan: Askenaz,+ Rifaj, Togarmapiwan.+

4 Javanpa wawankunataq karqan: Elisá,+ Tarsis,+ Kitin,+ Dodaninpiwan.

5 Paykunaq mirayninkunan islakunapi tiyapurqanku ima simitachus rimasqankuman jina, ima familiamantachus kasqankuman jina, ima nacionmantachus kasqankuman jinapiwan.

6 Campa wawankunan karqan: Cus, Mizrain,+ Puj,+ Canaanpiwan.+

7 Cuspa wawankunataq karqan: Sebá,+ Havilá, Saftá, Ramá,+ Saftecapiwan.

Ramapa wawankunataq karqan Sebawan Dedanpiwan.

8 Cuspa wawanmi kallarqantaq Nemrod, paymi ñaupaqtaqa kay pachapi atiyniyoq umalli kapurqan. 9 Nemrodqa atiyniyoq cazadormi* karqan, Jehová Diospa contranpitaqmi kasharqanpas. Chaymi wakinqa pitapas Nemrodwan tupanachispa ninku: “Kayqa Nemrod jinapunin, payqa atiyniyoq cazadormi karqan, Jehová Diospa contranpitaqmi karqanpas”, nispa. 10 Nemrodqa Sinar jallp’api+ kaq llaqtakunapin kamachikuyta qallarirqan: Babelpi,+ Erecpi,+ Acadpi, Calnepiwan. 11 Chaymantataq rirqan Asiria+ ladoman, chaypin jatarichirqan Nínive llaqtata,+ Reoboj-Ir llaqtata, Cála llaqtata, 12 Resen llaqtatawan. Resen llaqtaqa kasharqan Nínive llaqtamanta Cála llaqtaman rina ñanpin. Chay llaqtakunan jujllachasqa kaspa jatun llaqta karqan.

13 Mizrainpa wawankunan* karqan: Ludin,+ Anamin, Leabin, Naftuin,+ 14 Patrusin,+ Casluin, Caftorinpiwan.+ Casluinpa mirayninmantan Filistea runakunaqa paqarirqanku.+

15 Canaanpa phiwi* wawanmi karqan Sidón.+ Hetpas+ paypa wawanmi karqan, 16 jinallataq Jebús runakunapas,+ amorreo runakunapas,+ guirgaseo runakunapas, 17 heveo runakunapas,+ arqueo runakunapas, sineo runakunapas, 18 Arvaj runakunapas,+ zemareo runakunapas, Amaj runakunapas.+ Tiempowanmi Canaán runakunaq familiankunaqa ch’eqeripurqanku. 19 Canaán runakunaq jallp’anqa Sidón llaqtamanta Gaza+ llaqtaq cercanpi kaq Guerar+ llaqtakaman karqan, jinallataq chay jallp’aqa mast’arikurqan Lasa llaqtaq cercanpi kaq llaqtakunakama: Sodoma llaqtakama, Gomorra llaqtakama,+ Ajmá llaqtakama, Zeboyin llaqtakama.+ 20 Chaykunan karqan Campa mirayninkuna, chaykunan t’aqasqa kashan ima familiamantachus kasqankuman jina, ima simitachus rimasqankuman jina, may jallp’amantachus kasqankuman jina, ima nacionmantachus kasqankuman jinapiwan.

21 Sempas wawakunayoqmi karqan. Eberpas,+ Eberpa llapa wawankunapas Semmantan paqarirqan. Sempa kuraq wayqenqa Jafetmi karqan.* 22 Sempa wawankunan karqan: Elam,+ Asur,+ Arpaksaj,+ Lud, Arampiwan.+

23 Arampa wawankunataq karqan: Uz, Jul, Guéter, Maspiwan.

24 Arpaksajpa wawantaq karqan Selá,+ Selapa wawantaq karqan Éber.

25 Eberpa wawankunaqa iskaymi karqan. Jujninpa sutinmi karqan Péleg,*+ paypa kausasqan tiempopin kay pachapi runakunaqa t’aqanasqa karqanku. Paypa wayqenmi karqan Joctán.+

26 Joctanpa wawankunan karqan: Almodaj, Sélef, Azarmávej, Jéra,+ 27 Adoran, Uzal, Diclá, 28 Obal, Abimael, Seba, 29 Ofir,+ Havilá, Jobafpiwan. Paykunan karqanku Joctanpa wawankuna.

30 Paykunan tiyarqanku Mesá ladomanta Sefar ladokama, inti lloqsimuy ladopi orqo-orqo ladokama.

31 Paykunan karqan Sempa mirayninkuna. Paykunan t’aqasqa kashanku ima familiamantachus kasqankuman jina, ima simitachus rimasqankuman jina, may jallp’amantachus kasqankuman jina, ima nacionmantachus kasqankuman jinapiwan.+

32 Paykunan karqan Noepa wawankunaq familiankuna. Paykunan t’aqasqa kashanku piqpa mirayninmantachus kasqankuman jina, ima nacionmantachus kasqankuman jinapiwan. Chay familiakunamantan jatun para qhepamanqa kay pachapi llapa nacionkuna paqarirqan.+

11 Chay tiempopiqa lliu runapas ch’ulla simillatan rimaqku, kaq palabrakunallatataq rimaqkupas. 2 Inti lloqsimuy ladoman rispan runakunaqa Sinar jallp’api+ juj pampata tarirqanku, chaypitaq tiyapurqanku. 3 Jinan runakunaqa paykunapura ninakurqanku: “¡Jamuychis! Ladrillokunata ruwasunchis, jinaspa ninapi kanasunchis”, nispa. Chhaynapin ladrillo ruminku karqan, breataq t’urunku karqan. 4 Ninakullarqankutaqmi: “Juj jatun llaqtata noqanchispaq jatarichisun, cielokama aypaq torretawan ruwasun. Chhaynapin sutinchis allin reqsisqa kanqa, manataq pachantinmanpas ch’eqerisunchu”,+ nispa.

5 Jinan Jehová Diosqa chay llaqta sayarichishasqankuta, torre ruwashasqankutawan qhawarimurqan. 6 Jinaspan Jehová Diosqa nirqan: “Qhawariy runakunaq chay ruwasqankuta, paykunaqa juj simillata rimasqankuraykun+ juj llaqtalla kashanku. Kunanqa tukuy munasqankutachá ruwakunqaku. 7 Chayrayku, jaku+ rimasqanku simita pantachimusun, chhaynapi mana entiendenakunankupaq”, nispa. 8 Jinan Jehová Diosqa rimasqanku simita pantachispa chay llaqtamantapacha jinantin jallp’a pachaman runakunata ch’eqerichipurqan.+ Chhaynapin runakunaqa pisi-pisimanta chay llaqta sayarichiyta saqepurqanku. 9 Chaymi chay llaqtaqa Babel*+ nisqa kapurqan, chaypi Jehová Dios lliu runakunaq rimasqanku simita pantachisqanrayku. Chay llaqtamantapachan Jehová Diosqa lliu runata jinantinman ch’eqerichipurqan.

10 Kaymi Semmanta+ willakuy.

Pachaj watanpi Sem kashaqtinmi Arpaksaj+ wawanqa nacerqan, chayqa karqan jatun para pasasqanmanta iskay wata qhepamanmi. 11 Arpaksajpa nacesqanmantaqa pisqa pachaj watatawanraqmi Semqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.+

12 Arpaksajqa kinsa chunka pisqayoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Selá.+ 13 Selapa nacesqanmantaqa tawa pachaj kinsayoq watatawanraqmi Arpaksajqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

14 Selaqa kinsa chunka watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Éber.+ 15 Eberpa nacesqanmantaqa tawa pachaj kinsayoq watatawanraqmi Selaqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

16 Eberqa kinsa chunka tawayoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Péleg.+ 17 Pelegpa nacesqanmantaqa tawa pachaj kinsa chunka watatawanraqmi Eberqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

18 Pelegqa kinsa chunka watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Reú.+ 19 Reupa nacesqanmantaqa iskay pachaj isqonniyoq watatawanraqmi Pelegqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

20 Reuqa kinsa chunka iskayniyoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Serug. 21 Serugpa nacesqanmantaqa iskay pachaj qanchisniyoq watatawanraqmi Reuqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

22 Serugqa kinsa chunka watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Nacor. 23 Nacorpa nacesqanmantaqa iskay pachaj watatawanraqmi Serugqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

24 Nacorqa iskay chunka isqonniyoq watanpi kashaspanmi wawayoq kapurqan, chay wawaq sutinmi karqan Taré.+ 25 Tarepa nacesqanmantaqa pachaj chunka isqonniyoq watatawanraqmi Nacorqa kausarqan. Chay kausasqan watakunapiqa nacellarqantaqmi juj qhari wawankunapas warmi wawankunapas.

26 Tareqa qanchis chunka watanpi kashasqan qhepamanmi wawakunayoq kapurqan. Chay wawankunan karqan: Abrán,+ Nacor,+ Haranpiwan.

27 Kaymi Taremanta willakuy.

Tarepa wawankunan karqan: Abrán, Nacor, Haranpiwan. Haranpa wawantaq karqan Lot.+ 28 Taytan Taré kausashallaqtinraqmi Haranqa Caldea runakunaq Ur llaqtanpi+ wañukapurqan, chay llaqtapin payqa nacerqan. 29 Abranpas Nacorpas esposayoqmi kapurqanku. Abranpa esposanmi karqan Sarái,+ Nacorpa esposantaq karqan Haranpa ususin Milcá.+ Haranpa ususinkunan karqan Milcawan Iscapiwan. 30 Saraiqa manan wijsallikuyta atirqanchu,+ chaymi mana wawankuna karqanchu.

31 Caldea runakunaq Ur llaqtanmantan Tareqa Canaán+ llaqtaman ripurqan. Paywan kuskatan pusarikurqan wawan Abranta nieton Lot-tawan,+ Lotqa karqan Haranpa wawanmi. Tareqa pusarikullarqantaqmi qhachunin Saraitapas, payqa karqan wawan Abranpa esposanmi. Paykunawan kuskan Tareqa Ur llaqtamanta ripurqan, Harán+ llaqtaman chayaspataq chaypi tiyapurqanku. 32 Tareqa iskay pachaj pisqayoq watatan kausarqan, jinaspan Harán llaqtapi wañukapurqan.

12 Jehová Diosmi Abranta nirqan: “Llaqtaykimanta ripuy; parienteykikunata, taytaykiq familiantapas saqepuy, jinaspa may jallp’atachus rikuchisayki chayman ripuy.+ 2 Noqan qanta jatun nacionman tukuchipusayki, noqan bendicionniyta qosayki, sutiykitapas allin reqsisqamanmi tukuchisaq, qanraykutaqmi jujkunapas bendecisqa kanqa.+ 3 Bendicionta qoqniykikunamanmi bendicionniyta qosaq, ñakaqniykikunatataq ñakasaq.+ Qanraykun kay pachapi llapa nacionkuna bendecisqa kanqa”,+ nispa.

4 Jinan Abranqa Jehová Diospa nisqanman jina ripurqan, paywan kuskan Lotpas ripullarqantaq. Abranqa qanchis chunka pisqayoq watanpin kasharqan Haranmanta ripuspaqa.+ 5 Abranqa esposan Saraitawan+ sobrinon Lot-tawan pusarikuspan+ Canaán jallp’aman ripurqan.+ Chaymantapas apallarqantaqmi Harán llaqtapi juñusqanku tukuy kaqninkunatapas,+ jinallataq adquirisqanku kamachikunatapas. Canaán jallp’aman chayaqtinkutaq 6 Abranqa chay jallp’aq chaupinta pasaspa Shejen+ jallp’akama chayarqan, Moré nisqapi kaq jatun sach’akunaq+ qayllankama. Chay tiempopaqqa Canaán runakunan chay ladopiqa tiyasharqanku. 7 Jehová Diosmi Abranman rijurispa nirqan: “Kay jallp’atan mirayniykikunaman qosaq”,+ nispa. Jinan Abranqa rijuriqnin Jehová Diospaq juj altarta ruwapurqan. 8 Chaymantataq Abranqa Betelpa+ inti lloqsimuy ladonpi kaq orqo-orqoman astakurqan, jinaspa chaypi karpachakurqan. Inti jaykuy ladonpin kasharqan Betel llaqta, inti lloqsimuy ladonpitaq kasharqan Hai+ llaqta. Chay karpachakusqan jallp’apin payqa Jehová Diospaq juj altarta ruwarqan,+ jinaspa Jehová Diospa sutinta alabayta qallarirqan.+ 9 Tiempowanmi Abranqa karpachakusqanta paskaspa Négueb+ ladoman puriripurqan, kayneqpi chayneqpi karpachakuspa.

10 Canaán jallp’apin yarqay tiempo qallarirqan. Chay yarqay sinchi kaqtinmi+ Abranqa Egipto llaqtaman puriripurqan, chaypi juj tiempo tiyananpaq.*+ 11 Egiptoman jaykunanpaqña kashaqtintaq Abranqa esposan Saraita nirqan: “Sarái, uyariykuway, kaytan niyta munashayki: Egiptoman jaykuqtinchisqa chaypi kaq runakunaqa reparanqakupunichá ancha munay kasqaykita.+ 12 Noqawan kuskata rikuspaqa ninqakuchá: Kayqa paypa esposanchá, nispa. Jinaspataq wañuchipuwanqaku, qantataq apapusunkiku. 13 Chayrayku valekuyki pananmi kani ninaykipaq, chhaynapi qanrayku allinta qhawariwanankupaq ama wañuchiwanankupaqpas”,+ nispa.

14 Egiptoman Abrán jaykuqtintaq, chaypi kaq runakunaqa rikurqanku Abranwan kashaq warmiqa ancha munay kasqanta. 15 Faraonpa* yanapaqnin autoridadkunapas rikullarqankutaqmi, chaymi reyman willamurqanku Sarái ancha munay kasqanta. Jinaspan Saraita aparqanku reypa wasinman. 16 Payraykun faraonqa Abranta allinta rikurqan, chaymi qorqan ovejakunata, wakakunata, orqo asnokunata, china asnokunata, camellokunata, jinallataq qhari kamachikunata warmi kamachikunatapas.+ 17 Jehová Diosmi ichaqa Abranpa esposan Sarái+ jawa faraonta wasinpi kaqkunatawan sinchita castigarqan. 18 Chaymi faraonqa Abranta wajachimuspa nirqan: “¿Imatan kayta ruwawanki? ¿Imaraykun mana willawarqankichu esposayki kasqanta? 19 ¿Imaraykun niwarqanki payqa panaymi nispa?+ Ñan paywan casararukunayña kasharqan. Kayqa esposayki, apakapuy, ripuy kaymanta”, nispa. 20 Jinan faraonqa runankunata kamachirqan Abranta esposantawan, tukuy kaqnintinta llaqta jawakama pusanankupaq.+   

13 Jinan Abranqa Egiptomanta lloqsispa Négueb+ jallp’aman rirqan. Tukuy kaqninkunata aparikuspan Abranqa ripurqan, esposanwan kuska Lotwan ima. 2 Abranpa uywankunapas, qolqenpas, qorinpas sinchi askhan karqan.+ 3 Payqa Négueb jallp’amantan Betel llaqtakama rirqan, kayneqpi chayneqpi karpachakuspa. Jinan chayarqan maypichus ñaupaqta karpachakurqan chayman,+ jinaspataq chaypi jujmanta karpachakullarqantaq. Chayqa kasharqan Hai llaqtamanta Betel llaqtaman rinapin. 4 Chay karpachakusqanpin payqa ñaupaq kutipi juj altarta ruwarqan. Chaypin Jehová Diospa sutinta jujmanta alabarqan.

5 Abranwan rishaq Lotpas ovejakunayoq, wakakunayoq, karpakunayoq iman karqan. 6 Ichaqa uywanku askhallaña kapusqanraykun tiyasqanku jallp’aqa manaña llapankupaq ayparqanñachu, manañataq kuska tiyaytapas atirqankuñachu. 7 Chaymi Abranpa michiqninkunawan Lotpa michiqninkunawan ch’aqwata jatarichirqanku. (Chay tiempopiqa Canaán runakuna, perizita runakuna iman chay ladokunapi tiyasharqanku).+ 8 Jinan Abranqa Lot-ta+ nirqan: “Wayqelláy, uyariykuway. Amayá noqanchispurapiqa ni michiqninchiskuna ukhupipas phiñachinakuyqa kachunchu, noqanchisqa wayqentinmá riki kashanchis. 9 Ama jina kaychu, ¿manachu aswanpas t’aqanakusunman? Ajllakuy may jallp’amanchus riyta munanki chayta. Sichus lloq’e ladoman rinki chayqa, noqaqa paña ladomanmi risaq. Paña ladoman rinki chaytaq lloq’e ladoman risaq”, nispa. 10 Jinan Lotqa muyuriqninta qhawarispa rikurqan Jordán lado jallp’ata+ Zóar+ llaqtakama. Chay jallp’aqa Jehová Diospa huertan jina,+ jinallataq Egipto jallp’a jinan askha unuyoq karqan. Chhaynan chay jallp’aqa karqan Jehová Dios Sodoma llaqtata Gomorra llaqtatawan manaraq chinkachipushaqtinqa. 11 Lotmi inti lloqsimuy ladopi kaq Jordán lado jallp’ata llapanta paypaq ajllakurqan, jinaspan chayman astakurqan. Chhaynapin t’aqanakapurqanku. 12 Abranmi Canaán jallp’aman tiyaq ripurqan. Lotmi ichaqa Jordán ladopi kaq llaqtakunaq+ qayllanman tiyaq ripurqan, chaymantataq Sodoma llaqtaq qayllanpi karpachakurqan. 13 Sodoma llaqta runakunaqa sinchi millaymi karqanku, Jehová Diospa contranpipas jatun juchakunatan ruwaqku.+

14 Abranmanta Lot t’aqakapusqan qhepamanmi Jehová Diosqa Abranta nirqan: “Abrán, ¿qhawariwaqchu wichay ladota, uray ladota, inti lloqsimuy ladota, inti jaykuy ladotawan? 15 Chay qhawarisqayki jallp’atan lliuta qanman mirayniykikunamanwan qopusaykichis, wiñaypaqmi chay jallp’aqa qankunapaq kanqa.+ 16 Sinchi askhamanmi mirayniykita tukuchisaq, ñut’u jallp’a jinaraqmi kanqa. Pipas ñut’u jallp’ata yupayta atiqllan mirayniykitaqa yupayta atinqa.+ 17 Qanmanmi kay jallp’ata qopusayki, chayrayku puririy kay jallp’aq k’uchunmanta k’uchunkama”, nispa. 18 Jinan Abranqa ripurqan, karpakunapi tiyaspataq purirqan. Tiempowanmi payqa Mamré+ nisqapi kaq jatun sach’akunaq kasqanman chayarqan, chayqa Hebrón+ llaqtapin kasharqan. Chaypin Abranqa tiyapurqan, Jehová Diospaqpas juj altarta ruwapurqan.+

14 Chay tiempopin Sinar+ llaqtapi Anrafel sutiyoq runa rey kasharqan, Elasar llaqtapitaq Arioc rey kasharqan, Elam+ llaqtapitaq Kedorlaomer+ rey kasharqan, Goyin llaqtapitaq Tidal rey kasharqan. 2 Chay reykunan guerraman jaykurqanku Sodoma+ llaqta rey Berawan, Gomorra+ llaqta rey Birsawan, Ajmá llaqta rey Sinafwan, Zeboyin+ llaqta rey Semeberwan, Bela llaqta reywan ima. Zóar llaqtatan Bela niqku. 3 Chay reykunan ejercitonkunata juñurqanku Sidin wayq’opi,+ maypichus Kachi qocha* kashan chaypi.+

4 Chay pisqantin reykunan Kedorlaomerta chunka iskayniyoq watata servirqanku, chunka kinsayoq watapin ichaqa pay contra jatarirqanku. 5 Chunka tawayoq watapitaq Kedorlaomerqa paywan kaq reykunapiwan rispa refaín runakunata atiparqanku Asteroj-Carnain nisqapi, zuzin runakunatataq atiparqanku Cam llaqtapi, emin runakunatataq+ atiparqanku Savé-Quiryatain nisqapi, 6 horeo runakunatataq+ atiparqanku Seír orqo-orqomanta+ El-Parán nisqakama, chayqa kashan ch’inneq ladowan tupaypin. 7 Chaymanta kutimuspankutaq chayarqanku En-Mispaj llaqtaman, chay llaqtataqa Cadés+ nillankutaqmi. Chaypin Amalec runakunata+ atiparqanku, jinaspa llaqtankuta jap’ikapurqanku, atipallarqankutaqmi Azazón-Tamar+ nisqapi tiyaq amorreo runakunatapas.+

8 Sodoma llaqta reywan, Gomorra llaqta reywan, Ajmá llaqta reywan, Zeboyin llaqta reywan, Bela llaqta reywan iman Sidin wayq’oman rirqanku. Bela llaqtatan Zóar niqku. Chay reykunan ejercitonkuta jujllachaspa kay reykunawan maqanakurqanku: 9 Elam llaqta rey Kedorlaomerwan, Goyin llaqta rey Tidalwan, Sinar llaqta rey Anrafelwan, Elasar llaqta rey Ariocwan.+ Pisqa reykunan tawa reykuna contra maqanakurqanku. 10 Sidin wayq’opiqa askha brea pozokunan karqan, chaymanmi Sodoma reypas Gomorra reypas ayqekushaspanku urmaykurqanku. Pikunachus mana wañurqankuchu chaykunaqa orqo-orqo ladomanmi ayqekurqanku. 11 Chay guerrapi atipaq reykunaqa Sodoma llaqtapi Gomorra llaqtapi tukuy kaqta, tukuy mijuykunatawanmi jap’ikapurqanku, jinaspataq chaymanta ripurqanku.+ 12 Sodoma llaqtapiqa Abranpa sobrinon* Lotmi tiyasharqan,+ chaymi chay atipaq reykunaqa paytapas kaqninkunatapas jap’ikapullarqankutaq, jinaspa chaymanta ripurqanku.

13 Jinan juj runaqa ayqemuspa imachus pasasqanta hebreo runa Abranman willarqan. Abranqa tiyasharqan Mamré sutiyoq amorreo runaq jatun sach’ankunaq kasqanpin,+ chay runaq wayqenkunan karqan Escolwan Anerpiwan.+ Paykunawanmi Abranqa yanapanakunankupaq juj acuerdota ruwarqan. 14 Sobrinon*+ Lot-ta jap’isqankuta yacharuspan Abranqa juñurqan kinsa pachaj chunka pusaqniyoq runankunata, paykunaqa maqanakuypaq yachachisqan karqanku, wasinpi naceq kamachinkunataqmi karqankupas. Paykunawanmi Abranqa chay jap’iqkunaq qhepanta Dan+ llaqtakama qatiparqan. 15 Jinan payqa tutapi kamachinkunata grupo-grupopi t’aqarqan. Paykunawanmi chay runakunata atiparqanku, jinaspa Damasco llaqtaq wichay ladonpi kaq Obá llaqtakama qatirqanku. 16 Chhaynapin Abranqa chay runakunaq tukuy apasqankuta qechumpurqan. Chaymantapas qechumpurqanmi sobrinon Lot-ta kaqnintinta, jinallataq warmikunatapas juj runakunatapas.

17 Kedorlaomerta paywan kaq reykunatawan atipasqanmanta Abrán kutimpushaqtinmi, Sodoma reyqa Abranman ayparqan Savé wayq’oman, chay wayq’otaqa “Reypa Wayq’on”+ nillankutaqmi. 18 Jinan Salen llaqta rey+ Melquisedecqa+ t’antatawan vinotawan Abranman jaywarqan. Payqa ancha jatun Diospa sacerdotenmi karqan.+

19 Paymi Abranta bendecirqan, nirqanmi:

20 ¡Alabasqa kachun ancha jatun Diosqa!

¡Paymi enemigoykikunata atipachiqniyki Diosqa!”, nispa.

Jinan Abranqa llapa qechumusqanmanta chunka kaq parteta Melquisedecman qorqan.+

21 Chay qhepamanmi Sodoma reyqa Abranta nirqan: “Tukuy kaqniykunataqa jap’ikapuy, runaykunallata kutichipuway”, nispa. 22 Abranmi ichaqa Sodoma reyta nirqan: “Cielotawan kay pachatawan kamaq ancha jatun Jehová Diospa ñaupanpin makiyta oqarispa jurani: 23 Manan ni juj q’aytullatapas, ni usut’aq watullantapas, ni imaykitapas chaskisaykichu, mana chayqa niwaqpaschá: Kaqniykunawanmi Abranqa qhapaq kashan, nispa. 24 Chaymi mana imaykitapas chaskisaykichu, aswanpas imatachus runaykuna mijurqankuña chayllatan chaskisayki. Noqawan riq runakuna ichaqa tupaqninta apakuchunku, paykunan kashanku: Aner, Escol, Mamrepiwan”,+ nispa.

15 Chaykuna qhepamanmi Jehová Diosqa mosqoypi jina Abranman rijurispa nirqan: “Abrán, ama manchakuychu,+ noqan cuidasayki.*+ Premioykiqa ancha jatunmi kanqa”,+ nispa. 2 Jinan Abranqa nirqan: “Tukuy munayniyoq Señorníy Jehová, ¿ima premiotataq qowankiri manataq wawaypas kanraqchu chayri, tukuy herenciaytapas Damasco llaqtayoq Eliezer+ runataq chaskikapunqa chayri?”, nispa. 3 Abranqa nillarqantaqmi: “Diosníy, manamá riki juj wawataqa qowankiraqchu,+ herenciayta chaskiqpas wasiypi jujnin kamachiymá riki kapunqa”, nispa. 4 Jinan Jehová Diosqa nirqan: “Manan paychu herenciaykitaqa chaskinqa. Qanpa wawaykipunin herenciaykitaqa chaskinqa”,+ nispa.

5 Chaymantataq Diosqa Abranta jawaman lloqsichispa nirqan: “Abrán, ¿qhawariwaqchu cielota ch’askakunata yupanaykipaq? ¿Atiwaqchu chaykuna yupayta?”, nispa. Jinaspa nillarqantaq: “Chhayna askhallañan mirayniykipas kanqa”,+ nispa. 6 Abranqa Jehová Diospin iñirqan,+ chaymi Diosqa Abranta chaninpaq qhawarirqan.+ 7 Diosqa nillarqantaqmi: “Noqan Jehová Diosqa kani. Noqan Caldea runakunaq Ur llaqtanmanta pusamurqayki kay jallp’ata qanman qonaypaq”,+ nispa. 8 Chaymi Abranqa nirqan: “Tukuy munayniyoq Señorníy Jehová, ¿imaynapin yachayman kay jallp’a noqapaqpunichus kanqa manachus chayta?”, nispa. 9 Jinan Diosqa nirqan: “Apamuway kinsa watayoq malta wakata, kinsa watayoq cabrata, kinsa watayoq borregota, juj urpita, juj malqo* palomatawan”, nispa. 10 Chaymi Abranqa chay animalkunata ñak’aspa sapankata kuskanmanta kuchurqan, jinaspataq sapanka kuskanta chimpa-chimpapurata churarqan. Urpitawan palomatawanmi ichaqa mana kuchurqanchu. 11 Jinan aycha mijuq phalaq animalkunaqa chay ñak’asqa animalkunata mijuyta munaspa uraykamurqanku, Abrantaq chaykunata manchachiq.

12 Inti jaykupunanpaqña kashaqtintaq Abranta sinchita puñuy aysarqan, jinan payqa misk’ita puñurapurqan. Mosqoyninpitaq manchakuy laqhayaq* payta pakaykushasqa. 13 Chaypin Diosqa Abranta nishasqa: “Kayta allinta yachay, mirayniykikunaqa waj llaqtapin forastero jina tiyanqaku. Chay llaqtayoq runakunataq esclavonkuman tukuchipunqaku, tawa pachaj watatataq ñak’arichinqaku.+ 14 Noqan ichaqa chay nacionta castigasaq,+ chhaynapin mirayniykikunaqa chay nacionmanta imaymanayoq lloqsimpunqaku.+ 15 Qanqa unayta kausaspan thaj wañukapunki, ñaupa taytaykikunawantaqmi p’ampasqa kanki.+ 16 Qanmanta miraq runakunaqa tawa kaq miraypiñan kay jallp’aman+ kutimpunqaku. Manaraqmi amorreo runakunata juchankumanta castiganay tiempoqa chayamunraqchu”,+ nispa.

17 Inti chinkaykapusqan qhepaman sinchi laqhaña kashaqtinmi juj q’osñishaq horno rijurimurqan, raurashaq ninataq kuchusqa animalkunaq chaupinta pasarqan. 18 Chay p’unchaypin Jehová Diosqa Abranwan juj acuerdota ruwaspa rimanakurqan,+ nirqanmi: “Kay jallp’atan mirayniykiman qosaq,+ Egipto mayumantapacha Éufrates+ jatun mayukama. Arí, mirayniykimanmi qosaq 19 quenita+ runakunaq jallp’anta, Quenaz runakunaq jallp’anta, cajmonita runakunaq jallp’anta, 20 Het+ runakunaq jallp’anta, perizita+ runakunaq jallp’anta, refaín+ runakunaq jallp’anta, 21 amorreo runakunaq jallp’anta, Canaán runakunaq jallp’anta, guirgaseo runakunaq jallp’anta, Jebús+ runakunaq jallp’antawan”, nispa.

16 Abranpa esposan Saraiqa manan atirqanchu wawayoq kayta.+ Ichaqa karqanmi Egipto llaqtayoq warmi kamachin, sutinmi karqan Agar.+ 2 Chaymi Saraiqa Abranta nirqan: “Uyariykuway qosáy. Manataq Jehová Dios wawakunata qoykuwanchu chayqa, valekuykin warmi kamachiywan puñunaykipaq, ichapas paypi wawaykuna kanman”,+ nispa. Jinan Abranqa Saraipa nisqanman jina ruwarqan. 3 Canaán jallp’api chunka watataña Abrán tiyashaqtinmi, esposan Saraiqa Egipto llaqtayoq warmi kamachin Agarta Abranman qorqan, chhaynapi paypas esposan kananpaq. 4 Jinan Abranqa Agarwan puñurqan, chhaynapitaq Agarqa onqoq kapurqan. Onqoq kashasqanta repararukuspataq Agarqa patronan Saraita pisichayta qallarirqan.

5 Chayta rikuspan Saraiqa Abranta nirqan: “Qanmi juchayoq kanki Agar mana allinta ruwashawasqanmanta. Noqa kikiymi warmi kamachiyta qanman qorqayki, paytaq ichaqa onqoq kashasqanta repararukuspa pisichayta qallarishawan. Jehová Dios juzgachun qanchus icha noqachus mana chaninta ruwashanchis chayta”, nispa. 6 Jinan Abranqa Saraita nirqan: “Kamachiykiqa qanpa makiykipin kashan, qan ima munasqaykitapas paywan ruwamuy”, nispa. Chaymi Saraiqa Agarta ñak’arichirqan,* Agartaq paymanta ayqekapurqan.

7 Chay qhepamantaq Jehová Diospa angelninqa Agarta tarirqan ch’inneqpi kaq pujyuq ladonpi. Chay pujyuqa Shur+ nisqaman rina ñanpin kashan. 8 Jinan angelqa nirqan: “Saraipa kamachin Agar, ¿maymantan jamushanki? ¿Maymanmi rishanki?”, nispa. Agartaq nirqan: “Patronay Saraimantan ayqekushani”, nispa. 9 Jinan Jehová Diospa angelninqa nirqan: “Patronaykiman kutipuy, jinaspa k’umuykukuspa payta kasukuy”, nispa. 10 Jehová Diospa angelninqa nillarqantaqmi: “Mirayniykitan ancha askhaman tukuchisaq, mana yupay atiyraqmi kanqa”,+ nispa. 11 Jujmantan Jehová Diospa angelninqa nillarqantaq: “Qhari wawatan onqokunki, paytan Ismael* nispa sutichanki, Jehová Dios nanayniykipi waqasqaykita uyarisqanrayku. 12 Payqa k’ita asno jinan kanqa. Paymi lliu runa contra maqanakunqa, lliutaq pay contra maqanakunqa. Payqa llapan wayqenkunaq chimpanpin tiyanqa”,* nispa.

13 Jinan Agarqa rimaykuqnin Jehová Diospa sutinta wajakurqan, jinaspan nirqan: “Qanqa tukuy rikuq Diosmá kasqanki”,+ nispa. Payqa sonqollanpin nisqaña: “¿Cheqaqtapunichu pichus rikuwaqniyta kaypi rikuruni?”, nispa. 14 Chayraykun chay pozoqa Ber-Lái-Roí* nisqa sutiyoq kapurqan, chayqa kasharqan Cadés nisqamanta Berejman rinapin. 15 Chaymantataq Agarqa Abranpaq juj wawata onqokurqan, chay wawatan Abranqa suticharqan Ismael nispa.+ 16 Ismaelta Agar onqokuqtinqa pusaq chunka soqtayoq watanpin Abranqa kasharqan.

17 Abrán isqon chunka isqonniyoq watanpi kashaqtinmi Jehová Diosqa payman rijurispa nirqan: “Noqan tukuy atiyniyoq Diosqa kani. Ñanniypi puriy, mana juchachanatataq kausaypas. 2 Qanwan acuerdo ruwasqaytaqa junt’asaqpunin,+ mirayniykitapas sinchi askhamanpunin tukuchisaq”,+ nispa.

3 Jinan Abranqa pampakama k’umuykurqan, Diostaq paywan rimashallarqan, nirqanmi: 4 “Qanwanmi juj acuerdota ruwarqani.+ Qanqa askha nacionkunaq taytanpunin kanki.+ 5 Sutiykiqa manañan Abrán* nisqachu kanqa. Askha nacionkunaq taytanmanmi tukuchipusayki, chaymi sutiykiqa Abrahán* nisqa kapunqa. 6 Mirayniykitaqa sinchi askhamanmi tukuchisaq, qanmantan nacionkuna paqarinqa. Mirayniykimantan reykunapas lloqsinqa.+

7 ”Qanwan acuerdo ruwasqaytaqa junt’asaqpunin,+ chay acuerdoqa qanmanta jamuq llapan mirayniykikunapaqwanmi kanqa. Chay acuerdoqa wiñaypaqmi kanqa, qanpa Diosniyki kanaypaq, jinallataq mirayniykiq Diosnin kanaypaqpas. 8 Forastero jina tiyasqayki llapan Canaán jallp’atan qanman mirayniykikunamanwan qopusaykichis.+ Chay jallp’aqa wiñaypaqmi qankunaq kanqa, noqataq mirayniykikunaq Diosnin kasaq”,+ nispa.

9 Chaymantapas Diosmi Abrahanta nillarqantaq: “Qanpas junt’anaykin kay acuerdo ruwasqaywanqa, jinallataq qanmanta jamuq lliu mirayniykipas. 10 Kaymi qanwan acuerdo ruwasqay kanqa, chaytan qanpas mirayniyki runakunapas junt’ankichis. Qankuna ukhupi kaq llapan qharikunaq qhari kaynin qarachatan kuchunkichis.+ 11 Arí, qhari kayniykichis qarachatan kuchunkichis, chaymi señal kanqa acuerdo ruwasqanchismanta.+ 12 Qankuna ukhupi naceq llapan qhari wawakunatan pusaq p’unchayninpi kashaqtinku qhari kaynin qarachata kuchunkichis.+ Chaytan ruwankichis wasiykipi naceq lliu wawakunawan, jinallataq waj llaqtayoqmanta rantisqaykichis mana qankunaq mirayniykichis qharikunawanpas, jatunña juch’uyña kaqtinkupas. Qankunamanta lliu jamuq miraykunapas kaytaqa ruwanankupunin. 13 Wasiykipi naceq qharikunatapas, qolqeykiwan rantisqa qharikunatapas lliutan qhari kaynin qarachata kuchunkichis.+ Chay qhari kayniykichis qarachata kuchusqaykichismi señal kanqa, acuerdo ruwasqay wiñaypaq kasqanmanta. 14 Sichus mayqen qharipas qhari kaynin qarachata mana kuchuchikunqachu chayqa, chay qhariqa wañuchisqapunin kanqa acuerdo ruwasqayta p’akisqanrayku”, nispa.

15 Chaymantataq Diosqa Abrahanta nirqan: “Esposaykitaqa amaña Sarái*+ ninkiñachu. Kunanmantaqa Sara* nisqan sutinqa kapunqa. 16 Noqan payman bendicionniyta qosaq, paywantaqmi juj wawata qosayki.+ Arí, paymanmi bendicionniyta qosaq, paymantan nacionkunapas paqarinqa. Paypa mirayninmantan reykunapas lloqsinqa”, nispa. 17 Jinan Abrahanqa pampakama k’umuykurqan. Jinaspan asikuyta qallarirqan, sonqonpitaq nirqan:+ “¿Pachaj watayoq runa kashaspachu wawayoq kayta atiyman? Esposay Sarapas, ¿isqon chunka watayoq kashaspachu wawayoq kanman?”,+ nispa.

18 Jinan Abrahanqa Diosta nirqan: “¡Diosnilláy, Ismael wawayman bendicionniykita qoykuy!”,+ nispa. 19 Diosmi ichaqa nirqan: “Cheqaqtapunin esposayki Saraqa juj wawata qosunki, paytan sutichanki Isaac*+ nispa. Paywanpas juj acuerdotan ruwasaq. Chay acuerdoqa paypa mirayninpaqwanmi kanqa,+ wiñaypaqtaqmi kanqapas. 20 Ismael wawaykimanqa valekuwasqaykiman jinan bendicionniyta qosaq. Askha wawakunatan qosaq, chhaynapin mirayninqa sinchi askhapuni kanqa. Paymantan chunka iskayniyoq umalli runakuna lloqsinqa, chaymantapas paytaqa jatun nacionmanmi tukuchipusaq.+ 21 Chhaynaña kaqtinpas Isaac wawaykiwanmi acuerdotaqa ruwasaq,+ chay wawataqa esposayki Saran qosunki, jamuq watapi kay p’unchaykunata jina”,+ nispa.

22 Abrahanwan rimayta tukuspataq Diosqa chaymanta ripurqan. 23 Jinan Abrahanqa campamentonpi kaq llapan qharikunata juñurqan: Ismael wawanta, wasinpi naceq qharikunata, llapan qolqewan rantisqan qharikunatawan. Jinaspataq chay p’unchaypacha qhari kayninku qarachata kuchurqan, imaynachus Diospa kamachisqanman jina.+ 24 Abrahanqa isqon chunka isqonniyoq watanpi kashaspan qhari kaynin qarachata kuchuchikurqan.+ 25 Abrahanpa wawan Ismaelpas chunka kinsayoq watanpi kashaspanmi qhari kaynin qarachata kuchuchikurqan.+ 26 Chay p’unchaypin Abrahanpas wawan Ismaelpas qhari kayninku qarachata kuchuchikurqanku. 27 Chay p’unchayllapitaqmi Abrahanpa campamentonpi kaq llapa qharikunapas qhari kayninku qarachata kuchuchikurqanku. Arí, wasinpi naceq qharikunapas, waj llaqtayoqmanta qolqewan rantisqa qharikunapas chay p’unchaypin qhari kaynin qarachata kuchuchikurqanku.

18 Chay qhepamantaq Jehová Diosqa+ Abrahanman rijurirqan Mamré+ nisqapi kaq jatun sach’akunaq kasqanpi. Abrahanqa sinchi ruphay horastan karpa jaykunapi tiyasharqan. 2 Chayllamanmi Abrahanqa rikurqan chay qayllapi kinsa runakuna sayashaqta.+ Jinan karpa jaykunapi tiyashasqanmanta usqhaylla paykunata chaskiq phawarirqan, ñaupankupitaq pampakama k’umuykurqan. 3 Chaymantataq nirqan: “Rogakuykin Jehová Diosníy, sichus allinpaq qhawariwanki chayqa, wasiyman jaykuykamuy. 4 Noqaña juj chhikan unuta aparachimusaq chakiykichista maqchirunasuykichispaq,+ chaymantataq sach’a k’uchupi samarikunkichis. 5 Noqa kamachiykichismantaq visitaramuwankichis chayqa, imallatapas aparamusaykichis, chayta mijuruspa kallpacharukunaykichispaq, chaymantaña maychus rinaykichisman ripunkichis”, nispa. Paykunataq nirqanku: “Allinmi kanman, ruwamullay nisqaykiman jina”, nispa.

6 Jinan Abrahanqa usqhaylla Saraq kasqan karpaman rispa nirqan: “Phaway juj arroba jina* allin jak’umanta* usqhaylla t’antata ruwaramuy”, nispa. 7 Chaymantataq Abrahanqa wakankunaq kasqanman usqhaylla phawarirqan, allin malta torota ajllamuspataq kamachinman qorqan chayta ñak’aspa wayk’umunanpaq. 8 Chay qhepamantaq Abrahanqa wayk’usqa aychatawan, mantequillatawan, lechetawan paykunaman serviykurqan. Paykuna sach’a k’uchupi mijushanankukamataq Abrahanqa ladollankupi sayasharqan.+

9 Jinan paykunaqa Abrahanta nirqanku: “¿Maypin esposayki Sara+ kashan?”, nispa. Abrahantaq nirqan: “Karpapin kashan”, nispa. 10 Jinan paykunamanta jujninqa nirqan: “Cheqaqtapunin jamuq watapi kay p’unchaykunata jina kutimusaq, chaypaqqa ñan esposayki Saraqa juj wawata onqokunqaña”,+ nispa. Saran ichaqa uyarisharqan chay runaq qhepanpi kaq karpa jaykunamanta. 11 Abrahanwan Sarawanqa ñan machu-payaña karqanku.+ Chaymantapas Saramanqa manañan killanqa jamurqanñachu.+ 12 Chayraykun Saraqa sonqollanpi asikuyta qallarirqan, nisharqanmi: “Noqaqa payañamá kani, wiraqochay Abrahanpas ñamá kuraqña, ¿cheqaqtapunichu chay kusikuyta tariyman?”,+ nispa. 13 Jinan Jehová Diosqa Abrahanta nirqan: “¿Imaraykutaq Sarari asikun? ¿Imaraykutaq payri nishan: Payaña kashaspaychu wawayoq kayta atiyman, nispari? 14 ¿Kanmanchu Jehová Diospaq imapas mana atikuq?+ Jamuq watapin kay p’unchaykunata jina kutimusaq, chaypaqqa ñan esposayki Saraqa juj wawata onqokunqaña”, nispa. 15 Sarataq ichaqa mancharikuspa nirqan: “¡Manan wiraqocháy! ¡Manan asikurqanichu!”, nispa. Diostaq nirqan: “Manan jinachu, asikurqankin”, nispa.

16 Chaymantataq chay runakunaqa ripunankupaq sayarirqanku, Abrahantaq paykunata despedinanpaq juj chhikanta riysirqan. Jinan paykunaqa urayta qhawarispa Sodoma+ llaqtata rikurqanku. 17 Jehová Diosmi paykunata nirqan: “Imatachus ruwasaq chaytaqa manan Abrahanmantaqa pakaymanchu.+ 18 Payqa atiyniyoq jatun nacionmanpunin tukupunqa, payraykun llapa nacionkunapas bendecisqa kanqa.+ 19 Noqaqa allintan reqsini paytaqa, allintan yachani wawankunata, lliu miraynin runakunatapas chanin kaqta, allin kaqta ruwanankupaq kamachinanta, noqa Jehová Diospa ñanniypi purinankupaq kamachinantapas.+ Chhaynapin noqa Jehová Diosqa payman prometesqayta junt’asaq”, nispa.

20 Chaymantapas Jehová Diosqa nillarqantaqmi: “Sodoma llaqta, Gomorra llaqta contraqa sinchitapuniñan wajakamushanku.+ Paykunaq juchankuqa sinchi millaypuniñas kashan.+ 21 Rispa yacharamusaq wajakamusqankuman jinapunichus ruwashanku icha manachus chayta”,+ nispa.

22 Chay qhepamantaq chay kinsa runakunamanta iskay ripurqanku Sodoma llaqtaman, Jehová Diostaq+ ichaqa Abrahanwan qhepakurqan. 23 Jinan Abrahanqa Diosman qayllaykuspa nirqan: “¿Cheqaqtapunichu chanin runakunatawan millay runakunatawan kuskata wañuchipunki?+ 24 Sichus chay llaqtapi pisqa chunka chanin runakuna kanman chayri, ¿wañuchipuwaqpunichu llaqtantinta? ¿Manachu chay pisqa chunka runakunaraykullapas chay llaqtata perdonaykuwaq? 25 ¡Qanqa manapunin chanin runakunatawan millay runakunatawan kuskataqa wañuchiwaqchu! ¡Qanqa manapunin dejawaqchu allin runawan mana allin runawan kuska wañunantaqa!+ Manapunin jayk’aqpas chaytaqa ruwawaqchu.+ ¿Pachantinmanta juez kashaspachu mana chaninta ruwawaq?”,+ nispa. 26 Chaymi Jehová Diosqa nirqan: “Sichus Sodoma llaqtapi pisqa chunka chanin runakunata tarisaq chayqa, paykunaraykun chay llaqtata perdonasaq”, nispa. 27 Chaymi Abrahanqa jujmanta nirqan: “Jehová Diosníy, noqaqa jallp’allan kani, usphallan kani, chaywanpas valekuykin rimasqayta uyarimushawanallaykipaq. 28 Chay pisqa chunka runakunaman pisqa faltanman chayri, ¿ch’usaqyachipuwaqpunichu llaqtantinta?”, nispa. Jinan Diosqa nirqan: “Sichus tawa chunka pisqayoq chanin runakunata tarisaq chayqa, manan ch’usaqyachisaqchu”,+ nispa.

29 Abrahanqa jujmantan nillarqantaq: “¿Sichus tawa chunkalla kanman chayri?”, nispa. Diostaq nirqan: “Sichus tawa chunka kanqa chayqa, manan ch’usaqyachisaqchu”, nispa. 30 Jinan Abrahanqa nillarqantaq: “Jehová Diosníy, amapuni phiñarukunkichu,+ kaytawan uyariykuway. ¿Sichus kinsa chunkalla kanman chayri?”, nispa. Diostaq nirqan: “Sichus kinsa chunkata tarisaq chayqa, manan ch’usaqyachisaqchu”, nispa. 31 Abrahanqa jujmantan nillarqantaq: “Jehová Diosníy, perdonaykuway sapa kuti tapukusqaymanta. ¿Sichus iskay chunka chanin runakunalla kanman chayri?”, nispa. Chaymi Diosqa nirqan: “Sichus iskay chunka chanin runakuna kanqa chayqa, manan ch’usaqyachisaqchu”, nispa. 32 Tukunanpaqtaq Abrahanqa nirqan: “Jehová Diosníy, amapuni phiñarukuychu, kay kutillatawanña uyariykuway. ¿Sichus chunkallata tarinki chayri?”, nispa. Diostaq nirqan: “Sichus chunkallatapas tarisaq chayqa, manan ch’usaqyachisaqchu”, nispa. 33 Jinan Jehová Diosqa Abrahanwan rimayta tukuspa ripurqan,+ Abrahantaq karpanman kutipurqan.

19 Chay iskaynin angelkunaqa tardeyaykuyta jinañan Sodoma llaqtaman chayarqanku. Lotqa llaqta punkupin tiyasharqan, chaymi paykunata rikuruspa sayarirqan, asuykuspataq ñaupankupi pampakama k’umuykurqan.+ 2 Jinaspataq nirqan: “Wiraqochaykuna, noqa kamachiykichispa wasiymanyá jaykuykamuychis chaypi kunan tuta samarikunaykichispaq. Noqaña niramusaq chakiykichista maqchirunasuykichispaq. Paqarinña tutallamanta maychus rinaykichisman ripunkichis”, nispa. Paykunataq ichaqa nirqanku: “Gracias wiraqocha, ichaqa plazallapin puñusaqku”, nispa. 3 Lotmi ichaqa astawanpuni valekurqan, chaymi paykunaqa Lotwan kuska wasinman rirqanku. Chaymantataq Lotqa sumaq mijunata wayk’uspa, mana levadurayoq t’antatawan hornopi chayachispa paykunaman jaywarqan, paykunataq mijuykurqanku.

4 Manaraq puñupushaqtinkutaq Sodoma llaqta runakunaqa Lotpa wasinman rirqanku. Paykunaqa llapallankun juch’uypas jatunpas Lotpa wasinta muyuykurqanku. 5 Jinaspan Lot-ta wajayta qallarirqanku: “¿Maypin kashanku kay tutata wasiykiman chayamuq runakuna? ¡Jawaman orqomuy, paykunawanmi puñuyta munayku!”,+ nispa.

6 Jinan Lotqa jawaman lloqsirqan, punkuta wisq’aruspataq 7 paykunata nirqan: “Rogakuykichismi wayqeykuna, amayá khayna sinchi mana allintaqa ruwaychischu. 8 Aswanpas iskay ususiykunata aparamusaykichis, paykunaqa manaraqmi pi qhariwanpas puñunkuraqchu, paykunawan ima munasqaykichistapas ruwamuychis. Wasiypi kaq runakunata ichaqa amapuni imanaychispaschu, paykunaqa wasiypi alojakuqmi jamurqanku”,+ nispa. 9 Paykunan ichaqa nirqanku: “¡Jatariy kaymanta!”, nispa. Chaymantapas nillarqankutaqmi: “¿Kay wajarisqa waj llaqtayoq sapan runachu noqanchista juzgawasunman? Kunanqa chay alojasqayki runakunamantapas aswan mana allintaraqmi ruwarusaykiku”, nispa. Jinan llapallanku Lotman montoykukurqanku, punkutataq khakaruyta munarqanku. 10 Jinan wasi ukhupi kashaq iskay qharikunaqa* Lot-ta jap’ispa wasi ukhuman apaykurqanku, jinaspataq punkuta wisq’amurqanku. 11 Jawapi kaq runakunatataq juch’uytapas jatuntapas ñausaman tukurachipurqanku, chaymi chay runakunaqa mana punkuta tariyta atipurqankuchu, chhaynapitaq sayk’upurqanku.

12 Chaymantataq chay iskay qharikunaqa Lot-ta nirqanku: “¿Kanraqchu familiaykikuna kay llaqtapi? Phaway llapan parienteykikunata juñuramuy, qatayniykikunata, qhari wawaykikunata, warmi wawaykikunatawan, jinaspa llapankuta kay llaqtamanta lloqsichiy. 13 Kay llaqtatan ch’usaqyachisaqku. Kay llaqta runakuna contra Jehová Diosman wajakusqankuqa sinchipuniñan kashan,+ chaymi Jehová Diosqa kay llaqtata ch’usaqyachinaykupaq kachamuwarqanku”, nispa. 14 Jinan Lotqa ususinkunawan casarakunankupaq rimanasqa kashaq qharikunaman* rirqan, jinaspa paykunata kuti-kutimanta nirqan: “¡Usqhaylla kay llaqtamanta lloqsiychis! ¡Jehová Diosmi kay llaqtata ch’usaqyachipunqa!”, nispa. Paykunan ichaqa chansakushananpaq piensarqanku.+

15 Pacha illarimuytataq angelkunaqa Lot-ta nirqanku: “¡Usqhaylla! ¡Esposaykitawan iskaynin ususiykikunatawan pusarikuspa kay llaqtamanta lloqsiychis! Mana chayqa wañunkin kay llaqta juchanmanta castigasqa kaqtin”,+ nispa. 16 Lotmi ichaqa mana usqhaytachu puririrqan. Jinan chay angelkunaqa Lot-ta, esposantawan, iskaynin ususinkunatawan makinkumanta jap’ispa llaqta jawaman lloqsichirqanku.+ Chaytaqa ruwarqanku Jehová Dios paykunata khuyapayasqanraykun.+ 17 Llaqtamanta lloqsiruqtinku jinataq jujnin angelqa Lot-ta nirqan: “¡Usqhaylla ayqey salvakunaykipaq! ¡Amapunin qhepaykitaqa qhawarikamunkichu!+ ¡Amapunin maypipas sayankichu!+ ¡Phaway orqo-orqo ladoman ayqey, chhaynapi ama wañunaykipaq!”, nispa.

18 Lotmi ichaqa nirqan: “¡Amapuni Jehová Diosníy, amapuni chay ladomanqa! 19 Allinpaq qhawariwasqaykitaqa ñan rikuchiwankiña, salvawaspaykipas ñan sumaq sonqo kasqaykita* rikuchiwankiña,+ chaytaqa allintan noqa kamachiykiqa yachani. Ichaqa manan orqo-orqo ladomanqa ayqeyta atiymanchu. Manchakushanin imapas pasawaqtin wañuyta tarinaymanta.+ 20 Kay cercallapin juj juch’uy llaqta kashan, ¿manachu aswanpas chayman ayqekuyman? Valekuykin chayman ayqekunaypaq, juch’uyllamá riki chay llaqtaqa, chaypiqa manan wañusaqchu”, nispa. 21 Jinan angelqa* nirqan: “Nisqaykiman jinan ruwasaq.+ Chay nisqayki llaqtataqa manan ch’usaqyachisaqchu.+ 22 Chhaynaqa usqhaylla ayqekuy, chay llaqtaman chayanaykikamaqa manan imatapas ruwaymanraqchu”,+ nispa. Chaymi chay llaqtachaqa Zóar*+ nisqa kapurqan.

23 Zóar llaqtaman Lot chayananpaqqa ñan intiqa lloqsimurqanña. 24 Jinan Jehová Diosqa Sodoma llaqtaman Gomorra llaqtamanwan azufreyoq ninata parachimurqan. Chay paraqa Jehová Diosmantan jamurqan, arí, cielomantan jamurqan.+ 25 Chhaynapin Diosqa chay llaqtakunata ch’usaqyachipurqan. Jinantin chay ladotan ch’usaqyachipurqan, llaqtachakunapi runakunantinta, llapan plantakunantinta ima.+ 26 Lotpa esposanqa paypa qhepantan risharqan, chayllamanmi qhepata qhawarirqan, jinan sayashaq kachiman tukurapurqan.+

27 Abrahanqa tutallamanta jatarispan jujmanta rirqan maypichus Jehová Diospa ñaupanpi sayarqan chayman.+ 28 Sodoma llaqtata, Gomorra llaqtata, tukuy chay ladokunatawan qhawariqtintaq hornomanta jinaraq tutayaq q’osñi sayarishasqa; manchakunapaq jinaraqmi kashasqa.+ 29 Diosmi ichaqa mana qonqarqanchu Abrahanman imachus nisqanta, chayraykun manaraq chay llaqtakunata ch’usaqyachipushaspa Lot-ta chaymanta orqorqan.+

30 Chay qhepamantaq Lotqa Zóar+ llaqtapi tiyayta manchakuspa orqo-orqo ladoman ripurqan iskaynin ususinkunantin,+ chaypitaq juj qaqa t’oqopi tiyapurqanku. 31 Jinan Lotpa kuraq ususinqa ñañanta nirqan: “Taytanchisqa machuñan, manataqmi kay llaqta ladokunapiqa ima qharipas kanchu paywan puñunanchispaq, chhaynapi lliu runakuna jina wawayoq kananchispaq. 32 Chayrayku jaku taytanchisman vinota ujarachimusunchis, jinaspa paywan puñusunchis, chhaynapi taytanchispa miraynin mana chinkananpaq”, nispa.

33 Jinan chay tuta vinowan taytankuta macharachipurqanku. Chaymantataq kuraq kaqqa taytanpa kasqanman suchuykuspa paywan puñurqan. Lotmi ichaqa mana repararqanchu ni imay ratuchus ususin suchuykusqantapas ni imay ratuchus jatarisqantapas. 34 Paqariqtintaq kuraq kaqqa sullk’a kaqta nirqan: “Yachasqaykipas jina, ch’isin taytanchiswan noqa puñurqani. Kunan ch’isipas jujmanta taytanchisman vinota qoykullasuntaq, chhaynapi qanñataq paywan puñunaykipaq. Chhaynapin taytanchispa mirayninqa mana chinkanqachu”, nispa. 35 Jinan chay ch’isipas taytankuta vinowan machachipullarqankutaq. Chaymantataq sullk’a kaqñataq taytanpa kasqanman suchuykuspa paywan puñurqan. Lotmi ichaqa mana repararqanchu ni imay ratuchus chay ususin suchuykusqantapas ni imay ratuchus jatarisqantapas. 36 Jinan Lotpa iskaynin ususinkunaqa taytanpaq onqoq rijurirqanku. 37 Kuraq kaq ususinmi onqokurqan juj qhari wawata, paytan suticharqan Moab+ nispa. Paymi karqan kunan tiempo Moab runakunaq ñaupa taytankuqa.+ 38 Sullk’a kaq ususinpas onqokullarqantaqmi juj qhari wawata, paytan suticharqan Ben-Anmí nispa. Paymi karqan kunan tiempo Anmón+ runakunaq ñaupa taytankuqa.

20 Chaymantataq Abrahanqa tiyasqanmanta+ Négueb jallp’aman ripurqan, jinaspataq karpachakurqan Cadés+ nisqamanta Shur+ nisqaman rinapi. Guerar+ llaqtapi tiyashaspan 2 Abrahanqa esposan Saramanta niq: “Payqa panaymi”,+ nispa. Chaymi Guerar llaqta rey Abimelecqa* runankunata kamachirqan Sarata maskhamuspa pusamunankupaq.+ 3 Jinan Diosqa juj tuta Abimelecman mosqoyninpi rijurirqan, jinaspan nirqan: “Imapaqmi chay warmita apachimurqanki, chay ruwasqaykimantan wañunki.+ Payqa casado warmin, ñan qosayoqña”,+ nispa. 4 Abimelecqa manan Sarataqa tupaykusqapaschu,* chaymi Diosta nirqan: “Jehová, ¿mana juchayoq* kashaqtinchu kay nacionmanta llapa runata wañuchiwaq? 5 Abrahanqa payqa panaymi nishawanmá riki. Sarapas payqa turaymi nishawanmá riki. Noqaqa manan yuyaypichu kaytaqa ruwarqani, nitaqmi yacharqanipaschu mana allinta ruwashasqaytaqa”, nispa. 6 Jinan cheqaq Diosqa mosqoyninpi nirqan: “Arí, noqaqa yachanin mana yuyaypichu chayta ruwasqaykita, chayraykun jark’arqayki noqa contra juchallikunaykimanta, Sarata tupaykunaykimantapas. 7 Kunanqa chay warmita qosanman kutichipuy. Qosanqa profetan,+ paymi qanpaq mañapusunki,+ chhaynapi mana wañunaykipaq. Sichus esposanta mana kutichipunkichu chayqa, cheqaqtapunin niyki, qanpas qanwan kaqkunapas llapaykichismi wañunkichis”, nispa.

8 Jinan Abimelecqa tutallamanta sayarirqan, jinaspan kamachinkunata wajaspa lliuta willarqan. Jinan paykunaqa anchatapuni mancharikurqanku. 9 Chaymantataq Abimelecqa Abrahanta wajachispa nirqan: “¿Imatan kayta ruwawankiku? ¿Ima mana allintan qanta ruwarqayki? Yaqalla noqatapas kamachisqay llaqtatapas sinchita juchallichiwankiku. Chay ruwawasqaykiqa manapunin allinchu”, nispa. 10 Abimelecqa nillarqantaqmi: “¿Ima yuyaywanmi kayta ruwarqanki?”,+ nispa. 11 Jinan Abrahanqa nirqan: “Noqaqa nisharqanin: Kay llaqta runakunaqa manapunin Diostaqa manchakunkumanchu, paqtapas wañuchiwankuman esposayta jap’ikapunankupaq,+ nispa. 12 Jinaspapas payqa panaypunitaqmi kanpas. Taytaykumantaqa pana-turantinmi kayku, mamallaykumantan manaqa, chaymi paywan casarakurqani.+ 13 Taytaypa wasinmanta lloqsispa tukuyneqpi tiyaspa purinaykupaq Dios kamachiwaqtinmi,+ noqaqa esposayta valekurqani: Maytaña riqtinchispas qanqa payqa turaymi nillankin,+ chhaynapin cheqaqtapuni munakuwasqaykita* rikuchiwanki, nispa”.

14 Jinan Abimelecqa apachimurqan ovejakunata, wakakunata, qhari kamachikunata, warmi kamachikunatapas; jinaspan Abrahanman qoykurqan. Chaymantapas kutichipurqanmi esposan Saratapas. 15 Abimelecqa nillarqantaqmi: “Qhawariy, jinantin llaqtay jallp’aqa ñaupaykipin kashan, may munasqaykipipas tiyakullay”, nispa. 16 Saratapas nillarqantaqmi: “Turaykimanmi waranqa qolqeta qoshani.+ Chaywanmi qanwan kashaq runakunapas, jinallataq lliu runakunapas yachanqaku qanwan noqawanqa mana imapas pasasqanta, chhaynapi mana pipas qanmanta mana allinta rimananpaq”, nispa. 17 Jinan Abrahanqa Abimelecpaq Diosmanta mañapurqan. Chaymi Diosqa Abimelecta, esposanta, warmi kamachinkunatapas qhaliyachipurqan, chhaynapitaq paykunaqa jujmanta wawakunayoq kapurqanku. 18 Jehová Diosmi Abimelecpa wasinpi kaq warmikunata mana wijsallikuqman tukuchipusqa. Chaytaqa Abrahanpa esposan Sararaykun ruwasqa.+

21 Imaynachus nisqanman jinan Jehová Diosqa Saramanta yuyarikurqan, imaynachus prometesqanman jinan Jehová Diosqa Sarapaq ruwapurqan.+ 2 Abrahán edadniyoqña kashaqtinmi Saraqa onqoq rijurirqan,+ jinaspan Abrahanpaq juj wawata onqokurqan. Chayqa junt’akurqan Diospa prometesqan tiempopin.+ 3 Chay wawatan Abrahanqa suticharqan Isaac nispa, chay wawataqa Saran paypaq onqokurqan.+ 4 Jinan Abrahanqa wawan Isaacpa qhari kaynin qarachata kuchurqan pusaq p’unchayninpi kashaqtin, chaytaqa Diospa kamachisqanman jinan ruwarqan.+ 5 Abrahanqa pachaj watanpiñan kasharqan wawan Isaac naceqtinqa. 6 Saran nirqan: “Diosmi kusikuyta qowaspa asichiwan, pipas chaymanta uyarispaqa noqawan kuskachá asikunqa”,* nispa. 7 Saraqa nillarqantaqmi: “¿Pitaq piensanman karqan wawayoq kanaypaqri? Chaywanpas qosaypaqmi juj wawata onqokuni pay edadniyoqña kashaqtinpas”, nispa.

8 Wiñaruqtintaq Isaactaqa ñuñumanta p’itipurqanku.* Chay p’unchaypin Abrahanqa jatun mijuyta wayk’uchirqan. 9 Chay kutipin Egipto llaqtayoq Agarpa wawanqa*+ Isaacmanta burlakuyta qallarirqan,+ Sarataq chayta makilla qhawasharqan. 10 Jinan payqa Abrahanta nirqan: “¡Chay kamachi warmita wawantinta kaymanta qarqopuy! Waway Isaacpa herencianqa manan chay kamachi warmiq wawanpaqwanqa kanmanchu”,+ nispa. 11 Abrahanmi ichaqa manapuni allinpaqchu qhawarirqan wawan Ismaelmanta Saraq chay nisqantaqa.+ 12 Jinan Diosqa Abrahanta nirqan: “Ama wawaykimantapas ni warmi kamachiykimantapas llakikuychu, aswanpas kasukullay imatachus Sara nishasunki chayta. Mirayniykiqa Isaacmantan jamunqa.+ 13 Ichaqa kamachiykiq wawantapas+ juj nacionmanmi tukuchisaq,+ paypas qanpa wawayki kasqanrayku”, nispa.

14 Chaymi Abrahanqa tutallamanta jatarispa t’antatawan qara p’uyñupi* unutawan Agarman qoykurqan, chaykunata rijranman churaykuspataq wawantinta kacharparipurqan.+ Jinan Agarqa ripurqan, Ber-Seba+ lado ch’inneqpitaq kayman chayman purirqan. 15 Qara p’uyñupi unu apakusqanku tukukapuqtintaq Agarqa wawanta sach’a k’uchuman saqerparirqan. 16 Chaymantataq juj chhikan karuman rispa* chaypi sapallan tiyaykurqan, payqa nisharqanmi: “Manan wawaypa imaynachus wañusqanta rikuyta munanichu”, nispa. Jinan tiyasqanpi sonqo nanayta waqayta qallarirqan.

17 Jinan Diosqa Ismaelta uyarirqan,+ chaymi Diospa angelninqa cielomantapacha Agarta nimurqan:+ “Agar, ¿imamantan waqashanki? Ama manchakuychu, Diosmi wawaykiq waqasqanta uyarimun. 18 Sayariy, wawaykita sayarinanpaq yanapaykuy, jap’ispataq pusay, paytaqa jatun nacionmanmi tukuchisaq”,+ nispa. 19 Jinan Diosqa Agarman juj pozota rikuchirqan, paytaq chayman rispa qara p’uyñupi unuta apamurqan, jinaspa wawanman ujaykachirqan. 20 Diosqa wiñanankaman chay wawata+ cuidarqan. Payqa ch’inneq ladopin tiyarqan, tiempowantaq animalkunata jap’inanpaq flecha wach’iyta yacharqan. 21 Ismaelqa Parán+ nisqa ch’inneq ladomanmi tiyaq ripurqan, jinan mamanqa Egipto llaqtayoq warmiwan casarachirqan.

22 Chay tiempopin Abimelecqa ejercitonpi umalli Ficolpiwan Abrahanwan rimaq rirqan, jinaspan nirqan: “Allintan yachani qanwan Dios kashasqanta.+ 23 Chayrayku Diospa ñaupanpi kunan jurapuway, noqatapas, wawaykunatapas, wawaykunaq wawankunatapas amapuni ima mana allintapas ruwawanaykikupaq. Chaymantapas jurapuwallaytaq imaynan noqapas mana tukukuq munakuywan* qhawarirqayki chhaynata qanpas noqata, kay tiyasqayki jallp’api runakunatapas qhawariwanaykikupaq”,+ nispa. 24 Abrahantaq nirqan: “Allinmi, nisqaykiman jinan jurani”, nispa.

25 Chay qhepamanmi ichaqa Abrahanqa quejakurqan Abimelecpa runankuna juj pozota maqakuyllawanña qechusqankumanta.+ 26 Jinan Abimelecqa nirqan: “Manan chaytaqa yacharqanichu. Manamá riki jayk’aqpas chaytaqa willawarqankichu, kunan niwaqtiykiñan chaytaqa yachashani”, nispa. 27 Jinan Abrahanqa ovejakunatawan wakakunatawan Abimelecman qoykurqan, chhaynapitaq iskayninku juj acuerdota ruwarqanku. 28 Abrahán oveja t’aqamanta qanchis malta ovejakunata t’aqaqtintaq, 29 Abimelecqa tapurqan: “¿Imapaqtaq kay qanchis malta ovejakunatari t’aqashanki?”, nispa. 30 Jinan Abrahanqa nirqan: “Kay qanchis malta ovejaykunata chaskiwasqaykin señal kanqa, kay pozo noqaq t’oqokusqay kasqanmanta”, nispa. 31 Chaymi Abrahanqa chay parteta Ber-Seba*+ nispa suticharqan, chaypi iskayninku juj juramentota ruwasqankurayku. 32 Chhaynapin paykunaqa Ber-Seba nisqapi juj acuerdota ruwarqanku.+ Chaymantataq Abimelecqa ejercitonpi umalli Ficolwan Filistea runakunaq+ llaqtanman kutipurqan. 33 Chay qhepamantaq Abrahanqa Ber-Seba nisqapi tamarisco sach’ata plantarqan, chaypin payqa wiñaypaq kausaq Jehová Diospa+ sutinta alabarqan.+ 34 Abrahanqa Filistea runakunaq jallp’anpin unay tiempota tiyarqan.+

22 Chaykuna qhepatataq cheqaq Diosqa Abrahanta pruebaman churarqan.+ Diosmi payta wajamurqan: “¡Abrahán!”, nispa. Abrahantaq nirqan: “Kaypin kashani Diosníy, uyarishaykin”, nispa. 2 Jinan Diosqa nirqan: “Abrahán, uyariykuway. Ancha munakusqayki sapallan wawayki+ Isaacta+ pusarikuspa Moria+ jallp’aman riy. Chaypin juj orqota rikuchimusayki, chaypitaq wawaykita ruphachina ofrendata jina jaywamuwanki”, nispa.

3 Jinan Abrahanqa tutallamanta jatarispa asnonta caronarqan, jinaspa iskay kamachinkunata wajarqan paytawan wawan Isaactawan compañanankupaq. Chaymantataq ruphachina ofrendapaq llant’ata ch’eqtarqan. Chay qhepamantaq maymanchus cheqaq Dios rinanpaq nirqan chayman puririrqanku. 4 Kinsa kaq p’unchaypitaq Abrahanqa karumanta chay jallp’ata rikururqan. 5 Jinan kamachinkunata nirqan: “Qankunaqa kayllapi asnontin kashankichis, noqataq wawaypiwan Diosta adoraq jaqayta rirusaqku. Chaymantaqa kutiramullasaqkun”, nispa.

6 Jinan Abrahanqa ruphachina ofrendapaq llant’ata wawan Isaacman q’epiykachirqan. Jinaspataq sansatawan* cuchillotawan aparikuspa Isaacwan kuska puriripurqan. 7 Jinan Isaacqa taytan Abrahanta nirqan: “Papáy”, nispa. Abrahantaq nirqan: “¿Imata wawáy?”, nispa. Jinan Isaacqa nirqan: “Sansatawan llant’allatawantáq apashanchisqá, ¿maytaq ruphachina ofrendapaq ovejari?”, nispa. 8 Jinaqtinmi Abrahanqa nirqan: “Wawáy, Diosmi ruphachina ofrendapaq ovejataqa qowasunchis”,+ nispa. Paykunaqa maymanchus rinankumanmi purishallarqanku.

9 Chhaynapin paykunaqa mayman rinankupaqchus Dios nirqan chayman chayarqanku. Jinan Abrahanqa juj altarta ruwarqan, chay patamantaq llant’ata churarqan. Chaymantataq wawan Isaacta chakinkunatawan makinkunatawan wataruspa altarpi llant’a pataman churaykurqan.+ 10 Jinaspan Abrahanqa cuchillota oqarirqan, wawanta wañuchinanpaqña kashaqtintaq+ 11 Jehová Diospa angelninqa cielomantapacha nimurqan: “¡Abrahán! ¡Abrahán!”, nispa. Jinan Abrahanqa nirqan: “¡Diosníy, kaypin kashani!”, nispa. 12 Diospa angelnintaq nirqan: “Ama wawaykita wañuchiychu, amapuni imanaypaschu. Kunanqa allintan yachani Diosta manchakuq runa kasqaykita, qanqa manan sapallan wawaykitaqa jark’akuwarqankichu”,+ nispa. 13 Chayllamanmi Abrahanqa juj carnerota rikurqan ch’afra-ch’afrapi* waqranmanta chakaykusqata. Chay carnerota apamuspataq wawanpa rantinpi ruphachina ofrendata Diosman jaywarqan. 14 Chaymi Abrahanqa chay parteta suticharqan Jehová-Yiré* nispa. Chayraykun kunankamapas runakunaqa ninku: “Jehová Diosqa orqonpin imachus necesitakusqanta qonqa”,+ nispa.

15 Jinan Jehová Diospa angelninqa cielomantapacha Abrahanta nimullarqantaq: 16 “Jehová Diosmi nin: Noqaq sutiypin jurani,+ sapallan wawaykita mana jark’akuwasqaykiraykun+ 17 cheqaqtapuni bendicionniyta qosayki, cheqaqtapunin mirayniykitapas askhaman tukuchisaq. Mirayniykiqa cielopi ch’askakuna jinaraqmi kanqa, lamar-qocha patapi aqo jinaraqmi kanqa.+ Chaymantapas mirayniykiqa enemigonkunata atipaspan llaqtankuta jap’ikapunqa.+ 18 Mirayniykiraykun+ jallp’a pachapi llapa nacionkunapas bendecisqa kanqaku, kasukuwasqaykiraykun chayqa kanqa,+ nispa”.

19 Chay qhepamantaq Abrahanqa kamachinkunaq kasqanman kutimpurqan, chaymantataq llapanku Ber-Seba+ nisqaman kutipurqanku. Chaypin Abrahanqa tiyarqan.

20 Chaykuna qhepamantaq Abrahanman willarqanku: “Wayqeyki Nacorqa esposan Milcawanmi wawakunayoq kapusqa.+ 21 Phiwi* wawanpa sutinmi kasqa Uz, qatiqninpa sutintaq kasqa Buz, sullk’a kaqpa sutintaq kasqa Quemuel, paymi kasqa Arampa taytan. 22 Quemuelman qatiqkunataqmi kasqa: Késej, Azó, Pildás, Jidlaf, Betuelpiwan”,+ nispa. 23 Betuelqa Rebecaq+ taytanmi karqan. Chay pusaq wawakunatan Milcaqa Abrahanpa wayqen Nacorpaq onqokurqan. 24 Nacorpa tiyaqmasin* Reumapas onqokullarqantaqmi wawakunata, paykunan karqanku: Téba, Gajan, Tajas, Macapiwan.

23 Saraqa pachaj iskay chunka qanchisniyoq watata kausaspan wañukapurqan.+ 2 Payqa Canaán+ jallp’api kaq Quiryaj-Arbá+ llaqtapin wañukapurqan, chay llaqtataqa Hebrón+ nillankutaqmi. Abrahantaq Saramanta llakikuspa khuyayta waqarqan. 3 Jinaspan Abrahanqa esposanpa ayanta saqespa Het+ runakunawan rimaq rirqan, paykunatan nirqan: 4 “Yachasqaykichis jina, noqaqa waj llaqtayoq purikuq runallan qankuna ukhupiqa kani.+ Chayrayku valekuykichis juj jallp’ata qoykuwanaykichispaq, chaypi esposaypa ayanta p’ampakapunaypaq”, nispa. 5 Jinan Het runakunaqa Abrahanta nirqanku: 6 “Wiraqochayku Abrahán, uyariykuwayku. Noqaykupaqqa Diospa churasqan umallin kanki.+ Chayrayku aswan allin kaq aya p’ampanaykupi wañuqniykita p’ampakapuy. Manan mayqenniykupas jark’akusaykikuchu”, nispa.

7 Jinan Abrahanqa sayarispa Het+ runakunaq ñaupanpi k’umuykurqan, 8 jinaspa nirqan: “Dejawankichistaq wañuqniyta p’ampakapunayta chayqa, uyariykuwaychis: Zoarpa wawan Efronta valeykapuwaychis 9 jallp’anpa k’uchunpi kaq Macpelá qaqa t’oqota vendepuwananpaq. Ñaupaykichispin pagapusaq jayk’achus valesqanta,+ chhaynapi chaypi wañuqniyta p’ampapunaypaq”,+ nispa.

10 Efronqa Het runan karqan, paykunawan kuskataqmi chaypi kasharqan, chaymi Het runakunaq ñaupanpi, llaqtaman jaykuq lliupa ñaupanpi ima+ Abrahanta nirqan: 11 “Uyariykuway wiraqocháy. Manan qaqa t’oqollatachu qosayki, aswanpas ladonpi kaq jallp’atawanmi qosayki. Kay llaqtamasiykunaq ñaupanpin kunan chaykunata qoshayki, chaypi wañuqniykita p’ampakapunaykipaq”, nispa. 12 Jinan Abrahanqa chay runakunaq ñaupanpi k’umuykurqan, 13 jinaspataq lliupa ñaupanpi Efronta nirqan: “Uyariykuway wiraqocháy. Jayk’atachus valesqantan chay jallp’amanta pagapusayki. Chaskiykuway chay jallp’aq valesqan qolqeta, chhaynapi chaypi wañuqniyta p’ampakapunaypaq”, nispa.

14 Jinan Efronqa Abrahanta nirqan: 15 “Wiraqocháy, uyariykuway. Kay jallp’aqa tawa pachaj* qolqen valen, ichaqa manan chayqa imananpaschu. Aswanpas rillayña, wañuqniykita p’ampakamuy”, nispa. 16 Jinan Abrahanqa Efronpa nisqanman jina Het runakunaq ñaupanpi tawa pachaj qolqeta pesapurqan, comerciantekunaq vendesqanku pesoman jina.+ 17 Chhaynapin Efronpa jallp’anqa vendesqa kapurqan, chay jallp’aqa Macpelapin kasharqan, Mamré nisqaq chimpanpi. Chay jallp’apas, qaqa t’oqopas, chay jallp’api llapan sach’akunapas 18 Abrahanpa kaqninmi kapurqan. Chaykunatan payqa rantikapurqan Het runakunaq ñaupanpi, llaqtaman jaykuq lliu runaq ñaupanpi ima. 19 Jinan Abrahanqa esposan Saraq ayanta Macpelapi kaq qaqa t’oqopi p’ampakapurqan. Chay sitioqa Canaán ladopi kaq Mamré nisqaq chimpanpin kasharqan. Mamré nisqataqa Hebrón nillankutaqmi. 20 Chhaynapin chay jallp’apas qaqa t’oqopas Het runakunaq ñaupanpi Abrahanman vendesqa kapurqan, chaypi wañuqninta p’ampapunanpaq.+

24 Abrahanqa sinchi edadniyoq runañan kasharqan, paytaqa Jehová Diosmi tukuy imapi bendecirqan.+ 2 Juj kutinmi Abrahanqa wasinpi aswan askha watayoq kamachinwan rimarqan, paymi Abrahanpa tukuy kaqninkunamanta encargasqa kasharqan.+ Paytan Abrahanqa nirqan: “Valekuykin juj promesata ruwapuwanaykipaq.* 3 Janaq pachatawan kay pachatawan kamaq Jehová Diospa ñaupanpi jurapuway: Amapunin kay tiyasqay Canaán jallp’a warmikunamantaqa pitapas ajllankichu wawaywan casarakunanpaqqa.+ 4 Aswanpas llaqtayta rispan familiaykuna ukhumanta+ juj warmita ajllamunki waway Isaacwan casarakunanpaq”, nispa.

5 Jinan chay kamachiqa nirqan: “Chay warmi mana munanqachu kayman jamuyta chayri, ¿wawaykitachu pusasaq chay lloqsimusqayki llaqtaman?”,+ nispa. 6 Abrahantaq nirqan: “Amapunin wawaytaqa chayman pusankichu.+ 7 Janaq pachapi kaq Jehová Diosmi kamachiwarqan papaypa wasinmanta, familiaykunaq llaqtanmantawan lloqsimpunaypaq.+ Paymi jurapuwarqan:+ Kay jallp’atan mirayniykiman+ qopusaq,+ nispa. Paymi angelninta kachamunqa ñaupaykita rinanpaq,+ chhaynapin chay llaqtapi juj warmita wawaypaq tarimunki.+ 8 Sichus chay warmi mana jamuyta munanqachu chayqa, kay jurasqaykimantan libre kapunki. Ichaqa amapunin wawaytaqa chay llaqtamanqa pusankichu”, nispa. 9 Jinan chay kamachiqa patronnin Abrahanman juraspa prometerqan tukuy nisqanta junt’ananpaq.+

10 Chaymantataq chay kamachiqa chunka camellokunata, imaymana regalokunatawan aparikuspa, Mesopotamia nisqapi kaq Nacor llaqtaman puririrqan. 11 P’unchaykunaq pasasqanman jinataq llaqta jawapi kaq pozoman chayarqan, chaypin sayaykurqan camellokunata samachinanpaq. Chayqa karqan tardeyaykuyta jinañan, chay horasta jinan warmikunapas unuman lloqsimuqku. 12 Chaypin chay kamachiqa Diosmanta mañakurqan: “Patronniypa Diosnin Jehová Dios, valekuykin, kay p’unchaypi tukuy imapas allillanpuni kawachun. Patronniy Abrahanman mana tukukuq munakuyniykita* rikuchiy. 13 Kay pujyuq ladollanpi kashasaq llaqtapi tiyaq sipaskuna unuman jamunankukama. 14 Mayqen sipaschus: Ama jinachu kay, p’uyñuykita uraykachikuy unuta ujaykunaypaq, nispa niqtiy: Ujaykuy wiraqocha, camelloykikunamanpas qoykusaqmi unuta, nispa niwanqa chayqa, chay sipasyá kachun Isaac kamachiykipaq ajllakusqayki warmiqa. Chhaynapin yachasaq patronniyman mana tukukuq munakuyniykita rikuchisqaykita”, nispa.

15 Manaraq Diosmanta mañakuyta tukushaqtintaq Rebeca sutiyoq sipas llaqtamanta lloqsimurqan rijranpi p’uyñu apaykusqa. Payqa Milcapa+ wawan Betuelpa+ ususinmi karqan, Milcataq Abrahanpa wayqen Nacorpa+ esposan karqan. 16 Rebecaqa ancha munay sipasmi karqan, manataqmi pi qhariwanpas puñurqanraqchu. Paymi chay pujyuman uraykuspa, p’uyñunman unuta junt’achirqan. Kutipushaqtintaq 17 Abrahanpa kamachinqa usqhaylla payman asuykurqan, jinaspa nirqan: “Ama jinachu kay, juj chhikan unuykita qoykuway”, nispa. 18 Jinan payqa kayqa wiraqocháy, nispa usqhaylla rijranmanta p’uyñuta uraykachirqan, chayta jap’iykuspataq unuta qoykurqan. 19 Ujayta tukuqtintaq Rebecaqa nirqan: “Camelloykikunapaqpas unuta wisiramusaq sajsanankukama ujanankupaq”, nispa. 20 Jinaspan usqhaylla p’uyñunpi kaq unuta uywa ujanaman jich’aykurqan, chaymantataq askha kutita phawaylla unuta wisimurqan llapa camellokuna ujanankupaq. 21 Chaykamataq chay kamachiqa ch’inlla admirasqa qhawasharqan, sonqollanpitaq tapukusharqan purisqanpi Jehová Dios yanapasharqanchus icha manachus chayta.

22 Camellokuna ujayta tukuqtintaq chay kamachiqa Rebecaman qoykurqan soqta gramo jina* pesaq senqaman churakuna qori argollata, pachaj chunka tawayoq gramota* pesaq iskay qori pulserakunatawan. 23 Jinaspan nirqan: “Niway, ¿piqpa ususintaq kankiri? ¿Kashanchu campo papaykiq wasinpi kunan tuta alojakunaykupaq?”, nispa. 24 Jinan payqa nirqan: “Betuelpa ususinmi kani.+ Abueloyqa Nacormi,+ abuelaytaq Milcá”, nispa. 25 Chaymantapas nillarqantaqmi: “Wasiykupiqa kashanmi campo alojakunaykichispaq. Kashallantaqmi pajapas forrajepas camelloykikuna mijunanpaq”, nispa. 26 Jinan chay kamachiqa Jehová Diospa ñaupanpi qonqoriykukuspa pampakama k’umuykurqan. 27 Jinaspan nirqan: “Alabasqa kachun patronniypa Diosnin Jehová Diosqa. Payqa mana tukukuq munakuynintan patronniyman rikuchishan, junt’ashantaqmi promesantapas. Jehová Diosmi patronniypa wayqenkunaq wasinman pusamuwan”, nispa.

28 Jinan Rebecaqa mamanpa wasinta phawaylla rispa imachus pasasqanta lliuta willamurqan. 29 Rebecaq turanmi karqan Labán+ sutiyoq. Paymi phawaylla chay pujyuq kasqanman rirqan chay kamachita chaskiq. 30 Paymi senqaman churana qori argollayoqta, qori pulserakunayoqtawan pananta rikuspa, chhaynatan chay runa niwan nispa nisqantawan uyarispa, phawaylla chay runaq maypichus kashasqanman rirqan. Chay runaqa pujyuq kasqanpin camellonkunaq ladonpi kasharqan. 31 Paytan Labanqa nirqan: “Jamuy Jehová Diospa bendecisqan runa. Jaku wasiyman, manan kay jawallapiqa kawaqchu. Ñan wasita alistachimuniña alojakunaykipaq, camelloykikunapaqpas campoqa kashanmi”, nispa. 32 Jinan chay runaqa Labanpa wasinman rirqan, chaypin Labanqa camellokunaq caronanta paskaspa pajata forrajeta ima qorqan. Chaymantapas chay runaman, jamuysiq runakunamanwan iman unuta qorqan chakinkuta maqchikunankupaq. 33 Mijunata serviqtinkutaq chay runaqa nirqan: “Manan mijuymanchu imapaqchus jamurqani chayta manaraq willaspaqa”, nispa. Jinan Labanqa nirqan: “Allinmi, willawayku”, nispa.

34 Jinan payqa nirqan: “Noqaqa Abrahanpa kamachinmi kani.+ 35 Jehová Diosmi patronniyta anchata bendecirqan. Paymanmi qorqan ovejakunata, wakakunata, qolqeta, qorita, qhari kamachikunata, warmi kamachikunata, camellokunata, asnokunata ima; chhaynapitaq sinchi qhapaqman tukuchipun.+ 36 Patronniypa esposan Sarapas edadniyoqña kashaspan juj wawata patronniypaq onqokurqan,+ chay wawanmanmi patronniyqa tukuy ima kaqninta saqepunqa.+ 37 Patronniymi juj promesata junt’anaypaq jurachiwarqan. Niwarqanmi: Amapunin kay tiyasqay Canaán jallp’amantaqa mayqen warmitapas ajllankichu wawaywan casarakunanpaqqa.+ 38 Aswanpas papaypa llaqtanta rispa familiaykunata maskhamunki,+ paykuna ukhumantan juj warmita ajllamunki wawaywan casarakunanpaq,+ nispa. 39 Chayta niwaqtinmi noqaqa patronniyta nirqani: Chay warmi noqawan mana jamuyta munanqachu chayri, ¿imatataq ruwasaq?,+ nispa. 40 Jinan payqa niwarqan: Servisqay Jehová Diosniymi+ angelninta kachamunqa+ qanwan kuska rinanpaq, chhaynapin tukuy imapas allillan kapusunki. Papaypa llaqtanpi kaq familiaykuna ukhumantan+ juj warmita ajllamunki wawaywan casarakunanpaq. 41 Familiaykunaman riqtiykichus paykuna mana munanqakuchu chay warmita pusamunaykita chayqa, manañan juchaykichu kanqa, kay promesata junt’anaykipaq jurapuwasqaykimantapas libren kanki,+ nispa.

42 ”Chaymi pujyuman chayamuspayqa Diosmanta mañakurqani: Patronniy Abrahanpa Diosnin Jehová Dios, cheqaqtapuni kay purimusqaypi yanapashawanki chayqa, 43 khaynayá kachun. Kay pujyuq ladollanpin kashasaq, pi sipaspas+ unuman jamuqtintaq nisaq: Ama jinachu kay, juj chhikan unuykita p’uyñuykimanta qoykuway, nispa. 44 Paytaqchus niwanqa: Kayqa wiraqocháy, ujaykuy, camelloykikunapaqpas orqosaqmi unuta, nispa chayqa, payyá kachun Jehová Diosníy, patronniypa wawanpaq ajllasqayki warmiqa,+ nispa.

45 ”Manaraq sonqollaypi Diosmanta mañakuyta tukushaqtiymi, Rebecaqa rijranpi p’uyñu apaykusqa llaqtamanta lloqsimushasqa. Paymi chay pujyuq kasqanman uraykuspa unuta orqosharqan. Jinan nirqani: Ama jinachu kay, unuchaykita qoykuway,+ nispa. 46 Chayta niqtiy jinan payqa rijranmanta p’uyñuta uraykachispa niwarqan: Ujaykuy wiraqocháy,+ camelloykikunapaqpas unuta orqoramusaq, nispa. Jinan noqaqa unuta ujaykurqani, chaymantataq payqa camelloykunapaqpas unuta orqomullarqantaq. 47 Jinaqtinmi tapurqani: ¿Piqpa ususintaq kankiri?, nispa. Paytaq niwarqan: Betuelpa ususinmi kani. Abueloyqa Nacormi, abuelaytaq Milcá, nispa. Jinan senqanman argollata churaykurqani, makinkunamantaq pulserakunata churaykurqani.+ 48 Chaymantataq qonqoriykukuspa Jehová Diospa ñaupanpi pampakama k’umuykurqani, jinaspa patronniypa Diosnin Jehová Diosta alabarqani.+ Paymi allin ñanninta pusamuwasqa, chhaynapi patronniypa wayqenpa nietanta tarispa patronniypa wawanman pusanaypaq. 49 Chayrayku valekuykichis sut’illanta niwanaykichispaq. ¿Munawaqchischu patronniyman mana tukukuq munakuyniykichista, junt’aq kasqaykichistapas rikuchiyta? Mana jinaqa sut’illanta niwaychis, chayman jina imatapas ruwanaypaq”,+ nispa.

50 Jinan Labanwan Betuelwanqa nirqanku: “Jehová Diospa munayninpitaq kaykuna pasashan chayqa, manan noqaykuqa jark’akuykumanchu. 51 Kayqa ñaupaykipin Rebeca kashan. Jehová Diospa nisqanman jina patronniykiq wawanman pusapuy, chhaynapi paypa esposan kananpaq”, nispa. 52 Chayta niqtinkun Abrahanpa kamachinqa Jehová Diospa ñaupanpi pampakama k’umuykurqan. 53 Jinaspan qolqemanta qorimanta ruwasqa adornokunata p’achakunatawan Rebecaman qoykurqan. Chaymantapas allin regalokunatan turanmanpas mamanmanpas qoykullarqantaq. 54 Chaymantañan payqa jamuysiq runakunapiwan cenarqanku, jinaspa chaypi alojakurqanku.

Tutamantanta jatarispataq payqa nirqan: “Patronniyman kachapuwaychis”, nispa. 55 Jinan Rebecaq turanwan mamanwanqa nirqanku: “Chunka p’unchayllatawanpas Rebeca noqaykuwan qhepakuchun, chaymantañan rinqa”, nispa. 56 Paytaq ichaqa nirqan: “Amayá jark’awaychischu, Jehová Diosmá riki kaykama pusamushawan. Kachapuwallaychisña patronniyman”, nispa. 57 Jinan paykunaqa nirqanku: “Chhaynaqa, Rebecatayá wajaspa tapusunchis”, nispa. 58 Rebecata wajaspataq tapurqanku: “¿Riwaqchu kay runawan?”, nispa. Paytaq nirqan: “Arí, risaqmi”, nispa.

59 Jinan paykunaqa Rebecata,*+ uywaqninta,+ Abrahanpa kamachinta, jamuysiq runakunatawan kachapurqanku. 60 Paykunan Rebecata kachapushaspa bendecirqanku: “Rebeca, mirayniykiqa waranqa-waranqamanmi tukupunqa, paykunan cheqnikuqninkunata atipaspa llaqtankuta jap’ikapunqaku”,+ nispa. 61 Jinan Rebecaqa warmi kamachinkunapiwan alistakurqanku, camellokunapi sillaykuspataq Abrahanpa kamachinwan kuska ripurqanku. Chhaynapin chay kamachiqa Rebecata pusarikuspa ripurqan.

62 Isaacqa Négueb+ jallp’apin tiyasharqan. Juj kutinmi Ber-Lái-Roí+ nisqaman riq ñanmanta kutimuspa 63 tardeyaykuyta jinaña campota purikuq rirqan, chhaynapi imaymanapi piensananpaq.+ Chayllamanmi camellokuna jamushaqta rikururqan. 64 Jinan Rebecapas Isaacta rikurullarqantaq, jinaspan camellomanta usqhaylla uraykurqan. 65 Abrahanpa kamachintataq tapurqan: “¿Pitaq jaqay runari jamushan?”, nispa. Chay kamachitaq nirqan: “Patronniy Isaacmi”, nispa. Jinan Rebecaqa uma p’istunanwan tapaykukurqan. 66 Jinan chay kamachiqa tukuy ima ruwamusqanta Isaacman willarqan. 67 Chay qhepamantaq Isaacqa maman Saraq karpanman+ Rebecata pusaykurqan. Chhaynapin payqa Rebecawan casarakapurqan. Isaacqa anchatan Rebecata munakapurqan,+ chhaynapitaq manaña nishutachu llakikurqan mamanpa wañupusqanmanta.+

25 Abrahanqa juj warmiwanmi casarakullarqantaq, chay warmiq sutinmi karqan Queturá. 2 Tiempowantaq payqa Abrahanpaq onqokurqan: Zinranta, Jocsanta, Medanta, Madianta,+ Isbacta, Shuatawan.+

3 Jocsanpa wawankunan karqan Sebawan Dedanpiwan.

Dedanpa wawankunataq karqan: Asurin, Letusin, Leuminpiwan.

4 Madianpa wawankunataq karqan: Efá, Éfer, Anok, Abidá, Eldapiwan.

Paykunan karqanku Queturapa miraynin.

5 Abrahanmi tukuy kaqninkunata Isaacman qopurqan,+ 6 tiyaqmasin warmikunaq* wawankunamantaq regalokunata qoykurqan. Chaymantataq kausashasparaq inti lloqsimuy lado jallp’aman paykunata kachapurqan, chhaynapi wawan Isaacmanta karupi kanankupaq.+ 7 Abrahanqa pachaj qanchis chunka pisqayoq watatan kausarqan, 8 jinaspan yuyaqña wañukapurqan. Payqa unayta kausaspan thaj wañukapurqan, chhaynapin ñaupa taytankuna jina p’ampasqa kapurqan. 9 Paytaqa wawan Isaacwan wawan Ismaelpiwanmi p’ampapurqanku Mamré nisqaq chimpanpi kaq Macpelá qaqa t’oqopi, chayqa kasharqan Het runa Zoarpa wawan Efronpa jallp’anpin.+ 10 Chay jallp’atan Abrahanqa Het runakunamanta rantikapurqan. Chaypin payqa esposan Saraq ladonpi p’ampasqa karqan.+ 11 Abrahanpa wañupusqan qhepamanpas Diosqa bendecishallarqanmi wawan Isaactaqa.+ Isaacqa Ber-Lái-Roí+ nisqaq cercallanpin tiyasharqan.

12 Kaymi Ismaelmanta+ willakuy. Paytan Saraq kamachin Egipto llaqtayoq Agarqa+ Abrahanpaq onqokurqan.

13 Kaykunan karqan Ismaelpa wawankuna, kay listaqa familiankuq sutinkuman jinan kashan; phiwi* wawanmi karqan Nebayoj,+ payman qatiqkunataq karqanku: Quedar,+ Ajbel, Mifsan,+ 14 Mismá, Dumá, Masá, 15 Adaj, Temá, Jetur, Nafís, Quedemapiwan. 16 Paykunan karqanku Ismaelpa wawankuna, paykunaqa chunka iskayniyoq umallikunan karqanku.+ Tiyasqanku partekunapas campamentokunapas paykunaq sutintan apaqku. 17 Ismaelqa pachaj kinsa chunka qanchisniyoq watatan kausarqan, jinaspan wañukapurqan. Chhaynapin ñaupa taytankuna jina p’ampasqa kapurqan. 18 Ismaelpa mirayninkunan Havilá+ nisqamanta Asiriakama tiyarqanku, Havilá nisqaqa Egipto ladopi kaq Shur+ nisqaq cercallanpin kasharqan. Paykunaqa llapan wayqenkunaq cercallanpin* tiyarqanku.+

19 Kaymi Abrahanpa wawan Isaacmanta willakuy.+

Abrahanqa Isaacpa taytanmi karqan. 20 Isaacqa tawa chunka watanpi kashaspan Rebecawan casarakurqan. Rebecaqa Padán-Arammanta Aram runa Betuelpa+ ususinmi karqan, turantaq karqan Aram runa Labán. 21 Rebecaqa manan wawayoq kayta atirqanchu, chaymi Isaacqa Jehová Diosmanta tukuy sonqo rogakuq. Jehová Diostaq Isaacpa rogakusqankunata uyarirqan, jinan esposan Rebecaqa onqoq kapurqan. 22 Wijsanpi kaq wawakunataq maqanakuyta qallarirqanku,+ chaymi Rebecaqa nirqan: “Chhaynataq kashan chayqa, ¿imapaqñataq kausaymanri?”, nispa. Jinaspan payqa Jehová Diosta tapukurqan imaraykus chaykuna pasashanman chayta yachananpaq. 23 Jinan Jehová Diosqa payta nirqan: “Iskay nacionkunan wijsaykipi kashan,+ iskay llaqtan qanmanta t’aqanasqa lloqsimunqa.+ Jujnin kaqmi jujninmanta aswan kallpasapa kanqa,+ kuraq kaqmi sullk’a kaqta servinqa”,+ nispa.

24 Onqokunan tiempo chayamuqtintaq iskay mellizo wawakunata onqokurqan. 25 Ñaupaq kaqmi cuerponpi askha peloyoq pukallaña lloqsimurqan, pelomanta ruwasqa p’achayoq jinan karqan,+ chaymi chay wawata suticharqanku Esaú*+ nispa. 26 Chaymantataq wayqenñataq lloqsimurqan Esaupa talonninmanta jap’iykusqa,+ chaymi chay wawaq sutinqa Jacob*+ nisqa karqan. Isaac soqta chunka watanpi kashaqtinmi Rebecaqa chay wawakunata onqokurqan.

27 Tiempowanmi Esauqa campokunapi puriq allin cazador kapurqan.+ Jacobmi ichaqa karpallapi kaq,+ payqa mana juchachana runan karqan. 28 Isaacqa Esautan masta munakurqan, jap’isqan animalkunata mijunanpaq apamusqanrayku. Rebecan ichaqa Jacobta masta munakurqan.+ 29 Juj kutinmi Jacobqa lentejas uchuta wayk’usharqan, chayllamanmi Esauqa campomanta sinchi sayk’usqa chayamurqan. 30 Jinan Esauqa Jacobta nirqan: “¡Ama jinachu, usqhaylla chay puka mijunaykimanta juj chhikanta qoykuway! ¡Sinchi sayk’usqan kashani, yarqaymantan wañurushaniña!”, nispa. Chaymi Esautaqa Edom*+ nispa sutichallarqankutaq. 31 Chaymi Jacobqa nirqan: “Qoykusaykin, ichaqa ñaupaqta phiwi wawa kayniykitaraq noqaman pasachipuway”,+ nispa. 32 Jinan Esauqa nirqan: “Ñan yarqaymanta wañupushaniña, ¿imapaqtaq phiwi wawa kayniyri serviwanqa?”, nispa. 33 Jinaqtinmi Jacobqa nirqan: “Jurapuwayraq ñaupaqta”, nispa. Jinan Esauqa juraspa phiwi wawa kayninta Jacobman pasachipurqan.+ 34 Chaymantataq Jacobqa Esauman t’antata lentejas uchutawan qoykurqan, Esautaq sajsaykunankama mijuykurqan, chaymantataq ripurqan. Chhaynapin Esauqa phiwi wawa kayninta pisichapurqan.

26 Jujmantan chay lado jallp’apiqa Abrahanpa tiemponpi jina yarqay kallarqantaq.+ Chaymi Isaacqa Guerar llaqtaman ripurqan, chaypin Filistea runakunaq reynin Abimelecqa* tiyarqan. 2 Jehová Diosmi Isaacman rijurispa nirqan: “Aman Egipto llaqtamanqa rinkichu, aswanpas qanpaq ajllasqay jallp’allapin tiyanki. 3 Kay jallp’allapin tiyanki forastero jina,+ noqaqa qanwanmi kashasaq, qoykusaykitaqmi bendicionniytapas. Qanmanmi mirayniykimanwan kay lado jallp’akunata qopusaykichis.+ Chaymantapas junt’asaqmi papayki Abrahanman prometesqayta, paytan noqaqa nirqani:+ 4 Mirayniykitaqa cielopi ch’askakunata jinaraqmi askhaman tukuchisaq,+ mirayniykimanmi lliu kay jallp’akunata qopusaq.+ Mirayniykiraykun kay pachapi lliu nacionkunapas bendicionta chaskinqaku,+ nispa. 5 Chaytaqa ruwasaq Abrahán kasukuwasqanraykun. Payqa tukuy tiempon ruwarqan imachus mañasqayta, kasukurqanmi tukuy kamachikusqaykunata, tukuy nisqaykunata, tukuy leyniykunatapas”,+ nispa. 6 Chaymi Isaacqa Guerar llaqtapi tiyapurqan.+

7 Rebecaqa ancha munay warmin karqan,+ chaymi chay llaqtapi runakuna paymanta tapukuqtinku Isaacqa niq: “Payqa panaymi”,+ nispa. Payqa sonqollanpin nirqan: “Kay runakunaqa wañuchiwankumanmi esposayta jap’ikapunankupaq”, nispa. Chaymi manchakurqan payqa esposaymi niyta. 8 Juj kutinmi Filistea rey Abimelecqa ventananta qhawashaspa Isaacta rikururqan Rebecata munakushaqta.*+ 9 Jinan Abimelecqa kaq ratu Isaacta wajachimurqan, jinaspa nirqan: “¡Payqa esposaykimá kasqa! ¿Imaraykun payqa panaymi nirqanki?”, nispa. Jinan Isaacqa nirqan: “Payrayku wañuchiwanankuta manchakuspaymi chaytaqa nirqani”,+ nispa. 10 Jinaqtinmi Abimelecqa payta nirqan: “¿Imatan kayta ruwawankiku?+ ¿Mayqen runaypas paywan puñunman karqan chayri? ¡Causaykipin juchallikuykuman karqan!”,+ nispa. 11 Jinaspan Abimelecqa llaqtantin runakunata nirqan: “Pipas kay runata otaq esposantapas ima mana allintapas ruwanqa chayqa, wañunqapunin”, nispa.

12 Isaacmi chay jallp’api mujuta t’akarqan, Jehová Diospa bendicionninwantaq chay wataqa t’akasqanmanta pachaj kuti mastaraq cosecharqan.+ 13 Chhaynapin Isaacqa imaymanankuna yapakusqanman jina ancha qhapaqman tukupurqan. 14 Payqa ancha askha ovejakunayoq, wakakunayoq, kamachikunayoq iman kapurqan.+ Chaymi Filistea runakunaqa payta envidiakurqanku.

15 Chayraykun Filistea runakunaqa taytan Abrahanpa t’oqochisqan pozokunata jallp’awan tapapurqanku.+ 16 Jinan rey Abimelecqa Isaacta nirqan: “Qanqa aswan atiyniyoqmi noqaykumantaqa kapushanki, chayrayku kaymanta waj ladoman ripuy”, nispa. 17 Chaymi Isaacqa chaymanta ripurqan, Guerar+ wayq’opi karpachakuspataq chaypi tiyapurqan. 18 Chaypin Isaacqa taytan Abrahanpa t’oqochisqan pozokunata jujmanta t’oqochillarqantaq, chay pozokunatan Filistea runakuna tapapusqaku Abrahanpa wañupusqan qhepata.+ Chay pozokunatan Isaacqa taytanpa churasqan sutikunawan sutichallarqantaq.+

19 Chay wayq’opi t’oqoshaspankun Isaacpa kamachinkunaqa misk’i unuyoq pozota tarirqanku. 20 Jinan Guerarpi kaq michiqkunaqa Isaacpa michiqninkunawan discutiyta* qallarirqanku: “¡Noqaykuqmi chay unuqa!”, nispa. Chaymi Isaacqa chay pozota Ésec* nispa suticharqan, chaypi paywan discutisqankurayku. 21 Isaacpa kamachinkunan juj pozotañataq t’oqorqanku, jinaqtinmi Guerarpi michiqkunaqa chay pozomantapas discutillarqankutaq. Chaymi Isaacqa chay pozota Sijná* nispa suticharqan. 22 Chaymantataq Isaacqa chaymanta ripuspa juj pozotañataq t’oqochirqan, chay pozomantan ichaqa manaña discutirqankuchu, chaymi payqa Reoboj* nispa suticharqan. Payqa nirqanmi: “Kayqa Jehová Diospa bendicionninmi, paymi jatun campota qoshawanchis tiyananchispaq, kay jallp’apitaq askhaman tukuchipushawanchis”,+ nispa.

23 Chaymantataq payqa Ber-Seba+ llaqtaman ripurqan. 24 Chay tutan Jehová Diosqa payman rijurispa nirqan: “Noqan papayki Abrahanpa Diosnin kani.+ Ama manchakuychu,+ qanwanmi noqaqa kashani. Noqan bendicionniyta qoykusayki, mirayniykitapas askhamanmi tukuchisaq serviqniy Abrahanrayku”,+ nispa. 25 Chaymi Isaacqa juj altarta chaypi perqarqan, jinaspa Jehová Diospa sutinta wajakurqan.+ Chaypin karpachakurqan,+ chaypin kamachinkunapas juj pozota t’oqorqanku.

26 Chaykuna qhepamantaq Abimelecqa Guerar llaqtamanta lloqsispa Isaacwan tupaq rirqan, paytan compañarqanku yuyaychaqnin Auzaj sutiyoq runa, ejercitonpi umalli Ficol+ sutiyoq runapiwan. 27 Jinan Isaacqa paykunata nirqan: “¿Imamantaq jamuwankichisri? Qankunaqa cheqnikuwaspamá riki jallp’aykichismantapas wijch’umuwankichis”, nispa. 28 Paykunataq nirqanku: “Allintan yachayku Jehová Diosqa qanwan kashasqanta.+ Chaymi jamushayku qanwan juj acuerdota ruwaq.+ Khaynan chay acuerdoqa kanqa: 29 Qanqa Jehová Diospa bendecisqan runan kanki, chayrayku prometewayku amapuni ima mana allintapas ruwawanaykikupaq. Noqaykuqa manamá riki ima mana allintapas ruwarqaykikuchu, aswanpas allin kaqllatan qanpaqqa ruwapurqaykiku, sumaqllatan kachampurqaykikupas, nispa”. 30 Jinan Isaacqa juj jatun mijuyta paykunapaq wayk’uchipurqan, chhaynapin paykunaqa mijurqanku ujarqanku ima. 31 Tutallamanta jatarispataq paykunapura juj juramentota ruwarqanku.+ Chaymantataq Isaacqa paykunata kachapurqan, paykunaqa thajmi ripurqanku.

32 Chay p’unchaymi Isaacpa kamachinkunaqa payman jamuspa t’oqosqanku pozomanta+ willarqanku: “¡Unutan tariramuyku!”, nispa. 33 Jinan Isaacqa chay pozota suticharqan Sibá nispa. Chayraykun chay llaqtataqa kunankama Ber-Seba+ ninku.

34 Tawa chunka watanpi kashaspanmi Esauqa casarakurqan Het runa Beripa ususin Judijwan, Het runa Elonpa ususin Basemajwan+ ima. 35 Chay warmikunaqa sinchi uma nanaymi karqanku Isaacpaq Rebecapaqpas.+

27 Isaacqa yuyaqñan kasharqan, manañan ñawinkunapas rikupurqanñachu. Chaymi kuraq wawan Esauta+ wajaspa nirqan: “Wawáy”, nispa. Paytaq nirqan: “¿Imata papáy?”, nispa. 2 Jinan Isaacqa nirqan: “Noqaqa machuñan kashani, qonqaychá wañukapusaqpas. 3 Chayrayku uyariykuway, flechaykikunata arcoykitawan aparikuspa campota riy, chaypi juj animalta jap’irampuway.+ 4 Jinaspa gustawasqanman jina sumaqta wayk’urampuway, chayta mijuykunaypaq. Chaymantataq manaraq wañupushaspay bendicionniyta qosayki”, nispa.

5 Rebecataq uyarisharqan Isaacpa chaykuna nisqanta. Esauqa campotan pasarqan ima animaltapas jap’imuspa apamunanpaq.+ 6 Jinan Rebecaqa wawan Jacobta+ nirqan: “Papaykitan uyariramuni wayqeykiwan rimashaqta. Paymi wayqeykita nin: 7 Campomanta ima animaltapas jap’imuspa sumaq mijunata wayk’urampuway, chayta mijuykunaypaq. Chhaynapin noqaqa manaraq wañupushaspay Jehová Diospa ñaupanpi bendicionniyta qosayki,+ nispa. 8 Chayrayku wawáy, tukuy yuyaywan uyariykuway, chhaynapi imatachus nisayki chayta ruwanaykipaq.+ 9 Wawáy, phaway uywakunaq kasqanman, jinaspa iskay allinnin kaq cabrachakunata aparamuway, chaytan papaykipaq wayk’urusaq gustasqanman jina. 10 Chaymantataq papaykiman aparunki mijunanpaq, chhaynapi manaraq wañupushaspa bendecinasuykipaq”, nispa.

11 Jinan Jacobqa maman Rebecata nirqan: “Wayqey Esauqa cuerponpi askha peloyoqmá+ riki, noqan ichaqa mana chhaynachu kani. 12 ¿Papay makiyta llamiykuwanqa chayri?+ Repararunqachá riki mana peloyoq kasqayta, chhayna kaqtinqa burlakushanaypaqchá piensanqa, jinaspa bendeciwananmantaqa ñakawanqa”, nispa. 13 Mamantaq kutichirqan: “Wawáy, ama chaymantaqa llakikuychu, noqan qanpa rantiykipi ñakasqa kasaq. Kasukullay imachus nisqayta, phaway aparamuway iskay cabrachakunata”,+ nispa. 14 Jinan Jacobqa rispa iskay cabrachakunata mamanman apamurqan, paytaq Isaacpa gustonman jina sumaq mijunata wayk’ururqan. 15 Chaymantataq Rebecaqa karpanman jaykurqan, Esaupa allinnin p’achanta jap’ispataq chaywan Jacobta p’achachirqan.+ 16 Chaymantataq cabrachakunaq qaranwan makintapas kunkantapas p’istuykurqan.+ 17 Jinaspan wayk’usqan sumaq mijunata, ruwasqan t’antatawan Jacobman qoykurqan.+

18 Jinan payqa maypichus papan kasharqan chayman jaykuspa nirqan: “Papáy”, nispa. Paytaq nirqan: “¿Imata wawáy? ¿Mayqen kaq wawaymi kashanki?”, nispa. 19 Jinan Jacobqa nirqan: “Phiwi* wawayki Esaumi kashani.+ Tukuy niwasqaykitan ruwaramuniña, jap’imusqay animaltapas ñan wayk’uramuniña, chaytan apamushayki. Tiyaykuy papáy, mijuykuy bendeciwanaykipaq”,+ nispa. 20 Jinan Isaacqa tapurqan: “¿Imaynapitaq ratullari tariramurqanki wawáy?”, nispa. Paytaq nirqan: “Jehová Diosniykiyá yanapawarqan tarimunaypaq”, nispa. 21 Jinaqtinmi Isaacqa Jacobta nirqan: “Asuykamuway wawáy, llamiykusayki, chhaynapin yachasaq Esaú wawaypunichus kashanki icha manachus chayta”,+ nispa. 22 Jinan Jacobqa taytan Isaacman asuykurqan, paytaq llamiykurqan, jinaspa nirqan: “Kunkaykiqa Jacobpa kunkan jinamá, makiykin ichaqa Esaupa makin jina”,+ nispa. 23 Chhaynapin Isaacqa mana repararqanchu Jacob kasqanta, makinkuna Esaupa makin jina askha peloyoq kasqanrayku. Chaymi bendicionninta qoykurqan.+

24 Chaymantataq Isaacqa jujmanta tapullarqantaq: “¿Esaú wawaypunichu kashanki?”, nispa. Paytaq nirqan: “Arí, paypunin kashani”, nispa. 25 Nillarqantaqmi: “Wawáy, jaywamuway chay wayk’umusqayki mijunata, mijuykusaq jinaspa bendicionniyta qoykusayki”, nispa. Chaymi Jacobqa chay mijunata vinotawan jaywarqan, jinan Isaacqa mijurqan vinotapas ujarqan. 26 Jinaspan nillarqantaq: “Asuykamuway wawáy, jinaspa much’aykuway”,+ nispa. 27 Jinan Jacobqa asuykuspa much’aykurqan, Isaactaq wawanpa p’achanta muskhiykurqan,+ jinaspa payta bendecirqan. Nirqanmi:

“Wawaypa q’apayninqa Jehová Diospa bendecisqan campokunaq q’apaynin jinan. 28 Cheqaq Diosmi cielomantapacha sullachimpusunki,*+ allin ruruchiq jallp’atan qosunki,+ askhatan mijuytapas vinotapas qosunki.+ 29 Llaqtakunan qanta servisunki, nacionkunapas qanmanmi k’umuykusunki. Wayqeykikunaq patronninmi kanki, qanmanmi mamaykiq wawankunapas k’umuykusunki.+ Ñakasqa kachun ñakaqniykikunaqa, bendicionta qoqniykikunataq bendecisqa kachun”,+ nispa.

30 Isaac bendeciyta tukuqtin, Jacobpas chaymanta lloqsiqtintaq Esauqa animalta jap’imusqanmanta kutimurqan.+ 31 Paypas sumaq mijunatan wayk’ullarqantaq, chaytataq papanman aparqan, jinaspa nirqan: “Sayariy papáy, jap’imusqay animalta wayk’umusqaytan apamushayki, mijuykuy, chhaynapi bendeciwanaykipaq”, nispa. 32 Jinan taytan Isaacqa tapurqan: “¿Pitaq kashankiri?”, nispa. Esautaq nirqan: “Phiwi wawayki Esaumi kashani”,+ nispa. 33 Jinan Isaacqa khatatatayta* qallarirqan, jinaspa nirqan: “Chhaynaqa, ¿pitaq karqan jap’imuniñan animalta nispa mijunata apamuwaqri? Ñan chay apamuwasqanta mijuniña manaraq chayamushaqtiyki, bendicionniytapas qoniñan payman, manataqmi pipas chayta qechuyta atinmanchu”, nispa.

34 Chayta niqtinmi Esauqa sinchita phiñakuspa fuerteta qapariyta qallarirqan, jinaspa taytanta rogakurqan: “¡Papáy, noqatapas bendeciykuwayyá!”,+ nispa. 35 Jinan Isaacqa nirqan: “Wayqeykin jamuspa engañaruwan, chhaynapi qanman qonay bendicionta pay jap’ikapunanpaq”, nispa. 36 Chaymi Esauqa nirqan: “Iskay kutiñan Jacobqa noqaq kaqniykunata jap’ikapushan. Ñaupaqtaqa phiwi wawa kayniytan jap’ikapurqan,+ ¡kunantaq bendicionniytañataq jap’ikapushan!+ Chaychá sutinpas Jacob,* jujpa kaqninkunata jap’ikapuq kasqanrayku”,+ nispa. Jinaspan Isaacta nillarqantaq: “¿Manachu noqatapas bendeciykuwankiman?”, nispa. 37 Jinan Isaacqa Esauta nirqan: “Paytan churaniña patronniyki kananpaq,+ paytan wayqenkunaqa servinqaku. Chaymantapas askhan mijuyninpas vinonpas kanqa.+ ¿Imatañataq qoykimanri wawáy?”, nispa.

38 Jinaqtinmi Esauqa taytanta nirqan: “¿Manachu noqatawan bendeciykuwankiman? ¡Noqatapas bendeciwayyá papáy!”, nispa. Jinaspan payqa qaparispa waqayta qallarirqan.+ 39 Chaymi Isaacqa nirqan:

“Allin ruruchiq jallp’amanta karupin tiyanki, mana sullaq chayasqan jallp’apitaqmi tiyankipas.+ 40 Espadaykita jap’ispallan kausanki,+ wayqeykitataqmi servinkipas.+ Manaña pacienciayki kaqtintaq paypa yugonmanta kacharichikunki”,+ nispa.

41 Isaacpa bendicionninta Jacob chaskikusqan p’unchaymantapachan Esauqa Jacobpaq sinchi phiñasqa kasharqan.+ Chaymi payqa sonqollanpi niq: “Papayqa ñan wañukapunqaña,+ chay qhepatan wayqey Jacobta wañurachisaq”, nispa. 42 Chaykunamanta Rebecaman willaqtinkutaq payqa usqhaylla Jacobta wajachimurqan, jinaspa nirqan: “Wawáy, Esaú wayqeykis wañuchiyta munashasunki, chhaynapi qanmanta vengakunanpaq. 43 Chayrayku wawáy, uyariykuway. Usqhaylla ayqekuy Harán llaqtaman, turay Labanpa tiyasqanman.+ 44 Paywan juj tiempo tiyamunki, wayqeykiq sonqon tiyaykunankama, 45 imatachus ruwasqaykita qonqapunankama. Phiñakuynin pasaruqtintaq noqa willachimusayki kutimpunaykipaq. Mana chayqa, iskayniykichistachá kaq p’unchayllapi chinkachiykichisman”, nispa.

46 Chaymantataq Rebecaqa Isaacta nirqan: “Nishutañan umayta nanachiwanku Esaupa esposankuna, chay Het warmikuna.+ Sichus Jacobpas kay Canaán jallp’a warmikunamanta mayqenwanpas casarakunqa chayqa, ¿imapaqñataq kausaymanpas?”,+ nispa.

28 Jinan Isaacqa Jacobta wajaspa bendicionninta qoykurqan, jinaspan kamachirqan: “Amapunin Canaán warmikunamanta mayqenwanpas casarakunkichu.+ 2 Phaway Padán-Aram jallp’ata riy, mamitaykiq papan Betuelpa familianman. Chaypi mamitaykiq turan Labanpa jujnin ususinwan+ casarakamuy. 3 Tukuy atiyniyoq Diosmi bendicionninta qosunki. Payqa askha wawakunatan qosunki, mirayniykitapas askhamanmi tukuchipunqa. Qanqa askha llaqtakunamanmi tukupunki.+ 4 Diosmi qanman mirayniykimanpas papay Abrahanman prometesqan bendicionta qosunkichis,+ chhaynapin kay tiyasqayki jallp’ata jap’ikapunkichis. Kay jallp’apin qanqa forastero kaspa tiyashanki, kay jallp’atan Diosqa papay Abrahanman qorqan”,+ nispa.

5 Chaymi Isaacqa wawan Jacobta kachapurqan Padán-Aram jallp’aman. Jinan Jacobqa puririrqan Aram runa Betuelpa+ wawan Labanpa tiyasqanman. Labanqa karqan Jacobpa Esaupa maman Rebecaq turanmi.+

6 Esauqa yacharurqanmi Jacobta papan Isaac bendecisqanta, juj esposata maskhakamunanpaq Padán-Aramman kachasqantapas, jinallataq bendicionninta qoykushaspa “Canaán warmikunawanqa aman casarakunkichu”+ nispa kamachisqantapas. 7 Chaymantapas yacharullarqantaqmi wayqen Jacob papanta mamantawan kasukuspa Padán-Aramman ripusqanta.+ 8 Chaywanmi Esauqa repararqan papan Isaac Canaán warmikunata mana allinpaq qhawarisqanta.+ 9 Chaymi Esauqa iskay esposayoqña kashaspapas Abrahanpa wawan Ismaelpa familianman rirqan, jinaspan casarakurqan Ismaelpa ususin Majalajwan, payqa Nebayojpa pananmi karqan.+

10 Jacobqa Ber-Sebamanta puririspan Harán llaqtaman+ rirqan. 11 Purishallaqtinraqmi intiqa chinkaykapurqan, jinan payqa juj cheqasman chayaspa chaypi puñunanpaq alistakurqan. Jinaspan juj rumita oqarispa chaywan saunaykukuspa puñupurqan.+ 12 Jinan mosqokuyta qallarirqan, chay mosqoyninpin pampamanta janaq pachakama chayaq escalera kashasqa. Chaynintan Diospa angelninkuna wichashasqaku uraykamushasqaku ima.+ 13 Chay escaleraq jawanpin Jehová Dios kashasqa, paymi Jacobta nimushasqa:

“Noqaqa Jehová Diosmi kani, abueloyki Abrahanpa Diosnin, papayki Isaacpa Diosnin.+ Kay puñusqayki jallp’atan qanmanpas mirayniykimanpas qopusaykichis.+ 14 Mirayniykipas ñut’u jallp’a jinaraqmi sinchi askhaman tukupunqa,+ tukuy ladomanmi mast’arikunqa, wichay ladoman, uray ladoman, inti lloqsimuy ladoman, inti jaykuy ladomanwan. Pachantinpi nacionkunan qanrayku mirayniykirayku ima bendecisqa kanqaku.+ 15 Noqaqa qanwanmi kashani, maymanña rinki chaypas noqan cuidasayki, noqan kay jallp’amanpas kutichimpusayki.+ Manan saqesaykichu qanman prometesqayta junt’anaykama”,+ nispa.

16 Puñusqanmanta rijch’arispataq Jacobqa nirqan: “Kaypimá Jehová Diosqa kashasqa, manan chaytaqa yacharanichu”, nispa. 17 Jinaspan Jacobqa mancharisqa nillarqantaq: “¡Kay parteqa admiranapaqmá! Kayqa Diospa wasinpunichá,+ kaychá janaq pachaman jaykuna punkupas”,+ nispa. 18 Chaymi Jacobqa tutallamanta jatarirqan, jinaspan saunakusqan rumita oqarispa sayachirqan, chay patamantaq aceiteta jich’aykurqan.+ 19 Chay puñusqan partetan Betel* nispa suticharqan. Ñaupaqpiqa chay llaqtaq sutinqa Luz+ nisqan karqan.

20 Jinan Jacobqa juj promesata ruwarqan, nirqanmi: “Diosníy, sichus noqallawanpuni kashanki, kay purisqaypipas cuidawanki, mijunatapas p’achatapas qowanki, 21 taytaypa wasinmanpas thajpi allillanta kutichipuwanki chayqa, chaypin Jehová Diosníy yachasaq Diosniypuni kasqaykita. 22 Kay sayachisqay rumiqa wasiykin+ kanqa. Cheqaqtapunin noqaqa tukuy qowasqaykimanta chunka kaq partenta qosayki”, nispa.

29 Chay qhepamanmi Jacobqa kaqta puririllarqantaq inti lloqsimuy ladopi runakunaq tiyasqan jallp’aman. 2 Jinan campopi rikurqan juj pozota, chay cercapitaq kinsa t’aqa ovejakuna puñushasqaku. Chay pozomantan michiqkunaqa ovejankuta ujachiqku. Chay pozotaqa jatun rumiwanmi tapaqku. 3 Chayman llapa ovejakunata juñuspan michiqkunaqa pozomanta rumita juj ladoman suchuchiqku, jinaspataq ovejakunaman unuta ujachiqku, chaymantataq rumiwan kaqta chay pozota tapapuqku.

4 Jinan Jacobqa paykunata tapurqan: “Wayqeykuna, ¿maymantan kankichis?”, nispa. Paykunataq nirqanku: “Harán llaqtamantan kayku”,+ nispa. 5 Jinan Jacobqa nillarqantaq: “¿Reqsinkichischu Nacorpa+ nieton Labanta?”,+ nispa. Paykunataq nirqanku: “Arí, reqsiykun”, nispa. 6 Chaymi Jacobqa tapullarqantaq: “¿Allillanchu kashan?”, nispa. Paykunataq nirqanku: “Arí, allillanmi kashan. Jaqayqá ususin Raquelpas+ ovejantin jamushan”, nispa. 7 Jinan Jacobqa nillarqantaq: “Chaupi p’unchayllaraqmá riki kashan, manaraqmi uywakunata qatipuna horasraqchu. Aswanpas ovejakunata unuta ujachispaykichis michimuychisraq”, nispa. 8 Paykunan ichaqa nirqanku: “Manan chaytaqa ruwaykumanchu. Pozomanta rumita suchuchinaykupaqqa llapan ovejakunataraqmi qatimunanku, chayraqmi ovejakunataqa unuchiyku”, nispa.

9 Jacob paykunawan rimashallaqtinraqmi Raquelqa papanpa ovejankunata qatirikuspa chayamurqan. Payqa oveja michiqmi karqan. 10 Jinan Jacobqa rikururqan Labanpa ususin Raquelta ovejantin jamushaqta, Labanqa Jacobpa mamitanpa turanmi karqan. Jinaspan Jacobqa usqhaylla phawarirqan pozo tapasqa rumita suchuchiq, jinaspa tion Labanpa ovejankunaman unuta ujachirqan. 11 Chaymantataq Raquelta much’aykuspa napaykurqan, jinaspan waqarqan. 12 Jinan Jacobqa Raquelman willarqan papanpa familian kasqanta, jinallataq Rebecaq wawan kasqantapas. Raqueltaq phawaylla rirqan chayta papanman willaq.

13 Labantaq+ pananpa wawan Jacob chaypi kashasqanta yacharuspa jina phawaylla chaskiq rirqan. Jinaspan much’aykuspa napaykurqan, chaymantataq wasinman pusarqan. Chaypin Jacobqa tukuy imaymanata payman willayta qallarirqan. 14 Jinan Labanqa nirqan: “Qanqa familiaypunimá kasqanki”, nispa. Chaymi Jacobqa paywan juj killa qhepakurqan.

15 Chaymantan Labanqa Jacobta nirqan: “Familiayña kanki chaypas,+ manan jinallaqa yanapawankimanchu. ¿Jayk’atan pagapuykiman?”,+ nispa. 16 Labanqa iskay ususikunayoqmi karqan, kuraq kaqpa sutinmi Lea karqan, sullk’a kaqpa sutintaq Raquel karqan.+ 17 Leaqa manan ch’aska ñawichu karqan, Raquelmi ichaqa munay rijch’ayniyoq sipas karqan. 18 Jacobqa Raquelmantan enamorakusqa, chaymi Labanta nirqan: “Sullk’a ususiyki Raquelraykun qanchis watata servisayki”,+ nispa. 19 Jinan Labanqa nirqan: “Waj runaman qoshanaymantaqa qanman aswanpas qopusayki, chhaynaqa noqawanyá qhepakuy”, nispa. 20 Chaymi Jacobqa qanchis watata Raquelrayku servirqan,+ ichaqa paypaqqa iskay kinsa p’unchay jinallan karqan, Raquelta anchata munakusqanrayku.

21 Chaymi Jacobqa Labanta nirqan: “Ñan rimanakusqanchis tiempo junt’akunña, esposayta qopuway paywan tiyakapunaypaq”,* nispa. 22 Jinan Labanqa chaypi tiyaq lliu runakunata juñuspa casarakuy fiestata ruwarqan. 23 Ch’isinmi ichaqa Raquelpa rantinpi ususin Leata Jacobman pusarqan, Jacobtaq paywan puñurqan. 24 Labanqa warmi kamachin Zilpatan ususin Leaman qorqan payta servinanpaq.+ 25 Qhepantin p’unchay tutamantan Jacob rijch’ariqtintaq Lea ladonpi puñushasqa. Chaymi Labanta nirqan: “¿Imatan kayta ruwawanki? ¿Manachu Raquelrayku noqaqa servirqayki? ¿Imaraykutaq engañawarqankiri?”,+ nispa. 26 Chaymanmi Labán nirqan: “Kay llaqtaykupiqa kuraq kaqtaraqmi ñaupaqtaqa casarachiyku, chaymantañan sullk’a kaqtaqa. 27 Kay semanantin kuraq ususiypa casarakuynin fiestata ruwapuy, chaymantaqa sullk’a kaqtapas qollasaykitaqmi chaypaqmi ichaqa qanchis watatawan noqapaq llank’anayki”,+ nispa. 28 Chaymi Jacobqa chay semanantin Leapaq casarakuy fiestata ruwapurqan. Jinan Labanqa Raquelta entregapullarqantaq esposan kananpaq. 29 Raquel ususinmanpas Labanqa juj warmi kamachitan qollarqantaq, paypa sutinmi karqan Bilá.+

30 Chaymantan Jacobqa Raquelwanpas puñurqan, paytan ichaqa masta munakurqan Leamantaqa, qanchis watatawantaq Labanpaq llank’arqan.+ 31 Leaqa pisi munasqan karqan* Raquelmantaqa, chayta rikuspan Jehová Diosqa payman wawakunata qorqan.+ Raquelmi ichaqa mana wijsallikuq karqan.+ 32 Chhaynapin Leaqa onqoq kapurqan, jinaspa juj wawata onqokurqan, chay wawatan Rubén*+ nispa suticharqan. Leaqa nirqanmi: “Jehová Diosmi sufrisqayta rikumurqan,+ kunanmantaqa qosayqa munakuwanqachá”, nispa. 33 Leaqa jujmantan onqoq rijurillarqantaq, jinaspan juj wawata onqokurqan. Paymi nirqan: “Jehová Diosmi uyarimuwan mana munasqa kasqayrayku, chaymi kay wawatawan qoykuwan”, nispa. Chaymi chay wawataqa Simeón*+ nispa suticharqan. 34 Leaqa jujmantan onqoq kapullarqantaq, jinaspa juj wawata onqokurqan. Chaymi nirqan: “Kunanqa qosayqa astawanchá k’askakuwanqa kinsa wawataña paypaq onqokusqayrayku”, nispa. Chaymi chay wawaq sutinqa Leví*+ karqan. 35 Jujtawanmi Leaqa onqoq kapullarqantaq, jinan juj wawatawan onqokurqan. Paymi nirqan: “Kay kutipiqa Jehová Diostan alabasaq”, nispa. Chaymi chay wawata Judá*+ nispa suticharqan. Chaymantaqa manañan onqoq kapurqanñachu.

30 Raquelqa mana wijsallikuq kasqanraykun ñañanmanta envidiakuyta qallarirqan, chaymi Jacobta sapa kutilla nisharqan: “Wawata wijsallichiway, mana chayqa wañukapusaqmi”, nispa. 2 Jinan Jacobqa sinchita phiñakuspa Raquelta nirqan: “¿Noqari Dioschu kani? Paymá riki qantaqa mana wijsallikuqman tukuchisunki”, nispa. 3 Raqueltaq nirqan: “Kamachiy Bilawan+ puñuy wawakunata noqapaq onqokunanpaq, chhaynapi noqapas wawakunayoq kanaypaq”, nispa. 4 Chaymi kamachin Bilata Jacobman qorqan esposan kananpaq, Jacobtaq paywan puñurqan.+ 5 Chhaynapin Bilaqa onqoq kapuspa juj wawata Jacobpaq onqokurqan. 6 Jinan Raquelqa nirqan: “Diosmi juezniyqa, paymi rogakusqaytapas uyarimuwarqan, chaymi juj wawata qoshawan”, nispa. Jinaspan chay wawata Dan*+ nispa suticharqan. 7 Raquelpa kamachin Bilaqa jujmantan onqoq kapullarqantaq, jinaspan juj wawatawan Jacobpaq onqokurqan. 8 Jinan Raquelqa nirqan: “Sinchitan ñañaywan atipanakurqani, atiparqanitaqmi kanpas”, nispa. Chaymi chay wawata Neftalí*+ nispa suticharqan.

9 Leaqa manaña wijsallikuyta atisqanta reparakuspan kamachin Zilpata Jacobman qorqan, paypas esposan kananpaq.+ 10 Chhaynapin Leaq kamachin Zilpaqa juj wawata Jacobpaq onqokurqan. 11 Chaymi Leaqa nirqan: “¡Jatun bendicionmá kayqa!”, nispa. Jinaspan chay wawata Gad*+ nispa suticharqan. 12 Qhepamantaq Leaq kamachin Zilpaqa juj wawatawan Jacobpaq onqokullarqantaq. 13 Chaymi Leaqa nirqan: “¡Ancha kusisqan kashani! Kunanmantaqa warmikunapas kusisqa warmi niwanqakuchá”,+ nispa. Jinaspan chay wawata Aser*+ nispa suticharqan.

14 Juj kutinmi Rubenqa+ trigo cosechay tiempopi campopi purisharqan, chaypin mandrágora rurukunata tarirqan. Chaytan maman Leaman aparqan. Jinan Raquelqa Leata nirqan: “Wawaykiq apamusqan mandrágora rurukunamanta wakinta qoykuway”, nispa. 15 Chaymi Leaqa kutichirqan: “Ñan qosayta jap’ikapunkiña,+ ¿kunanqa wawaypa apamusqan rurukunatañataqchu jap’ikapuyta munashanki?”, nispa. Jinan Raquelqa nirqan: “Wawaykiq apamusqan mandrágora rurun cuenta kay tuta Jacobwan puñunki”, nispa.

16 Tardeyaykuytan Jacobqa campomanta jampusharqan, jinan Leaqa payman taripaspa nirqan: “Wawaypa apamusqan mandrágora rurukunawanmi Raquelman paganiña, chaymi kay tuta noqawan puñunayki”, nispa. Chaymi Jacobqa chay tuta paywan puñurqan. 17 Diosqa uyarirqanmi Leaq mañakusqanta, chaymi payqa onqoq kapurqan, tiempowantaq juj wawatawan Jacobpaq onqokurqan. Chaywanqa pisqañan wawankunaqa karqan. 18 Chaymi Leaqa nirqan: “Diosmi pagoyta qoykuwan warmi kamachiyta qosayman qosqaymanta”, nispa. Jinaspan chay wawata Isacar*+ nispa suticharqan. 19 Chaymantataq Leaqa jujmanta onqoq kapuspa Jacobpaq juj wawata onqokullarqantaq. Chaywanqa soqta wawayoqñan karqan.+ 20 Leaqa nirqanmi: “Diosmi allin regalota qowan. Kunanqa qosayqa aguantawanqachá+ soqta wawakunataña qosqayrayku”,+ nispa. Chaymi chay wawata Zabulón*+ nispa suticharqan. 21 Qhepamantaq Leaqa warmi wawata onqokurqan, chay wawatan Dina nispa suticharqan.+

22 Diosqa Raqueltapas yuyarikurqanmi, mañakusqantapas uyarirqanmi, chaymi Raquelqa wijsallikuyta atirqan.+ 23 Chhaynapin payqa wijsallikuspa juj wawata onqokurqan. Chaymi payqa nirqan: “Diosmi p’enqasqa kayniyta chinkachipun”,+ nispa. 24 Payqa nillarqantaqmi: “Jehová Diosmi juj wawatawan qoshawan”, nispa. Chaymi chay wawata José*+ nispa suticharqan.

25 Joseta Raquel onqokuqtinmi Jacobqa Labanta nirqan: “Kachapuway llaqtayman, chhaynapi familiayman kutipunaypaq.+ 26 Qopuway esposaykunata wawaykunatawan paykunawan ripunaypaq, paykunaraykun noqaqa servirqayki. Chaymantapas qanqa allintan yachanki imaynatachus servirqayki chayta”,+ nispa. 27 Jinan Labanqa nirqan: “Allinpaq qhawariwanki chayqa, kayllapiyá qhepakuy. Suertepi rikusqayman jinan yachani qanrayku Jehová Dios bendeciwasqanta”, nispa. 28 Payqa nillarqantaqmi: “Imatachus niwasqaykitan pagapusayki”,+ nispa. 29 Jinan Jacobqa nirqan: “Qanqa allintan yachanki imaynatachus qanpaq llank’asqayta, uywaykikunapas noqarayku askhaman mirasqanta.+ 30 Kayman chayamuqtiyqa pisillan uywaykikuna kasqa, kunanmi ichaqa askhallaña kashan. Jehová Diosmi bendecirqasunki chayamusqaymantapacha. Chaymi kunanqa noqapaqñataq llank’ayta munani”,+ nispa.

31 Chaymi Labanqa tapurqan: “¿Imatan qopunayta munanki?”, nispa. Jacobtaq nirqan: “Ama imatapas qowaychu. Ichaqa jujtan ruwapuwanaykita munani, chayta ruwapuwaqtiykiqa michipushallasaykin, cuidapushallasaykin uywaykikunata.+ 32 Kunanmi uywakunaq kasqanman jaykusaq, chaypin ch’eqchi ovejakunata muru* ovejakunatawan t’aqanki, jinallataq yana ch’umpi malta orqokunatawan. Chaymantapas ajllallankitaqmi muru china cabrakunata, ch’eqchi china cabrakunatapas. Chhayna color naceq uywakunan kunanmantaqa noqaq pagoy kanqa.+ 33 Qhepaman pagoyta qhawaq jamuspaykitaq honrado* kasqayta rikunki. Sichus yana color china cabrata otaq yuraq malta orqota tarinki chayqa, suwakusqaymi kanqa”, nispa.

34 Chaymi Labanqa nirqan: “Allinmi, nisqayki jina kachun”,+ nispa. 35 Chay p’unchaypin Labanqa cabrakuna ukhumanta t’aqarqan wachu-wachu colorniyoq orqokunata, muru orqokunatawan. T’aqallarqantaqmi ch’eqchi china cabrakunatapas, muru china cabrakunatapas, jinallataq juj chhikan ch’eqchi kaqkunatapas, yana ch’umpi malta orqokunatapas. Jinaspan chaykunata wawankunaman qorqan paykuna michinankupaq. 36 Chaymantataq Labanqa chay t’aqasqan uywakunantin kinsa p’unchay puriyman Jacobmanta karunchakapurqan, Jacobtaq chayllapi qhepakurqan Labanpa wakin uywankunata michispa.

37 Chaymi Jacobqa estoraque sach’amanta, almendra sach’amanta, plátano nisqa sach’amantawan* chayllaraq wit’usqa ramakunata jap’irqan, jinaspa chaykunaq yuraqnin rikukunanpaq ch’eqchi-ch’eqchita pelarqan. 38 Chaymantataq chay pelasqan ramakunata uywakunaq ñaupanman churarqan unu yarqhakunapi,* unu ujachinakunapi ima, chhaynapi unuman jamuq uywakuna chayta qhawaspa cruzachikunankupaq.

39 Chhaynapin uywakunaqa chay ramakunaq ñaupanpi cruzachikuspa wachu-wachu colorniyoq uñakunata wachaqku, jinallataq ch’eqchikunata, murukunata ima. 40 Chaymantataq Jacobqa malta orqokunata t’aqaq, jinaspa uywakunata qhawachiq Labanpa uywanpi kaq wachu-wachu colorniyoq uywakunata yana ch’umpi uywakunata ima. Chaymantataq Jacobqa uywankunata t’aqapuq, manaña Labanpa uywankunawan chhaqrukunanpaq. 41 Wira kaq uywakuna cruzachikuyta munaqtinkun Jacobqa chay ramakunata churaq unu yarqhakunaman, uywakunaq ñaupanman, chhaynapi chay ramakunaq ñaupanpi cruzachikunankupaq. 42 Tullu uywakuna cruzachikuyta munaqtinkun ichaqa, mana chay ramakunata churaqchu. Chhaynapin tullu kaqkunaqa Labanpaq kaq, wira kaqkunataq Jacobpaq.+

43 Chhaynapin Jacobqa ancha qhapaqman tukupurqan. Uywankunapas sinchi askhapunin karqan, kallarqantaqmi camellonkunapas, asnonkunapas, qhari kamachinkunapas, warmi kamachinkunapas.+

31 Tiempowanmi Jacobqa yacharurqan Labanpa wawankuna paymanta rimashasqankuta. Paykunan nishasqaku: “Jacobqa papanchispa tukuy kaqninkunatan jap’ikapushan, papanchispa kaqninkunawanmi payqa qhapaq kashan”,+ nispa. 2 Labanpa uyanta qhawarispan Jacobqa repararqan manaña ñaupaqpi jinañachu paypaq kasqanta.+ 3 Chaymi Jehová Diosqa Jacobta nirqan: “Papaykiq, abueloykiq, jinallataq familiaykikunaq llaqtanman kutipuy.+ Noqaqa qanllawanpunin kashasaq”, nispa. 4 Jinaqtinmi Jacobqa Raquelta Leatawan wajachirqan uywakuna michishasqan campoman rinankupaq. 5 Chaypin paykunata nirqan:

“Reparasqayman jinaqa papaykichisqa manañan ñaupaqpi jinañachu qhawariwan.+ Ichaqa papaypa Diosninmi noqawan kashan.+ 6 Qankunaqa allintan yachankichis papaykichispaq tukuy kallpaywan llank’asqayta.+ 7 Papaykichisqa pagoyta askha kutipi* cambiaspan engañayta munawarqan, ichaqa Diosmi mana dejarqanchu ima ruwawanantapas. 8 Papaykichis “ch’eqchi color uywakunan pagoyki kanqa” niwaqtinqa, llapa uywakunan ch’eqchitakama wachaq; “wachu-wachu colorniyoq uywakunan pagoyki kanqa” niwaqtintaq llapa uywakuna wachu-wachu colorniyoqtakama wachaq.+ 9 Chhaynapin Diosqa papaykichispa uywankunata qechuspa noqaman qopuwan. 10 Juj kutinmi uywakunaq cruzachikusqan tiempopi mosqokurqani, chaypin orqo cabrakuna china cabrakunata cruzashasqaku, chay orqo cabrakunan kasqaku wachu-wachu colorniyoqkuna, ch’eqchikuna, murukuna* ima.+ 11 Chay mosqoyniypin cheqaq Diospa angelnin nishawasqa: ¡Jacob!, nispa. Noqataq nisqani: Kaypin kashani, uyarishaykin, nispa. 12 Chay angelmi niwallasqataq: Qhawariy, cruzashaq orqo cabrakunaqa wachu-wachu colorniyoq, ch’eqchi colorniyoq, muru colorniyoq iman kanku. Rikumunin Labán imatachus ruwashasunki chayta,+ chaymi munarqani uywankunawan chay pasananta. 13 Noqan kani Betelpi+ rijuriqniyki cheqaq Dios, chaypin qanqa rumita sayachispa aceiteta jich’aykurqanki, juj promesatapas ruwawarqanki.+ Kunanqa alistakuy, kay llaqtamanta ripuy nacesqayki llaqtaman,+ nispa”.

14 Jinan Raquelwan Leawanqa nirqanku: “Papaykuq wasinpiqa manan ima herenciaykupas kanchu. 15 Payqa waj runata jinamá qhawariwanku, vendewasqanku qolqewantaq kausashanpas.+ 16 Paymanta Diospa lliu qechusqanqa noqaykuqmi wawaykuqpiwan.+ Chayrayku ruwallay Diospa tukuy nisqasuykiman jina”,+ nispa.

17 Chaymantataq Jacobqa wawankunata esposankunatawan camellokunapi sillaykachirqan.+ 18 Jinaspan payqa chay Padán-Aram llaqtapi adquirisqan llapa uywankunata qatirikuspa, tukuy kaqninkunata+ aparikuspa ima Canaán jallp’aman puririrqan, papan Isaacpa tiyasqanman.+

19 Labanqa ovejankunata rutuqmi risqa, chaykaman Raquelqa papanpa wasinpi kaq terafim* idolokunata+ suwakurqan.+ 20 Jacobpas yuyaysapa kaspan Aram runa Labanman mana willarqanchu ripushasqanta. 21 Chhaynapin payqa tukuy imaymanantin Éufrates mayuta+ chimparqan, chaymantataq Galaad+ orqo-orqo ladoman rirqan. 22 Kinsa p’unchaymantañan Labanqa yacharqan Jacob ch’inlla pasapusqanta. 23 Chaymi Labanqa familian qharikunata juñuspa Jacobpa qhepanta phawarqan, qanchis p’unchaypitaq payman tariparqan Galaad orqo-orqo ladopi. 24 Jinan Diosqa juj tuta+ Aram+ runa Labanman mosqoyninpi rijurispa nirqan: “Allinta piensaykuspan rimanki, chaytaq imatapas Jacobta nishawaq”,+ nispa.

25 Labanmi familian qharikunawan Galaad orqo-orqopi karpachakurqan, Jacobpas chaypiñan karpachakusqa. Jinan Labanqa Jacobpa karpachakusqanman rispa 26 nirqan: “¿Imatan kayta ruwawanki? ¿Imaraykun ch’inlla pasakampurqanki? ¿Imaraykun ususiykunatapas guerrapi preso jap’isqakunata jina aparikamurqanki? 27 ¿Imaraykun engañawarqanki pakallapi jamuspa? Willawankiman karqan chayqa, fiestatan ruwapuykiman karqan, jinaspa takikunawan, panderetakunawan, arpawan ima despedimpuykiman karqan. 28 Manan nietoykunatapas* ni ususiykunatapas much’aykamullanipaschu despedikamunaypaq. Mana yuyayniyoq runa jinan kaytaqa ruwarqanki. 29 Noqaqa ima mana allintapas ruwaykichismanmi, ichaqa papaykiq Diosninmi mosqoyniypi tuta rijuriwan, chaypin niwan: Allinta piensaykuspa rimanki, chaytaq imatapas Jacobta nishawaq,+ nispa. 30 Papaykiq wasintaña kutipuyta munarqanki chaypas, ¿imaraykutaq diosniykunatari+ suwakamurqanki?”, nispa.

31 Jinan Jacobqa nirqan: “Ususinkunatachá qechurapuwanqa nispaymi manchakuspa pakallapi pasampurqani. 32 Chay niwasqayki diosniykikunataqa maskharuy kaqniykuna ukhupi, familianchiskunaq rikushasqan. Piqpapichus tarirunki chayqa, wañunqan chay runaqa”, nispa. Ichaqa Jacobqa manan yacharqanchu Raquel chay idolokunata suwakamusqanta. 33 Jinan Labanqa Jacobpa karpanman jaykuspa maskhayta qallarirqan, maskhallarqantaqmi Leaq karpanpipas warmi kamachinkunaq+ karpanpipas, ichaqa manan tarirqanchu. Leaq karpanmanta lloqsimuspataq Raquelpa karpanmanñataq jaykurqan. 34 Chaykaman Raquelqa chay idolokunata camelloq monturan ukhuman pakarqan, chay patapitaq tiyaykurqan. Chaymi Labanqa k’uchun-k’uchuntaña maskhaspapas mana tarirqanchu. 35 Raquelqa papantan nirqan: “Papáy, amayá phiñarukunkichu, manan ñaupaykipiqa sayariymanchu, killaywanmi kashani”,+ nispa. Jinan Labanqa kaqta maskhashallarqan, ichaqa maytaña maskhaspapas manapunin idolonkunata+ tarirqanchu.

36 Chaymi Jacobqa phiñasqa nirqan: “¿Ima mana allintataq ruwarqaykiri? ¿Ima juchatataq contraykipiri ruwarqani chhaynataraq qatikachamuwanaykipaqri? 37 Kunanqa ñataq maskharunkiña tukuy kaqniykuna ukhupi chayqa, ¿tarirurqankichu imallaykitapas? Tarirqanki chayqa, familianchiskunaq ñaupanpi orqomuy, chhaynapi paykuna juzgawananchispaq. 38 Iskay chunka watantin qanwan kashaqtiyqa manan mayqen ovejaykipas nitaq cabraykipas sullurqanchu,+ manataqmi mayqen ovejaykitapas* mijurqanichu. 39 Manan jayk’aqpas salqa animalkunaq+ wañuchisqan uywataqa apamuqchu kayki, aswanpas noqan chaytaqa sayachipuq kani. Mayqen uywaykipas tutaña p’unchayña suwasqa kaqtinpas noqatan chaymantaqa pagachiwaq kanki. 40 P’unchayqa ruphaymi kankawaq, tutataq chiriñataq wañuchiwaq, manan puñuypas aysawaqchu.+ 41 Iskay chunka watantinmi qanpaq llank’arqani. Chunka tawayoq watan iskaynin ususiykikunarayku llank’apurqayki, soqta watataq uywaykikunata qowanaykipaq llank’arqani. Askha kutipin pagoytapas cambiawarqanki.+ 42 Abueloy Abrahanpa Diosnin, papay Isaacpa manchakusqan Diosmi+ noqawan tukuy tiempo kasharqan, mana chayqa ch’usaq makintintachá kachampuwankiman karqan. Diosmi rikumurqan sufrisqayta, may sasawan llank’asqaytapas, chaymi tuta phiñarikurqasunki”,+ nispa.

43 Chaymi Labanqa nirqan: “Kay warmikunaqa ususiykunan, kay wawakunapas wawaykunan, uywakunapas uywaykunan. Tukuy ima rikusqaykipas noqaqmi ususiykunaq ima. ¿Imaynapitaq ususiykuna contra, jinallataq wawanku contrapas imatapas ruwayman? 44 Chhaynaqa juj acuerdotayá ruwasunchis, chhaynapi chay acuerdo noqanchis ukhupi testigo kananpaq”, nispa. 45 Jinan Jacobqa juj rumita oqarispa sayachirqan.+ 46 Jinaspan runankunata nirqan: “Rumikunata apamuychis”, nispa. Chaymi paykunaqa rumikunata apamuspa tauqarqanku, jinaspa chaypi mijurqanku. 47 Chay tauqasqa rumikunatan Labanqa Jegar-Sadutá* nispa suticharqan, Jacobmi ichaqa Galeed* nispa suticharqan.

48 Labanmi nirqan: “Kay tauqasqa rumikunan noqanchis ukhupi testigo kanqa”, nispa. Chaymi chay tauqasqa rumikunataqa Galeed+ nispa sutichakurqan. 49 Chaymantapas Labanmi nirqan: “Jehová Diosmi qantapas noqatapas qhawawasun mana kuskachu kashaqtinchis”, nispa. Chaymi chay tauqasqa rumikunataqa Qhawana Torre nispa sutichakullarqantaq. 50 Labanqa nillarqantaqmi: “Sichus ususiykunata sufrichinki, juj warmikunawanpas casarakunki chayqa, manaña pi runapas chayta rikunqachu chaypas Diosmi rikunqa noqanchis ukhupi testigo kasqanrayku. 51 Kay tauqasqa rumikuna, sayachisqay rumi iman noqanchis ukhupi testigo kanku. 52 Noqaqa manapunin kay tauqasqa rumikunata, sayashaq rumitapas pasamusaqchu qanta ima mana allintapas ruwanaypaqqa, qanpas manallataqmi pasamunkichu ima mana allintapas ruwawanaykipaqqa. Chayta prometenakusqanchismantan kay tauqasqa rumikuna, sayashaq rumipas testigo kanku.+ 53 Abrahanpa Diosnin,+ Nacorpa Diosnin, taytankuq Diosnin noqanchis ukhupi juez kachun”, nispa. Jinan Jacobqa taytan Isaacpa manchakusqan Diospa+ sutinpi jurapurqan.

54 Chaymantataq Jacobqa Diosman orqopi sacrificiota jaywarqan, chaymantataq llapa familiankunata wajarqan mijunankupaq. Mijuspankutaq chay orqopi puñurqanku. 55 Tutamanta jatarispataq Labanqa despedikunanpaq nietonkunata+ ususinkunatapas much’aykurqan, jinaspa bendecirqan.+ Chaymantataq wasinman kutipurqan.+

32 Jacobqa jujmantan puriripurqan, chayllamanmi Diospa angelninkuna paywan tupaq jamurqanku. 2 Paykunata rikuspa jinan Jacobqa nirqan: “¡Kayqa Diospa ejercitonpa campamentonmá!”, nispa. Chaymi chay parteta Manain* nispa suticharqan.

3 Chaymantataq Jacobqa willaqkunata wayqen Esauman ñaupachirqan. Esauqa Seír jallp’apin tiyarqan,+ chay jallp’atan Edom nispa nillarqankutaq.+ 4 Paykunatan kamachirqan: “Wiraqochay Esauta nimunkichis: Kamachiyki Jacobmi kachamushawanku, paymi nisunki: Tukuy kay tiempon Labán tionchiswan tiyamusharqani.+ 5 Chaypin adquirirqani torokunata, asnokunata, ovejakunata, qhari kamachikunata, warmi kamachikunata ima.+ Kay willakuytan apachimushayki wiraqocháy, sumaqta qhawariwanaykipaq, nispa”.

6 Chaymantataq chay willaqkunaqa Jacobman kutimurqanku, jinaspa nirqanku: “Esaú wayqeykiqtan rirqayku, chaymi payqa tawa pachaj runakunantin qanwan tupaq jamushan”,+ nispa. 7 Chayta uyarispan Jacobqa sinchita mancharikurqan,+ chaymi runankunata, ovejankunata, cabrankunata, wakankunata, camellonkunatapas iskay campamentoman t’aqarqan. 8 Jacobmi nirqan: “Sichus jujnin campamentota Esaú imatapas ruwanqa chayqa, jujnin campamentoqa escapanmanmi”, nispa.

9 Chaymantataq Jacobqa Diosmanta mañakurqan: “Abueloy Abrahanpa Diosnin, papay Isaacpa Diosnin Jehová, uyariykuway. Qanmi niwarqanki: Llaqtaykiman kutipuy familiaykikunaq kasqanman, noqan bendecisayki,+ nispa. 10 Qanqa mana tukukuq munakuyniykita* sumaq sonqo kayniykita iman rikuchiwarqanki manaña chaypaq jinachu kashaqtiypas.+ Jordán mayuta chimpamuqtiyqa taunallantinmi chimpamurqani, kunanmi ichaqa imaymanayoq kapuni, kaqniykunatapas iskay campamentomanraqmi t’aqaruni.+ 11 Diosníy, rogakuykin, wayqey Esaupa makinmanta libraykuway,+ manchakushanin, yaqapaschá jamuspa noqata, esposaykunata, wawaykunatapas wañuchiwanqaku.+ 12 Diosníy, qanmi niwarqanki: Cheqaqtapunin bendecisayki, mirayniykitapas mana yupay atiymanraqmi tukuchipusaq, lamar-qocha patapi aqota jinaraq, nispa”.+

13 Chaypin Jacobqa chay tuta qhepakurqan. Chaymantataq wakin uywankunata t’aqarqan wayqen Esauman regalananpaq.+ 14 T’aqarqanmi iskay pachaj china cabrakunata, iskay chunka orqo cabrakunata, iskay pachaj ovejakunata, iskay chunka orqokunata, 15 kinsa chunka china camellokunata uñakunantinta, tawa chunka wakakunata, chunka torokunata, iskay chunka china asnokunata, chunka orqo asnokunatawan.+

16 Jinaspan sapanka t’aqa animalkunata kamachinkunaman encargaspa nirqan: “Ñaupaychis, sapanka t’aqata karu-karu qhepata qatiychis”, nispa. 17 Chaymantapas ñaupaqta riq kamachintan nirqan: “Sichus wayqey Esauwan tupanki, paytaq tapusunki: ¿Piqpa kamachintaq kankiri? ¿Maytan rishanki? ¿Kay qatisqayki uywakunari piqpataq?, nispa chayqa, 18 qanqa ninki: Wiraqocháy Esaú, kay uywakunaqa kamachiyki Jacobpan, paymi kay regalokunata qanpaq apachimushawan,+ payqa qhepaykutan jamushan, nispa”. 19 Chhaynallatataqmi kamachirqan iskay kaq kamachitapas kinsa kaq kamachitapas wakin kamachikunatapas. Nirqanmi: “Chhaynatan ninkichis Esaú wayqeywan tupaspaykichisqa. 20 Chaymantapas: Kamachiyki Jacobqa qhepaykutan jamushan nispa ninkichis”, nispa. Jacobqa sonqollanpin nisharqan: “Ichapas kay regalokunawan wayqeypa sonqonta tiyaykachiyman,+ chhaynapi sumaqllata chaskiwananpaq”, nispa. 21 Chaymi kamachikunaqa regalananku uywakunata qatirikuspa chimparqanku, Jacobmi ichaqa campamentollapi chay tuta qhepakurqan.

22 Chay tutapachan Jacobqa jatarispa iskaynin esposankunata,+ iskaynin warmi kamachinkunata,+ chunka jujniyoq wawankunata ima pusarikuspa Jaboc+ mayuta chimparqan, may partechus patalla karqan chayninta. 23 Chhaynapin Jacobqa paykunawan tukuy imaymanankunawan ima mayuta chimparqan.

24 Jacob sapallan kashaqtintaq juj runa paywan jap’inakuyta qallarirqan; pacha illarimunankaman jap’inakurqanku.+ 25 Jacobta mana venceyta atispataq chay runaqa cinturanpa jujnin ladonta* tupaykurqan, jinan chaka tullun phawarurqan.+ 26 Chaymantataq chay runaqa nirqan: “Kachariway, ñan pacha illariramushanña”, nispa. Jacobtaq nirqan: “Manan kacharisaykichu bendeciwanaykikama”,+ nispa. 27 Chaymi chay runaqa tapurqan: “¿Iman sutiyki?”, nispa. Paytaq nirqan: “Jacobmi sutiyqa”, nispa. 28 Jinan chay runaqa nirqan: “Kunanmantaqa manañan Jacobchu sutiyki kanqa, aswanpas Israelmi* kanqa,+ Dioswan jinallataq runakunawanpas jap’inakusqaykirayku,+ atipasqaykirayku ima”, nispa. 29 Chaymi Jacobqa nirqan: “Sutiykita willaykuway wiraqocháy”, nispa. Paytaq ichaqa nirqan: “¿Imapaqtaq sutiytari yachayta munashanki?”,+ nispa. Jinaspan Jacobta bendecirqan. 30 Chaymi Jacobqa chay parteta Peniel*+ nispa suticharqan. Paymi nirqan: “Dioswanmi uya-uyapura rikunakurqani, chaywanpas kausashanin”,+ nispa.

31 Penielmanta* ripushaqtinmi inti lloqsimurqan, paytaq wist’uspa purisharqan chaka tullun phawarusqanrayku.+ 32 Chaymi Israelpa miraynin runakunaqa kunankamapas mana mijunkuchu animalkunaq chaka jank’unta. Chayqa kashan chaka tulluq wichayninpin, chaytan Jacobwan jap’inakuq runa tupaykurqan.

33 Jacobmi rikurqan wayqen Esauta tawa pachaj runakunawan jamushaqta,+ chaymi wawankunata rakirqan Leaman, Raquelman, iskaynin warmi kamachinkunamanwan.+ 2 Ñaupaqmanmi churarqan warmi kamachinkunata wawakunantinta,+ chaymantataq Leata wawakunantinta,+ qhepamantaq churarqan Raquelta+ wawan Josetawan. 3 Jinaspan Jacobqa ñauparirqan, wayqenman qayllaykusqanman jinataq qanchis kutita pampakama k’umuykurqan.

4 Jinan Esauqa phawaylla rirqan wayqenta chaskiq, jinaspa payta abrazaykuspa much’aykurqan, iskayninkutaq waqayta qallarirqanku. 5 Warmikunata wawakunatawan rikuspan Esauqa tapurqan: “¿Pikunataq paykunari?”, nispa. Jacobtaq nirqan: “Paykunaqa noqa kamachiykiman Diospa qosqan warmikuna wawakuna iman”,+ nispa. 6 Jinaqtinmi warmi kamachikunaqa wawakunantin Esauman qayllaykuspa payman k’umuykurqanku. 7 Jinallataq Leapas wawankunapas payman qayllaykuspa k’umuykurqanku. Chaymantataq Josewan Raquelwanñataq qayllaykurqanku, jinaspa k’umuykurqanku.+

8 Jinan Esauqa tapurqan: “¿Imapaqtaq chay runakunatari uywakunantinta ñaupachimurqanki?”,+ nispa. Jacobtaq nirqan: “Sumaqta chaskiykuwanaykipaqmi wiraqocháy”,+ nispa. 9 Jinan Esauqa nirqan: “Wayqelláy, noqaqqa sinchi askhan imaypas kan,+ chayrayku jap’ikapullay kaqniykikunataqa”, nispa. 10 Jacobmi ichaqa nirqan: “Wiraqocháy, allinpaq qhawariwanki chayqa, chaskiykuwayyá chay regalota. Qanqa sumaqtan noqata chaskishawanki,+ chaymi noqapaqqa uyaykita rikuyqa Diospa uyanta rikuy jina. 11 Ama jinachu kay, chaskiykuwayyá apamusqay regalota.+ Diospa bendicioninwanmi tukuy imaypas junt’asqa kapuwan”,+ nispa. Chhaynatan Jacobqa nishallarqan Esaú chaskikunankama.

12 Chay qhepatataq Esauqa Jacobta nirqan: “Jaku kuska risunchis. Noqa ñaupaykichista rispa pusasaykichis”, nispa. 13 Jinan Jacobqa nirqan: “Wiraqocháy, rikusqayki jina, wawaykunaqa juch’uyllaraqmi kanku.+ Ovejaykunapas wakaykunapas uñayoqmi kashanku. Sichus ch’isiyaq usqhayllata qatisunman chayqa, llapanchá wañupunman. 14 Chayrayku wiraqocháy, qanllaraq aswan ñaupashay. Noqa kamachiykitaq qhepataña susigowan jamushasaq uywakunaq purisqanman jina, wawakunaq purisqanman jina. Noqawanqa Seír jallp’apiña tupasunchis”,+ nispa. 15 Chaymi Esauqa nirqan: “Chhaynaqa wakin runaykunatayá saqesayki”, nispa. Jinan Jacobqa kutichirqan: “Imapaq wiraqocháy. Noqaqa allinta qhawariwasqallaykiwanmi contento kashani”, nispa. 16 Chaymi Esauqa chay p’unchay Seirman kutipurqan.

17 Chaymantataq Jacobqa Sucoj+ jallp’aman puririrqan. Chaypin juj wasita ruwakurqan, ruwallarqantaqmi uywa wasikunatapas. Chayraykun chay jallp’ata Sucoj* nispa suticharqan.

18 Padán-Aram+ jallp’amanta ripuspan Jacobqa Canaán+ jallp’api kaq Shejen+ llaqtaman allillan chayarqan, jinaspa chay llaqta qayllapi karpachakurqan. 19 Chaymantataq karpachakusqan jallp’amanta juj parteta rantikunanpaq pachaj qolqeta pagarqan, chaytan Jacobqa rantikurqan Jamorpa wawankunamanta, Jamorqa karqan Shejenpa taytanmi.+ 20 Chaypin juj altarta perqarqan, jinaspa chayta suticharqan Diosqa Israelpa Diosninmi nispa.+

34 Leaq+ onqokusqan Jacobpa ususin Dinaqa rillaqpunin chay llaqtata chaypi sipaskunawan+ tupaq. 2 Chay llaqtapi jujnin umalli heveo runa+ Jamorpa wawan Shejenmi juj kuti Dinata rikurqan, paymi Dinata jap’ispa violarqan. 3 Shejenpa sonqonmi sinchita Jacobpa ususin Dinaman k’askakurqan, chaymi payqa Dinata munakurqan, sumaqta rimapayaspataq sonqonta suwayta munarqan. 4 Chaymantataq Shejenqa taytan Jamorta+ nirqan: “Chay sipaspa familianta rimapayampuway esposay kananpaq”, nispa.

5 Jacobqa yacharurqanmi ususin Dinata Shejen p’enqayman churasqanta. Chay ratupaqqa campopin Jacobpa wawankunaqa uywantin kasharqanku. Chaymi Jacobqa mana imatapas chay pasasqanmanta rimarirqanchu paykuna kutimunankukama. 6 Chaymantataq Shejenpa taytan Jamorqa Jacobwan rimaq rirqan. 7 Ichaqa Jacobpa wawankunan yacharurqanku imachus pasasqanta, chaymi kaq ratu campomanta kutimurqanku. Paykunaqa sintisqa sinchi phiñasqan kasharqanku Shejen sinchi mana allin ruwasqanmanta,+ Jacobpa ususinwan puñuspa Israelta p’enqayman churasqanmanta.+

8 Jamor runan paykunata nirqan: “Waway Shejenmi ususiykichista munakun. Chayrayku valekuykichis, qopuychis esposan kananpaq. 9 Ususiykichiskunata qoykuwaychis, noqaykupas ususiykuta qoykusaykichis.+ Chhaynapin juj familia jinalla kapusunchis.* 10 Kay llaqtapi noqaykuwan tiyakuychis, jallp’akunatapas munasqaykichista jap’ikuychis. Kaypi qhepakuychis, negociotapas ruwakuychis. Kaypi tiyakapuychis”, nispa. 11 Jinan Shejenqa Dinaq papanta turankunatawan nirqan: “Allinta chaskiykuwanaykichisraykuqa tukuy ima mañakusqaykichistan apamusaykichis. 12 Askha qolqetaña niwankichis Dinamanta pagapunaypaq otaq askha regalokunataña+ apamunaypaq niwankichis chaypas, noqaqa apamusaykichismi. Ama jinachu kaychis, payta qopuwaychis esposay kananpaq”, nispa.

13 Ichaqa pananku Dinata Shejen p’enqayman churasqanraykun Jacobpa wawankunaqa engañollawan Shejenta papan Jamortapas rimapayarqanku. 14 Nirqankun: “Manan chaytaqa ruwaykumanchu. Manan panaykutaqa qoykumanchu qhari kaynin qaracha mana kuchusqa kaq runamanqa.+ Chayta ruwayqa p’enqaymi noqaykupaqqa kanman. 15 Panaykuta qonaykupaqqa kaytan ruwanaykichis: Qankuna ukhupi llapan qharikunan qhari kayniykichis qarachata kuchuchikunaykichis,+ chhaynapi noqayku jina kanaykichispaq. 16 Chayta ruwaqtiykichisqa ususiykutan qopusaykiku casarakunaykichispaq, kaqllataq qankunapas ususiykichiskunata qopuwankiku casarakunaykupaq. Kaypin tiyapusaqku, juj llaqtallataq kapusunchis. 17 Ichaqa sichus mana kasuwankichischu, nitaq qhari kayniykichis qarachatapas kuchuchikunkichischu chayqa, panaykuta pusarikuspan ripusaqku”, nispa.

18 Jamorpas+ wawan Shejenpas+ allinpaqmi qhawarirqanku chay mañakusqankuta. 19 Chay waynaqa usqhayllan paykunaq mañakusqankuta ruwarqan,+ Jacobpa ususinta anchata munakusqanrayku. Jinaspapas payqa taytanpa wasinpi aswan allin respetasqa runan karqan.

20 Chaymi Jamorwan wawan Shejenwanqa llaqta punkuman rirqanku, jinaspa llaqtankupi runakunata nirqanku:+ 21 “Chay runakunaqa kaypin noqanchiswan sumaqpi tiyayta munanku. Jinalla kay jallp’api tiyakuchunku negociotapas ruwakuchunku, jallp’aqa jatunmi kashan tiyanankupaq. Paykunaqa ususinkunatan qowasunchis casarakunanchispaq, kaqllataq noqanchispas ususinchiskunata qosunchis paykunawan casarakunankupaq.+ 22 Ichaqa noqanchiswan qhepakunankupaqqa llapa qharikunan paykuna jina qhari kayninchis qarachata kuchuchikunanchis,+ chay ruwananchistan munashanku, chhaynapi juj llaqtalla kananchispaq. 23 Chhayna kaqtinqa, tukuy kaqninkupas uywankupas noqanchispaqmi kapunqa. Chhaynaqa ruwallasunyá mañawasqanchista kaypi tiyapunankupaq”, nispa. 24 Chaymi chay llaqtapi tiyaq llapa runakuna Jamorpa nisqanta jinallataq wawan Shejenpa nisqanta kasukurqanku, jinaspa qhari kayninku qarachata llapa qharikuna kuchuchikurqanku.

25 Kinsa p’unchaymantan ichaqa runakuna nanaypiraq kashaqtinku Jacobpa wawankuna Simeonwan Leviwan juj espadata jap’ispa llaqtaman mana reparachikuspalla jaykurqanku. Paykunaqa Dinaq turankunan karqanku.+ Chaypin llapan qharikunata wañuchirqanku.+ 26 Espadawanmi wañuchirqanku Jamorta wawan Shejentawan, jinaspa Shejenpa wasinmanta Dinata pusarikuspa ripurqanku. 27 Chaymanmi Jacobpa wakin wawankuna chayamurqanku, wañuchisqa runakunata rikuspataq llaqtamanta tukuy imaymanata apakurqanku, panankuta p’enqayman churasqankurayku.+ 28 Apakullarqankutaqmi uywankuta, wakankuta, asnonkuta, llaqtapi jinallataq campopi tukuy ima kaqtapas. 29 Chaymantapas tukuy kaqninkutan apakurqanku. Presotan aparqanku wawakunata, warmikunatapas; apallarqankutaqmi wasinkupi kaq tukuy imaymanatapas.

30 Chayta yachaspan Jacobqa Simeonta Levitawan+ nirqan: “¡Imatan kayta ruwawankichis!* Causaykichispin kay llaqtapi runakuna, Canaán runakuna, perizita runakunapas cheqnikuwanqaku. Noqanchisqa pisillan kanchis, paykunaqa juñunakunqakuchá jinaspa noqata wasiypi kaqkunatapas ch’usaqyachiwanqaku”, nispa. 31 Jinan paykunaqa kutichirqanku: “¿Jinallatachu qhawaykuman panaykuta ramera warmita jina tratanankuta?”, nispa.

35 Chaymantataq Diosqa Jacobta nirqan: “Kaymanta ripuspa Betelman+ wichay, jinaspa chaypi tiyamuy. Chaypin noqapaq juj altarta perqanki. Noqaqa Esaú wayqeykimanta ayqekushaqtiyki+ rijurisuqniyki cheqaq Diosmi kani”, nispa.

2 Jinan Jacobqa familianta paywan kashaqkunatawan nirqan: “Jap’isqaykichis waj dioskunata wijch’uychis,+ cuerpoykichista ch’uyanchakuychis, p’achaykichistapas cambiakuychis. 3 Jaku Betelman wichasunchis, chaypin cheqaq Diospaq juj altarta perqamusaq, paymi llakikuypi tarikushaqtiy mañakusqayta uyarimuwarqan, jinaspapas payqa noqallawanpunin kasharqan maypiña kaqtiypas”,+ nispa. 4 Chaymi paykunaqa Jacobman qorqanku llapan idolokunata, ninrinkupi churakusqanku aretekunatapas.* Jinan Jacobqa llapanta p’amparqan Shejen llaqtaq cercanpi kaq jatun sach’a k’uchupi.

5 Jujmanta puriripuyta qallariqtinkun Diosqa chay qaylla llaqtakunapi tiyaq runakunaq sonqonman mancharikuyta churarqan, chaymi mana pipas Jacobpa wawankunaq qhepantaqa phawarqanchu. 6 Tiempowanmi Jacobqa lliu runankunapiwan Canaán jallp’api kaq Luz+ llaqtaman chayarqanku, Luzqa Betel nisqallataqmi. 7 Chaypin juj altarta perqarqan, jinaspa chay parteta El-Betel* nispa suticharqan, wayqenmanta ayqekushaqtin chaypi cheqaq Dios rijurisqanrayku.+ 8 Qhepamanmi Rebecaq uywaqnin Débora+ wañukapurqan, jinaspa roble sach’a k’uchupi p’ampasqa karqan. Chay sach’atan Jacobqa Alón-Bacuj* nispa suticharqan. Chayqa kasharqan Betelpa kasqan moqo uraypin.

9 Jacob Padán-Arammanta ripushaqtinmi Diosqa jujmanta payman rijurirqan, jinaspa bendecirqan. 10 Chaymi Dios payta nirqan: “Kunanmantaqa manañan sutiykiqa Jacobchu+ kanqa, aswanpas Israelmi kanqa”, nispa. Chaymantapachan Diosqa Jacobta Israel nispa sutichapurqan.+ 11 Chaymantapas nillarqantaqmi: “Noqan tukuy atiyniyoq Dios kani.+ Noqan bendicionniyta qosayki, chhaynapin mirayniyki askhaman tukupunqa. Nacionkunaq taytanmi kapunki, qanmantan askha nacionkuna paqarinqa.+ Mirayniykimantan reykunapas lloqsinqa.+ 12 Abrahanman jinallataq Isaacman qosqay jallp’atan qanman qopusayki, qopullasaqtaqmi mirayniykikunamanpas”,+ nispa. 13 Chaymantataq Diosqa Jacobwan rimasqanmanta ripurqan.

14 Jinan Jacobqa maypichus Dioswan rimarqan chaypi juj rumita sayachirqan, chay patamanmi vino ofrendata aceitetawan jich’aykurqan.+ 15 Jacobqa Betel nispallan sutichasharqan Dioswan rimasqan partetaqa.+

16 Chaymantataq Betelmanta puriripurqanku. Efrata llaqtaman chayanankupaq karupiraq kashaqtinkutaq Raqueltaqa onqokunanpaq nanay jap’irqan, sinchitapunin nanayqa ñak’arichisharqan. 17 Onqokuyta mana atispa sufrishaqtintaq onqochiqnin nirqan: “Ama manchakuychu, kay wawatapas onqokullankin”,+ nispa. 18 Raquelmi ichaqa wañukapusharqanña. Vidan tukurakapushaqtintaq wawanta suticharqan Ben-Oní* nispa. Jacobtaq ichaqa Benjamín*+ nispa suticharqan. 19 Chhaynapin Raquelqa wañukapurqan, jinaspa Efrata nisqa Belenman+ rina ñanpi p’ampasqa kapurqan. 20 Jacobqa juj jatun rumitan sayachirqan Raquelpa sepulturan patapi. Chay rumiqa Raquelpa sepulturanpin kashan kunan p’unchaykama.

21 Chaymantataq Israelqa chaymanta ripurqan, jinaspa Éder nisqa torreq jaqay ladonpi karpachakurqan. 22 Chay jallp’api Israel tiyashaqtinmi Rubenqa papanpa tiyaqmasin* Bilawan puñurqan, chaytan Israelqa yacharurqan.+

Jacobpa wawankunaqa chunka iskayniyoqmi karqanku. 23 Leaqa Jacobpaqmi onqokurqan phiwi* wawan Rubenta,+ chaymantaq qatirqan Simeón, Leví, Judá, Isacar, Zabulón ima. 24 Raqueltaq onqokurqan Joseta Benjamintawan. 25 Raquelpa kamachin Bilataq onqokurqan Danta Neftalitawan. 26 Leaq kamachin Zilpataq onqokurqan Gadta Asertawan. Llapan chaykunan Jacobpa wawankuna karqanku, Padán-Arampitaq nacerqanku.

27 Tiempowantaq Jacobqa taytan Isaacpa tiyasqan jallp’aman chayarqan, Quiryaj-Arbá jallp’api tarikuq Mamré llaqtaman,+ chayqa kashan Hebronpin. Chaypin Abrahanwan Isaacwan waj llaqtayoq runakuna jina tiyarqanku.+ 28 Isaacqa pachaj pusaq chunka watatan kausarqan.+ 29 Jinaspan Isaacqa unayta kausaspa thaj wañukapurqan, jinan p’ampasqa kapurqan.* Churin Esauwan Jacobwanmi p’ampapurqanku.+

36 Kaymi Esaumanta willakuy, Esauqa Edom nisqallataqmi.+

2 Esauqa Canaán llaqtayoq warmikunawanmi casarakurqan, jujninmi karqan Het runa Elonpa+ ususin Adá,+ jujnintaq karqan Enopa ususin Olibamá,+ paymi karqan heveo runa Zibeonpa nietan. 3 Esauqa casarakullarqantaqmi Ismaelpa ususin Basemajwanpas,+ paymi karqan Nebayojpa+ panan.

4 Adá esposanmi Esaupaq onqokurqan Elifazta; Basemajtaq onqokurqan Reuelta.

5 Olibamá esposantaq onqokurqan Jeusta, Jalanta, Coretawan.+

Chaykunan karqan Canaán jallp’api naceq Esaupa wawankuna. 6 Chaymantataq Esauqa wayqen Jacobmanta t’aqakuspa juj ladoman ripurqan,+ chaymanmi pusarikurqan esposankunata, qhari wawankunata, warmi wawankunata, wasinpi kaq lliu runankunatawan. Chaymantapas qatirikurqanmi uywankunata, aparikurqantaqmi Canaán jallp’api tukuy ima adquirisqankunatapas.+ 7 Jacobwan Esauwanqa askha kaqniyoqmi kapurqanku, chaymi manaña kuska tiyayta atirqankuchu. Uywankuqa sinchi askhapunin karqan, chaymi tiyasqanku jallp’apas manaña ayparqanchu michinankupaq. 8 Chaymi Esauqa Seír orqo-orqoman+ astakapurqan. Esauqa Edom nisqallataqmi.+

9 Kaymi Esaumanta willakuy. Paymi Seír orqo-orqopi tiyaq Edom runakunaq ñaupa taytankuqa.+

10 Esaupa wawankunan karqan Elifazwan Reuelpiwan. Esaupa esposan Adami Elifazta onqokurqan, jujnin kaq esposan Basemajtaq Reuelta onqokurqan.+

11 Elifazpa wawankunan karqan: Temán,+ Omar, Zefó, Gatan, Quenazpiwan.+ 12 Esaupa wawan Elifazpa tiyaqmasinmi karqan Timná sutiyoq, paymi juj wawata onqokurqan, chay wawatan suticharqanku Amalec+ nispa. Chaykunan karqan Esaupa esposan Adapa nietonkuna.

13 Reuelpa wawankunataq karqan: Nájaj, Zéra, Samá, Mizapiwan. Chaykunan karqan Esaupa esposan Basemajpa+ mirayninkuna.

14 Esaupa esposan Olibamataq onqokurqan: Jeusta, Jalanta, Coretawan. Olibamaqa karqan Enopa ususinmi, Zibeonpa nietan.

15 Esaupa wawankunamantan lloqsirqan wakin umalli runakuna.+ Phiwi* wawan Elifazmantan lloqsirqan: umalli Temán, umalli Omar, umalli Zefó, umalli Quenaz,+ 16 umalli Coré, umalli Gatan, umalli Amalecpiwan. Chaykunan karqan Edom jallp’api Elifazpa familianmanta lloqsiq umallikuna.+ Paykunaqa Esaupa esposan Adapa nietonkunan karqanku.

17 Esaupa wawan Reuelmantataq lloqsirqan: umalli Nájaj, umalli Zéra, umalli Samá, umalli Mizapiwan. Chaykunan karqan Edom jallp’api+ Reuelpa familianmanta lloqsiq umallikuna. Paykunan karqanku Esaupa esposan Basemajpa nietonkuna.

18 Esaupa Olibamá esposanmantataq lloqsirqan: umalli Jeús, umalli Jalan, umalli Coré ima. Chay umallikunan lloqsirqanku Enopa ususin Olibamá warmimanta.

19 Chay runakunan karqan Edom+ nisqa Esaupa wawankuna, paykunamanta lloqsiq umallikuna ima.

20 Kaykunan horeo runa Seirpa wawankuna, chay jallp’api tiyaqkuna:+ Lotán, Sobal, Zibeón, Enó,+ 21 Disón, Ézer, Disán ima.+ Chay runakunan karqanku horeo runakunaq umallinkuna, paykunan karqanku Edom jallp’api tiyaq Seirpa wawankuna.

22 Lotanpa wawankunan karqanku Horiwan Hemanpiwan. Lotanpa panantaq karqan Timná.+

23 Sobalpa wawankunan karqanku: Alván, Manát, Ebal, Sefó, Onanpiwan.

24 Zibeonpa+ wawankunan karqanku Ayowan Enopiwan. Enomi q’oñi unuyuq pujyukunata ch’inneqpi tarirqan papan Zibeonpa asnonkunata michishaspa.

25 Enopa qhari wawanmi karqan Disón, warmi wawantaq karqan Olibamá.

26 Disonpa wawankunataq karqan: Endán, Esbán, Itrán, Keranpiwan.+

27 Ezerpa wawankunataq karqan: Bilán, Zaván, Ajanpiwan.

28 Disanpa wawankunataq karqan Uzwan Aranpiwan.+

29 Kaykunan karqan horeo runakunaq umallinkuna: umalli Lotán, umalli Sobal, umalli Zibeón, umalli Enó, 30 umalli Disón, umalli Ézer, umalli Disanpiwan.+ Chay runakunan karqanku Seír jallp’api tiyaq horeo runakunaq umallinkuna.

31 Israel runakuna* ukhupi manaraq reykuna kashaqtinqa+ kay reykunan Edom jallp’api kamachikurqanku.+ 32 Beorpa wawan Bela, paymi Edom jallp’api kamachikurqan, paypa llaqtanmi karqan Dinabá. 33 Bela wañupuqtintaq paypa rantinpi Jobaf kamachikuyta qallarirqan, payqa Bozrá llaqtayoq Zeraq wawanmi karqan. 34 Jobaf wañupuqtintaq paypa rantinpi Jusan kamachikuyta qallarirqan, payqa Temán runakunaq jallp’anmantan karqan. 35 Jusan wañupuqtintaq paypa rantinpi Bedajpa wawan Adaj kamachikuyta qallarirqan, paypa llaqtanmi karqan Avij, paymi Moab jallp’api Madián+ runakunata atiparqan. 36 Adaj wañupuqtintaq paypa rantinpi Masrecá llaqtayoq Sanlá kamachikuyta qallarirqan. 37 Sanlá wañupuqtintaq paypa rantinpi Shaúl kamachikuyta qallarirqan, payqa mayuq qayllanpi kaq Reoboj llaqtamantan karqan. 38 Shaúl wañupuqtintaq paypa rantinpi Acborpa wawan Baal-Janán kamachikuyta qallarirqan. 39 Acborpa wawan Baal-Janán wañupuqtintaq paypa rantinpi Adar kamachikuyta qallarirqan, paypa llaqtanmi karqan Paú, esposanpa sutintaq karqan Metabel, Metabelqa Mezafpa nietanmi Matrejpa ususinmi karqan.

40 Kaykunan Esaumanta lloqsiq umallikunaq sutinkuna, ima familiamantachus kasqankuman jina, maypichus tiyasqankuman jina: umalli Timná, umalli Alvá, umalli Jetej,+ 41 umalli Olibamá, umalli Elá, umalli Pinón, 42 umalli Quenaz, umalli Temán, umalli Mifzar, 43 umalli Magdiel, umalli Iran ima. Chay runakunan karqanku Edom jallp’api umallikuna, jallp’ankupi+ maypichus tiyasqankuman jina. Esauqa Edom runakunaq ñaupa taytanmi.+

37 Jacobqa Canaán jallp’apin tiyasharqan, chaypin papanqa waj llaqtayoq runa karqan.+

2 Kaymi Jacobmanta willakuy.

Wawan Joseqa+ chunka qanchisniyoq watanpi kashaspan Jacobpa esposan Bilapa+ Zilpapa+ wawankunawan kuska uywata michisharqan.+ Juj kutinmi Joseqa papanman willarqan wayqenkuna mana allinkuna ruwasqankumanta. 3 Israelqa Josetan wakin wawankunamantaqa+ masta munakurqan, kuraqña kashaqtin pay nacesqanrayku, chaymi paypaq munay jatun p’achata ruwachipurqan. 4 Josepa wayqenkunaqa rikurqankun pay aswan munasqa kasqanta, chaymi payta cheqnikuyta qallarirqanku, manañan sumaqtachu rimapayaqkupas.

5 Juj kutinmi Joseqa mosqokusqanta wayqenkunaman willarqan,+ chaywanmi wayqenkunaqa astawanraq payta cheqnikurqanku. 6 Paymi nirqan: “Uyariykuwaychis wayqeykuna, mosqokusqayta willasaykichis. 7 Mosqoyniypin chajrapi trigota marq’ay-marq’ayta watashasqanchis, chayllamanmi watasqay marq’ay trigo sayarirusqa, chaymantaq qankunaq watasqaykichis marq’aykuna muyuykuspa k’umuykushasqaku”,+ nispa. 8 Jinan wayqenkunaqa nirqanku: “¿Qankuna ukhupin rey kasaq jinaspa kamachisaykichis nishawankikuchu chaywan?”,+ nispa. Chaymi mosqokusqanmanta, imayna willasqanmantapas Josetaqa astawanraq cheqnikurqanku.

9 Chaymantataq Joseqa jujmanta mosqokullarqantaq, jinaspa wayqenkunaman chayta willarqan. Nirqanmi: “Jujtawanmi mosqorukuni. Kay kutipiqa intipas killapas chunka jujniyoq ch’askakunantinmi noqaman k’umuykushawasqaku”,+ nispa. 10 Chaytan papanman wayqenkunamanwan willarqan. Chaymi papanqa payta phiñarikuspa nirqan: “¿Imatan chaykunata mosqokushanki? ¿Noqawan mamaykiwan wayqeykikunawan ima jamuspachu ñaupaykipi pampakama k’umuykusaqku?”, nispa. 11 Chayraykun wayqenkunaqa Joseta envidiakurqanku,+ papanmi ichaqa chay nisqanta umanpi jap’ikurqan.

12 Juj kutinmi Josepa wayqenkunaqa papanpa uywankunata Shejen+ ladoman qatirqanku chaypi michimunankupaq. 13 Chaymi Israelqa Joseta nirqan: “Wayqeykikunan Shejen ladopi uywakunata michishanku. Paykunamanmi kachasayki”, nispa. Jinan Joseqa nirqan: “Riki papáy, risaqmi”, nispa. 14 Chaymi papanqa nirqan: “Wawáy, phaway wayqeykikunata uywakunatapas qhawaramuy, imaynachá kashanku, jinaspa kutimuspa willawanki”, nispa. Jinaspan Israelqa Hebrón+ wayq’omanta Shejen ladoman kacharqan. 15 Chaymantataq juj runa Joseta rikurqan campopi wichay uray purishaqta, chaymi tapurqan: “¿Imatan maskhashanki?”, nispa. 16 Josetaq nirqan: “Wayqeykunatan maskhashani, maypichá uywakunata michishankupas. Icha reparawaq karqan”, nispa. 17 Jinan chay runaqa nirqan: “Paykunaqa jakuchis Dotán ladoman nispan chay ladoman ripusharqanku”, nispa. Chaymi Joseqa Dotán ladoman rirqan, chaypin wayqenkunata tarimurqan.

18 Ichaqa manaraq wayqenkunaman chayashaqtinmi paykunaqa karumantaraq Joseta rikumurqanku, jinaspa rimanakuyta qallarirqanku imaynatachus wañuchinankupaq. 19 Paykunan ninakusharqanku: “¡Qhawariychis, chay mosqokuq wiraqocha jamushan!+ 20 Jakuchis wañurachimusunchis, jinaspa ch’aki pozoman wijch’uykusunchis. Chaymantataq nisunchis: ¡Juj phiña animalchá wañurachirqan!, nispa. Chaywan yachasun imapis mosqokusqankuna tukunqa chayta”, nispa. 21 Chayta uyarispan Rubenqa+ Joseta librayta munarqan, chaymi wayqenkunata nirqan: “Ama wayqeykuna, ama wañuchisunchu”,+ nispa. 22 Rubenqa nillarqantaqmi: “Ama runa wañuchiqqa kasunchu,+ aswanpas kay ch’inneqpi kaq pozoman wijch’uykusunchis, ichaqa ama imanasunpaschu paytaqa”,+ nispa. Payqa libraytan munasharqan papanman kutichipunanpaq.

23 José chayaqtin jinataq wayqenkunaqa munay jatun p’achanta ch’utirurqanku.+ 24 Jinaspan payta jap’ispa pozoman wijch’uykurqanku, chay pozoqa mana unuyoq ch’usaqmi kasharqan.

25 Chaymantataq mijuq tiyaykurqanku. Qhawariqtinkutaq juj t’aqa Ismael runakuna+ jamushasqaku Galaad llaqtamanta. Paykunaqa camellokunapin Egipto llaqtaman apashasqaku sumaq q’apaq ládano gomata, bálsamo nisqata, gomasapa sach’a qarakunata+ ima. 26 Jinan Judaqa wayqenkunata nirqan: “Sichus wayqenchista wañurachisunman, chay ruwasqanchistapas pakasunman chayri, ¿ima allintaq noqanchispaqri kanman?+ 27 Jaku aswan Ismael runakunaman venderapusun,+ amataq paytaqa imanasunpaschu. Imaynaña chaypas, payqa wayqenchismá riki, yawarninchismá riki”, nispa. Wayqenkunaqa allinpaqmi chay nisqanta qhawarirqanku. 28 Chaymi Josepa wayqenkunaqa Ismael comerciantekuna*+ chayninta pasashaqtinku payta t’oqomanta orqospa chay runakunaman vendepurqanku iskay chunka qolqepaq.+ Jinan chay runakunaqa Joseta Egiptoman aparqanku.

29 Chaymantan Rubenqa t’oqoman kutimurqan, jinaspa chaypi Joseta mana tarispa llakikuymanta p’achanta llik’ikurqan. 30 Wayqenkunaq kasqanman kutispataq fuerteta nirqan: “¡Manañan wayqenchis chaypiñachu kapusqa! ¡¿Kunanri imanasaqtaq?!”, nispa.

31 Chaymantataq paykunaqa juj orqo cabrata ñak’arqanku, jinaspa yawarninman Josepa munay jatun p’achanta challpurqanku. 32 Jinaspataq chay p’acha apaykusqata juj willaqta papankuman kacharqanku: Kaytan tarimuyku. Allinta qhawaykuy wawaykiq p’achanchus icha manachus chayta,+ nispa nimunanpaq. 33 Jinan Israelqa chay p’achata qhawaykuspa qaparirqan: “¡Wawaypa p’achantáq! ¡Ima phiña animalchá wawaytaqa wañurachispa mijurapun!”, nispa. 34 Chaymi Jacobqa p’achanta llik’ispa qhasqa telawan cinturanman churakurqan, jinaspa askha p’unchaykuna wawanmanta khuyayta waqarqan. 35 Llapan qhari wawankuna ususinkuna iman jamurqanku payta sonqochaq, ichaqa manan uyarirqanchu, aswanmi nirqan: “¡Noqaqa Sepulturaman*+ chayanaykaman wawaymanta waqasaq!”, nispa. Josepa papanqa askha p’unchaykunan waqashallarqan.

36 Chay Ismael runakunaqa Egiptopi Potifar sutiyoq runamanmi Joseta vendepurqanku, Potifarqa faraonpa* guardiankunaq umallinmi+ karqan, reypa palacionpitaq llank’arqan.

38 Chay tiempopin Judaqa wayqenkunamanta t’aqakuspa Adulan llaqtayoq Irá runaq tiyasqan qayllapi karpachakurqan. 2 Chaypin Judaqa Canaán llaqtayoq+ Shuaq ususinta rikurqan, paywanmi Judaqa casarakapurqan, jinaspa paywan puñurqan, 3 chay warmitaq onqoq kapurqan. Tiempowanmi payqa onqokapurqan, jinan Judaqa chay wawata Er+ nispa suticharqan. 4 Jujmantan chay warmiqa onqoq kapuspa juj wawata onqokullarqantaq. Chay wawatan Onán nispa suticharqanku. 5 Chay warmiqa jujmantan wawayoq kapullarqantaq, jinan chay wawata Selá nispa suticharqanku. Paykunaqa* Aczif+ llaqtapin kasharqanku Selá naceqtinqa.

6 Tiempowantaq Judaqa phiwi* wawan Erta Tamar+ sutiyoq warmiwan casarachirqan. 7 Jehová Diosqa phiñasqan kasharqan Judapa phiwi wawan Erwan, mana allinkunata ruwasqanrayku. Chaymi Jehová Diosqa payta wañuchipurqan. 8 Jinan Judaqa wawan Onanta nirqan: “Wayqeykiq viudanwan casarakuspa cuñado kasqaykita* junt’ay, chhaynapi wayqeyki wawakunayoq kananpaq”,+ nispa. 9 Onanmi ichaqa mana munarqanchu jujpaq wawakuna churiyayta,+ chaymi wayqenpa viudanwan puñuspaqa pampaman mujunta phawachiq; chhaynapi wayqen mana mirayniyoq kananpaq.+ 10 Chay ruwasqanqa sinchi mana allinmi karqan Jehová Diospa qhawarinanpaqqa, chaymi Diosqa paytapas wañuchipullarqantaq.+ 11 Chaymi Judaqa qhachunin Tamarta nirqan: “Papaykiq wasillanpiraq tiyamuy, amataq jujmanta casarakuychu waway Selá wiñanankama”, nispa. Judaqa wakin churinkuna jina Selapas wañupunanta manchakuspan chayta nirqan.+ Jinan Tamarqa papanpa wasinta ripuspa chaypi tiyamurqan.

12 Tiempowanmi Shúa runaq ususin Judapa esposanqa+ wañupurqan. Judapa waqanan tiempo junt’akapuqtintaq, Judaqa Adulan llaqtayoq Irá+ amigonwan kuska puririrqan Timná+ nisqaman, chaypin oveja rutuqninkuna kasharqanku. 13 Jinan Tamarman willarqanku: “Suegroykin Timnaman wichashan oveja rutuq”, nispa. 14 Chaymi Tamarqa viuda p’achanta ch’utirukuspa uma tapananwan uyanta pakaykukurqan, juj p’istunawantaq p’istukurqan. Jinaspan Enain llaqta jaykunapi tiyaykurqan, chaynintan Timnaman rina ñan pasashan. Chaytan ruwarqan Selá kuraqña kashaqtin suegron paywan mana casarachisqanrayku.+

15 Judaqa payta rikuspa jinan ramera warmipaq piensarqan uyanta tapakusqanrayku. 16 Chaymi Judaqa purisqan ñanmanta lloqsispa payman qayllaykurqan, payqa manan repararqanchu qhachunin kasqanta,+ chaymi nirqan: “¿Noqawan puñuwaqchu?”, nispa. Paytaq nirqan: “¿Imatataq qowanki qanwan puñuqtiyri?”, nispa. 17 Jinan Judaqa nirqan: “Uywaykunamanta juj malta cabrachatan apachimusayki”, nispa. Chaymi Tamarqa nirqan: “¿Ima prendatataq saqewanki apachimuwanaykikamari?”, nispa. 18 Jinan Judaqa nirqan: “¿Imatataq saqenaytari munanki?”, nispa. Tamartaq nirqan: “Sellana anilloykita+ watuntinta, jap’ishasqayki varatawan”, nispa. Chaymi Judaqa chaykunata qospa paywan puñurqan, chaymi Tamarqa Judapaq onqoq kapurqan. 19 Chaymantataq payqa chaymanta ripurqan, p’istunanta ch’utikuspataq viuda p’achanwan kaqta churakapurqan.

20 Judaqa Adulan llaqtayoq amigonwanmi+ malta cabrachata apachirqan, chhaynapi chay warmiman saqemusqan prendata apampunanpaq, ichaqa amigonqa manan chay warmita tarirqanchu. 21 Chaymi chaypi tiyaq runakunata tapukurqan: “¿Maypitaq kashan Enain llaqta jaykunapi tiyaq ramera warmiri?”,* nispa. Jinan paykunaqa nirqanku: “Kaypiqa manan jayk’aqpas ramera warmiqa karqanchu”, nispa. 22 Chaymi chay runaqa Judapa kasqanman kutispa nirqan: “Manan tarimunichu. Chaypi tiyaq runakunapas: Kaypiqa manan jayk’aqpas ramera warmiqa karqanchu, nispan nimuwanku”, nispa. 23 Chaymi Judaqa nirqan: “Jinayá saqemusqay prendakunata jap’ikapuchun. Sichus maskhashallasun chayqa, runakunachá noqanchismanta burlakunkuman. Noqaqa apachirqanimá riki cabrachataqa, ichaqa manan tarimurqankichu”, nispa.

24 Kinsa killa qhepatan Judaman willarqanku: “Qhachuniyki Tamarqa ramera warmin kapun, chhayna purisqanraykutaqmi onqoq kashan”, nispa. Chaymi Judaqa nirqan: “Jawaman apaspa wañuchimuychis, jinaspa ruphachimuychis”,+ nispa. 25 Jawaman apashaqtinkutaq Tamarqa suegronman willachimurqan: “Kay prendakunaq dueñon runapaqmi onqoq kashani”, nispa. Payqa nillarqantaqmi: “Allinta qhawaykuy piqpachus kay sellana anillopas, watunpas, varapas kasqanta”,+ nispa. 26 Judaqa chaykunata qhawaykuspan nirqan: “Noqan paymantaqa aswan juchayoq kani, waway Selawan mana casarachisqayrayku”,+ nispa. Ñaupaqpi Tamarwan kasqanmantaqa manañan jayk’aqpas Judaqa paywan karqanñachu.

27 Onqokunanpaq tiempo chayamuqtintaq Tamarqa iskay mellizo wawakunata onqokurqan. 28 Onqokushaqtintaq jujnin wawa makinta orqoramurqan, chaymi onqochiqninqa juj puka q’aytuta jap’ispa makinpi watarurqan, kaymi ñaupaqtaqa lloqsiramun, nispa. 29 Ichaqa chay wawa makinta kutiykachipuqtin jinan wayqen lloqsimurqan. Chaymi onqochiq warmiqa wawata nirqan: “Qhawariy, khaynata lloqsirparimunki”, nispa. Chayraykun Pérez*+ nispa suticharqanku. 30 Chaymantataq wayqenñataq lloqsimurqan, puka q’aytuwan makinpi watasqa. Paytan suticharqanku Zéra+ nispa.

39 Ismael runakunan+ Joseta Egiptoman aparqanku,+ chaypin Potifar+ runaman venderqanku. Chay runaqa faraonpa* guardiankunaq umallinmi karqan, reypa palacionpitaq llank’arqanpas. 2 Jehová Diosmi Josewan kasharqan,+ chaymi payqa tukuy imapipas allillan kasharqan. Egipto llaqtayoq patronninpas wasinpi tukuy imamantan Joseta encargadota churarqan. 3 Payqa repararqanmi Jehová Dios Josewan kashasqanta, Jehová Dios tukuy imapi yanapashasqantapas.

4 Joseqa p’unchaykunaq pasasqanman jinan astawanraq Potifarwan munachikurqan, chaymi Potifarqa paypa yanapaqnin kapunanpaq Joseta churarqan, jinallataq wasinmanta, tukuy ima kaqninkunamantawan encargakunanpaq. 5 Potifarpa wasinmanta tukuy imaymananmantawan José encargasqa kasqanmantapachan Jehová Dios Potifarta bendecirqan Joserayku. Jehová Diosqa bendecillarqantaqmi Potifarpa wasinpi tukuy ima kaqta chajrankunatapas.+ 6 Chaymantataq Potifarqa tukuy imaymananta Josepa makinman saqerqan. Payqa manañan imamantapas llakikuqchu, imachus mijunallanpiñan piensaq. Chaymantapas Joseqa kallpasapa munay rijch’ayniyoq waynamanmi tukupurqan.

7 Chaykuna qhepamanmi patronninpa esposanqa Joseta qhawapayayta qallarirqan, chaymi niq: “Noqawan puñuy”, nispa. 8 Paymi ichaqa mana munaqchu, chaymi patronninpa esposanta niq: “Patronniyqa manañan imamantapas llakikunñachu, wasinpi tukuy imaymanata noqaman confiawasqanrayku. 9 Kay wasipiqa manan pipas noqamanta aswan autoridadniyoqqa kanchu. Payqa tukuy imatan makiyman saqewan, qanllatan manaqa esposan kasqaykirayku. Chhaynaqa, ¿imaynapitaq noqari chhayna sinchi mana allinta ruwaspa Dios contra juchallikuyman?”,+ nispa.

10 Chay warmiqa sapa p’unchaymi Joseta rimapayaq, paymi ichaqa manapuni munaqchu chay warmiwan puñuyta nitaq paywan tiempota pasaytapas. 11 Juj p’unchaymi Joseqa ruwanankunata ruwaq wasiman jaykuqtin mana pi kamachipas chaypi kasqachu. 12 Jinan chay warmiqa p’achanmanta jap’ipakuspa nirqan: “¡Noqawan puñuy!”, nispa. Paymi ichaqa phawaylla jawaman ayqekurqan, chay warmitaq makinpi Josepa p’achan jap’iykusqa quedakurqan. 13 Phawaylla ayqekusqanta rikuspa, p’achantapas saqerparisqanta rikuspataq chay warmiqa 14 qaparispa wasipi kamachikunata wajakuyta qallarirqan, paykuna jamuqtinkutaq nirqan: “Qosaypa apamusqan chay hebreo runan noqanchismanta burlakuyta munasqa. Paymi noqata abusawananpaq jamusqa, chaymi tukuy kallpaywan qaparimuni. 15 Paytaq fuerteta qaparisqayta uyarispa phawaylla jawaman lloqsirun p’achanta ladoypi saqerparispa”, nispa. 16 Chaymantataq Josepa p’achanta ladonman churaspa suyarqan Josepa patronnin wasiman kutimunanta.

17 Kutimuqtintaq payqa kaqllatataq willakurqan. Nirqanmi: “Chay apamusqayki hebreo runan noqamanta burlakuyta munawasqa. 18 Fuerteta qapariqtiymi ichaqa phawaylla jawaman lloqsirqan p’achanta ladoypi saqerparispa”, nispa. 19 Chhaynatan chay kamachiyki ruwawan, nispa willakusqanta uyarispan Josepa patronninqa sinchita phiñakurqan. 20 Chaymi Joseta jap’ispa carcelman wisq’achirqan reypa wisq’achisqan presokunaq kasqanman. Chhaynapin Joseqa carcelpi rikukapurqan.+

21 Ichaqa Jehová Diosmi Josewan kasharqan, tukuy tiempon mana tukukuq munakuynintapas* rikuchisharqan, chaymi carcelpi guardia umalliwanpas allinpaq qhawarichirqan.+ 22 Chayraykun carcelpi guardia umalliqa Joseta churarqan llapa presokunamanta encargakunanpaq, presokuna imachus ruwanankuwan junt’anankuta qhawarinanpaqwan.+ 23 Jehová Diosqa Josewanmi kasharqan, chaymi guardia umalliqa manaña llakikuqchu payman encargasqan kaqkunamantaqa. Jehová Diosmi Josetaqa tukuy imapi yanapasharqan, chhaynapi ima ruwasqanpas allinkama lloqsinanpaq.+

40 Chaykuna qhepamantaq Egipto reypa copa jaywaqninkunamanta umalli runa,+ jinallataq t’anta ruwaqninkunamanta umalli runapas wiraqochanku rey contra juchallikurqanku. 2 Chaymi faraonqa* sinchita phiñakurqan chay serviqninkunapaq: copa jaywaq umallipaq, t’anta ruwaq umallipaqwan.+ 3 Jinaspan reyqa guardia umalliq+ encargakusqan carcelman paykunata wisq’achimurqan, chaypin Josepas wisq’asqa kasharqan.+ 4 Guardia umallitaq Joseta kamachirqan paykunawan kashananpaq atiendenanpaq ima.+ Chay runakunaqa juj tiempollan carcelpi karqanku.

5 Juj kutinmi reypa copa jaywaqninpas jinallataq t’anta ruwaqninpas carcelpi kashaspanku kaq tutallapi mosqokusqaku. Mosqokusqankuqa jujniray sut’inchayniyoqkaman karqan. 6 Tutamantan José paykunaq kasqanman jaykuqtintaq paykunaqa llakisqa kasharqanku. 7 Jinan Joseqa copa jaywaqta t’anta ruwaqtawan tapurqan: “¿Imanaqtinmi llakisqa kashankichis?”, nispa. 8 Paykunataq nirqanku: “Sapankaykun tuta mosqorukuyku, ichaqa manan pipas kanchu chay mosqokusqaykuta sut’ichawanankupaq”, nispa. Chaymi Joseqa nirqan: “Diosllan mosqokuykunataqa sut’inchanman.+ Willariwaychis mosqokusqaykichista”, nispa.

9 Jinan copa jaywaq umalliqa mosqokusqanta Joseman willarqan, nirqanmi: “Mosqoyniypin juj uvas sach’a ñaupaypi kashasqa. 10 Chay uvas sach’apin kinsa ramachakuna kashasqa, chaykunataq ch’ijchimuspa t’ikashasqa, jinaspataq poqosqa uvas ch’ampakunata rurushasqa. 11 Chaymantataq faraonpa copanta jap’ishasqani, chay copamanmi uvaskunata ch’irwashasqani, jinaspataq chay copata faraonman jaywashasqani”, nispa. 12 Jinan Joseqa nirqan: “Mosqokusqayki ima ninanchus chayta sut’inchasayki. Chay kinsa ramachakunaqa kinsa p’unchaynmi. 13 Kinsa p’unchaymantan faraonqa kaymanta orqochipusunki, jinaspa puestoykiman kutichipusunki.+ Chhaynapin ñaupaqpi jina faraonman copata jaywanki.+ 14 Kaymanta lloqsipuspaqa amayá qonqawankichu. Khuyapayaykuwankiyá* jinaspa noqamanta faraonman willanki, chhaynapi kaymanta orqochipuwananpaq. 15 Noqataqa hebreo runakunaq jallp’anmantan suwamuwarqanku,+ kay carcelpi kashanaypaqpas manan imapipas juchallikurqanichu”,+ nispa.

16 Josepa sut’inchasqan allin kasqanta reparaspan t’anta ruwaq umalli runapas mosqokusqanta Joseman willarqan, nirqanmi: “Mosqoyniypin allin t’antayoq kinsa canastakuna umay patapi kashasqa. 17 Pata canastapitaq faraonpaq imaymana t’antakuna kashasqa hornopi ruwasqa. Chaykunatan phalaq animalkuna chay canastamanta mijushasqaku”, nispa. 18 Chaymi Joseqa nirqan: “Mosqokusqayki ima ninanchus chayta sut’inchasayki. Chay kinsa canastakunaqa kinsa p’unchaymi. 19 Kinsa p’unchaymantan faraonqa umaykita wit’uchipusunki, jinaspa k’aspiman warkuchisunki, phalaq animalkunataq aychaykita mijunqaku”,+ nispa.

20 Kinsa p’unchaymantan faraonpa nacesqan p’unchay fiesta+ chayamurqan, chaymi payqa llapa serviqninkunapaq jatun mijuyta ruwachirqan. Chaymantataq kamachikurqan copa jaywaqninta t’anta ruwaqnintawan serviqninkunaq ñaupanman apamunankupaq. 21 Apamuqtinkutaq faraonqa copa jaywaq umallita puestonman kutichipurqan, chhaynapin chay runaqa reyman copata jaywashallarqan. 22 T’anta ruwaq umallitataq reyqa k’aspiman warkuchirqan, Josepa willasqanman jina.+ 23 Ichaqa copa jaywaq umalliqa qonqapurqanmi Joseta.+

41 Iskay wata junt’a pasaqtinmi faraonqa* mosqokusqa.+ Chay mosqoyninpis payqa Nilo mayu patapi sayashasqa. 2 Chay mayumantas lloqsimushasqa qanchis munay wira wakakuna, jinaspa mayu patapi mijuyta qallarisqaku.+ 3 Chaymantataqsi mayumanta lloqsimullasqataq qanchis millay tullu wakakuna, chaykunas mayu patapi sayaykusqaku wira wakakunaq ladonpi. 4 Chay millay tullu wakakunaqa munay wira wakakunatas mijurapushasqaku. Chayllamanmi faraonqa rijch’arisqa.

5 Chaymantataq payqa puñupullarqantaq, jinaspa jujmanta mosqokullarqantaq. Chay mosqokusqanpiqa qanchis trigo* umakunatas rikushasqa, chay trigo umakunaqa junt’a allin trigoyoqsi kasqa, juj tullullamantas wiñashasqapas.+ 6 Chaymantataqsi qanchis ch’usu trigo umakuna wiñarusqa, chaykunataqa inti lloqsimuy ladomanta jamuq rupha wayras ch’akichipusqa. 7 Chay ch’usu trigo umakunas allin trigo umakunata oqoykapushasqa. Jinan reyqa rijch’arirqan jinaspa repararqan mosqoylla kasqanta.

8 Tutamantan rijch’arispataq payqa chay mosqokusqanmanta llakisqa kasharqan. Chaymi reyqa Egiptopi llapan watuq sacerdotekunata yachayniyoq runakunata ima wajachimurqan, jinaspan paykunaman willarqan chaykuna mosqokusqanta. Ichaqa manan pipas sut’inchayta atirqanchu.

9 Chaymi copa jaywaq umalliqa reyta nirqan: “Reyníy, kunanmi juchaykunata yuyarishani. 10 Maypachachus noqapaq t’anta ruwaq umallipaqwan phiñasqa kasharqanki, jinaspa guardia umalliq encargakusqan carcelman wisq’achiwarqankiku,+ 11 chaypachan kaq tutallapi iskayniyku mosqokusqayku; sapankaykuq mosqokusqaykun sut’inchayniyoqkama kasqa.+ 12 Chaypin juj hebreo wayna kashasqa, payqa guardia umalliq kamachinmi kasqa.+ Paymanmi mosqokusqaykuta willarqayku,+ jinan payqa sapankaykuman mosqokusqaykuta sut’inchawarqanku. 13 Chayman jinapunitaqmi pasarqanpas, noqataqa puestoymanmi kutichipuwarqanku, juj kaq runatan ichaqa warkurqanku”,+ nispa.

14 Chaymi faraonqa kamachinkunata kacharqan Joseta pusamunankupaq,+ paykunataq usqhaylla payta carcelmanta* orqomurqanku.+ Joseqa umantawan sunkhantawanmi k’isukurqan, p’achantapas cambiakurqanmi, jinaspan faraonpa kasqanman jaykurqan. 15 Faraontaq Joseta nirqan: “Jujtan mosqorukuni, ichaqa manan pipas chayta sut’inchayta atinchu. Yachankitaqsi mosqoykuna sut’inchayta, chaytan niwanku”,+ nispa. 16 Jinan Joseqa faraonta nirqan: “Noqaqa manan imapaschu kani, Diosmi allin willakuyta apachimusunki reyníy”,+ nispa.

17 Jinaqtinmi faraonqa Joseta nirqan: “Mosqoyniypin Nilo mayu patapi sayashasqani. 18 Chay mayumantan qanchis munay wira wakakuna lloqsimushasqaku, jinaspa mayu patapi mijuyta qallarisqaku.+ 19 Chaymantataq lloqsimullasqakutaq qanchis millay, toqti, tullu wakakuna. Manan jayk’aqpas chhayna millay wakakunataqa rikurqanichu jinantin Egipto llaqtantinpipas. 20 Chay millay tullu wakakunan wira wakakunata mijupushasqaku. 21 Mijuyta tukuqtinkun ichaqa wijsankupi mana reparakurqanchu mijusqa kasqanku, aswanpas chay wakakunaqa ñaupaqpi jinan millayllapuni kasharqanku. Chayllamanmi rijch’ariruni.

22 ”Mosqoyniypin rikushallasqanitaq qanchis junt’a allin trigo umakunata, chaykunaqa juj tullullamantan wiñashasqa.+ 23 Chaymantataq qanchis ch’usu trigo umakuna wiñamushasqa, chaykunaqa ñañullan kasqa jinaspapas inti lloqsimuy ladomanta jamuq rupha wayraq ch’akichisqanmi kashasqa. 24 Chay ñañu trigo umakunan oqoykushasqaku qanchis allin trigo umakunata. Chay mosqokusqaytan watuq sacerdotekunaman willarqani,+ ichaqa manan mayqenninkupas chayta sut’inchayta atinkuchu”,+ nispa.

25 Jinan Joseqa faraonta nirqan: “Reyníy, mosqokusqaykikunaqa kaq ninantan nin. Chaykunawanmi cheqaq Diosqa willashasunki imatachus ruwanqa chayta.+ 26 Qanchis wira wakakunaqa qanchis watan, qanchis trigo umakunapas qanchis watallataqmi. Chay mosqoyniykikunaqa kaqllan. 27 Ichaqa chay qanchis millay tullu wakakunapas, qanchis ch’akisqa ch’usu trigo umakunapas qanchis muchuy watakunan. 28 Willasqay jina, cheqaq Diosmi reyniyman rikuchishasunki imatachus ruwanqa chayta.

29 ”Qanchis watantinmi Egipto llaqtantinpi askhallaña mijuy kanqa. 30 Chay qhepatan ichaqa muchuy tiempoñataq chayamunqa, arí, qanchis watantinmi sinchi yarqay kanqa. Ñaupaqpi askhallaña mijuy kasqanpas qonqasqan kapunqa. Jallp’apas q’ara mana imayoqmi kapunqa.+ 31 Manañan pipas yuyarinqañachu ñaupaqpi askhallaña mijuy kasqanta, chay muchuy tiempo sinchipuni kasqanrayku. 32 Cheqaq Diosqa ruwanqapunin chaytaqa, pisi tiempollamantataqmi ruwanqapas, chaymi payqa reyniyman iskay kutita mosqoypi rikuchirqasunki.

33 ”Chayrayku reyníy, allin yuyayniyoq, allin yachayniyoq runata maskhay, jinaspa payta churay Egipto llaqtantinmanta encargakunanpaq. 34 Chaymantapas Egipto llaqtantinpi umallikunata churay, chhaynapi qanchis watantinpi askhallaña cosecha kasqanmanta+ pisqa kaq partenta waqaychachinaykipaq. 35 Paykunan chay mijuykunata juñunanku chay jamuq allin watakunapi, jinaspapas sapanka llaqtakunapin trigota waqaychananku, allin cuidasqa kananpaq.+ Chay trigoqa faraonpa makinpin kanqa. 36 Chay mijuykunawanmi runakunaqa kausanqaku qanchis wata Egipto llaqtapi muchuy kaqtin. Chhaynapin kay llaqta mana wañunqachu”,+ nispa.

37 Chaykuna nisqantaqa allinpaqmi faraonpas llapa serviqninkunapas qhawarirqanku. 38 Chaymi faraonqa serviqninkunata nirqan: “¿Kay runata jina pitapas tarisunmanchu Diospa espiritunwan junt’aykusqa kaqta?”, nispa. 39 Jinaspan faraonqa Joseta nirqan: “Diostaq qanman tukuy kaykunata rikuchirqasunki chayqa, manan qan jina allin yuyayniyoq yachayniyoq runaqa maypipas kanmanchu. 40 Qanmi wasiymanta encargasqa kanki, llapa llaqtaytaqmi tukuy ima nisqaykitapas kasukunqaku.+ Noqallan qanmanta aswan autoridadniyoq kasaq rey kasqayrayku”, nispa. 41 Faraonqa nillarqantaqmi: “Qantan churashayki jinantin Egipto llaqtamanta encargakunaykipaq”,+ nispa. 42 Jinaspan faraonqa dedonmanta* sellanan anillota orqokuspa Josepa dedonman churaykurqan. Chaymantapas linomanta fino p’achawanmi p’achachirqan, kunkanmantaq qorimanta collarta churaykurqan. 43 Chaymantapas iskay kaq allinnin carronmanmi wichachirqan, jinan paypa ñaupanta riqkunaqa fuerteta nisharqanku: “¡K’umuykuychis!”,* nispa. Chhaynapin reyqa Joseta churarqan Egipto llaqtantinmanta encargakuqta.

44 Faraonqa Josetan nillarqantaq: “Noqaña rey kani chaypas, qantan llaqtantinpas kasukusunkiku, manan pipas imatapas ruwanqachu mana simiykimantaqa”,+ nispa. 45 Chaykuna qhepamantaq faraonqa Joseta suticharqan Zafenaj-Panéa nispa, jinaspan Asenaj+ warmita esposan kananpaq qorqan. Asenajqa On llaqtamanta* sacerdote Potiferaq ususinmi karqan. Chhaynapin Joseqa llapan Egipto llaqtantinmanta encargasqa kapurqan.+ 46 Joseqa kinsa chunka watayoqmi kasharqan+ Egipto rey faraonpa ñaupanman jaykuspaqa.*

Chaymantataq Joseqa faraonpa ñaupanmanta lloqsispa Egipto llaqtantinta puririrqan. 47 Qanchis allin watakunapin jallp’aqa askhallataña mijuyta ruruchirqan. 48 Joseqa qanchis watantinmi mijuykunata juñusharqan jinantin Egipto llaqtapi, chay mijuykunatataq llaqtakunapi waqaychasharqan. Sapanka llaqtapin waqaycharqan muyuriqninpi kaq campokunapi cosechakusqan mijuykunata. 49 Joseqa askhallatañan trigota waqaychasharqan, trigoqa lamar-qochapi aqo jinaraqmi karqan. Sinchi askha kasqanraykun manaña pesaytapas atirqankuchu, chaymantaqa manañan pesarqankuñachu.

50 Manaraq yarqay tiempo chayamushaqtinmi Josepa iskay wawankuna nacerqan.+ Chay wawakunaq mamankun Asenaj karqan, Asenajqa On llaqtamanta sacerdote Potifera runaq ususinmi karqan. 51 Joseqa phiwi* wawantan suticharqan Manasés*+ nispa, payqa nirqanmi: “Diosmi qonqachiwarqan imaymana llakikuna pasawasqanta, jinallataq papaypa wasintapas”, nispa. 52 Sullk’a kaq wawantan suticharqan Efraín*+ nispa. Joseqa nirqanmi: “Diosmi wawakunata qowarqan llakikuykunapi tarikusqay llaqtapi”,+ nispa.

53 Tiempowantaq tukupurqan Egipto llaqtapi qanchis watantin askha mijuy kasqan.+ 54 Chaymantataq qanchis yarqay watakuna qallarirqan, Josepa nisqanman jina.+ Yarqayqa llapan nacionkunamanmi mast’arikurqan, jinantin Egipto jallp’apin ichaqa mijuy* kasharqan.+ 55 Chaymantan yarqayqa Egipto jallp’amanpas chayallarqantaq, jinan llaqtaqa faraonta rogakuspa mijuyta mañakurqanku.+ Chaymi reyqa paykunata nirqan: “Phaway riychis Joseman, paymi nisunkichis imachus ruwanaykichista”,+ nispa. 56 Yarqayqa pachantinpin kasharqan,+ chaymi Joseqa trigo waqaychanakunata kicharirqan, jinaspa Egiptopi runakunaman venderqan,+ lliu Egiptopipas sinchipuni yarqay kasqanrayku. 57 Lliu llaqtakunamanta runakunan Egiptoman chayarqanku Josemanta trigota rantikunankupaq, yarqay lliu llaqtakunaman mast’arikusqanrayku.+

42 Jacobmi yacharurqan Egiptopi trigo* kasqanta,+ chaymi wawankunata nirqan: “¿Imaraykun jinalla qhawanakushankichis mana imata ruwaspa?”, nispa. 2 Nillarqantaqmi: “Egipto llaqtapis mijuy kashan. Chay llaqtata riychis mijuy rantiq, chhaynapi yarqaymanta ama wañunanchispaq”,+ nispa. 3 Chaymi Josepa chunka wayqenkuna+ Egipto llaqtaman uraykurqanku trigo rantiq. 4 Jacobmi ichaqa mana Benjaminta paykunawan kacharqanchu,+ payqa nirqanmi: “Yaqapaschá imapas pasanman, chhaynapitaq wañupunman”,+ nispa.

5 Jinan Israelpa wawankunaqa juj runakunawan kuska Egiptota mijuy rantikuq rirqanku, Canaán jallp’akamaraq yarqay chayasqanrayku.+ 6 Joseqa lliu Egipto nacionmantan encargasqa kasharqan,+ paymi jinantinmanta jamuq runakunaman trigota vendeq.+ Chaymi Josepa wayqenkunaqa paypa kasqanman rirqanku, jinaspa pampakama k’umuykurqanku.+ 7 Rikuspa jinan Joseqa wayqenkunata reqsirurqan, ichaqa payqa manan paykunawan reqsichikurqanchu.+ Aswanmi phiñasqa tapurqan: “¿Maymantan jamushankichis?”, nispa. Paykunataq nirqanku: “Canaanmantan jamushayku mijuyta rantiq”,+ nispa.

8 Chhaynapin Joseqa wayqenkunata reqsirurqan, paykunataq ichaqa mana reqsirqankuchu. 9 Chayllamanmi Joseqa ñaupaqpi paykunamanta mosqokusqanta yuyarirqan,+ jinaspa nirqan: “¡Qankunaqa llaqta qhamiyaqkunachá* kankichis! ¡Llaqtapi may partekunachus mana allin jark’asqa kashan chayta qhawaqchá jamurqankichis!”, nispa. 10 Jinan paykunaqa nirqanku: “Manan wiraqocháy, noqayku kamachiykikunaqa mijuyta rantikuqllan jamushayku. 11 Llapaykun wayqentin kayku, honrado runakunan kayku. Noqayku kamachiykikunaqa manan qhamiyaq runakunachu kayku”, nispa. 12 Jinan Joseqa paykunata nirqan: “¡Chayqa manan cheqaqchu! ¡Qankunaqa llaqtapi may partekunachus mana allin jark’asqa kashan chayta qhawaqmi jamurqankichis!”, nispa. 13 Paykunataq kutichirqanku: “Noqayku kamachiykikunaqa chunka iskayniyoqmi kayku.+ Llapaykupas juj runaq wawallanmi kayku,+ papaykuqa Canaanpin tiyan. Sullk’a kaqqa papaykuwanmi quedakamun,+ juj kaqtaq manaña noqaykuwanchu kashan”,+ nispa.

14 Josetaq ichaqa nirqan: “¡Niykichisñan, qankunaqa qhamiyaqkunan kankichis! 15 Kunanmi pruebaman churasaykichis cheqaqtachus rimashankichis icha manachus chayta yachanaypaq. Faraonpa vidanraykun juraykichis: Manan kaymantaqa lloqsinkichischu sullk’a kaq wayqeykichis jamunankama.+ 16 Jujniykichis richun wayqeykichista pusamuq, wakintaq kaypi wisq’asqa qhepakunkichis. Pusamuwaqtiykichisñan yachasaq cheqaqtachus rimashankichis icha manachus chayta. Llullakushankichis chayqa, faraonpa vidanraykun jurani qhamiyaqkuna kasqaykichista”, nispa. 17 Chaykunata nispan llapankuta kinsa p’unchay wisq’achirqan.

18 Kinsa p’unchaymantan paykunata nirqan: “Noqaqa Diostan manchakuni, chayrayku imatachus nisaykichis chayta ruwaychis chhaynapi kausashanallaykichispaq. 19 Sichus honrado runa kankichis chayqa, jujniykichis kay carcelpi preso quedakuchun, wakinniykichistaq trigota aparikuspa familiaykichisman kutiychis, chhaynapi yarqaymanta ama wañunankupaq.+ 20 Chaymantataq sullk’a wayqeykichista apamuwankichis, chaypin yachasaq cheqaqtachus rimashankichis icha manachus chayta; chhaynapitaq mana wañunkichischu”, nispa. Paykunaqa chayman jinan ruwarqanku.

21 Jinan paykunapura ninakurqanku: “Wayqenchismantapunichá kaykunaqa pasashawanchis.+ Llakikuypi kashasqanta rikushaspapunin rogakushawaqtinchis mana khuyapayarqanchischu, chaymi kunanqa khayna llakipi tarikushanchis”, nispa. 22 Rubentaq paykunata nirqan: “Noqaqa nirqaykichismá riki: Ama wawata imanaychispaschu, nispa. Qankunataq mana uyariwarqankichischu.+ Chaymi kunanqa payta wañuchisqanchismanta* cuentata qonanchis”,+ nispa. 23 Paykunaqa manan yacharqankuchu rimashasqankuta José entiendeshasqanta. Joseqa Egipto runakunaq rimayninpin paykunata rimapayarqan, juj runataq chay rimasqanta t’ijrarqan. 24 Jinaspan Joseqa paykunamanta juj ladoman rispa waqayta qallarirqan.+ Chaymantataq paykunawan rimaq kutirqan, jinaspataq Simeonta jap’ispa+ ñaupankupi watarurqan.+ 25 Chaymantataq Joseqa runankunata kamachirqan trigota costalninkuman junt’achinankupaq, jinaspa sapankankuq qolqenta costalninkuman churapunankupaq. Chaymantapas kamachillarqantaqmi ñanpi mijunankupaq qoqawata apachinankupaq. Chhaynatataqmi ruwarqanku.

26 Jinan paykunaqa trigota asnokunaman cargaspa ripurqanku. 27 Maypichus alojakunankuman chayaqtinkutaq, jujninku costalninta kicharirqan asnonman forrajeta qonanpaq, kichariqtintaq qolqen chaypi kashasqa. 28 Chaymi wayqenkunata nirqan: “¡Qolqeytan kutichimpuwasqaku! ¡Qhawariychis costalniypin kashan!”, nispa. Chayta uyarispan llapanku mancharikurqanku, khatatataspataq* ninakurqanku: “¡Diospunichá kaytaqa ruwashawanchis!”, nispa.

29 Canaán jallp’api papankuq wasinman chayaspankutaq tukuy imachus pasasqanta willarqanku. Nirqankun: 30 “Llaqtapi kamachikuqmi k’araq simiwan rimapayamuwanku,+ jinaspa llaqtata qhamiyaqmanta tumpamuwanku. 31 Chaymi nirqayku: Noqaykuqa honrado runan kayku, manan qhamiyaq runakunachu kayku.+ 32 Noqaykuqa wayqentinmi kayku, chunka iskayniyoqmi kaykupas,+ juj taytallayoq. Sullk’a kaqqa papaykuwanmi Canaán jallp’api quedakamun,+ juj kaqtaq manaña noqaykuwanchu kashan,+ nispa. 33 Ichaqa llaqtapi kamachikuqmi niwarqanku: Sichus nisqayman jina ruwankichis chayqa, chaypin yachasaq honrado runachus kankichis icha manachus chayta. Jujniykichis noqawan quedakuchun,+ wakinniykichistaq trigota aparikuspa familiaykichisman kutiychis, chhaynapi yarqaymanta ama wañunankupaq.+ 34 Chaymantataq sullk’a wayqeykichista apamuwankichis, chaypin yachasaq honrado kasqaykichista manataq qhamiyaq runakunachu kasqaykichista. Jinaspa wayqeykichista kutichipusaykichis, qankunataq ima munasqaykichistapas kay llaqtapi rantikunkichis, nispa”.

35 Costalkunata jich’ashaspataq sapankankupas costalninkupi qolqe bolsankuta tarirqanku. Chaymi paykunapas papankupas mancharikurqanku. 36 Jinan Jacobqa fuerteta nirqan: “¡Qankunaqa wawaykunatan qechushawankichis!+ ¡Joseqa manañan noqanchiswanchu kashan!+ ¡Simeonpas manañan noqanchiswanchu!+ Kunantaq Benjamintañataq apayta munashankichis. ¡¿Imaraykutaq noqatari kaykuna pasawan?!”, nispa. 37 Rubentaq nirqan: “Benjaminta mana kutichimpuqtiyqa iskaynin wawaykunatapas maski wañuchinki.+ Jinatayá Benjaminta pusasaq, noqa kikiymi allinta cuidamusaq, kutichimpullasaykin papáy”,+ nispa. 38 Jinan Jacobqa nirqan: “Wawayqa manan qankunawanqa rinmanchu. Ñan wayqenpas wañupunña, payllañan kausashan.+ Ñanpi imapas pasaqtin wañupunman chayqa, causaykichispin llakikuymanta yuyaqña kayniypi Sepulturaman* chayayman”,+ nispa.

43 Yarqayqa sinchipunin karqan Canaán jallp’api.+ 2 Chaymi Egipto llaqtamanta apamusqanku mijuy tukukapuqtin+ papankuqa paykunata nirqan: “Kutiychis, jinaspa astawan mijuyta rantimuychis”, nispa. 3 Jinan Judaqa nirqan: “Chay runaqa sut’itan nimuwanku: Manachus sullk’a wayqeykichista pusamuwankichis chayqa, aman jamuwankichischu,+ nispa. 4 Sichus wayqeykutawan kachawankiku chayqa, rantimpusaykikun mijuyta. 5 Ichaqa sichus mana payta kachankichu chayqa, manan riykumanchu. Chay runaqa nimuwarqankun: Manachus sullk’a wayqeykichista pusamuwankichis chayqa, aman jamuwankichischu,+ nispa”. 6 Chaymi Israelqa+ nirqan: “¿Imatan kayta ruwawankichis? ¿Imapaqtaq chay runamanri willakamunkichis juj wayqeykichis kasqanta?”, nispa. 7 Jinan paykunaqa nirqanku: “Chay runaqa yachaytapunin munarqan noqaykumanta familiaykumantapas. ¿Papaykichis kausashanraqchu? ¿Kanraqchu juj wayqeykichis?, nispan tapuwarqanku; chaymi noqaykuqa llapanta willarqayku.+ ¿Imaynapitaq yachaykumanri: Sullk’a wayqeykichista pusamunkichis, niwanankutari?”,+ nispa.

8 Chaymi Judaqa papan Israelta nirqan: “Jinatayá papáy, noqa kikiymi sullk’a wayqeykuta pusasaq,+ chhaynapi noqaykupas, papaypas, wawaykupas+ ama wañunanchispaq.+ 9 Noqapunin payta imamantapas allinta cuidamusaq.+ Noqan paymanta responsable kasaq. Mana kutichimpusaykichu chayqa, noqan chaymanta wiñaypaq juchayoq kasaq. 10 Sichus mana jark’awankikumanchu karqan chayqa, ñachá rispapas iskay kutitaña kutiramuykuman karqan”, nispa.

11 Chaymi papan Israelqa paykunata nirqan: “Jinataq chayqa, imachus nisqayta ruwaychis. Costalniykichisman kay llaqtamanta allinnin kaqkunata churaychis: juj chhikan balsamota,+ juj chhikan miel misk’ita, sumaq q’apaq ládano gomata, gomasapa sach’a qarata,+ pistacho rurukunata, almendrata ima. Jinaspa chaykunata apaychis chay wiraqochaman regalanaykichispaq.+ 12 Sapankaykichis ñaupaqpi apasqaykichis qolqemanta iskay chhaynatawan apaychis, chaymantapas apapullaychistaq costalniykichisman kutichimusqasuykichis qolqeta.+ Yaqapaschá pantamurqanku. 13 Wayqeykichista pusarikuspa chay runaqta kutiychis. 14 Ojalachá tukuy atiyniyoq Dios munanman chay runa khuyapayanasuykichista, chhaynapi wayqeykichis Simeón kacharichisqa kananpaq, Benjaminpas mana preso jap’isqachu kananpaq. Mana chhayna kaqtinqa, jinachá riki mana wawayoq qhepakusaq”,+ nispa.

15 Chaymi paykunaqa regalota aparikuspa jinallataq ñaupaqpi apasqankumanta iskay chhayna qolqetawan aparikuspa puririrqanku, jinaspa Egiptoman uraykurqanku Benjamintawan pusarikuspa. Chaypin jujmanta Joseman presentakurqanku.+ 16 Joseqa Benjaminta paykunawan jamushaqta rikuruspa jinan wasinmanta encargasqa runata nirqan: “Kay runakunata wasiman pusay, jinaspa animalkunata ñak’aspa mijunata wayk’umuy. Paykunawanmi chaupi p’unchayta mijusaq”, nispa. 17 Chaymi chay runaqa kaq ratu Josepa nisqanman jina+ paykunata Josepa wasinman pusarqan. 18 Ichaqa paykunaqa mancharikurqankun Josepa wasinman apaqtinku. Chaymi ninakurqanku: “Qolqeta costalninchisman kutichimpuwasqanchismantachá riki kaymanqa apamushawanchis. Kunanqa esclavonkumanchá tukuchipuwasun, asnonchiskunatapas jap’ikapunqakuchá riki”,+ nispa.

19 Chaymi paykunaqa Josepa wasinmanta encargakuq runata wasi jaykunapi nirqanku: 20 “Disculpaykuwayku wiraqocháy, qayna kutin jamurqayku mijuyta rantiq.+ 21 Ichaqa maypichus alojakunaykuman chayaspa costalniykuta paskariqtiykun, chaypi qolqeyku iman kaqlla kashasqa.+ Chaymi noqayku kikiykupuni kutichipuyta munashayku. 22 Chaymantapas astawanmi qolqeta apamushayku mijuyta rantinaykupaq. Pichá qolqeykuta costalniykuman churarqanpas, manan yachaykuchu”,+ nispa. 23 Jinan chay runaqa paykunata nirqan: “Ama manchakuychischu, manan imananpaschu. Qankunaq Diosniykichis, papaykichispa Diosninmi chay qolqetaqa costalniykichisman churarqan. Qolqe pagasqaykichisqa makiymanmi ñaupaqtaqa chayamun”, nispa. Jinaspan Simeonta paykunaman pusamurqan.+

24 Chaymantataq chay runaqa Josepa wasinman paykunata jaykuchirqan, jinaspan unuta qorqan chakinkuta maqchikunankupaq, jinallataq asnonkupaqpas forrajeta qorqan. 25 Paykunaqa yacharurqankun José chaupi p’unchayta chayamuspa paykunawan mijunanta,+ chaymi apamusqanku regalota alistarqanku.+ 26 José wasiman chayaqtintaq paykunaqa regalota qorqanku, jinaspa paypa ñaupanpi pampakama k’umuykurqanku.+ 27 Chaymantataq Joseqa paykunata tapurqan: “¿Imaynan kashankichis? Edadniyoqñan nisqaykichis papaykichisri, ¿imaynan kashan? ¿Kausakushanraqchu?”,+ nispa. 28 Paykunataq kutichirqanku: “Wiraqocháy, papaykuqa allillanmi kashan, kausakushanraqmi”, nispa. Chaymantataq ñaupanpi pampakama k’umuykurqanku.+

29 Joseqa legítimo wayqen Benjaminta+ rikuruspan paykunata tapurqan: “¿Paychu kashan willawasqaykichis sullk’a kaq wayqeykichis?”,+ nispa. Jinaspa Benjaminta nirqan: “Dios bendecisunki wawáy”, nispa. 30 Wayqenta rikuqtinmi Josepa sonqonqa “phoq”* nirqan, chaymi mana aguantakuyta atispa usqhaylla lloqsirqan, juj cuartoman jaykuspataq chaypi waqayta qallarirqan.+ 31 Chay qhepamantaq uyanta maqchirukuspa lloqsimurqan, jinaspan thajña kashaspa kamachinkunata nirqan: “Mijunata servimuychis”, nispa. 32 Jinan Josemanqa sapaq mesapi servirqanku, wayqenkunamanpas sapaq mesapi, Egipto llaqtayoq runakunamanpas sapaq mesapi. Egipto llaqtayoq runakunaqa manan hebreo runakunawan kuskaqa mijuqkuchu, chayta millakunapaq jina qhawarisqankurayku.+

33 Wayqenkunataqa ñaupanpi kaq mesapin tiyaykachirqanku. Phiwi* kaqtaqa phiwi wawa kayninman jinan+ maychus tiyananpi tiyaykachirqanku, sullk’a kaqtapas edadninman jinan tiyaykachirqanku. Chaymi paykunaqa admirasqa qhawanakurqanku. 34 Joseqa mesanmantan mijunata jaywachirqan paykunaq mesanman. Ichaqa Benjaminpaq jaywachisqan mijunaqa pisqa kuti masraqmi karqan jujkunaqmantaqa.+ Jinan paykunaqa sajsanankukama mijurqanku ujarqanku ima.

44 Chaymantataq Joseqa wasinmanta encargakuq runata kamachirqan: “Chay runakunaq costalninkuman mijuyta junt’achiy, may tukuytachus apayta atisqankuman jina. Chaymantapas sapankankuq costalninpa siminman qolqenkuta kaqta churapuy.+ 2 Sullk’a kaqpa costalninmanmi ichaqa qolqeta churasqaykimantapas qolqemanta copayta churanki”, nispa. Jinan chay runaqa Josepa nisqanman jina ruwarqan.

3 Qhepantin p’unchaytaq paykunaqa tutallamanta asnonkuman cargakuspa ripurqanku. 4 Ichaqa llaqtamanta manaraq karuta ripushaqtinkun Joseqa wasinmanta encargakuq runata nirqan: “Phaway chay runakunaman taripay, jinaspa nimuy: ¿Imaraykun patronniyta allinta ruwapushasuqtiykichis mana allinwan kutichirqankichis? 5 ¿Imaraykun patronniypa ujanan copanta suwakamurqankichis? Chay copawanmi payqa ima pasanantapas allinta watun. Chay ruwasqaykichisqa sinchi mana allinmi, nispa”.

6 Chaymi chay runaqa paykunaman taripaspa Josepa nisqanman jina nirqan. 7 Paykunataq nirqanku: “¿Imaraykutaq chaytari nishawankiku wiraqocháy? Noqayku kamachiykikunaqa manapunin jayk’aqpas chaytaqa ruwaykumanchu. 8 Noqaykuqa costalniykupi tarisqayku qolqetapas apampurqaykikumá riki Canaán jallp’amanta.+ ¿Chaychu noqayku qoritapas qolqetapas patronniykiq wasinmanta suwakamuykuman? 9 Wiraqocháy, mayqenniykuq costalniykupichus chay copata tarirunki chayqa, chay jap’ichikuqqa wañuchisqa kachun, wakinniykutaq patronniykuq kamachin kapusaqku”, nispa. 10 Chaymi chay runaqa paykunata nirqan: “Nisqaykichisman jina kachun. Ichaqa piqpa costalninpichus copata tarisaq, chay runallan kamachiqa kanqa, jujkunataq mana juchachasqa kankichis”, nispa. 11 Jinan usqhaylla sapankanku cargankuta uraykachirqanku, jinaspa costalninkuta paskarqanku. 12 Chay runaqa sapanka costaltan allin-allinta maskharqan, kuraq kaqmanta qallarispa sullk’a kaqkama; copataq Benjaminpa costalninpi rijurirqan.+

13 Chaymi paykunaqa llakikuymanta p’achankuta llik’ikurqanku. Chaymantataq sapankanku asnonkuman jujmanta cargaspa llaqtaman kutirqanku. 14 Judawan+ wayqenkunawan ima Josepa wasinman chayaqtinkuqa Joseqa chaypiraqmi kashasqa, chaymi paykunaqa pampakama ñaupanpi k’umuykurqanku.+ 15 Jinan Joseqa paykunata nirqan: “¡¿Imaraykun kayta ruwawarqankichis?! ¿Manachu yacharqankichis imatapas allinta watuq kasqayta?”,+ nispa. 16 Chaymanmi Judaqa nirqan: “¿Imaniykumantaq patronniytari? ¿Imanispataq rimarisaqkuri? ¿Imaynatataq chanin runan kayku niykumanri? Cheqaq Diosmi juchaykumanta cuentata mañashawanku.+ Kunanqa llapaykun copata jap’iqpas noqaykupas kamachiyki kapusaqku”, nispa. 17 Josetaq ichaqa nirqan: “Noqaqa manan jayk’aqpas chaytaqa ruwaymanchu. Piqpapichus copata tarikurqan chayllan kamachiyqa kanqa.+ Wakinniykichisqa ripullaychis papaykichisman”, nispa.

18 Chaymi Judaqa payman qayllaykuspa nirqan: “Patronníy, uyariykuway, amataq noqawan phiñakuychu, kamachiykin kani. Qanqa kikin reypas kawaq jinapunin kanki.+ 19 Patronníy, qanmi noqayku kamachiykikunata tapuwarqankiku: ¿Kanchu papaykichis? ¿Kanraqchu juj wayqeykichis?, nispa. 20 Chaymi patronniyta nirqaykiku: Arí, kanmi papaykuqa, edadniyoqñan. Kallantaqmi sullk’a wayqeykupas,+ payqa papayku kuraqña kashaqtinmi nacerqan. Legítimo wayqenqa wañupurqanmi,+ payllañan kausashan.+ Papaykuqa anchatapunin payta munakun, nispa. 21 Chay qhepatataq noqayku kamachiykikunata niwarqankiku: Wayqeykichista pusamuwaychis reqsinaypaq,+ nispa. 22 Noqaykutaq nirqaykiku: Sullk’aykuqa manan papanmanta t’aqakunmanchu, t’aqakunman chayqa, papanchá wañukapunman,+ nispa. 23 Chaywanpas qanmi noqayku kamachiykikunata niwarqankiku: Manachus sullk’a wayqeykichista pusamunkichis chayqa, aman jamuwankichischu,+ nispa.

24 ”Chaymi noqaykuqa llaqtaykuman kutispa lliu niwasqaykikuta papaykuman willarqayku wiraqocháy. 25 Tiempowantaq papaykuqa niwarqanku: Kutiychis jinaspa astawan mijuyta rantimuychis,+ nispa. 26 Chaymi nirqayku: Manan kutiykumanchu chay llaqtamanqa. Sichus mana sullk’a wayqeykutawanchu pusasaqku chayqa, manapunin chay runamanqa presentakuykumanchu. Sullk’a wayqeyku riysillawaqtinkun uraykusaqku,+ nispa. 27 Chaymi papaykuqa niwarqanku: Qankunaqa allintan yachankichis esposayqa iskay wawallata qowasqanta.+ 28 Ichaqa jujninmi saqepuwarqan, chaymi nirqani: ¡Juj phiña animalchá mijurapurqan!,+ nispa. Chaymi manaña noqawanchu kashan. 29 Sichus kay wawaytapas ladoymanta apapunkichis, jinaspa imapas pasaqtin wañupunman chayqa, llakikuymantachá yuyaq kayniypi Sepulturaman* chayayman,+ nispa.

30 ”Papaykuqa anchatapunin kay sullk’a wayqeykutaqa munakun.* Sichus mana wayqeywanchu kutipusaqku chayqa, 31 papaykuqa wañupunqachá payta mana rikuspa. Noqaykun juchayoq kasaqku papayku llakikuymanta yuyaq kayninpi Sepulturaman* chayananpaq. 32 Noqa kamachiykin papayman prometekurqani wayqeyta cuidanaypaq. Nirqanin: Manachus kutichimpusayki chayqa, noqan chaymanta wiñaypaq juchayoq kasaq,+ nispa. 33 Chayrayku wiraqocháy, rogakuykin, noqa aswan paypa rantinpi quedakusaq kamachiyki kanaypaq, payqa ripullachun wayqenkunawan. 34 ¿Ima uyaywantaq noqari papayman kutiyman mana wayqeywanri? Manapunin papaypa sufrisqanta rikuyta munaymanchu”, nispa.

45 Chaykunata uyarispan Joseqa manaña aguantakuyta atirqanñachu,+ chaymi kamachinkunata fuerteta nirqan: “¡Llapaykichis kaymanta lloqsiychis!”, nispa. Wayqenkunallaña chaypi kashaqtinkutaq Joseqa paykunawan reqsichikurqan.+

2 Jinaspan fuerteta waqayta qallarirqan, chaytan Egipto runakunapas, faraonpa* palacionpi serviqkunapas uyarirqanku. 3 Chaymantataq Joseqa wayqenkunata nirqan: “José wayqeykichismi noqaqa kashani, ¿papay kausakushanraqchu?”, nispa. Wayqenkunataq mana imaniytapas atirqankuchu ancha admirasqa kashasqankurayku. 4 Chaymi Joseqa wayqenkunata nirqan: “Wayqeykuna, kayman qayllaykamuwaychis”, nispa. Jinan paykunaqa qayllaykurqanku.

Paytaq nirqan: “Noqan Egipto runakunaman vendesqaykichis José kashani.+ 5 Ichaqa ama llakikuychischu kayman vendemuwasqaykichismantaqa, amataq qankunapura tumpanakuychischu. Diosmi kaymanqa ñaupaqta kachamuwarqan ama wañunanchispaq.+ 6 Kaywanqa iskay watañan yarqay kashan,+ pisqa watatawanraqmi kanqapas. Chay watakuna tukunankaman jallp’aqa mana llank’asqachu kanqa nitaq cosechapas kanqachu. 7 Ichaqa Diosmi ñaupachimuwarqan qankunata may admiranatapuni wañuymanta libranasuykichispaq, chhaynapi mirayniykichispas kay pachamanta ama chinkananpaq.+ 8 Chhaynaqa manan qankunachu kaymanqa kachamuwarqankichis, aswanpas cheqaq Diosmi kachamuwarqan; chhaynapi faraonpa umalli yuyaychaqnin kanaypaq, palacionpi umalli kanaypaq, Egipto llaqtantinpi kamachikuq kanaypaqwan.+

9 ”Chayrayku usqhaylla papaypa kasqanman riychis jinaspa nimuychis: José wawaykin kayta nimusunki: Diosmi Egipto llaqtantinmanta kamachikuqta churawan,+ kayman usqhaylla uraykamuy.+ 10 Cercallaypin Gosén jallp’api tiyanki,+ chaypin wawaykikunapas nietoykikunapas tiyanqa, chaypitaqmi kanqa uywaykikunapas tukuy ima kaqniykikunapas. 11 Noqan chaypi mijuyta qosayki qanman wasiykipi kaqkunamanwan, chhaynapi ama pisichikuypi ni yarqaypipas tarikunaykipaq. Yarqayqa pisqa watatawanraqmi kanqa,+ nispa. 12 Qankunan wayqey Benjaminpiwan ñawiykichiswanpuni rikushankichis noqa kikiypuni qankunata rimapayashasqayta.+ 13 Papayman willamuychis tukuy autoridadta kay Egipto llaqtapi chaskisqaymanta, tukuy ima rikusqaykichistawan. Kunanqa apurakuychis, jinaspa papayta kayman pusamuychis”, nispa.

14 Jinaspataq wayqen Benjaminta abrazaykuspa waqayta qallarirqan, Benjaminpas kaqtan waqallarqantaq payta abrazaykuspa.+ 15 Chaymantataq Joseqa llapan wayqenkunata much’aykurqan, jinaspa paykunata abrazaykuspa waqallarqantaq. Chaymantataq wayqenkunaqa paywan rimarqanku.

16 Chaykuna pasasqanmantan faraonpa palacionpi kaqkunaman willarqanku: “¡Josepa wayqenkunan chayaramusqaku!” nispa. Chaymi faraonpas serviqninkunapas chayta yacharuspa kusikurqanku. 17 Chaymi faraonqa Joseta nirqan: “Wayqeykikunata nimuy cargakuspanku Canaanta rinankupaq. 18 Jinaspa papaykita wasinpi lliu kaqkunatawan kayman pusamuchunku. Paykunaman qoy Egiptopi allinnin kaqkunata, chhaynapin kay llaqtapi jallp’aq allin ruruchisqanta mijunqaku.+ 19 Chaymantapas nillaytaq:+ Egipto llaqtamanta carretakunata apachunku,+ chaypi wawankuta, esposankuta ima apamunankupaq; papaykitapas jujnin carretapi apamuchunku.+ 20 Egiptopi tukuy allin kaqkunaqa paykunaqmi kanqa, chayrayku ama ima kaqninkumantapas llakikuchunkuchu,+ nispa”.

21 Chaytan Israelpa wawankunaqa ruwarqanku, jinaspapas Joseqa faraonpa nisqanman jinan carretakunata apachirqan, qoqawatapas qorqanmi ñanpi mijunankupaq. 22 Chaymantapas sapankankumanmi mosoq p’achata qorqan, Benjaminmantaq qorqan kinsa pachaj qolqeta, pisqa mosoq p’achakunatawan.+ 23 Papanmantaq apachirqan chunka asnokunapi Egiptomanta allin kaqkunata. Chaymantapas chunka china asnokunapin apachillarqantaq trigota,* t’antata, juj mijuykunatawan, chayta papan Egiptoman rishaspa ñanpi mijunanpaq. 24 Chaymi Joseqa wayqenkunata kachapurqan, puririshaqtinkutaq paykunata nirqan: “Aman qankunapura ñanpi phiñachinakunkichischu”,+ nispa.

25 Chaymi paykunaqa Egiptomanta wicharqanku Canaán jallp’api papanku Jacobpa kasqanman. 26 Jinan papankuta nirqanku: “¡Joseqa kausashasqan! ¡Paymi llapa Egipto llaqtantinpi kamachikushasqa!”,+ nispa. Jacobmi ichaqa mana paykunata creerqanchu, chaymi mana imanirqanpaschu.+ 27 Ichaqa Josepa tukuy imaymana nimusqanta willaqtinku, jinallataq payta apanankupaq Josepa apachimusqan carretakunata rikuqtinmi Jacobpa sonqonqa kausarirqan. 28 Chaymi kunkayoqta nirqan: “¡Kunanqa creeniñan! ¡Chhaynaqa waway Joseqa kausashasqamá! ¡Risaqpunin paywan tupaq manaraq wañupushaspay!”,+ nispa.

46 Chaymi Israelqa tukuy kaqninkunata lliu familiantawan juñurqan, jinaspa puririrqan. Ber-Sebaman+ chayaspataq sacrificiota jaywarqan papan Isaacpa adorasqan Diosman.+ 2 Tutapin Diosqa Israelman mosqoypi jina rijurirqan, jinaspan nirqan: “¡Jacob! ¡Jacob!”, nispa. Paytaq kutichirqan: “Diosníy, kaypin kashani”, nispa. 3 Diostaq nirqan: “Noqan cheqaq Dios kani, papaykiq Diosnin.+ Ama manchakuychu Egiptoman uraykuytaqa, chaypin jatun nacionman tukuchipusayki.+ 4 Noqa kikiymi qanwan Egiptoman uraykusaq, noqa kikiytaqmi kutichimpusaykipas.+ Wañupuqtiykitaq wawayki José ladoykipi kashanqa”,+ nispa.

5 Chay qhepamantaq Jacobqa Ber-Sebamanta puririmurqan. Israelpa wawankunaqa faraonpa* apachisqan carretakunapin aparqanku papanku Jacobta, wawankuta, esposankutapas. 6 Chaymantapas aparqankun Canaán jallp’api adquirisqanku uywakunata, tukuy imaymanakunatawan, chhaynapin Jacobpas kaqllataq llapan mirayninkunapas Egiptoman jaykurqanku. 7 Jacobqa wawankunantin, nietonkunantin, lliu familiantinmi Egiptoman chayarqan.

8 Kaykunan Israel sutiyoq Jacobpa mirayninkuna kanku, paykunan Egiptoman jaykurqanku.+ Jacobpa phiwi* wawanmi Rubén karqan.+

9 Rubenpa wawankunan karqanku: Anok, Palú, Ezrón, Carmí ima.+

10 Simeonpa+ wawankunan karqanku: Jemuel, Jamín, Oaj, Jakín, Zóar, Shaúl ima.+ Shaulqa Canaán warmiq wawanmi karqan.

11 Levipa+ wawankunan karqanku: Guersón, Cohat, Merarí ima.+

12 Judapa+ wawankunan karqanku: Er, Onán, Selá,+ Pérez,+ Zéra+ ima. Erwan Onanwanqa Canaanpin wañupurqanku.+

Perezpa wawankunataq karqanku Ezronwan Amulpiwan.+

13 Isacarpa wawankunan karqanku: Tolá, Puvá, Yof, Sinrón ima.+

14 Zabulonpa+ wawankunataq karqanku: Sérej, Elón, Jalel ima.+

15 Paykunan karqanku Padán-Arampi Jacobpaq onqokusqan Leaq wawankuna, kallarqantaqmi Dina sutiyoq ususinpas.+ Jacobpa esposan Leamanta jamuq mirayninqa kinsa chunka kinsayoqmi llapankupiqa karqanku.

16 Gadpa+ wawankunan karqanku: Zifión, Aguí, Suní, Ezbón, Erí, Arodí, Arelí ima.+

17 Aserpa+ wawankunan karqanku: Imná, Isvá, Isví, Berías ima; paykunaq panankun karqan Séra.

Beriaspa wawankunataq karqan Heberwan Malkielwan.+

18 Llapa chaykunan karqanku Zilpapa+ miraynin; Zilpatan Labanqa ususin Leaman qorqan kamachin kananpaq. Zilpamanta jamuq Jacobpa mirayninqa chunka soqtayoqmi karqanku* llapankupiqa.

19 Jacobpa esposan Raquelpa wawankunaqa Josewan+ Benjaminpiwanmi+ karqanku.

20 Egipto llaqtapi naceq Josepa wawankunan karqanku Manaseswan+ Efrainwan,+ paykunaq mamanmi karqan Asenaj,+ Asenajqa On llaqtamanta* sacerdote Potiferaq ususinmi karqan.

21 Benjaminpa wawankunan+ karqanku: Bela, Béker, Asbel, Guerá,+ Naamán, Ejí, Ros, Mupin, Upin,+ Ar+ ima.

22 Llapa chaykunan karqanku Jacobpa esposan Raquelmanta jamuq miraynin, llapankupiqa chunka tawayoqmi karqanku.*

23 Danpa+ wawanmi* karqan Usin.+

24 Neftalipa+ wawankunataq karqan: Jazel, Guní, Jézer, Silenpiwan.+

25 Llapa chaykunan karqanku Bilapa wawankuna, Bilatan Labanqa Raquelman qorqan kamachin kananpaq. Bilamanta jamuq Jacobpa mirayninqa qanchismi karqanku* llapankupiqa.

26 Egiptoman jaykuq Jacobpa llapa mirayninqa soqta chunka soqtayoqmi karqanku, chaypiqa manan yupakurqanchu Jacobpa wawankunaq esposankutaqa.+ 27 Egiptopi naceq Josepa wawankunataq iskay karqanku.* Egiptoman jaykuq Jacobpa llapan familianqa* qanchis chunka runakunan karqanku.+

28 Jacobqa Judatan+ ñaupachirqan Gosén jallp’aman rishasqanta Joseman willamunanpaq. Gosenman chayaqtinkutaq,+ 29 Joseqa jujnin carretanta alistachikurqan, jinaspa Gosenta rirqan papan Israelwan tupaq. Papanpa ñaupanpi kashaspataq Joseqa payta abrazaykuspa unayta waqarqan. 30 Chaymantataq Israelqa Joseta nirqan: “Qanqa kausashasqankimá wawáy. Ñan uyaykita rikuniña, kunanqa thaj wañukapusaq”, nispa.

31 Chaymi Joseqa wayqenkunata papanpa wasinpi lliu kaqkunatawan nirqan: “Faraonpa kasqanmanmi risaq,+ jinaspa nimusaq: Wayqeykuna papaypa wasinpi lliu kaqkuna iman Canaán jallp’amanta chayaramunku.+ 32 Paykunaqa uywa michiqkunan kanku;+ lliu ovejakunantin, wakakunantin, tukuy imaymanakunantinmi chayaramunku,+ nispa. 33 Faraonmi wajamusunkichis, jinaspa tapusunkichis: ¿Imapitaq llank’ankichisri?, nispa. 34 Chayta tapusuqtiykichismi qankunaqa ninkichis: Noqayku kamachiykikunaqa warma kasqaykumantapachan uywa michiq kayku, ñaupa taytaykupas chhaynan karqanku,+ nispa. Chhaynapin payqa dejallasunkichis Gosén jallp’api tiyanaykichista.+ Egipto runakunapaqqa millakuymi oveja michiq kayqa”,+ nispa.

47 Chaymi Joseqa faraonman* rispa nimurqan:+ “Papaymi wayqeykunawan ima chayaramunku ovejakunantin, wakakunantin jinallataq tukuy imaymanantin. Gosenpin tiyashanku”,+ nispa. 2 Joseqa pisqa wayqenkunatan faraonman pusarqan reqsichinanpaq.+

3 Jinan faraonqa Josepa wayqenkunata tapurqan: “¿Imapin llank’ankichis?”, nispa. Paykunataq nirqanku: “Noqayku kamachiykikunaqa ñaupa taytayku jinan oveja michiq kayku”,+ nispa. 4 Chaymantapas nillarqankutaqmi: “Waj llaqtamantan jamushayku kaypi tiyanaykupaq,+ noqaykuqa Canaanmantan kayku, chaypiqa nishupunin yarqay kashan,+ noqayku kamachiykikunaq uywaykupaqqa manan ni pastopas kanchu. Chayraykun rogakuykiku Gosén jallp’api tiyachiwanaykikupaq”,+ nispa. 5 Chaymi faraonqa Joseta nirqan: “Papayki wayqeykikunapiwantaq chayamunku chayqa, 6 paykunaman kay Egipto llaqtapi allinnin jallp’ata qoy chaypi tiyanankupaq.+ Gosenpi tiyachunku, Egiptoqa makiykipin kashan. Paykuna ukhupi allin michiqkuna kan chayqa, paykunata churay uywaykunata michipuwananpaq”, nispa.

7 Chaymantataq Joseqa papan Jacobta faraonman pusarqan reqsichinanpaq, chaypin Jacobqa faraonta bendecirqan. 8 Faraonmi Jacobta tapurqan: “¿Jayk’a wataykipitaq kashankiri?”, nispa. 9 Chaymi Jacobqa faraonta nirqan: “Kay kausaypi purisqayqa pachaj kinsa chunka watañan karun. Kausasqay watakunaqa sinchi sasan noqapaq karqan,+ pisillataqmi karqanpas ñaupa taytaykunaq purisqanku watakunawan tupanachisqaqa”,+ nispa. 10 Jinaspan Jacobqa faraonta bendecirqan, chaymantataq faraonpa ñaupanmanta lloqsipurqan.

11 Chhaynapin Joseqa faraonpa kamachisqanman jina, papanta wayqenkunatawan Egipto llaqtaq allinnin partepi tiyachirqan, Ramesés jallp’api,+ chaypin paykunaman juj parteta qorqan. 12 Joseqa encargakurqanmi papanpas wayqenkunapas jinallataq llapa familianpas mijuyta* chaskinankupaq, jayk’achus wawanku kasqanman jina.

13 Mijuy* mana kaqtinmi yarqayqa sinchipuni kasharqan chay lado llaqtakunapi. Chaymi Egipto runakunapas Canaán runakunapas yarqayta muchusharqanku.+ 14 Joseqa Egipto runakunaq Canaán runakunaq mijuymanta pagasqanku qolqetan juñuq,+ jinaspa faraonpa qolqe waqaychanan wasiman apaq. 15 Tiempowanmi Egipto runakunaq, Canaán runakunaq qolqenku tukukapurqan, chaymi Egipto runakunaqa Joseman rispa nirqanku: “¡Mijuyta qoykuwayku! Qolqeykun tukurakapun. ¿Imanaqtintaq qan kashaqtiykiri yarqaymanta wañuykuman?”, nispa. 16 Chaymi Joseqa nirqan: “Manataq qolqeykichis kapunñachu chayqa, uywaykichistayá apamuwaychis jinaspa mijuywan cambiasunchis”, nispa. 17 Chaymi paykunaqa caballokunata, ovejakunata, cabrakunata, wakakunata, asnokunata ima Joseman aparqanku, paytaq chay uywankunamanta mijuyta qoq. Chay watantinmi Joseqa paykunaman uywankumanta mijuyta qorqan.

18 Chay wata tukupuqtintaq, qatiqnin watapi paykunaqa Joseman jamurqanku, jinaspa nirqanku: “Wiraqochayku, llapantañan qolqeykutapas uywaykutapas qopuykiku, kunanqa cuerpoykuwan jallp’allaykupiwanñan kashan qanman qonaykupaq. 19 ¿Imaraykutaq qan kashaqtiykiri wañupuykuman, jallp’aykupas wijch’usqa kapunman? Aswan noqaykuta jallp’aykutawan rantipuwayku, jinaspa chaymanta mijuyta qoykuwayku. Noqaykuqa faraonpa kamachinmi kapusaqku, jallp’aykupas paypan kapunqa. Mujuta qoykuwayku ama wañunaykupaq, jallp’aykupas ama wijch’usqa kananpaq”, nispa. 20 Jinan Joseqa llapa Egipto runakunaq jallp’ankuta faraonpaq rantipurqan; lliu Egipto runakunan jallp’ankuta venderqanku yarqay sinchipuni kasqanrayku. Chhaynapin llapan jallp’akuna faraonpa kapurqan.

21 Chaymantataq Joseqa llapa runakunata kamachirqan campomanta llaqtakunaman astakunankupaq.+ 22 Joseqa sacerdotekunaq jallp’allantañan mana rantirqanchu,+ paykunaqa faraonmanta mijunata chaskisqankurayku. Sacerdotekunaqa chay mijunawanmi kausaqku, chaymi jallp’ankuta mana venderqankuchu. 23 Chaymantataq Joseqa runakunata nirqan: “Kunanmi qankunata jallp’aykichistawan faraonpaq rantipuykichis. Kayqa mujuta qosaykichis chajrapi t’akanaykichispaq. 24 Cosecha chayamuqtinqa pisqa parteman oqarisqaykichista t’aqankichis. Jujnin parten faraonpaq kanqa,+ tawa partetaq qankunapaq kanqa, chajraykichispi t’akanaykichispaq mijunaykichispaqpas. Chaywanmi qankunapas, wasiykichispi kaqkunapas, wawaykichiskunapas kausankichis”, nispa. 25 Chaymi paykunaqa nirqanku: “Gracias wiraqochayku, wañuymantan salvashawankiku.+ Allinpaq qhawarinki chayqa, faraonpa kamachinkunan kapusaqku”,+ nispa. 26 Joseqa juj kamachikuytan churarqan Egiptopi, chhaynapi runakuna cosechankuta pisqaman t’aqaspa jujnin parteta faraonman qopunankupaq. Chay kamachikuyqa kashallanraqmi kunankamapas. Sacerdotekunaq jallp’allanñan mana faraonpachu karqan.+

27 Chhaynapin Israel runakunaqa Egiptopi kaq Gosén jallp’api tiyapurqanku.+ Paykunaqa wawakunayoqmi kapurqanku, sinchi askhamantaq tukupurqanku.+ 28 Jacobqa chunka qanchisniyoq watan Egiptopi tiyarqan, pachaj tawa chunka qanchisniyoq watankamataq kausarqan.+

29 Wañupunanpaq pisillaña tiempo kashaqtinmi Israelqa+ Joseta wajachispa nirqan: “Allinpaq qhawariwanki chayqa, juj promesata ruwapuway; makiykita chakayman* churaykuspa jurapuway mana tukukuq munakuywan* qhawariwaspa promesaykita junt’anaykipaq. Valekuykin, amapunin Egipto jallp’apiqa p’ampawankichu.+ 30 Wañupuqtiyqa Egiptomanta ayayta apanki ñaupa taytaykunaq p’ampasqa kasqanman, jinaspa chaypi p’ampapuwanki”,+ nispa. Chaymi Joseqa nirqan: “Noqaña niwasqaykiman jina ruwasaq”, nispa. 31 Jinan Israelqa jurapuway nirqan, Josetaq jurapurqan.+ Chaymi Israelqa puñunanpa umanpi Diosman k’umuykurqan.+

48 Chaykuna qhepamanmi Joseman willarqanku: “Papaykiqa manañan allinchu kashan”, nispa. Chaymi payqa iskaynin wawankunawan Manaseswan Efrainpiwan+ papanta watukuq rirqan. 2 Chaymi Jacobta nirqanku: “José wawaykin chayaramun, qanta watukuqmi jamusqa”, nispa; chaymi Israelqa kallpachakuspa puñunanpi tiyarirqan. 3 Jacobqa Josemanmi willarqan:

“Tukuy atiyniyoq Diosmi Canaán jallp’api kaq Luz llaqtapi rijuriwarqan, jinaspa bendeciwarqan.+ 4 Paymi prometewarqan: Wawakunatan qosayki, askhamantaq tukuchisayki. Askha nacionkunamanmi tukuchisayki,+ kay jallp’atataqmi mirayniykiman qosaq, kay jallp’aqa paykunapaqmi wiñaypaq kapunqa,+ nispa”. 5 Qanwan tupananchispaq manaraq kayman jamushaqtiy naceq wawaykikunaqa noqaqmi kapunqa.+ Imaynan Rubenpas Simeonpas wawaykuna kanku+ chhaynan Efrainwan Manaseswanpas wawaykuna kapunqaku. 6 Qhepaman naceq wawaykikunan ichaqa qanpaq kanqaku, paykunaqa wayqenkunaq sutintan apanqaku, herenciankutapas wayqenkunaq herenciankumantan chaskinqaku.+ 7 Padanmanta noqa jamushaqtiymi mamitayki Raquelqa ñanpi wañukapurqan+ Canaán jallp’api. Ichaqa Efrataman+ chayanapaq karuraq kasqanraykun Belén+ nisqa Efrataman rina ñanpi p’ampapurqani.

8 Jinan Israelqa Josepa wawankunata rikuspa tapurqan: “¿Wawaykikunachu kaykuna?”, nispa. 9 Chaymi Joseqa nirqan: “Arí, kay llaqtapi Diospa qowasqan wawakunan”,+ nispa. Papantaq nirqan: “Kayman asuykachimuway paykunata bendecinaypaq”,+ nispa. 10 Israelpa ñawinqa arphayapusqan yuyaqña kasqanrayku. Chaymi Joseqa iskaynin wawankunata payman asuykachirqan, Israeltaq paykunata much’aykurqan abrazaykurqan ima. 11 Chaymantataq Israelqa Joseta nirqan: “Manan jayk’aqpas piensallarqanipaschu qanta rikunaypaqqa,+ ichaqa mirayniykitawanraqmi Diosqa rikuchishawan”, nispa. 12 Jinaqtinmi Joseqa papan Israelpa moqonmanta* iskaynin wawankunata oqarirqan, jinaspa ñaupanpi pampakama k’umuykurqan.

13 Chaymantataq Joseqa iskaynin wawankunata Israelman asuykachirqan. Efraintan+ paña makinwan jap’ispa Israelpa lloq’e ladonman churarqan, Manasestataq+ lloq’e makinwan jap’ispa Israelpa paña ladonman churarqan. 14 Israelqa paña makintan Efrainpa umanman churaykurqan, sullk’aña karqan chaypas; lloq’e makintataq Manasespa umanman churaykurqan. Yuyaypipunin chaytaqa ruwarqan, payqa yacharqanmi Manasés phiwi* kasqanta.+ 15 Jinaspan Joseta bendecirqan, nirqanmi:+

17 Joseqa manan allinpaqchu qhawarirqan papan paña makinta Efrainpa umanman churasqanta. Chaymi papanpa makinta jap’ispa Efrainpa umanmanta Manasespa umanman apayta munarqan. 18 Joseqa papantan nirqan: “Papáy, ama chhaynatachu ruway, phiwi wawayqa kay kaqmi.+ Paypa umanman paña makiykita churaykuy”, nispa. 19 Papanmi ichaqa mana munarqanchu, chaymi nirqan: “Arí wawáy, yachashanin phiwi kasqantaqa. Paypas jatun llaqtamanmi tukupunqa, allin reqsisqataqmi kanqapas. Sullk’a wayqenmi ichaqa aswan allin reqsisqa kanqa,+ mirayninpas ancha askhapunin kanqa, askha nación runakuna jinaraqmi kanqa”,+ nispa. 20 Chay p’unchaypin Israelqa paykunata bendecirqan:+

“Israelpa wawankuna pitapas bendecispaqa nichunku:

Efrainta jinallataq Manasesta jina Dios bendecisunki, nispa”.

Chhaynapin Israelqa Efrainta ñaupaqman churarqan, Manasestataq qhepaman.

21 Chaymantataq Israelqa Joseta nirqan: “Noqaqa wañupunay patapiñan kashani,+ ichaqa Diosmi qankunawan kashanqa, ñaupa taytaykichiskunaq jallp’anmantaq kutichipusunkichis.+ 22 Noqaqa juj parte jallp’atawanmi qosayki wayqeykikunaman qosqaymantaqa, chay jallp’atan amorreo runakunamanta qechurqani espadaywan arcoywan ima”, nispa.

49 Jacobqa wawankunata wajaspan nirqan: “Asuykamuwaychis, tukukuy p’unchaykunapi imaynachus kanaykichistan willasaykichis. 2 Asuykamuwaychis noqa Jacobpa wawaykuna, uyariychis taytaykichis Israelta.

3 ”Rubén,+ qanmi phiwi* wawayqa kanki,+ kallpay, ñaupaqta churiyasqay wawa. Qanmi karqanki aswan respetasqa, aswan kallpayoq. 4 Ichaqa manan wayqeykikunamantaqa aswan jatunchu kanki, mana jark’ay atina lloqlla jina taytaykiq puñunanman seqasqaykirayku.+ Chay kutipin qanqa puñunayta qhellicharqanki. ¡Chaytapunin Rubenqa ruwarqan!

5 ”Simeonwan Leviwanqa wayqentinmi kanku,+ armakuna jap’isqankuqa mana allinta ruwanallankupaqmi.+ 6 Manapunin jayk’aqpas paykunawanqa juñukuymanchu. Sonqolláy, amapuni paykunaq juñunakusqanmanqa jaykuychu. Paykunaqa k’araq phiñakuyninkupin runakunata wañuchirqanku,+ yanqapas qasitaq torokunaq jank’untapas kuchurqanku. 7 K’araq phiñakuyninkupas colerankupas ñakasqa kachun, chay phiñakuyninkupas colerankupas sinchi millay mana khuyapayakuq kasqanrayku.+ Jacobpa jallp’anpin paykunata ch’eqerichisaq, Israelpa jallp’anpin paykunata wisñisaq.+

8 ”Judá,+ qantaqa wayqeykikunan alabasunkiku.+ Enemigoykikunatan atipanki.*+ Taytaykiq wawankunan qanman k’umuykusunkiku.+ 9 Judaqa uña león jinan.+ Qanqa wawáy, jap’isqaykita mijuyta tukuspan ripunki. Qanqa león jinan thallaykuspa chutarikunki. ¿Pillapas leonta rijch’arichinmanchu? 10 Reypa varanqa manan Judamantaqa qechusqachu kanqa,+ kamachikuqpa varanpas chakillanpin kashanqa Siló* jamunankama.+ Paytan llaqtakunaqa kasukunqaku.+ 11 Paymi asnonta uvas sach’aman watanqa, asnonpa uñantataq ancha allin uvas sach’aman watanqa. P’achantan vinopi t’aqsanqa, p’istukunantapas uvaspa yawarninpin t’aqsanqa. 12 Ñawinqa yana pukan kanqa vinota tomasqanrayku, kirunpas yuraqllañan kanqa lecheta tomasqanrayku.

13 ”Zabulonqa+ lamar-qocha patapin tiyanqa, barcokunaq sayanan qocha patapi;+ linderonpas* Sidón llaqta ladomanmi mast’arikunqa.+

14 ”Isacarqa+ kallpasapa asno jinan kanqa, iskay q’epitan apanqa, chay q’epintinmi samanqapas. 15 Payqa samana cheqas allin kasqanta rikuspa, jallp’apas munay kasqanta rikuspan k’umuykunqa wasanman cargata churanankupaq, sasa llank’anakunamanmi churakunqapas.

16 ”Danqa+ Israelpa jujnin ayllun, paymi llaqtanta juzganqa.+ 17 Danqa ñan patapi mach’aqway jinan kanqa, ñanpa ladonpi waqrayoq mach’aqway jina. Chay mach’aqwaymi caballoq talonninta kanispa caballopi sillakuqta wasanpamanta urmachinqa.+ 18 Jehová Diosníy, suyakusaqpunin salvawanayki tiempota.

19 ”Gadmanqa+ suwakunan phawaykunqaku, paymi ichaqa defiendekunqa, qhepankuta phawaspataqmi paykunata qatirinqa.+

20 ”Aserpaqa+ askhallañan t’antan* kanqa, mijuna jaywasqanpas reykunaq mijunan jinan kanqa.+

21 ”Neftaliqa+ usqhaylla phawaq china taruka jinan kanqa, payqa sumaq llamp’u simiwanmi rimanqa.+

22 Joseqa+ allin ruruq sach’aq ramanmi, chay sach’aqa unuq kasqanpin wiñan, ramankunataq perqa patamanraq mast’arikun. 23 Flecha wach’iqkunan payman flechakunata wach’irqanku wañuchiyta munaspa, sinchitan payta cheqnikurqanku.+ 24 Flechana arconmi ichaqa maychus kananpi listo kasharqan,+ makinkunapas kallpayoqmi kasharqan, usqhayllan flechakunatapas wach’irqan.+ Chayqa karqan Jacobta yanapaq atiyniyoq kaqraykun, michiqninrayku, Israelta yanapaq rumirayku. 25 Joseqa noqaq servisqay Diosmantan jamun, payqa tukuy atiyniyoq Dioswanmi kashan. Diosmi qanta yanapasunki wawáy, paymi qosunki cielomanta jamuq bendicionkunata, jallp’a ukhupi kaq unutapas.+ Paymi askha wawakunata askha uywakunatawan qosunki. 26 Papaykiq qosqan bendicionkunaqa aswan allinmi kanqa wiñaypaq kaq orqokunaq qosqan bendicionkunamantaqa, aswan munaytaqmi kanqa wiñaypaq kaq moqokunaq munay kayninmantapas.+ Chay bendicionkunaqa Josewanmi kashallanqa, wayqenkuna ukhumanta ajllasqa kaqpa uman patapi.+

27 ”Benjaminqa+ lobo* jinan jap’isqanta lliuta t’isanqa.+ Tutamantanmi jap’isqanta mijunqa, tardeyaykuytataq qechusqanta rakinqa”,+ nispa.

28 Paykunamantan paqarirqan Israel llaqtapi chunka iskayniyoq ayllukuna. Chhaynata rimaspan papankuqa bendicionta qorqan, sapankamanmi tupaqnin bendicionta qorqan.+

29 Chaymantataq Jacobqa wawankunata kamachirqan: “Noqaqa ñan wañukapusaqña.+ Ñaupa taytaykunaq kasqanpi p’ampampuwankichis, Het runa Efronpa jallp’anpi kaq qaqa t’oqopi.+ 30 Chayqa Macpelá nisqapi kaq jallp’apin kashan, Canaanpi kaq Mamré nisqaq chimpanpi. Chay jallp’atan abueloy Abrahanqa Het runa Efronmanta rantikusqa, chaypi wañuqninkunata p’ampananpaq. 31 Chaypin Abrahanpas esposan Sarapas p’ampasqa karqanku,+ chaypin Isaacpas+ esposan Rebecapas p’ampasqa karqanku, noqapas chaypin esposay Leata p’amparqani. 32 Chay jallp’apas qaqa t’oqopas Het runakunamantan rantisqa kasqa”,+ nispa.

33 Chhaynatan Jacobqa wawankunata kamachiyta tukurqan. Chaymantataq jujmanta puñunanman suchuykurqan, jinaspa wañukapurqan.+

50 Chaymi Joseqa papanta abrazaykuspa+ waqarqan much’aykurqan ima. 2 Chaymantataq aya ch’akichiq runakunata kamachirqan papanpa ayanta jampikunawan ch’akichinankupaq.+ Chaymi chay runakunaqa Israelpa ayanta chayta ruwarqanku. 3 Chay aya ch’akichiq runakunaqa tawa chunka p’unchaymi jampikunawan ayanta ch’akichirqanku, ayataqa chhayna p’unchaypin ch’akichiqku. Egipto runakunaqa qanchis chunka p’unchaymi paymanta waqarqanku.

4 Waqananku tiempo pasaqtinmi, Joseqa faraonpa* palacionpi llank’aq runakunawan rimarqan, paykunatan nirqan: “Sichus allinpaq qhawariwankichis chayqa, faraonman niykapuwaychis: 5 Manaraq wañupushaspansi+ Josepa papan jurachisqa+ Canaán jallp’api t’oqosqan sepulturapi p’ampapunanpaq,+ chayraykun valekusunki papanta p’ampaq rinanpaq, chaymantaqa kutimullanqas, nispaykichis”, nispa. 6 Chaymi faraonqa Joseta nirqan: “Rillay, papaykita p’ampamuy paypa jurachisqasuykiman jina”,+ nispa.

7 Chaymi Joseqa papanta p’ampaq rirqan. Paywan kuskan rirqanku faraonpa llapa serviqninkuna, palacionpi umalliqkuna,*+ Egipto llaqtapi llapa umalliqkuna, 8 Josepa wasinpi kaqkuna, wayqenkuna, papanpa wasinpi kaqkuna ima.+ Gosenpiqa juch’uy wawakunata, uywakunata imallan saqerqanku. 9 Chaymantapas paytan compañallarqankutaq carretakunapi+ caballokunapi ima. Josewan riq runakunaqa askhapunin karqanku. 10 Jinan Ataj nisqa era pataman* chayarqanku, chayqa Jordán qayllapin kashan. Chaypin fuerteta sonqo nanayta waqaykurqanku. Joseqa qanchis p’unchaykunan papanmanta waqashallarqan. 11 Chaypi tiyaq Canaán runakunan rikurqanku Ataj nisqapi waqasqankuta, chaymi nirqanku: “¡Kayqa jatun llakimá Egipto runakunapaqqa!”, nispa. Chaymi chay parteta sutichakurqan Abel-Mizrain,* nispa.

12 Jacobpa wawankunaqa paypa kamachisqanman jinapunin ruwarqanku.+ 13 Chhaynatan Canaán wichayman apapurqanku, jinaspa Macpelá jallp’api p’ampapurqanku, chayqa kasharqan Mamré nisqaq chimpanpin. Chay jallp’atan Abrahanqa rantirqan Het runa Efronmanta, chaypi wañupuqninkunata p’ampananpaq.+ 14 Papanta p’ampapuspan Joseqa wayqenkunawan compañaqnin runakunapiwan Egiptoman kutipurqan.

15 Papanku wañupusqan qhepatan Josepa wayqenkunaqa ninakurqanku: “Joseqa sintisqapasraqchá noqanchispaq kashan, yaqapaschá imaymana ruwasqanchismanta vengakuwasunchis”,+ nispa. 16 Chaymi paykunaqa Joseman willachimurqanku: “Manaraq wañupushaspan papayki nirqan: 17 Rogakuykin wawáy José, wayqeykikunaq qan contra juchallikusqanta perdonaykuy, chhayna mana allinta ruwasqasuykikuta perdonaykuy, nispa. Chhaynaqa, ama jinachu kay, perdonaykuwayku, noqaykuqa papaykiq adorasqan Diospa serviqninkunan kayku”, nispanku. Chaykunata niqtinkun Joseqa waqayta qallarirqan. 18 Jinan Josepa wayqenkunaqa jamuspa paypa ñaupanpi k’umuykurqanku, nirqankutaq: “¡Kaypin kashayku, kay kamachiykikunawan ima munasqaykitapas ruway!”,+ nispa. 19 Josetaq nirqan: “Ama manchakuychischu. ¿Noqari acaso Dioschu kani qankunata juzganaypaq? 20 Qankunaqa mana allinta piensaspaña kayta ruwawarqankichis chaypas,+ Diosmi chayta allinman tukuchirqan, chhaynapi askha runakunata salvananpaq. Chaytapunitaqmi ruwashanpas.+ 21 Ama manchakuychischu, noqaqa qoshallasaykichismi mijuyta qankunaman wawaykichiskunamanpas”,+ nispa. Chaykunata rimapayaspan paykunata kallpacharqan, sonqonkutapas thaj niykachirqan.

22 Joseqa papanpa llapa familianpiwanmi Egiptopi tiyarqanku. Joseqa pachaj chunkayoq watatan kausarqan. 23 Chaymantapas Joseqa rikurqanmi Efrainpa nietonkunata,+ jinallataq Manasespa wawan Makirpa+ wawankunatapas. Chay wawakunaqa Josepa moqon* patapin uywasqa karqanku.* 24 Qhepamantaq Joseqa wayqenkunata nirqan: “Noqaqa wañukapusaqñan. Diosqa jamunqapunin qankunata yanapanasuykichispaq.+ Paymi kay llaqtamanta orqosunkichis, jinaspa Abrahanman, Isaacman, Jacobman ima prometesqan jallp’aman apasunkichis”,+ nispa. 25 Joseqa nillarqantaqmi: “Diosqa jamunqapunin yanapanasuykichispaq. Juraspa prometewaychis, kaymanta orqosuqtiykichis tulluykunata apapunaykichispaq”,+ nispa. 26 Joseqa pachaj chunka watayoq kashaspan wañukapurqan. Jinan Egipto runakunaqa jampikunawan cuerponta ch’akichirqanku,+ jinaspa cajonman churarqanku.