DEUTERONOMIO
1 Jordán mayu qaylla ch’inneqpin Moisesqa llapa Israel runakunata rimapayarqan. Chay ch’inneqqa kasharqan Sufpa chimpanpin Parán qayllapi, chay qayllapin kasharqan Tofelpas, Labanpas, Azerojpas, Dizafpas. 2 Horeb orqomanta Cadés-Barneakamaqa+ chunka jujniyoq p’unchay puriymi kashan. Chayman rinapaqqa Seír orqo-orqontan pasakun. 3 Tawa chunka watapin+ chunka jujniyoq killapi, ñaupaq kaq p’unchaypi Moisesqa Israel runakunaman willarqan Jehová Diospa imakunachus nisqanta. 4 Chaykunataqa nirqan amorreo runakunaq reynin Sehontapas+ Ogtapas atipasqan qhepamanmi. Sehonqa Esbonpin tiyarqan, Ogtaq Basanpi rey karqan,+ payqa Edreipi kaq Astarojpin tiyarqan.+ 5 Jordán mayu qayllapin Moab runakunaq jallp’an ladopi Moisesqa Israel runakunaman Diospa kamachikuyninta entiendechirqan,+ nirqanmi:
6 “Horeb orqopi kashaqtinchismi Jehová Diosqa niwarqan: Ñan unayña kay orqo-orqopi kashankichis.+ 7 Alistakuychis jinaspa riychis amorreo runakunaq tiyasqan orqo-orqoman,+ chay muyuriqpi kaq ladokunamanwan: Arabá ladoman,+ orqo-orqo ladoman, Sefelá ladoman, Négueb ladoman, lamar-qocha pata ladoman,+ llapa Canaán runakunaq jallp’anman. Riychis Líbano* wichaykunaman+ hasta Éufrates jatun mayukama.+ 8 Chay jallp’atan qankunaman qosaykichis; riychis jinaspa chay jallp’ata jap’ikampuychis. Chaytan noqa Jehová Diosqa ñaupa taytaykichis Abrahanman, Isaacman,+ Jacobman,+ miraynin runakunamanwan prometerqani,+ nispa.
9 ”Chay kutipin qankunata nirqaykichis: Manan noqallaqa qankunata pusayta atiykichismanchu.+ 10 Jehová Diospa munayninpin qankunaqa askhallaña kashankichis, janaq pachapi ch’askakuna jinaraqmi kashankichis.+ 11 Ñaupa taytaykichiskunaq Diosnin Jehová Dios astawanraq qankunata askhayachichun,+ waranqa kutitawanraq mirachichun, prometesqanman jinataq qankunaman bendicionninta churamuchun.+ 12 Ichaqa, ¿imaynatan noqalla qankunata pusayta atiykichisman? ¿Imaynatan noqalla quejakuyniykichista allichayta atiyman?+ 13 Chayrayku, sapanka ayllumanta ajllaychis yachayniyoq runakunata, allin yuyayniyoq runakunata, kamachiyta yachaq runakunata.+ Paykunatan churasaq qankunata umallinasuykichispaq, nispa. 14 Jinan qankunaqa niwarqankichis: Kay niwasqaykikuqa allinmi, nispa. 15 Jinan noqaqa sapanka ayllumanta ajllarqani yachayniyoq umallikunata, kamachiyta yachaq umallikunata. Paykunatan churarqani waranqa runata umallinanpaq, pachajta umallinanpaq, pisqa chunkata umallinanpaq, chunkata umallinanpaq. Churallarqanitaqmi juj umallikunatapas.+
16 ”Chay kutipin noqaqa chay juezkunata nirqani: Llaqtamasiykichis runakuna ima quejatapas apamuqtinqa, chanintan juzgankichis.+ Chanillantan juzgankichis llaqtamasipuraña, waj llaqtayoqwanña quejapi kanqaku chaypas.+ 17 Juiciopiqa aman pimanpas sayapakunkichischu.+ Igualtan juzgankichis jatuntapas juch’uytapas.+ Aman pitapas manchakunkichischu,+ ima juicio apasqaykichispas Diospan.+ Imapas nishu sasa qankunapaq kanqa chayqa, noqamanmi chaytaqa apamuwankichis, noqan chay quejata uyarisaq,+ nispa. 18 Chay kutipin noqaqa nillarqaykichistaq llapa imachus ruwanaykichista.
19 ”Chaymantataq Jehová Diosninchispa kamachiwasqanchisman jina Horeb orqomanta lloqsimurqanchis, jinaspa amorreo runakunaq jallp’an orqo-orqoman jamurqanchis+ mana tukurikuq manchakuy ch’inneqninta.+ Chhaynapin Cadés-Barneaman chayamurqanchis.+ 20 Chaypin noqaqa nirqaykichis: Amorreo runakunaq jallp’an orqo-orqopiñan kashanchis, ñan Jehová Diospa qowananchis jallp’apiña kashanchis. 21 Jehová Diosmi qankunaman kay jallp’ata qoshasunkichis. Riychis, ñaupa taytaykichiskunaq Diosnin Jehová Diospa nisqanman jina jap’ikampuychis chay jallp’ata.+ Aman imatapas manchakunkichischu, aman khatatatankichischu,* nispa.
22 ”Qankunataq ichaqa llapaykichis jamuspa niwarqankichis: Wakin qharikunata ñaupanchista kachasunchis chay jallp’ata qhawamunankupaq, paykunan kutimuspa willawasunchis mayninta rinanchista imaynachus chay llaqtakuna chaytawan,+ nispa. 23 Chay niwasqaykichisqa allinmi noqapaq karqan, chaymi chunka iskayniyoq qharikunata ajllarqani, sapanka ayllumantan juj karqan.+ 24 Jinan paykunaqa orqo-orqoman rirqanku,+ jinaspa Escol wayq’oman chayaspa llapa chay jallp’ata qhawamusqaku. 25 Apamusqakun jallp’aq rurunkunatapas. Kutimuspan paykunaqa nirqanku: Jehová Dios qowasunchis chay jallp’aqa ancha allin jallp’an kasqa,+ nispa. 26 Qankunan ichaqa mana riyta munarqankichischu, aswanmi Jehová Diospa kamachikusqan contra sayarirqankichis.+ 27 Llapaykichismi karpaykichis ukhupi rimapakusharqankichis, nisharqankichismi: Jehová Diosqa cheqnikuwanchischá, chaychá Egiptomanta orqomuwarqanchis amorreo runakunaman qaraykuwananchispaq, ch’usaqyachisqa kananchispaq. 28 ¡Ima jallp’amanraqchá kunan chayasunchis! Wayqenchiskunapas manchakuytaraqtaq willakushanku chayri.*+ Chay llaqtakunapi tiyaq runakunaqa sinchi jatunkaraysi kanku, kallpasapakunataqsi kankupas, llaqtankunapas sinchi jatunsi, allin jatuchachaq perqakunayoqsi kashan.+ Chaypis Anac runakunapas tiyashanku.+ Chhaynatamá nishanku riki, nispa.
29 ”Jinan noqaqa nirqaykichis: Ama imatapas manchakuychischu, amataq chay runakuna jawaqa khatatataychischu.+ 30 Jehová Diosniykichisqa ñaupaykichistan rinqa, paymi qankunamanta sayarispa maqanakunqa,+ imaynan Egiptopipas ñaupaykichispi ruwarqan jinata.+ 31 Ch’inneqninta purimushaqtiykichispas sumaqtamá riki Jehová Diosniykichisqa pusamushasunkichis. Imaynan juj taytapas marq’ayninpi munayta wawanta apan chhaynatamá riki kaykama chayachimushasunkichis, nispa. 32 Chaywanpas qankunaqa manan Jehová Diosniykichispi confiarqankichischu.+ 33 Payña ñaupaykichista maypichus karpakunaykichispaq maskhaspa riq chaypas, manan paypiqa confiarqankichischu. Paymi tutapi ninawan k’anchaq kasunkichis, p’unchaypitaq phuyupi ñaupaykichista riq maynintachus purinaykichista rikuchispa.+
34 ”Jehová Diosqa uyarisharqanmi llapa imachus rimasqaykichista, chaywanmi sinchita phiñakurqan, jinaspa jurarqan:+ 35 Manan kay mana kasukuq millay runakunaqa mayqenninkupas ñaupa taytankuman prometesqay jallp’amanqa jaykunqakuchu,+ 36 Jefunepa churin Calebllan chaymanqa jaykunqa. Payqa rikunqan chay jallp’ata, maykunatachus chakin sarurqan chaytan payman churinkunamanwan qopusaq. Noqa Jehová Diosta tukuy sonqo kasukuwasqanraykun chayta qopusaq,+ nispa. 37 Qankunaq causaykichispin Jehová Diosqa noqa contrapas sinchita phiñakurqan, jinaspa niwarqan: Qanpas manan jaykunkichu chay jallp’amanqa.+ 38 Yanapaqniyki*+ Nunpa churin Josuellan jaykunqa.+ Payta allinta kallpachay,*+ paymi Israel runakunata chay jallp’aman pusaykunqa, nispa. 39 Diosqa nillarqantaqmi: Wawaykuqa enemigoykuq makinmanchá chayanqa,+ nisqaykichis wawakunan chay jallp’amanqa jaykunqaku, paykunaqa allin kaqtapas mana allin kaqtapas manan reparayta yachankuraqchu, paykunamanmi chay jallp’ataqa qopusaq, paykunan dueño kapunqaku.+ 40 Kunanqa kutiriychis, jinaspa Puka lamar-qochaman riq ñanninta ch’in ladoman riychis,+ nispa.
41 ”Chayta uyarispan qankunaqa nirqankichis: Jehová Dios contran juchallikuyku. ¡Kunanpacha risaqku jinaspa chay runakunawan maqanakamusaqku! ¡Jehová Diosninchispa kamachiwasqanchisman jina!, nispa. Chhaynatan qankunaqa armaykichiskunata alistarqankichis orqo wichayman riy fácil kananpaq piensaspa.+ 42 Jehová Diosmi ichaqa niwarqan: Ama richunkuchu, manan noqaqa paykunata yanapasaqchu.+ Seqanqaku chayqa enemigonkunan atipamunqaku, nispa. 43 Qankunan ichaqa mana uyariwarqankichischu. Aswanmi Jehová Diospa kamachisqan contra jatarirqankichis, jinaspa munayniykichisman jina orqo wichayman rirqankichis. 44 Jinan chay orqopi tiyaq amorreo runakuna qankunawan maqanakuq lloqsimurqanku, jinaspa abejakuna jinaraq Seír orqopi qatikacharqasunkichis, Ormakamaraqmi chayachirqasunkichis. 45 Qankunataq kutimuspa Jehová Diospa ñaupanpi waqaykurqankichis, Jehová Diosmi ichaqa mana kasurqasunkichischu ni uyarirqasunkichispaschu. 46 Chayraykun qankunaqa Cadespi unayta qhepakurqankichis.
2 ”Chaymantataq noqanchisqa Jehová Diospa kamachisqanman jina Puka lamar-qochaman riq ñanninta ch’inneq ladoman kutirqanchis.+ Unayña Seír orqo-orqopi muyushaqtinchismi 2 Jehová Diosqa niwarqan: 3 Unayñan kay orqo-orqopi purishankichis, kunanqa wichay ladoman riychis. 4 Llapa runakunata niy, Diosmi nin: Wayqeykichiskunaq jallp’an linderontan* pasankichis, Esaupa miraynin runakunaq linderontan pasankichis,+ paykunaqa Seirpin tiyashanku.+ Paykunaqa sinchitan qankunata manchakusunkichis,+ chhaynaqa cuidakunkichismi. 5 Aman paykunawanqa maqanakunkichischu. Manan paykunaq jallp’ankutaqa qosaykichischu, manan chaki saruy sayayllatapas chay jallp’ataqa qosaykichischu. Chay Seír orqo-orqotaqa Esaumanmi qopuni.+ 6 Imankutaña mijunkichis chaypas pagaspan mijunkichis, ununkutapas pagaspan ujankichis.+ 7 Yachasqaykichis jina, noqa Jehová Diosniykichisqa tukuy imapin bendicionta churamushaykichis. Kay mana tukurikuq ch’inneqninta purisqaykichispipas makillan cuidashaykichis. Kay tawa chunka watantinmi noqa Jehová Diosniykichisqa qankunawan purishani, mana imata faltachispan pusashaykichis,+ nispa. 8 Jinan noqanchisqa wayqenchiskunaq jallp’anpa cantollanta pasamurqanchis, Seirpi tiyaq Esaupa miraynin runakunaq jallp’an cantollanta.+ Manan asuykurqanchischu Arabá ñanmanqa ni Elaj ñanmanpas ni Ezión-Guéber ñanmanpas.+
”Purisqanchisman jinataq Moab ch’inneqmanñataq muyuykamurqanchis.+ 9 Chaypin Jehová Diosqa niwarqan: Aman Moab runakunawanqa maqanakunkichischu, manan paykunaq jallp’ankutaqa qosaykichischu. Chay Ar jallp’ataqa Lotpa churinkunamanmi qopuni,+ nispa. 10 (Chaypin tiyarqanku emin runakuna,+ chay runakunaqa askhan karqanku, kallpasapakunan karqanku, Anac runakuna jinataqmi jatunkaray runakuna karqankupas. 11 Refaín runakunapas+ Anac runakuna jinan rikusqa karqanku.+ Paykunatan Moab runakunaqa emin runakuna nispa niqku. 12 Seír orqo-orqopiqa horeo runakunan tiyarqanku,+ paykunatan Esaupa miraynin runakunaqa chinkachirqanku, jinaspa llapa jallp’ankuta jap’ikapurqanku.+ Israel runakunapas chhaynatan ruwanqaku Jehová Diospa qosqan jallp’awanqa, chaytan paykunaqa jap’ikapunqaku). 13 Diosqa niwallarqantaqmi: Riychis jinaspa Zerej wayq’ota chimpaychis, nispa. Jinan noqanchisqa Zerej wayq’ota chimpamurqanchis.+ 14 Cadés-Barneamanta puririmusqanchismanta Zerej wayq’ota chimpamusqanchiskamaqa kinsa chunka pusaqniyoq watan karqan. Chay watakunapin ejercitopaq churasqa runakunaqa Jehová Diospa nisqanman jina wañupurqanku.+ 15 Llapanku chinkapunankukaman Jehová Diospa makinqa paykuna contra kasharqan.+
16 ”Ejercitopaq churasqa llapa runakuna wañupuqtin jinan+ 17 Jehová Diosqa niwallarqantaq: 18 Kunanmi Moab runakunaq jallp’anta, Ar jallp’anta pasankichis. 19 Anmón runakunaq jallp’an qayllaman chayaspaqa aman chay runakunataqa imanankichispaschu, aman paykunawanqa maqanakunkichischu. Manan paykunaq jallp’antaqa qosaykichischu, chay jallp’ataqa Lotpa miraynin runakunamanmi qopuni,+ nispa. 20 (Chay jallp’akunapas refaín runakunaq jallp’an nisqan kallarqantaq.+ Chaypin refaín runakunaqa tiyarqanku, paykunatan Anmón runakunaqa niqku zanzumin runakuna nispa. 21 Chay runakunaqa askhan karqanku, kallpasapakunan karqanku, Anac runakuna jinataqmi jatunkaray runakuna karqanku.+ Ichaqa Jehová Diosmi Anmón runakunaq ñaupanpi paykunataqa atiparqan, jinan Anmón runakunaqa paykunata qarqospa llaqtankuta jap’ikapurqanku. 22 Chhaynatan Esaupa miraynin runakunapaqpas ruwallarqantaq, horeo runakunatan Diosqa atiparqan,+ chhaynapin Esaupa miraynin runakunaqa chay jallp’ata jap’ikapurqanku. Chay Seír jallp’apin paykunaqa kunan p’unchaykama tiyashanku.+ 23 Gaza qaylla llaqtakunapiqa avin runakunan tiyarqanku,+ chay runakunatan Caftormanta* lloqsimuq Caftor runakunaqa chinkachirqanku+ jinaspa chaypi tiyapurqanku).
24 ”Diosqa niwallarqantaqmi: Alistakuychis jinaspa Arnón wayq’ota chimpaychis.+ Qankunamanmi entregaykichis amorreo runakunaq reynin Esbón llaqta rey Sehonta.+ Paykunawan maqanakamuychis jinaspa qechumuychis jallp’ankuta. 25 Kunan p’unchaymantapachan kay pachapi tiyaq llapa runakunata mancharichisaq, qankunamanta uyarispan paykunaqa sinchi q’aqchasqa* kanqaku. Qankuna jawan paykunaqa mana imanakuyta atinqakuchu, manchakuymantan khatatatanqakuraq,*+ nispa.
26 ”Jinan noqaqa Quedemoj ch’inneqmantapacha+ Esbón llaqta rey Sehonman willaqkunata kacharqani, sumaq simillapin paytaqa nichimurqani:+ 27 Jallp’aykita pasarichiway. Ñannintakamallan risaqku, manan pañamanpas ni lloq’emanpas jaykusaqkuchu.+ 28 Mijunatapas unutapas qolqewanmi rantikusaykiku. Jallp’ayki pasaruyllatan munashayku. 29 Imaynan Seirpi tiyaq Esaupa miraynin runakunapas, Arpi tiyaq Moab runakunapas yanapawarqanku chhaynata qankunapas yanapariwayku. Jehová Diosniykuq qowananku jallp’aman jaykunaykupaq Jordán mayuta chimpanaykukamalla pasarichiwayku, nispa. 30 Esbón rey Sehonmi ichaqa mana munarqanchu pasananchista. Jehová Diosmi paypa sonqonta rumiyachirqan,+ chhaynapi makinchisman entregawananchispaq. Chay pasasqantan qankunaqa rikushankichis.+
31 ”Chaymantataq Jehová Diosqa niwarqan: Sehontapas jallp’ankunatapas ñan qopuykichisña, riychis chay jallp’ata jap’ikampuychis,+ nispa. 32 Rey Sehonqa llapa soldadokunantinmi Jazpi noqanchiswan maqanakuq lloqsimurqan.+ 33 Diosninchis Jehová Diostaq makinchisman payta entregawarqanchis, jinan noqanchisqa paytapas churinkunatapas llapa soldadonkunatapas atiparqanchis. 34 Chay kutipin noqanchisqa llapa llaqtankunata thunirqanchis; llapa runakunatan warmikunantinta wawakunantinta wañuchirqanchis. Manan jujpas kausashaqqa qheparqanchu.+ 35 Jaykusqanchis llaqtakunapi uywakunata cosaskunatawanmi ichaqa apakampurqanchis. 36 Noqanchisqa Arnón wayq’o patapi Aroer llaqtamanta+ Galaad wichaykaman llapanta jap’ikapurqanchis. Arnón wayq’opi llaqtapas noqanchispan kapurqan. Llapantan Jehová Diosqa noqanchisman entregapuwarqanchis.+ 37 Ichaqa, manan Jehová Diospa prohibisqan ima llaqtamanpas asuykurqanchischu. Manan Anmón runakunaq jallp’anman,+ Jaboc wayq’o tukuymanpas+ ni orqo-orqopi llaqtakunamanpas asuykurqanchischu.
3 ”Chaymantan noqanchisqa kutirimuspa Basanman riq ñanninta rirqanchis. Jinan Basán llaqta rey Ogqa llapa soldadokunantin Edréi llaqtaman lloqsimurqan noqanchiswan maqanakuq.+ 2 Chay kutipin Jehová Diosqa niwarqan: Ama manchakuychu, makiykimanmi entregasayki chay reytapas, soldadonkunatapas, jallp’antapas. Imaynan Esbón llaqtapi tiyaq amorreo runakunaq reynin Sehonta ruwarqanki chhaynatan paykunatapas ruwallankitaq, nispa. 3 Chhaynatan Jehová Diosninchisqa Basán rey Ogtapas llapa soldadokunantinta noqanchisman entregawarqanchis. Llapantan paykunatapas wañuchipurqanchis, manan jujtapas kausashaqtaqa saqemurqanchischu. 4 Llaqtankutapas llapantan qechumurqanchis, manan jujtapas jinallataqa saqemurqanchischu. Llapanpiqa soqta chunka llaqtakunan karqan, chay llaqtakunaqa Argofpin kasharqan, chayqa Ogpa kamachisqan Basán jallp’apin kasharqan.+ 5 Chay llaqtakunaqa llapanmi jatun perqakunawan allin muyuchisqa karqan, punkunkunapas trancanakunawan trancasqa karqan. Campokunapipas askhapunin llaqtachakunaqa karqan. 6 Chaywanpas llapantan chay llaqtakunataqa chinkachirqanchis,+ imaynan Esbón rey Sehontapas ruwarqanchis chhaynatan chaypipas ruwamurqanchis. Llapantan chaypi tiyaq runakunatapas warmikunantinta wawakunantinta chinkachimurqanchis.+ 7 Uywankunata cosasninkunatawanmi ichaqa jap’ikampurqanchis.
8 ”Chay kutipin amorreo runakunaq iskaynin reyninkuq jallp’ankunata jap’ikapurqanchis.+ Llapantan Jordán mayu qaylla jallp’akunata Arnón wayq’omanta Hermón orqokama jap’ikapurqanchis.+ 9 (Chay orqotan Sidón runakunaqa niqku Sirión nispa, amorreo runakunataq niqku Senir nispa). 10 Llapantan jap’ikapurqanchis pata pampapi llaqtakunata, Galaad pampakunata, Basán wichaykunata, Salecá llaqtata, Edréi llaqtata+ ima. Basán rey Ogpa kamachisqan llaqtakunaqa llapanmi noqanchispa kapurqan. 11 Basán rey Ogqa refaín runakunamanta último kaqmi karqan. Payta p’ampanapaq cajonpas fierromanta ruwasqan karqan, largonmanmi karqan tawa metro,* anchonmantaq karqan yaqa iskay metro.* Chay cajonqa Anmón runakunaq llaqtanpin kunankamapas kashan. 12 Chay kutipin chay jallp’akunata llapanta jap’ikapurqanchis. Arnón wayq’o patapi Aroer llaqtamanta+ kuskan Galaad orqo-orqokama, chaypi llaqtakunatan qopurqani Rubén ayllu runakunaman Gad ayllu runakunamanwan.+ 13 Wakin Galaad wichayta, rey Ogpa kamachisqan Basán wichaykunata imataq llapanta qorqani kuskan Manasés aylluman.+ Basanpi Argof ladokunataqa refaín runakunaq jallp’an nispan niqku.
14 ”Manasespa churin Jairmi+ Argof ladopi jallp’akunataqa jap’ikapurqan,+ Guesur runakunaq linderonkama,* Macaj runakunaq linderonkama.+ Basanpi chay jap’ikapusqan ayllukunatan payqa sutinwan suticharqan Avoj-Jaír*+ nispa, kunankaman chay sutiyoq kashan. 15 Galaadtataq Makirman qopurqani.+ 16 Rubén ayllu runakunaman Gad ayllu runakunaman+ imataq Galaadmanta Arnón wayq’okama qopurqani, paykunaq linderonqa wayq’o chaupimantan kashan. Chay linderon rishan Jaboc wayq’okama, chay wayq’omantapachan kashallantaq Anmón runakunaq linderonpas. 17 Paykunaq linderonkun kashallantaq Arabá ladoman, chay linderon jaykumushan Jordán mayu patantakama Kinéret qochamanta Arabá qochakama, Kachi qochakama.* Chay linderon Pisgá orqoq uranta muyuykamushan inti lloqsimuy ladoman.+
18 ”Chaymantan noqaqa paykunata nirqani: Diosniykichis Jehová Diosmi kay jallp’ata qopushasunkichis qankuna chayta jap’ikapunaykichispaq. Llapa mana manchakuq qharikunan armaykichista alistakuspa wayqeykichiskunaq ñaupanta Canaán jallp’aman chimpankichis.+ 19 Warmiykichiskuna, wawaykichiskuna, uywaykichiskuna imallan kay qosqay llaqtakunapiqa qhepakunqaku. (Noqaqa yachanin askha uywakunayoq kasqaykichista). 20 Jehová Diosniykichis wayqeykichiskunatapas qankunata jina thajpi tiyachinankama, Jehová Diosniykichis Jordán mayu chimpapi jallp’ata paykunaman qonankaman qankunaqa riysinkichis. Chaymantan ichaqa sapankaykichis kutimpunkichis maypichus jallp’ata qorqaykichis chayman,+ nispa.
21 ”Chay kutipin noqaqa Josueta+ nirqani: Rikunkin Diosninchis Jehová Dios imatachus kay iskaynin reykunata ruwasqantaqa ¿riki? Chhaynatan Jehová Diosqa ruwallanqataq maytachus rishanki chaypi reykunatapas.+ 22 Aman chay runakunataqa manchakunkichischu, Diosniykichis Jehová Diosmi qankunamanta maqanakunqa,+ nispa.
23 ”Chay kutipin noqaqa Jehová Diosta rogakurqani: 24 Tukuy munayniyoq Señorníy Jehová, jatun kasqaykita atiyniykitawanmi*+ kay kamachiykiman rikuchiyta qallarishawanki. ¿Ima diosmi qan jina khayna jatun ruwaykunata ruwanman? Manan pipas qan jinaqa kanchu janaq pachapipas ni kay pachapipas.+ 25 Ama jinachu kay, chimpachiway Jordán mayu chimpaman, chay sumaq jallp’ata, chay munay orqo-orqokunata, Líbano ladokunatawan rikumunaypaq,+ nispa. 26 Jehová Diosmi ichaqa qankunaq causaykichispi phiñasqalla noqawan kashasqa,+ manan payqa uyariwarqanpaschu. Chay kutipin Jehová Diosqa niwarqan: ¡Amaña astawan rimapayawaychu! Aman jayk’aqpas chaymantaqa rimankiñachu. 27 Pisgá orqo pataman wichay,+ jinaspa chaymanta qhawariy inti jaykuy ladota, wichay ladota, uray ladota, inti lloqsimuy ladotawan. Jordán mayutaqa manan chimpankichu, aswanmi chay jallp’ataqa qhawarillanki.+ 28 Josueta+ churay umalli kananpaq, allinta kallpachay payta. Paymi Israel runakunaq ñaupanta Jordán mayuta chimpanqa,+ paymi Israel runakunata pusanqa kunan rikumunki chay jallp’aman, chaypin paykunaqa tiyapunqaku, nispa. 29 Tukuy chaykunan pasarqan Bej-Peorpa+ chimpan wayq’opi tiyashaqtinchis.
4 ”Kunanqa Israel runakuna, uyariychis qankunaman willasqay kamachikuy simikunata, leykunatapas, chaykunatan kasukunkichis, chhaynapin kausashallankichis,+ chhaynapin ñaupa taytaykichiskunaq Diosnin Jehová Diospa qonan jallp’amanpas jaykunkichis, chaytan jap’ikapunkichis. 2 Aman chay kamachikuykunamanqa imatapas yapankichischu, amataqmi chaymantaqa imatapas orqonkichischu.+ Aswanpas willasqayman jinan Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunataqa junt’ankichis.
3 ”Qankunaqa rikurqankichismi Peorpi Baalman riq runakunata imatachus Jehová Dios ruwarqan chaytaqa+ ¿riki? Paykunataqa llapankutan Jehová Diosniykichisqa qankuna ukhumanta chinkachirqan. 4 Jehová Diosman k’askakuqkunan ichaqa llapaykichis kaypi kausashaqlla kashankichis. 5 Noqaqa Jehová Diosniypa kamachiwasqanman jinan willarqaykichis paypa kamachikuyninkunataqa leyninkunatapas.+ Chaykunaman jinan kausankichis maypichus tiyankichis chay jallp’apiqa. 6 Chay kamachikuykunataqa llapantan allintapuni junt’ankichis.+ Chhaynapin chay kamachikuykunamanta uyariq waj llaqta runakunaqa yachanqaku qankunaqa yachayniyoq kasqaykichista,+ allin yuyayniyoq kasqaykichistapas.+ Ninqakutaq: Kay nación runakunaqa yachayniyoqmá, allin yuyayniyoqmá kasqaku,+ nispa. 7 Yachasqaykichis jina, ¿mayqen jatun naciontaq diosninkuna qayllallanpi kashan imaynan Jehová Diosninchisqa qayllallanchispi kashan jinata? Diosninchisqa sapa wajakuqtinchismi qayllaykamuwanchis.+ 8 ¿Mayqen jatun naciontaq kanman kamachikuyninkunapas, chaninchayninkunapas, kunan p’unchay willasqay llapan kay leykuna jina?+
9 ”Allintan qankuna kikiykichista qhawarikunkichis, paqtataq qonqawaqchis llapa imachus rikusqaykichista, paqtataq chaykuna sonqoykichismanta lloqsinman. Aman chaykunataqa wañunaykichis p’unchaykamapas qonqankichischu. Llapantan chaykunataqa willankichis wawaykichiskunamanpas nietoykichiskunamanpas.+ 10 Horeb orqopi Jehová Diosniykichispa ñaupanpi kashaqtiykichismi Jehová Diosqa niwarqan: Llaqtantin runakunata juñumuway simiyta uyariwanankupaq,+ chhaynapin paykunaqa wañunanku p’unchaykama manchakuwanqaku,+ llapa imachus nisqaytan wawankunamanpas yachachinqaku,+ nispa.
11 ”Jinan qankunaqa chay orqoq chakinman qayllaykuspa chaypi sayaykurqankichis, chay orqomantan nina lloqsimusharqan, janaq pachamanraqmi chay ninaqa chayasharqan. Laqhayaqmi* kasharqan, phuyukunapas junt’an kasharqan, yana phuyun junt’a kasharqan.+ 12 Chay nina ukhumantan Jehová Diosqa rimamurqan.+ Paypa kunkanqa uyarikusharqanmi ichaqa manan imapas rikukurqanchu;+ rimayllan uyarikusharqan.+ 13 Chaypin payqa rimanakuyninta willarqasunkichis.+ Chunka kamachikuykunatan+ qorqasunkichis kasukunaykichispaq. Chaytan payqa iskay p’alta rumikunapi qelqarqan.+ 14 Chay kutipin Jehová Diosqa niwarqan kamachikuyninkunata leyninkunatapas qankunaman willanaypaq. Chaykunaman jinan qankunaqa kausankichis jap’ikunaykichis jallp’aman jaykuspaqa.
15 ”Horeb orqopi nina ukhumanta Jehová Dios rimamushaqtinqa manan imatapas rikurqankichischu. Aswanpas kunkallantan uyarirqankichis ¿riki? Chhaynataq karqan chayqa, allintan qankuna kikiykichista cuidakunkichis, 16 chaytaq ima thupasqa idolotapas ima rijch’aytapas ruwakuwaqchis. Amapunin imatapas ruwakunkichischu qhariman rijch’akuqtapas ni warmiman rijch’akuqtapas.+ 17 Amataqmi ruwakunkichischu kay pachapi animalkunaman rijch’akuqtapas, phalaq animalkunaman rijch’akuqtapas,+ 18 pampan suchuq animalkunaman rijch’akuqtapas, ni unu ukhupi challwakunaman rijch’akuqtapas.+ 19 Janaq pachata qhawarispachus chaypi imaymanata rikunkichis chayqa, intitachus, killatachus, ch’askakunatachus rikunkichis chayqa, aman chaykuna serviymanqa aysachikunkichischu, aman chaykunamanqa k’umuykunkichischu.+ Jehová Diosmi chaykunataqa kamarqan kay pacha runakunapaq. 20 Jehová Diosmi qankunataqa orqomurqasunkichis, paymi fierro unuyachina hornomanta orqomurqasunkichis, arí, Egiptomantan orqomurqasunkichis paypa llaqtan kanaykichispaq.+ Kunanqa ñan llaqtanña kankichis.
21 ”Jehová Diosqa qankunaq causaykichispin noqawan phiñakurqan,+ chaymi payqa jurarqan ama Jordán mayuta chimpanaypaq, ama Jehová Diosniykichispa qonasuykichis munay jallp’amanpas jaykunaypaq.+ 22 Noqaqa kayllapin wañupusaq, manan chimpasaqchu Jordán mayutaqa.+ Qankunan ichaqa chay mayuta chimpaspa llapa chay jallp’akunata jap’ikampunkichis. 23 Amapunin Jehová Dios qankunawan rimanakusqantaqa qonqankichischu.+ Aman Jehová Diospa prohibisqan ima thupasqa idolotapas ruwakunkichischu.+ 24 Jehová Diosniykichisqa lliuta ruphaq nina jinan,+ payllata adoranatan munan.+
25 ”Chay jallp’api unaytaña kausashaspachus, wawakunayoq nietokunayoq kaspachus mana allin ruwayman jaykunkichis, thupasqa imaymana rijch’ayniyoq idolokunatachus+ ruwakunkichis, chhaynapitaq Jehová Diosniykichispa ñaupanpi mana allinta ruwankichis, phiñachinkichis ima chayqa,+ 26 kunanmi kay pachata janaq pachatawan kay nisqaymanta testigo kanankupaq churani: Manaraq imapin chinkachisqa kankichis. Manan unaychu kankichis maymanchus rishankichis chay Jordán mayu chimpapiqa, llapaykichismi chinkachisqa kankichis.+ 27 Jehová Diosmi lliu llaqtakunaman ch’eqerichisunkichis.+ May nacionkunamanchus Jehová Dios apachirqasunkichis chay nacionkunapiqa wakinnillaykichismi kausankichis.+ 28 Chay llaqtakunapin qankunaqa runaq ruwasqan dioskunata servinkichis. K’aspimanta ruwasqa, rumimanta ruwasqa+ mana uyariq, mana rikuq, mana mijuq, mana muskhiq idolokunatan servinkichis.
29 ”Chay llaqtapichus Diosniykichis Jehová Diosta maskhankichis chayqa tarinkichismi.+ Ichaqa tukuy sonqowan tukuy almawanmi* maskhanaykichis.+ 30 Jamuq tiempopin imaymana sasachakuykunapi tarikuspa, llapa kay willasqaykuna pasaqtin Jehová Diosniykichisman kutimunkichis, jinan yachankichis paypa simin uyarikuyta.+ 31 Jehová Diosniykichisqa khuyapayakuq Diosmi.+ Payqa manan saqerparisunkichischu, manan ch’usaqyachisunkichischu, manan qonqanqachu ñaupa taytaykichiskunawan juraspa rimanakusqantapas.+
32 ”Ñaupa tiempokunamanta tapupakuychis, manaraq kay pachapi nacesqaykichis tiempokunata t’aqwiriychis, Dios runakunata kay pachapi kamasqan tiempokunata t’aqwiychis, llapa kay pachapi maskhaychis. ¿Jayk’aqllapas karqanchu kay rikusqaykichis jina jatun ruwaykuna? ¿Jayk’aqllapas chayta uyarikurqanchu?+ 33 ¿Jayk’aqllapas juj llaqta qankuna jina Diospa kunkanta nina ukhumanta uyarirqanchu? Qankunaqa uyarirqankichismi chaywanpas kausashallankichismi.+ 34 ¿Jayk’aqllapas Dios juj llaqtata juj nación ukhumanta orqomurqanchu? ¿Ima llaqtatan señalkunawan, milagrokunawan,+ guerrawan,+ atiywan,+ kallpawan, manchakuy ruwaykunawan ima+ juj nacionmanta orqomurqan? Qankunallapaqmi Jehová Diosqa chayta ruwarqan Egipto llaqtapi. 35 Qankunallan chaykunataqa rikurqankichis, chhaynapi Jehová Dioslla cheqaq Dios kasqanta yachanaykichispaq.+ Manan paymantaqa juj Diosqa kanchu.+ 36 Payqa janaq pachamantapachan rimapayamurqasunkichis, chaymantapachan anyamurqasunkichis, kay pachapitaq jatun ninanta rikuchirqasunkichis, chay nina ukhumantan rimamurqan.+
37 ”Payqa munakurqanmi ñaupa taytaykichiskunata, chaymi miraynin runakunata ajllakurqan,+ paymi Egiptomantaqa atiyninwan orqomurqasunkichis, qankunawanmi payqa kasharqan. 38 Chaymantapas Diosqa chinkachinñan qankunamanta aswan jatun nacionkunata, kallpasapa nacionkunata, paykunaq jallp’ankutataq qankunaman qoshasunkichis.+ 39 Kunan kayta allinta yachay, sonqoykipi chayta allinta waqaychay: Jehová Diosllan cheqaq Diosqa. Manan jujqa kanchu+ janaq pachapipas ni kay pachapipas.+ 40 Kay willasqay kamachikuyninkunata leyninkunatawanmi kasukunkichis, chhaynapin qankunapas wawaykichiskunapas allillan kankichis, Jehová Diosniykichispa qonasuykichis jallp’apipas unayta kausankichis”,+ nispa.
41 Chay tiempopin Moisesqa Jordán mayuq inti lloqsimuy ladonpi kinsa llaqtakunata ajllarqan.+ 42 Chay llaqtakunan karqan mana cheqnikushaspa runamasinta qonqay wañuchiq runa+ pakakunanpaq; chaymanmi payqa ayqekunan karqan mana wañuchisqa kananpaq.+ 43 Jujninmi karqan ch’inneq pata pampapi Bézer llaqta,+ chaymi karqan Rubén ayllu runakunapaq; juj kaqtaq karqan Galaadpi Ramoj llaqta,+ chaymi karqan Gad ayllu runakunapaq; juj kaqtaq karqan Basanpi Golán llaqta,+ chaymi karqan Manasés ayllu runakunapaq.+
44 Moisesmi kay kamachikuy simikunata+ qorqan Israel runakunaman. 45 Kay yuyarichiykunata,* kamachikuykunata leykunatawanmi Moisesqa qorqan Israel runakunaman Egiptomanta lloqsimusqanku qhepaman.+ 46 Chaykunatan qorqan Jordán mayu qayllapi Bej-Peorpa chimpan wayq’opi.+ Chayqa kasharqan Esbonpi+ tiyaq amorreo runakunaq reynin Sehonpa kamachisqan jallp’apin. Chay reytan Moiseswan Israel runakunapiwanqa atiparqanku Egiptomanta lloqsimusqanku qhepaman,+ 47 jinaspan llapa jallp’anta jap’ikapurqanku. Jap’ikapurqankun Basanpi rey Ogpa+ jallp’antapas. Chay iskaynin reykunaqa Jordán mayuq inti lloqsimuy ladonpin kamachikurqanku. 48 Jallp’ankun karqan Arnón wayq’o patapi Aroer llaqtamanta+ Siyón orqokama, chay orqotan nikullantaq Hermón orqo+ nispa. 49 Jallp’ankun kallarqantaq llapa Arabapas, chayqa Jordán mayuq inti lloqsimuy ladonpin kashan; chaymi karqan Pisgá orqoq+ uranpi Arabá qochakama.*
5 Chaymantataq Moisesqa llapa Israel runakunata juñuspa nirqan: “Israel runakuna, uyariychis kay willasqay kamachikuykunata leykunatapas. Llapantan chaykunataqa allinta yachankichis, allintan junt’ankichispas. 2 Jehová Diosninchismi Horeb orqopi noqanchiswan rimanakurqan.+ 3 Jehová Diosqa manan ñaupa taytanchiskunawanchu rimanakurqan aswanpas noqanchiswanmi, llapa kaypi kashaqkunawan. 4 Chay orqopin Jehová Diosqa nina ukhumantapacha qankunawan uya-uyapura rimarqan.+ 5 Chay kutipin noqaqa Jehová Dioswan qankunawan chaupipi kasharqani+ Jehová Diospa imachus nisqanta qankunaman willanaypaq. Ninata manchakuspan qankunaqa mana chay orqoman wichayta munarqankichischu.+ Paymi nirqan:
6 ”Noqan Jehová Diosniyki kani, noqan Egiptopi esclavo kasqaykimanta orqomurqayki.+ 7 Amapunin noqamanta waj diosniykikunaqa kanqachu.+
8 ”Aman ima idolotapas ni ima imagentapas* ruwakunkichu,+ janaq pachapi kaqman rijch’akuqtapas, kay pachapi kaqman rijch’akuqtapas, ni unu ukhupi kaqman rijch’akuqtapas. 9 Aman chaykunaman k’umuykunkichu, amallataqmi aysachikunkichu chaykuna serviymanqa.+ Noqa Jehová Diosniykiqa noqallata yupaychawanankutan munani.+ Cheqnikuwaqniy taytakunataqa castigasaqmi juchankumanta. Chay castigoqa chayanqan wawankunaman, nietonkunaman, nietonkunaq wawankunamanpas.+ 10 Munakuwaqniykunaman, kamachisqaykunata kasukuqkunamanmi ichaqa waranqa-waranqa miraykama mana tukukuq munakuyta* rikuchishallani.
11 ”Aman noqa Jehová Diosniykiq sutiytaqa yanqapaq oqarinkichu.+ Noqa Jehová Diosqa castigasaqmi pipas sutiyta yanqapaq oqariqtaqa.+
12 ”Samana p’unchayqa noqapaq t’aqasqa p’unchaymi, noqa Jehová Diosniykiq kamachisqayman jinan chay p’unchaytaqa waqaychanki.+ 13 Soqta p’unchayllan llank’anki, soqta p’unchayllan ima ruwanaykitapas ruwanki.+ 14 Qanchis kaq p’unchayqa noqa Jehová Diosniykipaq t’aqasqa p’unchaymi.+ Chay p’unchayqa aman imapipas llank’ankichu.+ Aman churiykipas, ususiykipas, qhari kamachiykipas ni warmi kamachiykipas llank’anqachu. Aman toroykipas, asnoykipas ni ima uywaykipas llank’anqachu. Amallataqmi llaqtaykipi tiyaq forastero runapas llank’anqachu.+ Qhari kamachiykipas, warmi kamachiykipas qan jinan samanqa.+ 15 Aman qonqankichu Egipto jallp’api esclavo kasqaykita, chaymanta noqa Jehová Diosniykiqa atiyniywan* kallpaywan orqomusqaytapas.+ Chayraykun noqa Jehová Diosqa kamachirqayki samana p’unchayta waqaychanaykipaq.
16 ”Tayta-mamaykitan sumaqta qhawarinki,+ noqa Jehová Diosniykiq kamachisqayman jinan chaytaqa ruwanki, chhaynapin noqa Jehová Diosniykiq qonay jallp’api unayta kausanki, allillanmi imapas kasunki.+
17 ”Aman pitapas wañuchinkichu.+
18 ”Aman jujwan pantankichu.+
19 ”Aman suwakunkichu.+
20 ”Aman runamasiykimantaqa llullakuspa testigankichu.+
21 ”Aman runamasiykiq warminta munapayankichu.+ Aman runamasiykiq wasinta, jallp’anta, qhari kamachinta, warmi kamachinta, toronta, asnonta, ni imantapas munapayankichu,+ nispa.
22 ”Chay kamachikuykunatan Jehová Diosqa kunkayoqta llapaykichisman orqopi willarqasunkichis. Chaykunatan payqa rimamurqan nina ukhumanta, manchay yana phuyu ukhumanta.+ Chaykuna nimusqanmanqa manan imatapas yaparqanchu. Chay kamachikuykunatan iskay p’alta rumikunapi qelqarqan, jinaspa noqaman qomuwarqan.+
23 ”Chay tutayaq ukhumanta Diospa kunkanta uyarispa jinan orqopi nina raurashaqtin,+ aylluykichiskunapi umallikunaqa, umalliqkunapas* noqaman jamurqanku. 24 Jinaspa niwarqanku: Ñan rikuykuña Jehová Diosninchispa lliflli kayninta jatun atiynintapas, uyariykuñan nina ukhumanta rimamusqantapas.+ Kunanmi kayta yachayku, Diosqa rimasqamá runakunawanpas, manamá runaqa Diospa kunkanta uyarispaqa wañusqachu.+ 25 Chaywanpas manchakushaykun chay nina ruphawanankumanta. Jehová Diosninchispa kunkanta uyarishallasaqku chayqa paqtapas wañuykuman. 26 Manan pipas kausanmanchu nina ukhumanta kausaq Dios rimapayamuqtinqa. 27 Chayrayku qan asuykuy Jehová Diosninchispa llapa imachus nisqanta uyariq. Qanña willawankiku Jehová Diosninchispa imachus nisqanta, noqaykutaq qanta uyarispa kasukusaqku,+ nispa.
28 ”Jehová Diosqa uyarisharqanmi qankunaq niwasqaykichista, chaymi Jehová Diosqa niwarqan: Uyarinin chay runakunaq imachus nisqankuta, allintan paykunaqa rimashanku.+ 29 ¡May allinchá kanman tukuy tiempo chhayna sonqollayoq kankuman chayqa! Maytan munayman tukuy tiempo manchakuwanankuta,+ kamachisqaykunata kasukunankutapas.+ Chayta ruwankuman chayqa tukuy tiempon allillan kankuman paykunapas wawankunapas.+ 30 Phaway paykunata nimuy: Karpaykichisman kutipuychis, nispa. 31 Qan ichaqa kayllapi noqawan qhepakunki, qanmanmi qosayki llapa kamachikuykunata leykunatapas, chaykunatan paykunaman willanki, chay kamachikuykunata kasukuspan jap’ikapunanku jallp’apiqa tiyanqaku, nispa. 32 Chhaynaqa Jehová Diosniykichispa llapa imachus kamachisqanman jinapunin imatapas ruwankichis,+ aman pañamanpas lloq’emanpas rinkichischu.+ 33 Jehová Diosniykichispa ñannillanpin tukuy yuyaywan purinkichis,+ chhaynapin jap’ikapunaykichis jallp’apiqa allillan kankichis, unaytataqmi kausankichispas.+
6 ”Kay kamachikuykunata leykunata iman Jehová Diosqa qankunaman yachachinaypaq qomuwarqan. Chay kamachikuykunaman jinan kausankichis maymanchus jaykunkichis chay jallp’apiqa. 2 Chhaynapin qankunapas wawaykichiskunapas nietoykichiskunapas tukuy tiempo Jehová Diosta manchakunkichis. Kasukunkichismi kay qosqay kamachikuykunatapas leykunatapas,+ chhaynapin unayta kausankichis.+ 3 Israel runakuna, llapan chay kamachikuykunatan makilla kasukunkichis, chhaynapin ñaupa taytaykichiskunaq Diosnin Jehová Diospa prometesqanman jina allillan imapas kasunkichis, askhataqmi kankichis maypichus lechepas mielpas askha kashan chay jallp’apiqa.
4 ”Israel runakuna, uyariychis, Jehová Diosninchisqa ch’ulla Jehová Diosllan.+ 5 Jehová Diosniykitan munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan,*+ tukuy kallpaykipiwan.+ 6 Llapa kay kamachisqaykunatan sonqoykipi waqaychanki. 7 Sapa kutillanmi chaykunata wawaykikunaman yachachinki,+ rimapayashallankipunin wasipi kaspapas, ñanpi purishaspapas, puñuykushaspapas, jatarispapas.+ 8 Makiykiman mat’iykiman iman chaykunata watakunki yuyarichinasuykipaq.+ 9 Wasiyki punku k’aspikunapi, llaqtayki punkukunapi iman chaykunata qelqanki.
10 ”Jehová Diosniykin ñaupa taytaykichis Abrahanman, Isaacman, Jacobmanwan prometesqan jallp’aman pusaykusunkichis,+ mana perqasqaykichis jatun llaqtakunaman, munay llaqtakunaman,+ 11 mana llank’asqaykichis askha mijuykunayoq wasikunaman, mana t’oqosqaykichis pozokunaman, mana plantasqaykichis uvas chajrakunaman, aceituna chajrakunamanwan. Chaykunata sajsata mijuspaykichistaq+ 12 Egiptomanta orqomuqniykichis Jehová Diosta qonqapuwaqchis,+ paqtataq esclavo kasqaykichismanta libraqniykichista qonqapuwaqchis. 13 Jehová Diosniykitan manchakunki,+ payllatan servinki,+ paypa sutinpin juranki.+ 14 Aman waj dioskunataqa servinkichischu, amapunin muyuriqniykichis llaqtakunapi runakunaq diosninkunataqa servinkichischu.+ 15 Qankuna ukhupi tiyaq Jehová Diosqa payllata servinatan munan.+ Sichus waj dioskunata servinkichis chayqa, sinchitan Jehová Diosniykichisqa qankunawan phiñakunqa,+ jinaspa kay pachamanta chinkachisunkichis.+
16 ”Aman Jehová Diostaqa pruebaman churankichischu+ imaynan Masá nisqapi churarqankichis jinataqa.+ 17 Jehová Diosniykichispa llapa imachus kamachisqankunata, yuyarichiyninkunata leyninkunatawanmi makilla kasukunkichis. 18 Jehová Diosniykichispa ñaupanpi imachus allin kaqtan ruwankichis, chhaynapin allillan imapas kasunkichis, jaykunkichismi Jehová Diosniykichispa ñaupa taytaykichiskunaman jurasqan jallp’amanpas.+ 19 Jehová Diospa prometesqanman jinan llapa enemigoykichiskunata chay jallp’amanta qarqonkichis.+
20 ”Jamuq tiempopi churiykichiskuna tapusunkichis: ¿Imaraykutaq Jehová Diosninchisri kay kamachikuykunata, leykunatapas, yuyarichiykunatapas qorqasunkichis?, nispa chayqa, 21 ninkichismi: Noqaykuqa Egiptopin faraonpa* esclavonkuna karqayku, chaymantan Jehová Diosqa atiyninwan orqomuwarqanku. 22 Rikushaqtiykun Jehová Diosqa Egiptoman chayachimurqan manchakuy jatun señalkunata, milagrokunatawan;+ faraonman wasinpi kaq runakunaman iman chaykunataqa chayachirqan.+ 23 Chaymanta orqomuspan payqa kay jallp’aman apamuwarqanku, kay jallp’atan payqa ñaupa taytanchiskunaman prometesqa.+ 24 Chhaynapin Jehová Diosqa kay kamachikuykunata qowarqanku. Jehová Diosqa payta manchakunaykupaq iman kamachiwarqanku chhaynapi allillan kananchispaq,+ kausananchispaq ima.+ Chaymi kunankama allillan kausashanchis. 25 Sichus Jehová Diosninchista kasukuspa kay kamachikuyninkunata makilla junt’asun chayqa, chaninpaq jap’isqan kasunchis,+ nispa.
7 ”Jehová Diosniykichis jap’ikapunaykichis jallp’aman pusaykuspaqa,+ jaykusqaykichisman jinan payqa ñaupaykichispi nacionkunata chinkachinqa.+ Qankunamanta aswan askha aswan kallpasapa nacionkunatan chinkachinqa, qanchis nacionkunatan chinkachinqa:+ Het runakunata, guirgaseo runakunata, amorreo runakunata,+ Canaán runakunata, perizita runakunata, heveo runakunata, Jebús runakunatawan.+ 2 Jehová Diosniykichisqa makiykichismanmi paykunata entregasunkichis, jinan qankunaqa paykunata atipankichis.+ Llapankutan paykunataqa chinkachinkichis.+ Aman paykunawanqa ima acuerdotapas ruwankichischu, aman khuyapayankichischu.+ 3 Aman ususiykichiskunata paykunaq churinkunawan casarachinkichischu, aman churiykichiskunatapas paykunaq ususinkunawan casarachinkichischu,+ chhaynapin paykunawanqa mana familiachu kankichis. 4 Sichus paykunawan casarachinkichis chayqa, wawaykichiskunatan aysanqaku waj dioskunaman, jinaspa Diosniykichista saqepunqaku.+ Chay pasanqa chayqa qankunawanmi Jehová Diosqa phiñakunqa, jinaspa manaraq imapi chinkachisunkichis.+
5 ”Chayta ruwanaykichismantaqa aswanmi paykunaq altarninkunata thuninkichis, yupaychana sayashaq ruminkunata iman ñut’unkichis;+ wit’unkichismi yupaychana sayashaq k’ullunkunatapas,*+ kanankichismi yupaychasqanku thupasqa idolokunatapas.+ 6 Qankunaqa Jehová Diosniykichispa ch’uya llaqtanmi kankichis. Kay pachapi llapa llaqtakuna ukhumantan Jehová Diosniykichisqa qankunata ajllarqasunkichis llaqtan kanaykichispaq, munakusqan llaqta kanaykichispaq.+
7 ”Jehová Diosqa manan aswan askha kasqaykichisraykuchu munakurqasunkichis ajllarqasunkichispas,+ aswanpas qankunaqa llapan llaqtakunamantapas aswan juch’uyllan karqankichis.+ 8 Jehová Diosqa ajllakurqasunkichis qankunata munakusqasuykichisraykun, ñaupa taytaykichiskunaman imachus jurasqanta junt’ananraykun.+ Chayraykun Jehová Diosqa Egiptopi esclavo kasqaykichismantapas atiyninwan orqomurqasunkichis.+ Chaypin qankunaqa Egipto rey faraonpa makinpi kasharqankichis. 9 Yachasqaykichis jina, Diosniykichis Jehová Diosqa cheqaq Diosmi, junt’aq Diosmi. Payqa waranqa-waranqa miraykunawanmi rimanakusqanta junt’an, munakuqninkunawanmi, kamachisqanta kasukuqkunawanmi rimanakusqanta junt’an. Mana tukukuq munakuynintapas* rikuchishallanmi.+ 10 Pipas cheqnikuqnintan ichaqa chinkachinqa.+ Mana imata suyaspan payqa usqhaylla castiganqa, usqhayllan chinkachinqa. 11 Chayrayku qankunaqa tukuy atisqaykichista ruwaychis kay qosqay kamachikuykunata leykunatapas kasukunaykichispaq, llapantan chaykunataqa kasukunkichis.
12 ”Kay kamachikuy simikunata uyarinkichis, kasukunkichis, junt’ankichis chayqa, ñaupa taytaykichiskunaman jurasqanman jinan Jehová Diosniykichisqa rimanakusqanta junt’anqa, mana tukukuq munakuynintapas rikuchisunkichis. 13 Payqa munakusunkin, bendicionnintapas churamusunkin, jinan askhaman tukunkichis. Askhatan wawakunata qosunkichis;+ jallp’aykichispas sumaqtan rurunqa, askhan kanqa trigoykichispas, vinoykichispas, aceiteykichispas.+ Askhan kanqa wakaykichispa uñankunapas, ovejaykichispa uñankunapas. Chhaynan kanqa ñaupa taytaykichiskunaman jurasqan jallp’apiqa.+ 14 Qankunaqa llapa llaqtakunamantapas aswan bendecisqan kankichis.+ Qankuna ukhupiqa manan mayqen qharipas ni warmipas mana wawayoqqa kanqachu. Uywaykichiskunapas llapanmi uñayoqkama kanqa.+ 15 Jehová Diosqa llapa onqoyniykichiskunatan chinkachinqa, manan Egiptopi rikusqaykichis onqoykunatapas chayachimusunkichischu.+ Aswanmi llapa chaykunataqa cheqnikuqniykichis runakunaman chayachinqa. 16 Jehová Diosniykichispa jap’ichisqasuykichis llapa llaqtakunatan ch’usaqyachinkichis.+ Aman paykunataqa khuyapayankichischu,+ aman diosninkunatapas servinkichischu,+ mana chayqa trampa jinan chaykunaqa qankunapaq kanqa.+
17 ”Jayk’aqllapas sonqoykichispi ninkichis: Kay nacionkunaqa noqanchismanta aswan askhamá kasqaku, ¿imaynatataq kay runakunatari qarqoyta atisunman?,+ nispa chayqa, 18 imatachus Jehová Diosniykichis Egipto llaqtatapas faraontapas ruwarqan chaytan yuyarinkichis.+ Aman paykunataqa manchakunkichischu.+ 19 Yuyarinkichismi imaynatachus Jehová Diosniykichisqa imaymana castigowan, señalkunawan, milagrokunawan,+ kallpanwan, atiyninwan ima Egiptomanta orqomurqasunkichis chayta.+ Chay llaqtata jinan Jehová Diosniykichisqa ruwanqa chay manchakusqaykichis llaqtakunatapas.+ 20 Jehová Diosniykichismi paykunataqa sinchita mancharichinqa; llapa qhepaqkunan wañunqa,+ qankunamanta pakakuqkunapas wañunqan. 21 Aman manchakunkichischu paykunataqa, Diosniykichis Jehová Diosqa qankunawanmi kashan.+ Payqa manchakuna jatun Diosmi.+
22 ”Jehová Diosqa pisi-pisimantan chay nacionkunata qayllaykichismanta qarqonqa.+ Aman jujllapichu paykunataqa chinkachinkichis, mana chayqa campopi salqa animalkunan qankuna contra askhayanman. 23 Diosniykichis Jehová Diosqa llapantan chay llaqtakunata makiykichisman entregasunkichis, paypa yanapayninwanmi llapanta atipankichis, manan jujpas qhepanqachu.+ 24 Chay llaqtakunapi reykunatapas entregasunkichismi,+ chhaynapin qankunaqa paykunaq sutinta kay pachamanta chinkachinkichis.+ Llapanta chinkachinaykichiskaman+ mana pipas qankuna contraqa sayariyta atinqachu.+ 25 Llapa thupasqa idolonkunatan kanapunkichis,+ aman chay idolokuna forrasqanku qoritapas qolqetapas munapayankichischu,+ aman chaykunawanqa qhepakunkichischu, chaykunaqa trampa jinan qankunapaq kanman. Chaymantapas Jehová Diosniykichisqa cheqnikunmi chaykunataqa.+ 26 Aman ima millakunapaq kaqtapas wasiykichismanqa apankichischu, mana chayqa chaykunawan kuskan chinkachisqa kankichis. Chaykunataqa cheqnikunkichismi millakunkichismi, chinkachisqan chaykunaqa kanqa.
8 ”Allintan kay qosqay kamachikuykunataqa junt’ankichis, chhaynapi kausashanallaykichispaq,+ askhata miranaykichispaq, ñaupa taytaykichiskunaman Jehová Diospa prometesqan jallp’ata+ jap’ikapunaykichispaqwan. 2 Yuyariychis, Jehová Diosniykichismi tawa chunka wata mana tukurikuq ch’inneqninta pusamurqasunkichis+ k’umuykukuq kayta yachachinasuykichispaq, pruebaman churanasuykichispaq,+ imachus sonqoykichispi kashan chayta yachananpaq,+ kasukunkichischus kamachikuyninkunata icha manachus chayta yachananpaqwan. 3 Chayraykun k’umuykukuq kayta yachachirqasunkichis, yarqaywanpas muchuchirqasunkichis;+ chaymantataq maná nisqata mijuchirqasunkichis,+ chay mijunataqa manan ñaupa taytaykichiskunapas reqsirqankuchu. Chaywanmi yachachirqasunkichis runaqa mana t’antallawanchu kausasqanta, aswanpas Jehová Diospa llapa nisqankunawan kausasqanta.+ 4 Chay tawa chunka wata ukhupiqa manan p’achaykichispas thantakurqanchu nitaq chakiykichispas punkirqanchu.+ 5 Imaynan juj tayta wawanta yachachin chhaynatan Jehová Diospas qankunata yachachirqasunkichis,+ qankunaqa allintan chayta yachankichis.
6 ”Chayrayku Jehová Diospa kamachikuyninkunata kasukuychis, paypa ñanninpi purispa payta manchakuspa ima. 7 Jehová Diosniykichisqa allin jallp’amanmi pusashasunkichis.+ Chay jallp’aqa mayukunayoq, pujyukunayoq iman; wayq’onkunapipas orqo-orqonkunapipas askhan unuqa purishan. 8 Waputan chay jallp’apiqa trigopas, cebadapas wiñan; uvaskunapas, higoskunapas, granadakunapas sumaqtan wiñan.+ Chay jallp’aqa aceituna aceiteq* jallp’anmi, mielpa jallp’anmi.+ 9 Chay jallp’apiqa manan imapas faltasunkichischu, llasaqmi mijuyniykichispas kanqa. Chay jallp’apiqa rumikunapas fierroyoqmi, orqokunapas cobreyoqmi, chaykunatan orqonkichis.
10 ”Chaykunata mijuspa sonqopas sonqo kaspaykichisqa Jehová Diosniykichistan jatunchankichis chay sumaq jallp’ata qosqasuykichismanta.+ 11 Amapunin kay qosqay kamachikuykunata leykunatapas qonqankichischu, mana chayqa Jehová Diosniykichistan qonqashawaqchis. 12 Mijuspaykichis sonqopas sonqo kaspataq, munay wasikunata ruwaspa chaypi tiyaspataq,+ 13 wakaykichiskunapas ovejaykichiskunapas askhayaqtintaq, qoriykichispas qolqeykichispas askhayaqtintaq, imaykichispas askha kaqtintaq 14 sonqoykichis jatunchakunman,+ jinaspa Egiptopi esclavo kasqaykichismanta orqomuqniykichis Jehová Diosniykichista qonqapuwaqchis.+ 15 Paymi mana tukurikuq manchakuy ch’inneqninta pusamurqasunkichis,+ picaq mach’aqwaykunaq chaupinta, alacrán kurukunaq chaupinta, unuq mana kasqan pampanta. Chaypin payqa ch’ila qaqamanta unuta orqopurqasunkichis.+ 16 Maná nisqa mijunatan mijuchirqasunkichis,+ ñaupa taytaykichiskunaq mana reqsisqan mijunata, chaywanmi k’umuykukuq kayta yachachirqasunkichis,+ imayna sonqochus kankichis chayta yachananpaq, chhaynapi jamuq tiempopi allillan kanaykichispaq.+ 17 Sonqoykichispichus niwaqchis: Kallpaywanmi kaykunata tarini, makiypa atiyninwanmi qhapaq kani,+ nispa chayqa, 18 Jehová Diosniykichistan yuyarinkichis, paypa kallpa qosqanwanmi qankunaqa qhapaq kaykunata tarishankichis.+ Chhaynatan payqa junt’ashan ñaupa taytaykichiskunaman promesa ruwasqanta. Chaytan kunanpas rikushankichis.+
19 ”Kunanmi kayta sut’inta niykichis: Jayk’aqllapas Jehová Diosniykichista saqespa waj dioskunata servinkichis, chaykunaman k’umuykunkichis chayqa, wañunkichispunin.+ 20 Ñaupaykichispi nacionkunata chinkachisqanta jinan Jehová Diosqa qankunatapas chinkachisunkichis. Jehová Diosniykichispa siminta mana uyarikusqaykichisraykun chinkachisqa kankichis.+
9 ”Uyariway Israel llaqta, Jordán mayuta chimpanayki patapiñan kashanki,+ chay mayuta chimpaspan chinkachinki qanmanta aswan kallpayoq jatun nacionkunata,+ muyuriqninpi jatun perqakunayoq llaqtakunata,+ 2 qanmanta aswan kallpasapa, aswan jatun runakunata, Anacpa churinkunata.+ Yachasqayki jina paykunamantan rimanku: ¿Pitaq Anacpa churinkunatari atipanman?, nispa ¿riki? 3 Aman kayta qonqankichu, Jehová Diosniykin ñaupaykita chimpanqa.+ Payqa lliuta ruphaq nina jinan,+ paymi llapa chay nacionkunata ñut’unqa. Jehová Diosniykiqa promesa ruwasqanman jinan chay llaqtakunata qanman k’umuchinqa, chhaynapin chay runakunataqa ratulla atipanki chinkachinki ima.+
4 ”Jehová Diosniykichis ñaupaykichismanta chay nacionkunata chinkachiqtinqa, aman sonqoykichispi ninkichischu: Chanin runakuna kasqanchisraykun Jehová Diosqa kay jallp’aman pusamushawanchis jap’ikapunanchispaq,+ nispaqa. Jehová Diosqa millay mana chanin kasqankuraykun chay runakunataqa chinkachinqa.+ 5 Chay jallp’amanqa jaykunkichis manan chanin runakuna kasqaykichisraykuchu ni ch’uya sonqo kasqaykichisraykuchu. Jehová Diosqa chay nacionkunataqa chinkachinqa millay runakuna kasqankuraykun,+ chaywanmi Jehová Diosqa ñaupa taytaykichis Abrahanman,+ Isaacman,+ Jacobmanwan+ promesa ruwasqanta junt’anqa. 6 Chhaynaqa allinta yachaychis, manan chanin runakuna kasqaykichisraykuchu Jehová Diosqa chay munay jallp’ataqa qosunkichis. Qankunaqa mana kasukuq k’ullu runakunan kankichis.+
7 ”Aman jayk’aqpas qonqankichischu imaynatachus ch’inneq ladopi Jehová Diosniykichista phiñachirqankichis chaytaqa.+ Egipto llaqtamanta lloqsimusqaykichis p’unchaymantapachan qankunaqa Jehová Dios contra sayarirqankichis.+ 8 Horeb orqopipas Jehová Diostaqa sinchitan phiñachirqankichis, chaymi Jehová Diosqa qankunapaq sinchi phiñasqa kasharqan, chinkachipuytaraqmi munasharqasunkichis.+ 9 Horeb orqota p’alta rumikunata chaskiq rishaspayqa,+ Jehová Dios qankunawan rimanakusqan+ rumikunata chaskiq rishaspayqa tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawanmi chay orqopi kamurqani+ mana imata mijuspa mana imata ujaspa. 10 Chaypin Jehová Diosqa qomuwarqan dedonwan qelqasqa iskay p’alta rumikunata. Orqoq chakinpi juñunasqa kashaqtiykichis nina ukhumanta rimamusqan simikunatan Jehová Diosqa chay rumikunapi qelqasqa.+ 11 Tawa chunka p’unchay tawa chunka tuta tukuqtinñan Jehová Diosqa chay rimanakuy p’alta rumikunataqa qomuwarqan. 12 Chayta qowaspan Jehová Diosqa niwarqan: Usqhaylla uraykuy, Egiptomanta pusamusqayki llaqtaykiqa mana allintan ruwashan.+ Manañan paykunaqa reqsichisqay ñanpiñachu purinku. Juj idolotan ruwarukunku,+ nispa. 13 Chaymantan Jehová Diosqa niwallarqantaq: Kay llaqta runakunaqa mana kasukuq sinchi k’ullu runakunan kanku.+ 14 Jinata kay runakunata chinkachisaq, amaña kay pachapipas yuyarisqachu kachunku. Aswanpas qanmanta juj aswan jatun nacionta, aswan kallpasapa nacionta sayarichisaq,+ nispa.
15 ”Jinan noqaqa chay orqopi nina raurashallaqtinraq+ iskaynin rimanakuy p’alta rumikunata aparikuspa uraykampurqani.+ 16 Qankunata qhawarimunaypaqtaq Jehová Dios contra juchallikushasqankichis. ¡Juj idolota ruwaykukusqankichis! Manaraq imapin qankunaqa Jehová Diospa reqsichisqan ñanmanta pantapusqankichis.+ 17 Jinan noqaqa apaykamusqay iskaynin p’alta rumikunata qankunaq ñaupaykichispi pampaman ch’aqespa ñut’urqani.+ 18 Chaymantataq ñaupaq ruwasqayta jina tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawan Jehová Diospa ñaupanpi qonqoriykukuspa pampaman k’umuykurqani. Chay kutipipas manan imatapas mijurqanichu ni ujarqanipaschu.+ Jehová Diospa ñaupanpi juchallikusqaykichisraykun, payta phiñachisqaykichisraykun noqaqa chaykunata ruwarqani. 19 Jehová Diosqa sinchi phiñasqan qankunawan kasharqan,+ chinkachinasuykichis patapiñan kasharqan, chaywanmi noqaqa sinchi manchasqa kasharqani. Ichaqa chay kutipipas uyariwarqanmi Jehová Diosqa imachus mañakusqayta.+
20 ”Aaronpaqpas sinchi phiñasqan Jehová Diosqa kasharqan, ñan wañuchipunanña kasharqan,+ chaymi chay kutipiqa paypaqwan mañapurqani. 21 Ruwasqaykichis torillota jap’ispataq+ ninapi ruphachipurqani. Ñut’uy-ñut’utan kutarqani, chaytataq orqomanta jaykumuq unuman jich’aykapurqani.+
22 ”Chaykuna qhepamanqa Taberapipas,+ Masá+ nisqapipas, Quibroj-Atavá+ ladopipas phiñachirqankichismi Jehová Diostaqa. 23 Cadés-Barneamanta+ kachaspa Jehová Dios: Chay jallp’aman rispa chayta jap’ikampuychis, qankunamanmi chayta qopuykichis, nispa niqtinpas, wajmantan qankunaqa Jehová Dios contra sayarirqankichis,+ manan paypiqa confiarqankichischu,+ nitaq kasukurqankichispaschu. 24 Qankunaqa reqsisqay p’unchaymantapachapas chhayna mana kasukuq k’ullupunin karqankichis Jehová Dioswanqa.
25 ”Chhaynatan noqaqa tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawan+ Jehová Diospa ñaupanpi qonqoriykukuspa pampakama k’umuykurqani. Chaytaqa ruwarqani Jehová Dios chinkachiyta munasqasuykichisraykun. 26 Chaypin Jehová Diosta tukuy sonqoywan rogakurqani: Tukuy munayniyoq Señorníy Jehová, amayá llaqtaykitaqa chinkachiychu; ajllakusqayki llaqtamá riki kashan chay llaqtaqa,+ kallpaykiwan atiyniykiwan imamá riki paykunataqa Egiptomanta orqomushanki.+ 27 Yuyariy serviqniyki Abrahanta, Isaacta, Jacobta.+ Amayá phiñakuychu kay runakunaq mana kasukuq kasqankumantaqa ni mana allin ruwasqankumantapas, ama kasuychu jucha ruwasqankutapas.+ 28 Mana chayqa orqomuwasqaykiku llaqtapi runakunachá ninkuman: Jehovaqa manachá atirqanchu prometesqan jallp’aman chay runakuna pusayta. Cheqnikurqanchá paykunataqa, chaychá ch’inneqpi wañuchinanpaq pusarqan,+ nispa. 29 Chay llaqtaqa llaqtaykin, ajllakusqayki llaqtan.+ Paykunatan qanqa jatun atiyniykiwan kallpaykiwan orqomurqanki,+ nispay.
10 ”Chay kutipin Jehová Diosqa niwarqan: Iskay p’alta rumikunata ruwakuy ñaupaq p’alta rumikunata jina,+ chaymantataq kay orqo pataman wichamunki. Ruwallankitaqmi maderamanta rimanakuyniy arcatapas.* 2 Chay p’alta rumikunapin qelqasaq p’akisqayki rumikunapi kasharqan chay simikunata, chay p’alta rumikunatan rimanakuyniy arcaman churanki, nispa. 3 Jinan noqaqa ruwarqani acacia sach’amanta Diospa rimanakuynin arcata, iskay p’alta rumikunatawan. Chaymantataq chay rumikuna apaykusqa orqo pataman wicharqani.+ 4 Chay rumikunapin Jehová Diosqa qelqamurqan ñaupaq qelqamusqan simikunata,+ chunka kamachikuykunata.+ Jehová Diosqa orqoq chakinpi juñusqa kashaqtiykichis+ nina ukhumanta rimamusqan simikunatan qelqamurqan,+ chaytataq qomuwarqan. 5 Chaymantataq kutirimuspa uraykamurqani chay orqomanta,+ jinaspa Jehová Diospa kamachiwasqanman jina iskaynin p’alta rumikunata ruwasqay Diospa rimanakuynin arcaman churarqani, chaypin kunanpas chay rumikunaqa kashan.
6 ”Chaymantataq Israel runakunaqa Beroj Bene-Jacán ladomanta lloqsimuspanku Moserá ladoman rirqanku. Chaypin Aaronqa wañupurqan, chaypin p’ampasqapas karqan.+ Paypa rantintataq churin Eleazar sacerdote kapurqan.+ 7 Chaymantataq Gujgoda ladoman rirqanku, Gujgodamantataq Jojbatá ladoman rirqanku,+ chaypiqa askhan mayukuna kasqa.
8 ”Chay tiempopin Jehová Diosqa Leví aylluta ajllarqan+ Jehová Diospa rimanakuynin arcata apanankupaq,+ Jehová Diospa ñaupanpi servinankupaq, paypa sutinpi Israel runakunaman bendicionta qonankupaqwan.+ Chaytan paykunaqa kunankamapas ruwashanku. 9 Chaymi Leví runakunaqa mana ima herenciatapas chaskirqankuchu Israel runakuna ukhupiqa. Jehová Diospa nisqan jina, Jehová Diosmi paykunaq herenciankuqa karqan.+ 10 Noqaqa ñaupaqpi jinan tawa chunka p’unchayta tawa chunka tutatawan chay orqopi kamurqani.+ Jehová Diosqa chay kutipipas uyariwarqanmi.+ Chaymi Jehová Diosqa manaña chinkachiyta munarqasunkichisñachu. 11 Chaymantataq Jehová Diosqa niwarqan: Kaymanta lloqsinaykichispaq alistakuy, qanmi runakunaq ñaupanta rinki, qanmi kay runakunata pusanki ñaupa taytankuman prometesqay jallp’ata jap’ikapunankupaq,+ nispa.
12 ”Kunanqa Israel llaqta, ¿ima ruwanaykitataq Jehová Diosniykiri munashan?+ Jehová Diosniykiqa munashan payta manchakunaykitan,+ ñanninkunapi purinaykitan,+ payllata munakunaykitan. Chaymantapas Jehová Diosniykiqa munashan payllata tukuy sonqowan, tukuy almawan* servinaykitan.+ 13 Chaymantapas Jehová Diosqa kay qosqay kamachikuyninkunata leyninkunatapas kasukunaykitan munashan. Chaykunata kasukuspaqa allillanmi kanki.+ 14 Qhawariy, Jehová Diospan cielopas chaypi tukuy ima kaqkunapas, paypan kay pachapas chaypi tukuy ima kaqkunapas.+ 15 Chaywanpas Jehová Diosqa qankunaq ñaupa taytaykichiskunallatan munakurqan. Chaymi llapa llaqtakunamantapas qankunallata ajllakurqasunkichis, paykunaq miraynin runakuna kasqaykichisrayku.+ Chhaynapin kunanqa paypa kaqnin kapunkichis. 16 Chayrayku sonqoykichista ch’uyanchakuychis,+ amaña mana kasukuq k’ulluqa kaychischu.+ 17 Diosniykichis Jehová Diosqa dioskunaq Diosninmi,+ señorkunaq Señorninmi. Payqa jatun Diosmi, atiyniyoqmi, manchakuna Diosmi. Payqa manan pimanpas sayapakunchu,+ manataqmi pagotapas chaskinchu juiciopi pimanpas sayapakunanpaqqa. 18 Payqa chanintan juzgan mana taytayoqtapas viudatapas,+ munakunmi forastero runatapas,+ chaymi p’achatapas mijunatapas qon. 19 Qankunapas munakunaykichismi forastero runataqa, qankunapas Egipto llaqtapin forastero kamurqankichis.+
20 ”Diosniykichis Jehová Diostaqa manchakunkichismi, paytan servinkichis,+ paymanmi k’askakunkichis, paypa sutinpin jurankichis, 21 payllatan jatunchankichispas.+ Paymi Diosniykichisqa, paymi qankunarayku imaymana jatun ruwaykunatapas, admiranapaq ruwaykunatapas ruwarqan, rikushaqtiykichismi chaykunataqa ruwarqan.+ 22 Egiptoman jaykuq ñaupa taytaykichiskunaqa qanchis chunka runakunallan karqanku,+ kunantaq ichaqa Jehová Diosniykichis askhaman tukuchipusunkichis, janaq pachapi ch’askakuna jinaraqmi kashankichis.+
11 ”Diosniykichis Jehová Diosta munakuychis,+ paypaq imachus ruwanaykichiswan junt’aychis, kasukushallaychispuni kamachikuyninkunata leyninkunatapas. 2 Qankunatan noqaqa rimapayashaykichis, manan wawaykichiskunatachu, paykunaqa manan yachankuchu imaynachus Jehová Diospa wanachiynin* chaytaqa,+ manan rikurqankuchu jatun atiynintapas+ kallpantapas.+ 3 Paykunaqa manan rikurqankuchu Egipto rey faraón contra llaqtan contra imaymana milagrokuna imaymana señalkuna ruwasqantapas.+ 4 Paykunaqa manan rikurqankuchu Egipto soldadokunata, faraonpa caballonkunata, carretankunata imachus ruwasqantapas. Jehová Diosqa qatimushasuqtiykichismi Puka lamar-qochawan paykunata millp’uchipurqan, chhaynatan jujpaqkama chay runakunata chinkachipurqan.+ 5 Manan rikurqankuchu ch’inneq ladokunapi qankunarayku imakunachus ruwasqanta, kayman chayamunaykichiskama imakunachus ruwasqantapas. 6 Manan rikurqankuchu Rubén ayllumanta Eliabpa churin Datanta Abiramtawan imachus ruwasqantapas. Llapa Israel runakunaq rikushasqanmi paykunataqa jallp’a millp’upurqan llapa familiantinta karpakunantinta ima; millp’upurqanmi paykuna partemanta kaq runakunatapas.+ 7 Qankunan ichaqa rikurqankichis Jehová Diospa ancha jatun ruwaykuna ruwasqanta.
8 ”Qankunaqa kay qosqay llapa kamachikuykunatan kasukunkichis, chhaynapin kallpasapa llaqta kankichis, prometesqa jallp’ata jap’ikapuqpas chimpankichis. 9 Chhaynapin ñaupa taytaykichiskunaman Jehová Diospa prometesqan jallp’apipas unayta kausankichis.+ Chay jallp’atan Diosqa paykunaq miraynin runakunaman qopunanpaq prometerqan.+ Chaypiqa lechepas mielpas askhan kashan.+
10 ”Maymanchus jaykunkichis chay jallp’aqa manan lloqsimusqaykichis Egipto jallp’a jinachu. Egiptopiqa imatapas tarpuspaqa huertata jinan chakiykichiswan* qarpaq kankichis. 11 Jap’ikapunaykichis jallp’aqa orqokunayoq wayq’okunayoqmi kashan.+ Chay jallp’aqa parawanmi kausan.+ 12 Chay jallp’ataqa Diosniykichis Jehová Diosmi waqaychashan, Jehová Diosniykichispa ñawillanpin kashan, paymi cuidashan wata qallariymanta wata tukuykama.
13 ”Sichus kay qosqay kamachikuykunata kasukunkichis, Jehová Diosniykichistapas munakunkichis, tukuy sonqowan tukuy almawantaq* servinkichispas chayqa,+ 14 tiempollanpin jallp’aykichisman parachimunqa,* tiempollanpin ñaupaq paratapas qhepa paratapas chayachimunqa, chhaynapin mijuyniykichisqa mana faltasunkichischu, kallanqan mosoq vinoykichispas aceiteykichispas.+ 15 Campokunapipas askhatan pastota wiñachinqa uywaykichiskuna mijunanpaq. Qankunaq mijunaykichispas askhan kanqa.+ 16 Sonqoykichistan allinta cuidankichis, paqtataq waj dioskunaman aysasunkichisman jinaspa chaykunaman k’umuykuwaqchis.+ 17 Chaytachus ruwankichis chayqa Jehová Diosmi qankunapaq nishuta phiñakunqa jinaspa manaña parachimunqachu,+ chajrakunapas manañan rurunqañachu chhaynapin qankunaqa Jehová Diospa qosqan jallp’api manaraq imapi wañupunkichis.+
18 ”Kay kamachisqay simikunatan sonqoykichispi yuyayniykichispi ima waqaychankichis, makiykichispi mat’iykichispi iman watakunkichis, chhaynapi chaykunata yuyarinaykichispaq.+ 19 Sapa kutillanmi chaykunataqa wawaykichiskunaman yachachinkichis, rimapayashallankichispunin wasipi kashaspapas, ñanpi purishaspapas, puñuykushaspapas, jatarishaspapas.+ 20 Wasiykichis punku k’aspikunapi, llaqtaykichis punkukunapi iman chaykunataqa qelqankichis. 21 Chhaynapin qankunapas wawaykichiskunapas unayta kausankichis+ Jehová Diospa ñaupa taytaykichiskunaman prometesqan jallp’api.+ Maykamachus kay pachaq jawanpi cielo kanqa chaykaman kausankichis.
22 ”Qankunachus llapanta kay kamachisqay simikunata kasukunkichis, chayman jinachus kausankichis, munakunkichischus Jehová Diosniykichistapas,+ paypa ñannillanpichus purinkichis, payllamanchus jap’ipakunkichispas chayqa,+ 23 chay jallp’api llapa nacionkunatan Jehová Diosqa ñaupaykichismanta qarqonqa,+ chhaynapin qankunaqa qankunamanta aswan kallpasapa, aswan jatun nacionkunata jap’ikapunkichis.+ 24 Maymanña chakiykichis saruykunqa chaypas qankunaqmi chayqa kapunqa.+ Linderoykichisqa* ch’inneq ladomanta Libanokaman kanqa, Éufrates jatun mayumanta inti jaykuy ladopi lamar-qochakaman* kanqa.+ 25 Manan pipas qankuna contraqa sayariyta atinqachu.+ Jehová Diosniykichismi prometesqanman jina llapa purisqaykichis llaqtakunata manchachinqa q’aqchanqa ima.+
26 ”Kunanmi qankunaq ñaupaykichisman churashani allin simita ñakay simitawan,+ qankuna mayqentapas ajllakuychis. 27 Qankunaman willasqay Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunata kasukunkichis chayqa allillanmi kankichis,+ 28 ichaqa manachus Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunata kasukunkichis,+ pantankichischus rikuchisqay ñanmantapas, mana reqsisqaykichis dioskunatachus adorankichispas chayqa, ñakasqan kankichis.
29 ”Jehová Diosniykichis jap’ikapunaykichis jallp’aman jaykuchisuqtiykichisqa, Guerizin orqopin bendición simikunata rimankichis, Ebal orqopitaq ñakay simikunata rimankichis.+ 30 Yachasqaykichis jinapas chay orqokunaqa Jordán mayuq inti jaykuy ladonpin kashan, Arabapi tiyaq Canaán runakunaq jallp’anpi, Guilgal llaqtaq chimpanpi, Moré nisqapi sach’akunaq ladonpi.+ 31 Jordán mayuta chimpaspan Jehová Diospa promestesqan jallp’akunata jap’ikapuq jaykunkichis.+ Chay jallp’akunata jap’ikapuspa chaypi tiyaspaqa 32 kunan kamachisqay llapa kamachikuykunata leykunatawanmi makilla kasukunkichis,+ chayman jinataqmi kausankichispas.
12 ”Ñaupa taytaykichiskunaq Diosnin Jehová Diospa qonan jallp’apiqa, jap’ikapunaykichis jallp’apiqa, kay kamachikuykunata leykunatawanmi sapa p’unchay makilla kasukunkichis. 2 Chay nacionkunaman jaykuspaqa, chaypi tiyaq runakuna maykunapichus diosninkuta yupaychaqku chaykunataqa llapantan ñut’unkichis.+ Orqo patakunapiña, moqo patakunapiña, jatun sach’a k’uchukunapiña kanqa chaypas chinkachinkichismi. 3 Altarninkutapas thuninkichismi, yupaychana sayashaq ruminkunatapas ñut’unkichismi,+ yupaychana sayashaq k’ullunkunatapas* kanapunkichismi, thupasqa idolonkunatapas ñut’unkichismi,+ chhaynapin chay idolokunaq sutinqa chinkachisqa kapunqa.+
4 ”Jehová Diosniykichistaqa aman imaynatachus chay runakuna diosninkuta yupaychanku chhaynatachu yupaychankichis.+ 5 Aswanpas maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa yupaychasqa kananpaq, aylluykichiskuna ukhupi maypichá sutinta churanqa chaypin yupaychankichis.+ 6 Chaymanmi apankichis ruphachina ofrendaykichista,+ sacrificioykichista, diezmoykichista,+ promesa ruwasqa ofrendaykichista, tukuy sonqo qonaykichis ofrendaykichista,+ waj ofrendaykichiskunata,+ ñaupaq wachay wakaykichiskunata, ñaupaq wachay ovejaykichiskunatapas.+ 7 Chaypin Jehová Diosniykichispa ñaupanpi qankunapas wasiykichispi kaqkunapas mijunkichis.+ Jehová Diosniykichis bendicionninta churamusqanwanmi ima llank’asqaykichispas allin kanqa, chaywanmi kusisqa kankichis.+
8 ”Chayman jaykuspaqa aman kaypi ruwasqanchista jinachu imatapas ruwankichis. Kaypiqa sapankanchismi imatachus allinpaq qhawarinchis chayta ruwashanchis, 9 ichaqa Jehová Diospa herencia qonan jallp’aman jaykunaykichiskamalla, samanaykichis jallp’aman+ jaykunaykichiskamallan chayqa kanqa. 10 Jordán mayuta chimpaspa Jehová Diospa qonan jallp’api tiyapuqtiykichisqa,+ llapa enemigoykichiskunamantan payqa samachisunkichis, chhaynapin mana imata manchakuspa thaj kausankichis.+ 11 Llapa imachus kamachisqaytan apankichis maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa sutin jatunchasqa kananpaq chayman.+ Chaymanmi apankichis ruphachina ofrendaykichista, sacrificioykichista, diezmoykichista,+ waj ofrendaykichiskunata, Jehová Diosman prometesqaykichis ofrendaykichiskunatapas. 12 Jinan qankunaqa Jehová Diosniykichispa ñaupanpi kusikunkichis+ churiykichiskunawan, ususiykichiskunawan, qhari kamachiykichiskunawan, warmi kamachiykichiskunawan, llaqtaykichispi Leví runakunawan ima. Leví runakunaqa manan ima herenciatapas qankuna ukhupiqa chaskirqankuchu.+ 13 Diosmanqa aman comuntachu maypipas ruphachina ofrendakunataqa jaywankichis.+ 14 Mayneqtachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa, jujnin aylluykichispi mayqen partetachá ajllakunqa chayllapin ruphachina ofrendaykichiskunataqa jaywankichis, chaypin kay kamachisqaykunataqa ruwankichis.+
15 ”Aychata munankichis chayqa, ñak’awaqchismi uywaykichiskunata aychata mijunaykichispaq,+ atiwaqchismi Jehová Diosniykichis bendicionta qosqasuykichisman jina mayqen llaqtaykichispipas chayta mijuyta. Chaytaqa mijunmanmi ch’uya kashaq runapas qhelli kashaq runapas. Atiwaqchismi imaynan tarukatapas gacela tarukatapas mijunkichis chhaynata mijuyta. 16 Ichaqa aman yawartaqa mijunkichischu,+ pampamanmi chaytaqa unuta jina jich’apunkichis.+ 17 Aman llaqtaykichispiqa mijunkichischu trigoykichismanta* chunka kaq parteta, ni mosoq vinoykichismanta, aceiteykichismanta chunka kaq partetapas. Amallataqmi mijunkichischu ñaupaq wachay wakaykichiskunatapas, ñaupaq wachay ovejaykichiskunatapas,+ promesa ruwasqaykichis ofrendatapas, tukuy sonqomanta qosqaykichis ofrendatapas, ni ima ofrendaykichistapas. 18 Chaykunataqa Jehová Diosniykichispa ñaupanpin mijunkichis. Maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa chaypin mijunkichis+ churiykichiskunawan, ususiykichiskunawan, qhari kamachiykichiskunawan, warmi kamachiykichiskunawan, llaqtaykipi tiyaq Leví runakunawan ima. Jehová Diosniykichispa ñaupanpin kusikunkichis llapa imachus ruwasqaykichismanta. 19 Chay jallp’api tiyashaspaqa amapunin qonqankichischu Leví runakunataqa.+
20 ”Jehová Diosniykichismi prometesqanman jina+ jallp’aykichista jatunyachinqa,+ chaypichus ninkichis: Aychatan mijuyta munashani, nispa chayqa, mijullankichismi jayk’a kutitapas.+ 21 Jehová Diosniykichispa sutin jatunchasqa kananpaq ajllakusqan llaqta qankunamanta karupi kanqa chayqa,+ Jehová Diospa qosqasuykichis uywaykichistan ñak’akunkichis jinaspa chayta mijunkichis, wakapas kachun ovejapas kachun kamachisqayman jinan chaytaqa mijunkichis. Munasqaykichis ratun chaytaqa llaqtaykichispi mijunkichis. 22 Imaynan tarukatapas gacela tarukatapas mijunkichis chhaynatan mijunkichis.+ Chaytaqa mijunmanmi ch’uya kashaq runapas qhelli kashaq runapas. 23 Ichaqa amapunin yawartaqa mijunkichischu,+ yawarpin kausayqa* kashan.+ Aman aychata kausaytawanqa* mijunkichischu. 24 Amapunin chaytaqa mijunkichischu. Yawartaqa unuta jinan pampaman jich’apunkichis.+ 25 Aman yawartaqa mijunkichischu, chhaynapin qankunapas wawaykichiskunapas allillan kankichis. Jehová Diospa ñaupanpi allin kaqta ruwasqaykichisraykun allillan kankichis. 26 Maytachus Jehová Dios ajllakunqa chayman rispaqa ch’uya ofrendaykichiskunata promesa ruwasqaykichis ofrendakunata imallan chaymanqa apankichis. 27 Chaypin ruphachina ofrendaykichiskunata jaywankichis. Aychata yawartawanmi Jehová Diospa altarninman apankichis.+ Sacrificio jaywasqaykichis uywakunaq yawarninqa Jehová Diosniykichispa altarninpa chakinmanmi jich’asqa kanqa,+ aychatan ichaqa mijunkichis.
28 ”Tukuy kay kamachisqaykunatan allinta junt’ankichis, chhaynapin qankunapas wawaykichiskunapas allillan kankichis. Jehová Diospa ñaupanpi allin kaqta chanin kaqta ruwasqaykichisraykun allillan kankichis.
29 ”Jehová Diosniykichis llapa chay nacionkunata ñaupaykichismanta chinkachiqtintaq,+ chay jallp’api tiyashaspaykichistaq, 30 chay nacionkuna manaña kaqtintaq niwaqchis: ¿Imaynatataq chay nacionkunari diosninkunata servinkuman karqan? Noqapas chhaynatan ruwayta munayman,+ nispa. 31 Aman Jehová Diosniykichistaqa chhaynataqa ruwankichischu. Chay runakunaqa Jehová Diosniykichispa cheqnisqan ruwaykunatan diosninkunapaqqa ruwashanku. Paykunaqa churinkuta ususinkuta imaraqmi chay yanqa dioskunapaq ruphachishanku.+ 32 Kay kamachisqayman jinapunin tukuy imatapas ruwankichis.+ Aman chaymanqa imatapas yapankichischu ni qechunkichispaschu.+
13 ”Qankuna ukhupi rijurinqa ima profetapas, qhepaman ima pasananta mosqoypi rikuqpas, jinaspa ima señaltapas rikuchisunkichisman qhepaman ima pasanantapas willasunkichisman, 2 chay señal rikuchisqantaq qhepaman ima pasananpas willasqantaq junt’akunman, jinaspa mana reqsisqaykichis dioskunata servinaykichispaq nisunkichisman: Jaku waj dioskunata yupaychamusun, nispa chayqa, 3 aman uyarinkichischu chay profetataqa ni mosqokuq runatapas.+ Jehová Diosmi qankunataqa pruebaman churashasunkichis+ tukuy sonqochus tukuy almachus* Jehová Diosta munakushankichis icha manachus chayta yachananpaq.+ 4 Diosniykichis Jehová Diosllatan yupaychankichis, payllatan manchakunkichis, paypa kamachikuyninkunata, paypa siminta imallan kasukunkichis, payllatan servinkichis, paymanmi k’askakunkichispas.+ 5 Chay profetatapas mosqokuq runatapas wañuchinkichismi.+ Jehová Diosniykichis contra, Egiptopi esclavo kasqaykichismanta orqomuq Diosniykichis contra sayarinaykichispaq tanqasqasuykichisraykun paytaqa wañuchinkichis. Jehová Diospa kamachisqan ñanpi purinaykichismanta t’aqayta munasqasuykichisraykun wañuchinkichis, chhaynatan qankuna ukhumanta mana allin kaqta chinkachinkichis.+
6 ”Wayqeykipas, qhari wawaykipas, warmi wawaykipas, munakusqayki warmiykipas, munakusqayki amigoykipas pakallapi nisunkiman: Jaku juj dioskunata yupaychamusun,+ nispa, chhaynata mana reqsisqayki dioskunaman, ñaupa taytaykikunaq mana reqsisqan dioskunaman, 7 llaqtayki muyuriqpi dioskunaman aysasunkiman chayqa, chaykuna karupiña qayllapiña kanman chaypas, maypiña chay pasanman chaypas, 8 aman paytaqa kasunkichu, aman uyarinkipaschu.+ Aman paytaqa khuyapayankichu nitaqmi paymanqa sayapakunkichu, 9 aswanmi paytaqa wañuchinki.+ Qanmi paytaqa ñaupaqta rumiwan ch’aqenki, chaymantataq llaqtantin runakuna ch’aqenqaku.+ 10 Wañunankaman paytaqa rumiwan ch’aqenki.+ Egiptopi esclavo kasqaykimanta orqomuqniyki Jehová Diosmanta t’aqayta munasqasuykiraykun paytaqa wañuchinki. 11 Chay pasasqanta yachaspaqa llapa Israel runakunan manchakunqaku, chhaynapin paykunaqa manaña jayk’aqpas ruwanqakuñachu chay mana allin ruwaytaqa.+
12 ”Jehová Diosniykichispa qosqan mayqen llaqtapipas uyariwaqchis: 13 Llaqtaykichispin rijurimun mana imapaq serviq runakuna, chay runakunan nishanku: Jaku juj dioskunata servimusun, nispa. Mana reqsisqaykichis dioskunamanmi runakunata apayta munashanku, nispa rimaqta chayqa, 14 allintan chaymanta tapuykachakunkichis cheqaqpunichus icha manachus chayta yachanaykichispaq.+ Cheqaqpuni chay sinchi mana allin ruway kashan chayqa, 15 chay llaqtapi tiyaq runakunatan llapanta wañuchinkichis.+ Llapantan chay llaqtata chinkachinkichis, uywakunatapas chinkachinkichismi.+ 16 Chaymantataq llapa cosaskunata plaza pampaman juñunkichis, jinaspa chay llaqtata kanaykapunkichis. Chay cosaskunaqa ruphachina ofrenda jinan Jehová Diospaq kanqa. Chay llaqtaqa rumi montonllañan kapunqa, manan jayk’aqpas jatarichisqañachu kanqa. 17 Aman apakunkichischu imatapas chinkachinapaq kaqtaqa,+ chhaynapin Jehová Diosqa manaña phiñasqachu kanqa, aswanmi ñaupa taytaykichiskunaman promesa ruwasqanman jina llakipayasunkichis, khuyapayasunkichis, askhayachisunkichis ima.+ 18 Qankunaman qosqay Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunataqa llapantan junt’ankichis, chayta ruwaspan rikuchinkichis payta kasukusqaykichista,* chhaynapin Jehová Diosniykichispa ñaupanpipas allillanta imatapas ruwankichis.+
14 ”Qankunaqa Jehová Diosniykichispa wawankunan kankichis. Aman pipas wañuqtinqa cuerpoykichista kuchukunkichischu,+ aman cejasniykichistapas* k’isukunkichischu.+ 2 Qankunaqa Jehová Diosniykichispa ch’uya llaqtanmi kankichis.+ Kay pachapi llapa llaqtakuna ukhumantan Jehová Diosqa qankunata ajllakurqasunkichis llaqtan kanaykichispaq, munakusqan llaqta kanaykichispaq.+
3 ”Aman mijunkichischu Diospa millakusqan kaqkunataqa.+ 4 Kay animalkunallatan mijunkichis:+ torota, ovejata, cabrata, 5 tarukata, gacela tarukata, corzo tarukata, antílope tarukata, monte cabrata, purun ovejata, orqokunapi tiyaq salqa ovejata ima. 6 Chhayna p’alqa phapatuyoq khastuq* animalkunataqa mijullawaqchismi. 7 Ichaqa aman wakin animalkunataqa mijunkichischu khastuqña kanman chaypas, p’alqa phapatuyoqña kanman chaypas. Chaykunan kaykuna: camello, liebre qowi,* damán qowi ima. Chaykunaqa khastuqña kanku chaypas, manan p’alqa phapatuyoqchu kanku, chaymi qhelli qankunapaqqa kanqa.+ 8 Aman khuchitapas mijunkichischu, khuchiqa p’alqa phapatuyoqña chaypas manan khastunchu. Chayqa qhellin qankunapaqqa kanqa. Aman chay animalkunataqa mijunkichischu, aman wañusqatapas tupaykunkichischu.
9 ”Lamar-qochapipas, mayukunapipas, may unupipas tiyaq challwakunamantaqa pharpayoq sarphayoq* kaqkunallatan mijunkichis.+ 10 Ichaqa aman mijunkichischu mana pharpayoq mana sarphayoq challwataqa. Chaykunaqa qhellin qankunapaqqa kanqa.
11 ”Phalaq animalkunamanta ch’uya kaqkunataqa mijullawaqchismi. 12 Kaykunatan ichaqa ama mijunkichischu: ankata, qocha ankata, suwiq’arata,*+ 13 puka wamanta,* yana wamanta, ni ima clase wamantapas. 14 Amallataqmi mijunkichischu ima clase cuervotapas,* 15 avestruztapas, jukutapas,* qellwatapas, ima clase k’illichutapas, 16 juch’uy jukutapas, ninriyoq jukutapas, cisnetapas, 17 pelicanotapas, condortapas, qocha cuervotapas, 18 cigüeñatapas, ima clase mayu sunsutapas, abubillatapas, ni masutapas.* 19 Aman mijunkichischu askhanpi puriq rafrayoq kurukunatapas, chaykunaqa qhellin qankunapaqqa kanqa. 20 Mayqen phalaq animaltapas phalaq kurukunatapas ch’uya kaqtinqa mijullankichismi.
21 ”Aman ima wañusqa animaltapas mijunkichischu.+ Munaspaqa llaqtaykichispi tiyaq waj llaqtayoq runamanmi chaytaqa qopunkichis, payqa atinmanmi chaykuna mijuyta. Munaspaqa vendewaqchismi waj llaqtayoq runamanpas. Qankunan ichaqa ama mijunkichischu, qankunaqa Jehová Diospa ch’uya llaqtanmi kankichis.
”Aman uña cabrataqa mamanpa lechenpi t’impuchinkichischu.+
22 ”Sapa watanmi chajraykichispa rurusqanmanta chunka kaq parteta t’aqankichis.+ 23 Maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa sutin jatunchasqa kananpaq chaypin paypa ñaupanpi mijunkichis+ trigoykichismanta, mosoq vinoykichismanta, aceiteykichismanta t’aqasqaykichis chunka kaq parteta. Chaypin mijullankichistaq ñaupaq wachay wakaykichistapas ñaupaq wachay ovejaykichistapas. Chayta ruwaspan yachankichis tukuy tiempo Jehová Diosniykichis manchakuyta.+
24 ”Jehová Diosniykichis sutin jatunchasqa kananpaq ajllakusqan llaqta+ tiyasqaykichis llaqtamanta karupi kanman, cosecha oqarisqaykichispas Jehová Diospa bendicionninwan sinchi askha kanman, manataq chayta apayta atiwaqchischu chayqa, 25 vendenkichismi chaykunata, jinaspa chay qolqe apaykusqa rinkichis may llaqtatachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa chayman. 26 Chay qolqewanmi rantinkichis tukuy ima munasqaykichista: wakata, ovejata, cabrata, vinota chhayna tomanakunata, tukuy ima munasqaykichistapas. Chaypin Jehová Diosniykichispa ñaupanpi chaykunata mijunkichis qankunapas wasiykichispi kaqkunapas, llapaykichismi kusisqa chaypi kankichis.+ 27 Amapunin qonqankichischu Leví runataqa,+ paykunaqa manan ima herenciatapas qankuna ukhupiqa chaskirqankuchu.+
28 ”Sapa kinsa watan chay watapi mijuy oqarisqaykichismanta chunka kaq parteta llaqtaykichis ukhupi juñunkichis.+ 29 Chaytan Leví runakunaqa mijunqaku sajsanankukama, paykunaqa manan ima herenciatapas qankuna ukhupiqa chaskirqankuchu. Chaymantapas qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoqkunapas, mana taytayoqkunapas, viudakunapas jamuspan sajsanankukama mijunqaku.+ Chhaynapin Jehová Diosniykichisqa tukuy ima llank’asqaykichisman bendicionninta churamunqa.+
15 ”Sapa qanchis watan manu pampachay* kanqa.+ 2 Chay manu pampachaytaqa khaynatan ruwankichis: Runamasinman imatapas manuqqa pampachapunqan. Manan llaqtamasinta ni wayqentapas manuchanqachu, Jehová Dios chay manuta pampachanapaq kamachikusqanrayku.+ 3 Waj llaqtayoq runataqa manuchawaqchismi,+ llaqtamasiykichistan ichaqa ama manuchankichischu. 4 Qankuna ukhupiqa manan wajchakunaqa* kanqachu, Jehová Diosmi bendicionninta qosunkichis+ Jehová Diospa qonasuykichis jallp’api. 5 Ichaqa Jehová Diospa siminta kasukuspallan, kunan qoshaykichis chay kamachikuykunata allinta junt’aspallan chay bendiciontaqa chaskinkichis.+ 6 Jehová Diosniykichisqa prometesqasuykichisman jinan bendicionninta churamusunkichis, chaymi qankunaqa juj nacionkunamanraq imatapas mañankichis, manataq pimantapas mañakunkichischu.+ Askha nacionkunatan kamachinkichis, qankunatan ichaqa mana mayqen nacionpas kamachisunkichischu.+
7 ”Jehová Dios qonasuykichis jallp’api mayqen llaqtapipas wayqeykichis wajchayapunman chayqa, aman sonqoykichista rumiyachinkichischu, amataq maqllakunkichispaschu.+ 8 Aswanmi mana mich’akuspa imatapas qonkichis,+ ima necesitasqantapas mañankichispunin. 9 Chaytaq sonqoykichispi niwaqchis: Qanchis kaq wataqa, manu pampachana wataqa chayamunqañan,+ nispa. Chaytaq chhayna millayta piensaspa wajchayapuq wayqeykichista mana yanapariwaqchischu, manataq imatapas qoykuwaqchischu. Qankuna contra Jehová Diosman imatapas willakuqtinqa juchachasqapunin kankichis.+ 10 Imatapas qospaykichisqa aman jawa sonqollachu qonkichis aswanpas tukuy sonqomantan qonkichis,+ chayta ruwaqtiykichismi Jehová Diosniykichisqa llank’anaykichisman ima ruwanaykichismanpas bendicionninta churamunqa.+ 11 Wajchakunaqa kallanqapunin,+ chayraykun kamachiykichis: Llakikuypi tarikuq wajcha llaqtamasiykichistaqa mana maqllakuspan yanapaykunkichis.+
12 ”Hebreo wayqeykichistapas panaykichistapas kamachiykichis kananpaq rantikunkichis chayqa, soqta watallatan servichikunkichis, qanchis kaq watapitaq kacharipunkichis.+ 13 Kacharipuspaqa aman ch’usaq makintintachu kacharipunkichis. 14 Ama mich’akuspan qoykunkichis ovejaykichismanta, cabraykichismanta, cosechaykichismantapas, qoykunkichismi aceiteykichistapas, vinoykichistapas. Jehová Diosniykichis bendicionninta churamusqasuykichisman jinan qonkichis. 15 Aman qonqankichischu Egipto jallp’api esclavo kasqaykichista, chaymanta Jehová Diosniykichisqa libramusqasuykichistapas. Chayraykun kaykunatapas kunan kamachishaykichis.
16 ”Kamachiykichus nisunkiman: Manan ripusaqchu, nispa, munakusunkimantaq qantapas wasiykipi kaqkunatapas, kusisqataq qanwan kausanman karqan chayqa,+ 17 punkupi sayaq k’aspimanmi apanki, jinaspa t’oqonawan paypa ninrinta t’oqonki, chhaynapin wañunankama kamachiyki kapunqa. Chhaynatan ruwallankitaq warmi kamachiykiwanpas. 18 Kamachiykita kachariqtiyki pay ripunqa chayqa, aman chaytaqa mana allinpaqchu qhawarinki. Soqtantin wata paypa llank’asqanqa qolqepaq llank’aqmantapas iskay kuti mastaraqmi valen. Chay tiempoqa Jehová Diospas imaymanapin bendicionninta churamusunki.
19 ”Jehová Diospaqmi t’aqanki ñaupaq wachay toroykitapas ñaupaq wachay orqo ovejaykitapas.+ Aman llank’achinkichu ñaupaq wachay toroykitaqa, aman rutunkichu ñaupaq wachay ovejaykiq willmantapas. 20 Chaytaqa Jehová Diosniykichispa ñaupanpin mijunkichis qanwan wasiykipi kaqkunapiwan. May llaqtatachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa chaypin sapa wata mijunkichis.+ 21 Ichaqa chay ñaupaq wachay uywachus wist’upas ñausapas kanman, imanpas mana allin kanman chayqa, aman chaytaqa Jehová Diosmanqa jaywankichischu.+ 22 Chhayna uywataqa wasiykichispin mijupunkichis, imaynan tarukatapas, gacela tarukatapas mijunkichis chhaynata.+ Chaytaqa mijunmanmi qhelli kashaq runapas ch’uya kashaq runapas. 23 Ichaqa aman yawartaqa mijunkichischu,+ chaytaqa unuta jinan pampaman jich’apunkichis.+
16 ”Abib killatan* makilla suyankichis, chay killapin Jehová Diosniykichispaq Pascua Fiestata ruwankichis.+ Chay killapin Jehová Diosniykichisqa tutapi Egiptomanta orqomurqasunkichis.+ 2 Maytachus Jehová Diosniykichis ajllakunqa sutin jatunchasqa kananpaq+ chaypin Jehová Diospaq Pascua Fiesta ofrendata ñak’ankichis,+ chaytan ajllankichis ovejamanta wakamantawan.+ 3 Chaytaqa mana levadurayoq t’antayoqtan mijunkichis.+ Qanchis p’unchaymi mana levadurayoq t’antataqa mijunkichis. Chay t’antaqa ñak’ariy t’antan, imaynan ruwarqankichis Egiptomanta usqhaylla lloqsimushaspa chhaynatan ruwankichis.+ Chaykunata ruwaspan Egiptomanta lloqsimusqaykichis p’unchayta tukuy kausasqaykichis tiempo yuyarinkichis.+ 4 Qanchis p’unchaymi llapa llaqtaykichispi mana kanqachu poqosqa masa.+ Ñaupaq p’unchay ch’isinta ñak’asqaykichis aychatapas aman qhepantin p’unchaykamaqa puchunkichischu.+ 5 Jehová Diosniykichispa qosqasuykichis jallp’apiqa aman comuntachu mayqen llaqtapipas Pascua Fiestapaq sacrificiotaqa ñak’ankichis. 6 Maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa sutin jatunchasqa kananpaq chaypin chaytaqa ñak’ankichis. Chaymantapas Pascua Fiestapaq sacrificiotaqa inti jaykuruqtin jinan ñak’ankichis+ ima p’unchaychus Egiptomanta lloqsimurqankichis chay p’unchaypi. 7 Chay ofrendataqa maytachus Jehová Diosniykichis ajllakunqa+ chaypin kankankichispas mijunkichispas.+ Qhepantin p’unchayqa karpaykichismanmi kutinkichis. 8 Soqta p’unchaymi mana levadurayoq t’antata mijunkichis, qanchis kaq p’unchayqa Jehová Diosniykichista yupaychanaykichispaqmi juñukunkichis. Aman chay p’unchayqa imapipas llank’ankichischu.+
9 ”Cebadaykichis rutuyta qallarisqaykichismantapachan qanchis semanata yupankichis.+ 10 Qanchisnintin semana tukuytan Jehová Diosniykichispaq ruwankichis Semanakuna Fiestata.+ Chaypin Jehová Diosniykichispa bendicionta churamusqasuykichisman jina tukuy sonqo ofrendaykichista apamunkichis.+ 11 Maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa sutin jatunchasqa kananpaq+ chaypin Jehová Diosniykichispa ñaupanpi kusikunkichis qankunapas, qhari wawaykichispas, warmi wawaykichispas, qhari kamachiykichispas, warmi kamachiykichispas, llaqtaykichispi tiyaq Leví runapas, qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runapas, mana taytayoq wawapas,* viuda warmipas. 12 Aman qonqankichischu Egiptopi esclavo kamusqaykichistaqa,+ chayraykun kasukunkichis kay kamachikuykuna willasqayta.
13 ”Eraykichismanta* mijuyniykichista oqariyta tukuspa, aceite ch’irwanaykichismantapas aceiteykichista oqariyta tukuspa, uvas sarunaykichismantapas vinoykichista oqariyta tukuspan Ch’ujlla Ruway Fiestata ruwankichis,+ qanchis p’unchaymi chay fiestataqa ruwankichis. 14 Chay fiestapin kusikunkichis q’ochukunkichis+ qankunapas, qhari wawaykichispas, warmi wawaykichispas, qhari kamachiykichispas, warmi kamachiykichispas, Leví runapas, qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runapas, mana taytayoq wawapas, viuda warmipas. 15 Qanchis p’unchaymi Jehová Diosniykichispaq chay fiestata ruwankichis+ maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa chaypi. Jehová Diosniykichisqa llapa llank’asqaykichismanmi, llapa ima ruwasqaykichismanmi bendicionninta churamunqa,+ chhaynapin qankunaqa kusisqa kankichis.+
16 ”Llaqtaykichispi llapa qharikunan watapi kinsa kutita Jehová Diospa ñaupanman rinqaku. Maytachá pay ajllakunqa chaymanmi rinqaku Mana Levadurayoq T’anta Fiestapi,+ Semanakuna Fiestapi,+ Ch’ujlla Ruway Fiestapi+ ima. Chay fiestakunapiqa aman pipas ch’usaq makintinqa Jehová Diospa ñaupanmanqa rinqachu. 17 Sapankan ofrendaykichista apankichis may tukuytachus Jehová Diosniykichis bendicionninta churamusunkichis chayman jina.+
18 ”Jehová Diosniykichispa qosqan sapanka llaqtapin aylluykichisman jina juezkunata+ oficialkunatawan churankichis, paykunan llaqta runakunata chaninta juzganqaku. 19 Aman justiciataqa waqllichinkichischu,+ aman pimanpas sayapakunkichischu,+ amallataqmi ima pagotapas chaskinkichischu juiciopi pimanpas sayapakunaykichisraykuqa, chayqa allin yuyayniyoq runakunatan ñausayachin,+ chanin runakunaq simintan q’ewin. 20 Chanintapunin imatapas ruwankichis,+ chhaynapin kausashallankichis, jap’ikapunkichismi Jehová Diosniykichispa qonan jallp’atapas.
21 ”Jehová Diosniykichispaq ruwasqaykichis altar qayllapiqa aman ima sach’atapas plantankichischu yupaychanapaq sayashaq k’ulluta* jinaqa.+
22 ”Aman ima yupaychana rumitapas sayachinkichischu,+ Diosniykichis Jehová Diosqa cheqnikunmi chaykunataqa.
17 ”Toroykichispas ovejaykichispas onqosqa kanman, imanpas mana allin kanman chayqa, aman chaytaqa Jehová Diosmanqa jaywankichischu. Jehová Diosqa cheqnikunmi chay ruwaytaqa.+
2 ”Qankuna ukhupichus Jehová Diosniykichispa qosqan jujnin llaqtapi mayqen qharipas mayqen warmipas Jehová Diosniykichispa ñaupanpi mana allin ruwaykunata ruwanman, Diospa rimanakusqantachus p’akinman,+ 3 kamachisqayta mana kasukuspachus+ waj dioskunaman pantanman, chaykunatachus yupaychanman, chaykunamanchus qonqorikunman, intiman, killaman, cielopi llapa kaqkunaman imachus qonqorikunman,+ 4 chhaynatachus pipas willasunkichisman, chhayna rimaqtachus uyariwaqchis chayqa, allintan chaymanta tapuykachakunkichis cheqaqpunichus icha manachus chayta yachanaykichispaq. Cheqaqtapuni Israel llaqtapi chay sinchi mana allin ruway kanqa chayqa,+ 5 llaqta punkumanmi chay mana allin ruwaq runataqa apamunkichis qhariña warmiña kanqa chaypas, chaypin rumiwan ch’aqespa wañuchinkichis.+ 6 Ichaqa chay runataqa wañuchinkichis iskaypas kinsapas rikuqkuna kallaqtinmi,+ paykunaq willakusqanta uyarispan chaytaqa ruwakunqa. Jujllachus rikuq kanqa chayqa, manan chay runaqa wañunqachu.+ 7 Rikuq runakunan ñaupaqtaqa ch’aqenqaku, chaymantataq llaqtantin runakuna ch’aqenqaku. Chhaynatan qankuna ukhumantaqa chinkachinkichis mana allin ruwayta.+
8 ”Mayqen llaqtaykichispipas wañuchinakuy kanman,+ jallp’a qechunakuypas kanman, maqanakuypas kanman, chaykuna jina ima problemapas kanman, manataq chayta allichayta atiwaqchischu chayqa, maytachus Jehová Diosniykichis ajllakunqa chay llaqtatan rinkichis.+ 9 Chaypin Leví ayllu sacerdotekunaman, mayqen juezmanchus chay p’unchaykunapi llank’anan tupan chay juezman ima rinkichis,+ paykunamanmi chayta willankichis, paykunan chayta sut’inchanqaku.+ 10 Jehová Diospa ajllakusqan llaqtapi imatachus nimusunkichis chayman jinan qankunaqa ruwankichis, llapa kamachisqankutan kasukunkichis. 11 Ima kamachikuytachus qhawachisunkichis, ima ruwanaykichispaqchus kamachimusunkichis chayman jinan ruwankichis.+ Aman paykunaq nisqankumantaqa lloq’emanpas ni pañamanpas rinkichischu.+ 12 Pipas umata oqarispa mana kasukunqachu jueztapas Jehová Diosta serviq sacerdotetapas chayqa, wañuchisqan kanqa.+ Chhaynatan Israel llaqtamanta chinkachinkichis mana allin kaqta.+ 13 Chayta uyarispan llaqtantin runakuna manchakunqaku, manataqmi pipas jatunchakunqañachu.+
14 ”Jehová Diospa qonan jallp’aman jaykuspachus, chaypi tiyashaspaykichischus niwaqchis: Imaynan muyuriqniyku nacionkunapi runakunapas reyniyoq kanku chhaynatan noqaykupas juj reyta ajllakuyta munashayku, pay kamachiwanankutan munashayku, nispa chayqa,+ 15 Jehová Diosniykichispa ajllasqan runatan rey kananpaq churankichis.+ Llaqtamasiykichis runatan ajllankichis, wayqeykichistan churankichis, aman waj llaqtayoq runataqa ajllankichischu. 16 Chay reyqa aman askhatachu caballokunata juñunqa,+ aman Egiptomanpas runakunataqa kachanqachu astawan caballokunata rantiqtaqa.+ Jehová Diosqa sut’itan nirqasunkichis: Aman jayk’aqpas kay ñannintaqa kutimunkichischu, nispa. 17 Aman askha warmiyoqchu kanqa, chhaynapi sonqon ama Diosmanta karunchakunanpaq.+ Amallataqmi askhatachu qoritapas qolqetapas juñunqa.+ 18 Rey kananpaq churasqa kaspan payqa kay kamachikuy qelqata sapaqta paypaq copiakunqa. Leví ayllu sacerdotekunaq waqaychasqan kamachikuy qelqamantan chayta copianqa.+
19 ”Chay copiasqanqa paypaqmi kanqa, chaytan tukuy kausasqan tiempo sapa p’unchay leenqa,+ chhaynapin Jehová Diosnin manchakuyta yachanqa, kasukunqan chaypi kaq llapa kamachikuykunatapas leykunatapas.+ 20 Chaymantapas chayta ruwanqa chayqa, manan wayqenkunamanta aswan allinpaqchu qhawarikunqa, manan kamachikuy simimantaqa lloq’emanpas ni pañamanpas rinqachu, chhaynapin paypas churinkunapas unay watakuna Israel llaqtata kamachinqaku.
18 ”Leví ayllu sacerdotekunaqa, llapa Leví runakunapas manan Israel runakuna ukhupiqa ima herenciatapas chaskinqakuchu. Paykunaqa Jehová Diospaq jaywasqa ruphachina ofrendakunamantan mijunqaku, chaymi paykunaq herenciankuqa kanqa.+ 2 Paykunaqa manan ima herenciatapas chaskinqakuchu wayqenkuna ukhupiqa. Diospa willasqan jina, Jehová Diosmi paykunaq herenciankuqa kanqa.
3 ”Kaykunatan sacerdotekunaqa chaskinqaku runakunaq jaywasqan ofrendakunamantaqa. Torotaña ovejataña sacrificiopi jaywankichis chaypas, paletillanta,* qhaqllinta,* wijsanta iman paykunamanqa qonkichis. 4 Chaymantapas ñaupaq oqarisqaykichis trigota, mosoq vinoykichista, ñaupaq aceiteykichista iman paykunamanqa qonkichis, qollankichistaqmi ovejaykichismanta ñaupaq rutuy willmatapas.+ 5 Jehová Diosmi Leví ayllu runakunataqa aylluykichiskuna ukhumanta ajllarqan, chhaynapi paykunapas churinkunapas Jehová Diospa sutinpi llaqta runakunata tukuy tiempo servinankupaq.+
6 ”Mayqen Leví runapas tiyasqan llaqtata saqespa+ Jehová Diospa ajllakusqan llaqtaman* ripuyta munanqa chayqa,+ rillanmanmi. 7 Chaymantapas atinmanmi chaypi Jehová Diosninpa sutinpi serviyta. Arí, atinmanmi Jehová Diospa ñaupanpi kashaq wakin Leví runakuna jina serviyta.+ 8 Chaymantapas wakin Leví runakunaq mijuna chaskisqanta jinan paypas mijunataqa chaskinqa.+ Kanqaña ñaupa taytankunamanta herencia chaskisqanta vendesqan chaypas chaskillanqan mijunataqa.
9 ”Jehová Diosniykichispa qonasuykichis jallp’aman jaykuspaykichisqa aman chay nacionkunaq millay mana allin ruwayninkutaqa ruwankichischu.+ 10 Aman qankuna ukhupiqa pipas qhari wawantapas ni warmi wawantapas ninapi ruphachinqachu.+ Chaymantapas aman qankuna ukhupiqa kanqachu suerte qhawaqpas,+ layqa ruwaykunata ruwaqpas,+ imata qhawaspa watuqpas,+ layqapas,+ 11 runamasinta khipuqpas, wañusqakunata tapuqman riqpas,+ watuqman riqpas,+ ni wañusqakunata tapuqpas.+ 12 Jehová Diosqa cheqnikunmi chaykuna ruwaqtaqa, chaykunata ruwasqankuraykun Jehová Diosniykichisqa ñaupaykichismanta chay nacionkunata qarqonqa. 13 Qankunaqa ch’uyatapunin kausankichis Jehová Diosniykichispa ñaupanpiqa.+
14 ”Jap’ikapunaykichis nacionkunapi tiyaq runakunaqa layqa ruwaqkunata,+ watuqkunata iman kasunku.+ Jehová Diosniykichisqa manan munanchu chaykuna ruwanaykichistaqa. 15 Jehová Diosniykichismi qankuna ukhumanta noqa jina juj profetata jatarichipusunkichis, qankunaqa paytan uyarinkichis.+ 16 Chaytaqa qankuna kikiykichismi Jehová Diosmanta mañakurqankichis Horeb orqopi juñukushaspaykichis,+ chaypin nirqankichis: Ama Jehová Diosniykuq kunkantaqa uyarichiwaykuchu, aman kay ninatapas yapamantaqa qhawachiwankikuchu, mana chayqa wañuykumanpas,+ nispa. 17 Chayta uyarispan Jehová Diosqa niwarqan: Paykunaqa allintan chayta nishanku. 18 Paykuna ukhumantan qanta jina juj profetata sayarichisaq,+ paymanmi simiyta willasaq,+ paytaq paykunaman willanqa llapa imachus kamachisqayta.+ 19 Pipas chay profetaq sutiypi rimasqanta mana uyarikunqachu chayqa, cuentatan mañasaq chay runamanta.+
20 ”Mayqen profetapas mana noqa kamachishaqtiy sutiypi imatapas rimanman, yanqa dioskunaq sutinpipas rimanman chayqa, wañuchisqan kanqa chay profetaqa.+ 21 Ichaqa yaqapaschá niwaq: ¿Imaynapitaq yachasaqku Jehová Dioschus nirqan chay simikunata icha manachus chaytari?, nispa. 22 Sichus juj profeta noqa Jehová Diospa sutiypi imatapas rimanqa, manataq chay rimasqan junt’akunmanchu chayqa, manan noqa Jehová Diospa simiytachu payqa rimashan, aswanmi payqa jatunchakuspa munaynillanta rimashan. Aman paytaqa manchakunkichu, nispa.
19 ”Jehová Diosniykichispa qonan jallp’api kaq nacionkunata Jehová Diosniykichis chinkachiqtinqa jallp’ankutapas, llaqtankutapas, wasinkutapas qankuna jap’ikapuqtiykichisqa,+ 2 chay jallp’a ukhupin kinsa llaqtakunata ajllankichis, Jehová Diosniykichispa qonasuykichis jallp’apin chay kinsantin llaqtakunata ajllankichis.+ 3 Kinsamanmi t’aqankichis Jehová Diosniykichispa qonasuykichis jallp’ataqa, sapankapitaqmi juj pakakuna llaqta kanqa, chay llaqtakunaman riq ñankunaqa allin allichasqan kanqa, chhaynapi qonqaylla runamasin wañuchiqqa chay llaqtaman ayqekunanpaq.
4 ”Pipas mana yuyaypichu runamasinta wañuchinqa manataq cheqnikurqanpaschu chayqa, chay pakakuna llaqtakunamanta jujninmanmi ayqekunqa,+ chhaynapin mana wañuchisqachu kanqa. 5 Yaqapaschá payqa runamasinwan sach’a-sach’ata llant’aman rinman, sach’ata wit’unanpaq hachata oqariqtintaq hachaq uman k’aspinmanta phawarunman, chaytaq runamasinman chayanman, chhaynapitaq chay runaqa wañupunman. Chhayna ruwaykuna pasaqtinmi runa wañuchiqqa pakakuna llaqtakunamanta jujninman phawanqa mana wañunanpaq.+ 6 Pakakunapaq llaqtachus nishu karupi kanman chayqa, yaqapaschá yawarmanta vengakuq runaqa+ sinchi phiñasqa sonqon t’impuriqtin ayparunman jinaspa wañuchipunman. Ichaqa qonqay wañuchiq runaqa manataq runamasinta cheqnikuspachu chayta ruwarqan chayqa, manan wañunanchu karqan.+ 7 Chayraykun kamachishaykichis kinsa llaqtakunata ajllanaykichispaq.
8 ”Ñaupa taytaykichiskunaman prometesqanman jinan Jehová Diosniykichisqa jallp’aykichista jatunyachinqa,+ paykunaman prometesqan jallp’atan llapanta qopusunkichis.+ 9 Chaypaqmi ichaqa kunan qosqay kamachikuyta kasukunaykichis, chayman jinan Diosniykichis Jehová Diosta munakunaykichis, paypa ñannillanpin purinaykichis.+ Jallp’aykichis jatunyachisqa kaqtinqa kinsa pakakuna llaqtakunatawanmi chaymanqa yapankichis.+ 10 Chhaynapin Jehová Diosniykichispa herencia qonasuykichis jallp’apiqa mana jich’asqachu kanqa mana juchayoq runaq yawarninqa,+ manataqmi qankunapas yawar jich’aymantaqa juchayoqchu kankichis.+
11 ”Ichaqa, pipas runamasinta cheqnikunman,+ jinaspa maypipas suyapaspa* wañuchinman, wañurachispataq pakakuna llaqtaman ayqekunman chayqa, 12 llaqtanpi umalliqkunan* maskhachimuspa pusachimunqaku, pusamuqtinkutaq yawarmanta vengakuqman entreganqaku, paymi chay runataqa wañuchinqa.+ 13 Aman paytaqa khuyapayankichischu, chhaynapin Israel llaqtaqa mana juchayoqchu kanqa mana juchayoq runaq yawarnin jich’akusqanmanta,+ chhaynapin qankunaqa allillan kankichis.
14 ”Jehová Diosniykichispa qonan jallp’api herenciaykichista chaskispaykichisqa aman ñaupa taytaykichiskunaq lindero* churasqankutaqa suchuchinkichischu.+
15 ”Piña juj runata tumpanqa ima juchamantapas ima mana allin ruwaymantapas chayqa, aman juj runaq simillanmantaqa chay runataqa juchachankichischu.+ Iskaypas kinsapas testigokuna rimariqtinñan yachakunqa cheqaqchus chay icha manachus chayta.+ 16 Pipas runamasin mana allinpi tarikunanta munaspa Diospa kamachikuyninta mana kasuqmanta tumpanman chayqa,+ 17 iskayninkun Jehová Diospa ñaupanman jamunqaku, chaypin sacerdotekunaq ñaupanman chay p’unchaykunapi llank’aq juezkunaq ñaupanman ima qayllaykunqaku.+ 18 Chay juezkunan allinta qhawarinqaku cheqaqchus chay icha manachus chayta.+ Tumpaq runachus yanqa tumpashan runamasinta chayqa, llullakuspachus imatapas rimashan chayqa, 19 imatachus runamasinta ruwayta munarqan chaytan payta ruwankichis,+ chhaynapin qankuna ukhumanta mana allin kaqta chinkachinkichis.+ 20 Runakunataq chayta uyarispa manchakunqaku, manañataq jayk’aqpas chhayna sinchi mana allin ruwaytaqa ruwanqakuñachu.+ 21 Aman chay runataqa khuyapayankichischu,+ aswanmi paytaqa pagachinkichis kausaymanta kausaywan, ñawimanta ñawiwan, kirumanta kiruwan, makimanta makiwan, chakimanta chakiwan.+
20 ”Enemigoykichiswan maqanakuq rispaykichischus rikunkichis paykunaq caballonkunata, carretankunata, soldadonkunatapas qankunaqmanta aswan askhata chayqa, aman mancharikunkichischu, qankunawanqa Egiptomanta orqomuqniykichis Jehová Diosmi kashan.+ 2 Maqanakuyta qallarinaykichispaqña kashaqtinmi sacerdoteqa soldadokunata ninqa:+ 3 Israel runakuna, uyariwaychis. Enemigoykichiskunawan maqanakunaykichis patapiñan kashankichis, aman pisi kallpayankichischu, aman paykunataqa manchakunkichischu, amallataq manchakuymantapas khatatatankichischu.* 4 Jehová Diosniykichismi qankunawan kuska rishan enemigoykichiskunawan maqanakuq, paymi salvasunkichis,+ nispa.
5 ”Chaymantapas soldadokunata kamachiqkunan ninqaku: ¿Kashanchu qankuna ukhupi pillapas mosoq wasita ruwakuspa manaraq chaypi tiyaq? Pillapas kan chayqa, ripuchun wasinta. Paqtapas maqanakuypi wañupunman, jinataq waj runa wasinpi tiyapunman. 6 ¿Kashanchu pillapas chajranpi uvasta plantaspa chaypa rurunta manaraq mijuq? Pillapas kan chayqa, ripuchun wasinta. Paqtapas maqanakuypi wañupunman, jinataq waj runa chajranta jap’ikapunman. 7 ¿Kashanchu pillapas casarakunanpaq rimanasqa? Pillapas kan chayqa, ripuchun wasinta.+ Paqtapas maqanakuypi wañupunman, jinataq juj runa rimanakusqan warmiwan casarakunman, nispa. 8 Soldadokunata kamachiqkunan nillanqakutaq: Mayqennillaykichispas manchapakushan, pisi kallpayashan chayqa,+ ripuchun wasinta. Paqtapas manchakuspa wayqenkunata pisi kallpayachinman,+ nispa. 9 Chaykunata rimayta tukuspan paykunaqa soldadokunata pusananpaq umallikunata churanqaku.
10 ”Mayqen llaqtawanpas maqanakunkichis chayqa, manaraq maqanakushaspan chaypi tiyaq runakunata ninkichis imatachus ruwananku mana wañuchinaykichispaq chayta.+ 11 Sumaqtachus kutichimusunkichis, llaqtankumanpas jaykuchisunkichischus chayqa, llapan chay llaqtapi kaqkunatan llank’achinkichis, paykunaqa kamachiykichiskunan kapunqaku.+ 12 Manachus chay nisqaykichista kasukunqaku aswanpas qankunawan maqanakuytachus munanqaku chayqa, chay llaqtatan muyuykunkichis. 13 Jehová Diosniykichisqa entregasunkichismi chay llaqtata, qankunataq llapa chaypi kaq qharikunata wañuchinkichis. 14 Ichaqa jap’ikapunkichismi chay llaqtapi kaq warmikunata, wawakunata, uywakunata, chaypi imaymana kaqkunatapas.+ Enemigoykichismanta llapa qechusqaykichismi qankunapaq kanqa, chaykunaqa Jehová Diosniykichispa qosqasuykichismi.+
15 ”Chaytaqa ruwankichis jap’ikapunaykichis nacionkunamanta karupi kaq llaqtakunatan. 16 Jehová Diosniykichispa qonasuykichis nacionkunapi runakunatan ichaqa llapanta wañuchinkichis.+ 17 Jehová Diosniykichispa kamachisqanman jinan llapanta wañuchinkichis Het runakunata, amorreo runakunata, Canaán runakunata, perizita runakunata, heveo runakunata, Jebús runakunatapas.+ 18 Chhaynapi diosninkupaq ruwasqanku millay mana allin ruwaykunata ama yachachinasuykichispaq, Jehová Dios contra ama juchallichinasuykichispaqwan.+
19 ”Mayqen llaqtatapas jap’ikapunaykipaq muyuykuspa askha p’unchaytaña paykunawan maqanakushanki chayqa, aman chaypi kaq sach’akunataqa wit’unkichischu. Chay sach’akunaq rurunqa mijunaykichispaqmi kanqa, chaymi ama wit’unkichischu.+ Aman sach’ataqa imaynan runata chinkachinkichis jinataqa chinkachinkichischu. 20 Mana ruruq sach’akunallatan wit’unkichis. Chay sach’akunawantaq mayqen llaqtachus qankunawan maqanakuyta munan chay llaqtata wisq’ankichis, paykunata atipanaykichiskama.
21 ”Jehová Diosniykichispa qonasuykichis jallp’api tiyashaqtiykichischus campopi juj runa wañusqa rijurinman, manataq yachawaqchischu pichus wañuchisqanta chayqa, 2 umalliqkuna* juezkuna+ iman lloqsimuspanku maypichus wañusqa runa kashan chaymantapacha chay muyuriqpi llaqtakunakama medinqaku. 3 Mayqen llaqtachus wañusqa runaq qayllanpi kashan chay llaqtapi umalliqkunan wakakunamanta juj malta wakata apamunqaku, manaraq llank’aq, manaraq yugo churasqa malta wakata. 4 Chay wakatan llaqtapi umalliqkunaqa wayq’oman apaykunqaku, may wayq’otachus askha unu jaykushan, maypichus mana yapurqankuchu* ni tarpurqankupaschu chayman, chaypin chay wakaq kunkanta p’akinqaku.+
5 ”Chaymanmi jamunqaku Leví ayllu sacerdotekuna, paykunatan Jehová Diosniykichisqa churan payta servinankupaq,+ Jehová Diospa sutinpi bendicionta qonankupaqwan.+ Paykunan nisunkichis maqanakuypas wañuchinakuypas kaqtin imatachus ruwanaykichis chayta.+ 6 Chaymantataq wañusqa runaq qayllanpi kaq llaqtapi umalliqkunaqa kunkanta p’akisqanku malta waka patapi llapanku makinkuta maqchikunqaku,+ 7 ninqakutaq: Manan noqaykuchu chay runataqa wañuchiyku, manan rikuykuchu pichus chayta ruwarqan chaytapas. 8 Diosniyku Jehová, amayá Egiptomanta libramusqayki Israel llaqtaykitaqa juchachankichu,+ amayá chay mana juchayoq runaq yawarnin jich’asqa kasqanmantaqa llaqtaykitaqa juchachankichu,+ nispa. Chhaynapin paykunaqa mana juchayoqchu kanqaku chay runaq wañusqanmanta. 9 Chhaynatan qankunaqa Jehová Diospa imachus munasqanta ruwaspa llaqta ukhumanta chinkachinkichis mana juchayoq runa wañuchisqa kasqanmanta juchata.
10 ”Enemigoykichiskunawan maqanakuq rispachus Jehová Diospa yanapayninwan paykunata atipankichis jinaspa presota apamunkichis,+ 11 chay presokuna ukhupitaqchus rikuwaqchis juj munay rijch’ayniyoq warmita, chay warmitataqchus warmichakapuyta munawaqchis chayqa, 12 atiwaqchismi wasiykichisman apakapuyta. Ichaqa llapantan chujchanta k’isukunqa, k’utuchikunqan sillunkunatapas, 13 ch’utikapunqan preso kasqan p’achatapas, jinaspa wasiykipi tiyanqa. Juj killa junt’an payqa taytanmanta mamanmantawan waqanqa,+ chaymantan ichaqa paywan puñupunki. Qanmi qosan kanki paytaq warmiyki kanqa. 14 Manachus munapunkiña chayqa kacharipunkin may munasqanmanpas ripunanpaq.+ Ichaqa munayniykiman jinataq paywan casarakurqanki chayqa, aman paytaqa vendenkichu, aman ima mana allintapas ruwankichu.
15 ”Pipas iskay warmiyoq kaspa jujninta anchata munakunman juj kaqtataq pisita munakunman,* iskayninpitaq wawankunapas kanman, pisi munasqa kaqpitaq phiwi* churin kanman chayqa,+ 16 herenciankuta t’aqanan kaqtinqa aman pisi munasqa warmiq wawanta pisichaspachu aswan munasqa warmiq wawanta phiwi churinta jina rikunqa. 17 Aswanmi payqa pisi munasqa warmiq wawanman iskay t’aqa herenciata qopunqa phiwi churin kasqanrayku, payta ñaupaqta churiyasqanrayku. Phiwi wawa kaynintaqa manan pipas qechunqachu.+
18 ”Juj runaq churinchus mana kasukuq k’ullu kanman, manachus taytantapas mamantapas kasukunman,+ maytaña wanachiqtinkupas manachus kasukunman chayqa,+ 19 tayta-mamanmi jap’ispa llaqta punkupi umalliqkunaman apanqa. 20 Jinaspan llaqtapi umalliqkunata ninqa: Kay wawaykun mana kasukuq k’ullullaña, manapunin ima nisqaykutapas kasuwankuchu, payqa rajrapun,*+ machaqmi,+ nispa. 21 Jinan llaqtanpi llapa runakuna rumiwan ch’aqespa wañuchinqaku. Chhaynatan qankuna ukhumanta mana allin kaqta chinkachinkichis, chayta yachaspaqa llapa Israel runakunapas manchakunqakun.+
22 ”Pitapas wañuyman apaq juchata ruwasqanrayku wañuchiwaqchis,+ jinaspa k’aspipi warkuwaqchis chayqa,+ 23 aman chay ayataqa tutantinchu chaypi warkurayachinkichis,+ aswanmi chay kikin p’unchay p’ampankichis, pipas k’aspipi warkusqaqa Diospa ñakasqan runa kasqanrayku.+ Aman qhellichankichischu Jehová Diosniykichispa qosqasuykichis jallp’ataqa.+
22 ”Llaqtamasiykiq torontapas ovejantapas chinkasqata tarinki chayqa, aman jinataqa qhawarparinkichu+ aswanmi dueñonman qatipunki. 2 Ichaqa manachus payta reqsinki manataq wasiyki qayllapipaschu tiyanman chayqa, wasiykimanmi chay uywata qatinki, chaypin jap’inki dueñon maskhamunankama, maskhaspa jamuqtintaq payman qopunki.+ 3 Chaytan ruwallankitaq asnontaña, p’achantaña, imantaña tarinki chaypas. Aman chaykunataqa jinatachu qhawarparinki.
4 ”Llaqtamasiykiq asnonpas toronpas ñanpi urmanqa chayqa, aman jinataqa qhawarparinkichu aswanmi chay uywanta jatariysichinki.+
5 ”Aman mayqen warmipas qhari p’achawanqa churakunqachu, amallataqmi mayqen qharipas warmi p’achawanqa churakunqachu. Jehová Diosqa cheqnikunmi chay ruwaqkunataqa.
6 ”Ñan purisqaykipi pampapipas sach’apipas juj phalaq animalta tarinki q’esanpi malqotapas* runtutapas oqllashaqta chayqa, aman malqotawan mamantawanqa aparikunkichu.+ 7 Mamantaqa kacharipunkipunin, malqokunallatan apaspaqa apanki. Chayta ruwanki chayqa allillanmi kanki, unaytataqmi kausankipas.
8 ”Mosoq wasita ruwakunki chayqa, wasi pata muyuriqtan llapanta perqanki,+ mana chayqa paqtapas pipas chay patamanta urmaykamunman chhaynapitaq wasipi kaqkuna chay runaq wañusqanmanta* juchayoq kankuman.
9 ”Uvas chajraykipiqa uvasllan wiñanqa, aman chaymanqa ima juj mujutapas tarpunkichu.*+ Imatawanpas tarpunki chayqa, llapa tarpusqaykipas uvas rurupas Diosta yupaychana karpapaqmi kanqa.
10 ”Chajrapi llank’aspaqa aman asnotawan torotawanqa masachankichu.+
11 ”Aman churakunkichu willma q’aytuwan lino q’aytuwan chhaqrusqa p’achawanqa.+
12 ”P’istukunaykiq tawantin ch’ullpanmanmi churanki jatun chhaqchakunata.*+
13 ”Pipas juj warmiwan casarakuspa paywan puñunman chaymantataq cheqnikapunman, 14 jinaspa qhelli warmimanta tumpanman, mana allinpi qhepachiyta munaspataq ninman: Kay casarakusqay warmiqa ñan qhariwan kasqaña, paywan puñuspaymi chhaynata tarini, nispa chayqa, 15 chay sipaspa tayta-mamanmi ususinku doncella sipaspuni* kasqan señalta llaqta jaykuna punkupi umalliqkunaman* apamunqaku. 16 Chaypin sipaspa taytanqa chay umalliqkunata ninqa: Noqan kay qhariman ususiyta warminpaq qorqani, kunantaq ichaqa cheqnikapun, 17 qhelli warmimanta tumpaspataq nishan: Ususiykiqa ñan qhariwanqa kasqaña, manan doncella sipaschu kasqa, nispa. Qhawariychis, qankunamanmi doncella sipas kasqan señalta apamushaykichis, nispa. Chaymantataq chay puñuna mast’anata llaqtapi umalliqkunaq ñaupanpi mast’arinqa. 18 Jinan llaqtapi umalliqkunaqa+ chay runata jap’ispa soq’anqaku,+ 19 pachaj siclo* qolqeta iman pagachinqaku, chaytataq chay sipaspa taytanman qopunqaku. Israelpi juj doncella sipasta yanqa tumpaspa p’enqayman churasqanraykun+ chay runaqa chayta paganqa. Chaymantapas chay sipasqa wañukapunan p’unchaykaman chay runaq warmin kanqa, manan chay runaqa paymanta t’aqakuyta atinqachu.
20 ”Ichaqa chay runaq rimasqanchus cheqaq kanman, ñachus chay warmipas qhariwan kanmanña karqan chayqa, 21 chay sipastan taytanpa wasin punkuman orqomunqaku, jinaspa llaqtanpi llapa runakuna rumiwan ch’aqespa wañuchinqaku. Israelpi p’enqay ruwayta ruwasqanrayku,+ taytanpa wasinpi qhelli juchata ruwasqanraykun* wañuchisqa kanqa.+ Chhaynatan qankuna ukhumanta mana allin kaqta chinkachinkichis.+
22 ”Sichus juj qharita jujpa warminwan puñushaqta tarinkichis chayqa, iskayninkutan qharitapas warmitapas wañuchinkichis.+ Chhaynapin Israel llaqtamanta mana allin kaqta chinkachinkichis.
23 ”Sichus juj doncella sipas juj qhariwan casarakunanpaq rimanasqa kashaqtin waj qhari paywan llaqtapi tupanman jinaspa paywan puñunman chayqa, 24 iskayninkutan llaqta punkuman apankichis, jinaspa wañunankukama rumiwan ch’aqenkichis. Warmin wañunqa llaqta ukhupi kashaspa mana qaparisqanrayku, qharitaq wañunqa runamasinpa warminta p’enqayman churasqanrayku.+ Chhaynatan qankuna ukhumanta mana allin kaqta chinkachinkichis.
25 ”Ichaqa yaqapaschá juj qhari campopi tarinman casarakunanpaq rimaykusqa kashaq sipasta, jinaspa payta violanman, chhayna kaqtinqa qharillan wañuchisqa kanqa. 26 Warmitan ichaqa ama imanankichispaschu. Payqa manan ima juchatapas ruwarqanchu chayraykun mana wañunqachu. Chay pasasqanqa juj runapas runamasinta jap’ispa wañuchinman karqan jinan.+ 27 Chay qhariqa mana munashaqtataq chay sipasta jap’irqan chayqa, qaparirqanchá sipasqa, manataq pipas yanapaqnin karqanchu.
28 ”Sichus casarakunanpaq manaraq rimapayasqa doncella sipasta juj qhari jap’inman jinaspa paywan puñunman, paykunataq jap’isqa kankuman chayqa,+ 29 chay qharin sipaspa taytanman pisqa chunka siclo qolqeta qonqa, chhaynapin chay sipasqa chay runaq warmin kapunqa.+ P’enqaymantaq chay sipasta churarqan chayqa, manan chay qhariqa jayk’aqpas paymanta t’aqakapuyta atinqachu.
30 ”Aman pipas taytanpa warminwanqa casarakunqachu, mana chayqa taytantachá pisichanman.+
23 ”Aman runtun ñit’isqa runapas ni qhari kaynin kuchusqa runapas Jehová Diospa llaqtanpiqa chaskisqachu kanqa.+
2 ”Aman mana casarasqa runakunaq churinqa Jehová Diospa llaqtanpiqa chaskisqachu kanqa.+ Chay churiq wawankunapas manapunin chunka kaq miraykamapas Jehová Diospa llaqtanpiqa chaskisqachu kanqaku.
3 ”Manan mayqen Anmón runapas ni Moab runapas Jehová Diospa llaqtanpiqa chaskisqachu kanqa.+ Churinkupas manan jayk’aqpas Jehová Diospa llaqtanpiqa chaskisqachu kanqa. Chunka kaq miraykamapas manapunin chaskisqachu kanqaku. 4 Paykunaqa Egiptomanta lloqsimushaqtiykichismi mana unutapas ni mijunatapas qorqasunkichischu,+ chaymantapas Mesopotamia ladopi kaq Petor llaqtayoq Beorpa churin Balaammanmi pagarqanku ñakanasuykichispaq, chayraykun paykunaqa mana chaskisqachu kanqaku.+ 5 Jehová Diosniykichisqa manan Balaamtaqa kasurqanchu,+ aswanmi Jehová Diosniykichisqa chay runaq ñakayninta bendicionman tukuchirqan.+ Chaytaqa ruwarqan Jehová Diosniykichis qankunata munakusqasuykichisraykun.+ 6 Aman jayk’aqpas yanapankichischu paykuna thajpi kausanankupaqqa ni allin kanankupaqpas.+
7 ”Aman cheqnikunkichischu Edom runakunataqa, paykunaqa wayqeykichiskunan.+
”Aman cheqnikunkichischu Egipto runakunatapas, paykunaq llaqtanpin qankunaqa forastero kamurqankichis.+ 8 Paykunaq wawankunaqa kinsa kaq miraymantañan Jehová Diospa llaqtanpiqa chaskisqa kanqaku.
9 ”Enemigoykichiskunawan maqanakunaykichispaq maypipas karpakushaspaqa amapunin imawanpas qhellichakunkichischu.+ 10 Mayqen qharipas tutapi mujun phawasqanrayku qhelli kapunqa chayqa,+ karpa-karpa jawamanmi lloqsinqa amataqmi kutiykamunqachu. 11 Tardeyaykuytan payqa unuwan maqchikunqa, jinaspa inti jaykuy qhepata karpa-karpa ukhuman jaykumunqa.+ 12 Karpa-karpa jawapin juj cheqasta jisp’akunaykichispaq t’aqankichis. 13 Cosasniykichiskuna ukhupin apankichis juj t’oqona k’aspita. Jinan jisp’akunaykichis kaqtinqa chay k’aspiwan pampata t’oqonkichis, chaypin jatun jisp’ayniykichista p’ampankichis. 14 Diosniykichis Jehová Diosqa karpa-karpa ukhupin purishan+ enemigoykichiskunamanta libranasuykichispaq, paykunata atipachinasuykichispaqwan. Chaymi karpa-karpaykichisqa limpio ch’uya kanan.+ Sichus qankuna ukhupi ima qhellitapas rikunqa chayqa, manañan puriysisunkichischu.
15 ”Sichus juj kamachi patronninmanta ayqekuspa qanman jamusunki chayqa, aman patronninmanqa entregankichu. 16 Payqa qankuna ukhupi mayqen llaqtatachá ajllakunqa chaypin may munasqanpi tiyanqa. Aman paytaqa ñak’arichinkichischu.+
17 ”Aman Israel runakunaq mayqen ususinpas ramera* warmiqa kanqachu,+ amallataqmi Israel runakunaq mayqen churinpas ramera warmi jina cuerponta vendeq* qhariqa kanqachu.+ 18 Ima promesapas junt’asqa kananpaqqa aman pipas Jehová Diospa wasinmanqa apanqachu ramera warmiq chaskisqan qolqetaqa, ni cuerponta vendeq qhariq* chaskisqan qolqetapas. Jehová Diosniykichisqa cheqnikunmi chay iskaynin ruwaykunataqa.
19 ”Llaqtamasiykiman qolqeta mañanki chayqa, aman wachaynintawanchu cobranki,+ mijuytaña, imataña manunki chaypas aman wachaynintawanchu cobranki. 20 Waj llaqtayoq runakunamantaqa atiwaqmi wachaynintawan cobrayta,+ llaqtamasiykimantan ichaqa ama cobrankichu.+ Chhaynapin Jehová Diosniykiqa jap’ikapunaykichis jallp’api llapa ima ruwasqaykichisman bendicionninta churamunqa.+
21 ”Jehová Diosniykiman ima promesatapas ruwanki chayqa,+ usqhayllan chay promesaykita junt’anki.+ Jehová Diosniykiqa munanqapunin chay promesa ruwasqaykiwan junt’anaykita, manachus junt’anki chayqa juchayoqmi kanki.+ 22 Ichaqa manachus ima promesatapas ruwanki chayqa, manan juchayoqchu kanki.+ 23 Simiykiq rimasqantaqa junt’ankipunin.+ Ima promesa ruwasqaykipas sonqomanta ofrendata qoy jinan, chaymi junt’ankipuni simiykiwan Jehová Diosniykiman promesa ruwasqaykitaqa.+
24 ”Runamasiykiq uvas chajranman jaykuspaqa sajsanaykikamallan chaytaqa mijunki, aman uvastaqa imaykipipas apakunkichu.+
25 ”Runamasiykiq trigo chajranman jaykuspaqa atiwaqmi poqosqa trigota makiykiwan p’itiriyta,* ichaqa aman chaytaqa rutunkichu.+
24 ”Pipas juj warmiwan casarakunman manañataq paywan tiyayta munanmanchu imatapas p’enqayta ruwasqanrayku chayqa, t’aqanakuy papeltan ruwanqa,+ chayta qospan qhariqa chay warmita wasinmanta kachapunqa.+ 2 Chay runaq wasinmanta ripuspaqa atinmanmi chay warmiqa juj qhariwan casarakuyta.+ 3 Chay casarakusqan qharichus payta cheqnikuspa t’aqanakuy papelta ruwanqa, chayta qospachus wasinmanta kachapunqa chayqa, otaq chay qharichus wañupunqa chayqa, 4 manan ñaupaq kaq qosanqa paywan casarakuyta atinqachu, qhellichasqataq chay warmi kashan chayqa, manan yapamanta payta warmichakuyta atinqachu, Jehová Diosqa cheqnikunmi chay ruwaytaqa. Aman Jehová Diosniykichispa herencia qonasuykichis jallp’apiqa chay juchataqa ruwankichischu.
5 ”Pipas chayraq casarasqa kashan chayqa, aman ejercitoman jaykunqachu, aman ima ruwanatapas chaskinqachu. Aswanmi payqa juj wata chaykunamanta libre kanqa, chhaynapi esposan kusisqa kananpaq.+
6 ”Pipas imataña runamasinman manunqa chaypas aman runamasinpa kutanantaqa, ni kutananpa jawa rumintapas prendapi apanqachu,+ chaytachus apanman chayqa, runamasinpa kausaynintapas qechushanman jinan kanman.
7 ”Pipas llaqtamasin Israel runata suwaspa apanman, jinaspa sufrichinman, vendenmanpas chayqa,+ wañuchisqan kanqa chayta ruwaq runaqa.+ Chhaynatan qankuna ukhumanta chinkachinkichis mana allin kaqta.+
8 ”Lepra* onqoy rijurinqa chayqa, Leví sacerdotekunaq imachus nisqanman jinan llapa imatapas ruwankichis,+ paykunaman imachus kamachisqayman jinapunin ruwankichis. 9 Yuyariychis Egiptomanta jamushaqtiykichis imatachus Jehová Diosniykichis Miriamwan ruwarqan chayta.+
10 ”Runamasiykiman imatapas manunki chayqa,+ aman wasintaqa jaykunkichu imatachus prendapi qonasuyki karqan chayta orqomuqqa. 11 Aswanmi jawallapi qhepakunki chay manukuq runa imatachus prendapi qonasuyki karqan chayta orqomunankama. 12 Chay runachus wajcha kanman chayqa, aman prendapi qosqasuykitaqa qhepantin p’unchaykamaqa jap’ikunkichu.+ 13 Aswanmi chay qosqasuykitaqa inti jaykuqtin jina kutichipunki, chhaynapi chay qosqasuyki qatananwan puñunanpaq.+ Chayta ruwanki chayqa, qanpaqmi Diosmanta mañapusunki, Jehová Diosniykipas chaninpaqmi chay ruwasqaykita qhawarinqa.
14 ”Aman llank’apakuq wajcha runataqa engañankichu. Chay runa llaqtamasiykiña kanman chaypas llaqtayki ukhupi* tiyaq waj llaqtayoq runaña kanman chaypas aman chaytaqa ruwankichu.+ 15 Sapa p’unchaymi llank’apakuq runamanqa pagapunki,+ manaraq inti jaykupushaqtinmi pagapunki. Payqa wajchataq chayqa llank’apakuspa ganasqallanwanmi kausan. Manachus sapa p’unchay pagapunki chayqa, Jehová Diostan wajakunqa jinan qanqa juchachasqa kanki.+
16 ”Taytakunaqa manan wawankuq juchanmantaqa wañunqakuchu, manataqmi wawakunapas taytankuq juchanmantaqa wañunqakuchu.+ Sapankan paykuna kikinkuq juchankumanta wañunqaku.+
17 ”Aman mana chanintaqa juzgankichischu qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoqtapas mana taytayoqtapas.+ Aman viuda warmiq mantonnintaqa prendapi apankichischu.+ 18 Aman qonqankichischu Egiptopi esclavo kasqaykichista, chaymanta Jehová Diosniykichisqa libramusqasuykichistapas.+ Chayraykun kaykunataqa kamachishaykichis.
19 ”Chajraykichista rutuspa juj marq’ay trigota qonqamunkichis chayqa, aman kutinkichischu chayta apamuqqa, aswanmi chayqa kanqa qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoqpaq, mana taytayoqpaq, viuda warmipaq ima.+ Chhaynapin Jehová Diosniykichisqa llapa ima ruwasqaykichisman bendicionninta churamunqa.+
20 ”Aceituna sach’aykichista chhafchispaykichisqa, aman iskay kutitachu chhafchinkichis. Chaypi puchuqqa jinallan qhepanqa qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runapaq, mana taytayoqpaq, viuda warmipaq ima.+
21 ”Uvasniykichista pallaspaqa aman kutinkichischu puchuqta pallamuqqa, jinallan chayqa qhepanqa qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runapaq, mana taytayoqpaq, viuda warmipaq ima. 22 Aman qonqankichischu Egipto jallp’api esclavo kasqaykichista. Chayraykun kaykunataqa kamachishaykichis.
25 ”Iskay runakuna ima problemapipas kanqaku chayqa, juezkunamanmi rinqaku,+ paykunan chayta chaninchanqaku, jinaspa ninqaku mayqenchus juchayoq mayqentaqchus mana chayta.+ 2 Juchayoq runachus waqtanapaq jina imatapas ruwarqan chayqa,+ juezmi kamachinqa uyanpamanta pampaman thallachinankupaq jinan paypa ñaupanpi waqtanqaku. Jayk’a kutitachus waqtanqaku chayqa kanqa ima juchatachus ruwarqan chayman jinan. 3 Ichaqa tawa chunka kutikamallan payqa waqtasqa kanqa.+ Tawa chunkamanta masta waqtanqaku chayqa, wayqeykichismi qankunaq ñaupaykichispi sarunchasqa kashanman.
4 ”Aman erata* sarushaq torotaqa senq’apankichischu.+
5 ”Wayqentin runakunachus kuska tiyankuman jujnintaqchus manaraq wawayoq kashaspa wañupunman chayqa, manan viuda warmiqa waj runawanqa casarakunqachu, aswanmi qosanpa familianmanta kaqllawan casarakunqa. Wañuqpa wayqenmi paywan casarakunqa, chhaynapin chay runaqa cuñado kasqanta* junt’anqa.+ 6 Chay warmipi churiyasqan phiwi* churiqa wañuqpa wawanpas kanman jinan kanqa,*+ chhaynapin wañuqpa sutinqa mana chinkanqachu Israel llaqtamanta.+
7 ”Chay runa wañupuq wayqenpa warminwan mana casarakuyta munanqachu chayqa, viuda warmin llaqta punkupi umalliqkunaman* rinqa, jinaspa ninqa: Qosaypa wayqenqa manan munanchu noqawan casarakuyta, manan munanchu cuñado kasqanwan junt’ayta, manan munanchu qosaypa miraynin Israel llaqtapi kananta, nispa. 8 Jinan llaqtapi umalliqkunaqa chay runata wajachimunqaku. Chay runachus chaypipas ninqa: Manan paywan casarakuytaqa munanichu, nispa chayqa, 9 chay viudan qosanpa wayqenman qayllaykunqa, jinaspa umalliqkunaq ñaupanpi chay runaq usut’anta ch’utinqa,+ uyanpi thoqaykuspataq ninqa: Chhaynatan ruwana wayqenpaq mana churiyapuyta munaq runataqa, nispa. 10 Chaymantapachan chay runaq familianqa Usut’an Ch’utisqa Familia nisqa kapunqa.
11 ”Iskay runakuna maqanakushaqtinchus jujninpa warmin jamunman qosanta yanapaq, chaypitaqchus qosanta maqaq runaq qhari kayninta jap’inman chayqa, 12 mana khuyapayaspan chay warmiq makinta wit’unkichis.
13 ”Aman costalniykichispiqa kanqachu pesanapaq iskay clase rumikunaqa,+ aman kanqachu nishuta pesaq rumipas ni pisita pesaq rumipas. 14 Aman wasiykichispiqa kanqachu iskay clase tupunaqa,+ aman kanqachu askha jaykuq tupunapas ni pisi jaykuq tupunapas. 15 Pesanaykichispas tupunaykichispas chaninmi kanqa, junt’asqan kanqa, chhaynapin qankunaqa unayta kausankichis Jehová Diosniykichispa qonasuykichis jallp’api.+ 16 Jehová Diosniykichisqa cheqnikunmi mana chaninta ruwaq runakunataqa.+
17 ”Yuyariychis Egiptomanta jamushaqtiykichis imatachus Amalec runakuna ruwarqasunkichis chayta.+ 18 Sayk’usqa pisi kallpayasqa jamushaqtiykichismi paykunaqa qankuna contra jamurqanku, jinaspa qhepaykichista jamuq pisipasqa runakunaman phawaykurqanku. Manan Diostapas manchakurqankuchu. 19 Jehová Diosniykichis enemigoykichiskunamanta samachisuqtiykichismi, Jehová Diosniykichispa qonan jallp’a muyuriqpi+ enemigoykichiskunamanta samaspan chay Amalec runakunata kay pachamanta chinkachinkichis,+ chhaynapi ama pipas paykunata yuyarinanpaq. Aman jayk’aqpas qonqankichischu chay ruwanaykichistaqa.
26 ”Jehová Diosniykichispa herencia qonan jallp’aman jaykuspaqa, chayta jap’ikapuspa chaypi tiyaspaykichisqa, 2 Jehová Diosniykichispa qosqasuykichis jallp’api llapa llank’asqaykichismantan ñaupaq rurukunata oqarinkichis, chaytataq wakinta juj canastaman churankichis, chayta aparikuspan rinkichis maytachá Jehová Diosniykichis ajllakunqa sutin jatunchasqa kananpaq chayman.+ 3 Jinaspa mayqen sacerdotechá chay p’unchaykuna llank’ashan chayman rinkichis. Paytan ninkichis: Kunanmi Jehová Diosninchispa ñaupanpi rimarini: Ñan jaykuniña ñaupa taytanchiskunaman Jehová Diospa prometesqan jallp’amanqa,+ nispa.
4 ”Jinan sacerdoteqa apasqayki canastata chaskisunki, chaytataq Jehová Diosniykiq altarninpa ñaupanman churanqa. 5 Chaymantataq Jehová Diosniykiq ñaupanpi ninki: Taytaykuqa Aram runan karqan,+ purikuq runan karqan.* Payqa pisi runakunallawanmi+ forastero jina Egipto llaqtaman jaykurqan,+ chaypin jatun nacionman, kallpasapa nacionman, askhaman tukupurqan.+ 6 Egipto runakunan ichaqa sinchita sufrichiwarqanku ñak’arichiwarqanku ima, mana khuyapayaspan sinchita llank’achiwarqanku.+ 7 Jinan noqaykuqa ñaupa taytaykuq Diosnin Jehová Diosta wajakurqayku, paypa yanapaynintan mañakurqayku. Jehová Diosqa uyariwarqankun mañakusqaykuta, rikurqanmi ñak’arisqaykuta, llakipi tarikusqaykuta, jujkuna sarunchawasqankutapas.+ 8 Jinan Jehová Diosqa Egiptomanta orqomuwarqanku jatun atiyninwan, kallpanwan,+ manchakuy ruwaykunawan, señalkunawan, milagrokunawan ima.+ 9 Chaymantataq kayman pusamuwarqanku jinaspa kay jallp’ata qowarqanku, lechepas mielpas askha kasqan jallp’ata.+ 10 Chaymi kunanqa Jehová Diosniypa qowasqan jallp’api ñaupaq rurukunata apamushani,+ nispa.
”Chaykunatan churanki Jehová Diosniykiq ñaupanman, jinaspa Jehová Diosniykiq ñaupanpi qonqoriykukunki. 11 Chaymantataq kusikunki Jehová Diosniyki qanmanpas wasiykipi kaqkunamanpas tukuy allinkuna qosqasuykichismanta. Leví runakunawan, qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runakunawan iman kusikunkichis.+
12 ”Kinsa kaq watapi, diezmo qona watapi, llapa llank’asqaykichismanta chunka kaq parteta t’aqayta tukuspan,+ t’aqasqaykichista Leví runakunaman, waj llaqtayoq runakunaman, mana taytayoqkunaman, viuda warmikunaman ima qonkichis, paykunan chayta llaqtaykichis ukhupi mijunqaku sajsanankukama.+ 13 Chaymantataq Jehová Diosniykichista ninkichis: Qanpaq t’aqasqayta wasiymanta orqomuspan qoniña Leví runakunaman, waj llaqtayoqkunaman, mana taytayoqkunaman, viuda warmikunaman ima.+ Kamachiwasqaykiman jinan chaykunataqa ruwani. Manan chaykunataqa p’akinichu, manataqmi jujpas mana junt’asqaqa kanchu. 14 Diezmo t’aqasqaymantaqa manan wañuqmanta llakisqa kashaspaqa mijurqanichu, manan qhelli kashaspapas chaytaqa tupaykurqanichu, manataqmi chaytaqa wañusqakunamanpas jaywarqanichu. Diosníy Jehová, simiykiman jinan noqaqa llapa imatapas ruwarqani, llapantan kamachiwasqaykitaqa kasukurqani. 15 Kunanqa janaq pachapi ch’uya wasiykimantayá qhawarimuwayku, jinaspa ñaupa taytaykuman jurasqaykiman jina+ kay Israel llaqtaykiman, kay qowasqaykiku jallp’aman, lechepas mielpas askha kasqan+ jallp’aman bendicionniykita churaykamuy,+ nispa.
16 ”Kunanmi Jehová Diosniykichis kamachishasunkichis kay kamachikuykunata leykunatapas kasukunaykichispaq. Chaykunatan tukuy sonqowan+ tukuy almawan* kasukunkichis junt’ankichispas. 17 Kunanmi Jehová Diosqa promesata ruwashan qankunaq Diosniykichis kananpaq, chaypaqmi ichaqa ñanninkunallapi purinaykichis, kasukushanallaykichismi kamachikuyninkunatapas,+ leyninkunatapas,+ chaninchayninkunatapas,+ llapa ima nisqantapas uyarikunkichismi. 18 Chaymantapas Jehová Diosqa uyarinñan llaqtan kanaykichispaq, munakusqan llaqta kanaykichispaq promesa ruwasqaykichista.+ Promesa ruwasqanman jinan paypa llaqtan kankichis, kasukunkichismi llapa kamachikuyninkunatapas. 19 Sichus qankuna tukuy tiempo rikuchinkichis Jehová Diospa ch’uya llaqtan kasqaykichista chayqa,+ promesa ruwasqanman jinan payqa llapa jatarichisqan nacionkunamanta aswan altoman churasunkichis.+ Qankunamanmi qosunkichis jatunchayta, alabayta ima; allin reqsisqa llaqtan kankichis”, nispa.
27 Chaymantataq Moisesqa Israelpi umalliqkunapiwan* llaqtantin runakunata nirqan: “Kay qosqay kamachikuykunatan llapanta kasukunkichis. 2 Jordán mayuta chimpaspa Jehová Diosniykichispa qonan jallp’aman jaykuspan jatun rumikunata sayarichinkichis, chaytataq lliuta yesowan llut’ankichis.+ 3 Chay rumikunapin qelqankichis llapa kay kamachikuy simikunata. Chhaynapin qankunaqa Jehová Diosniykichispa qonan jallp’aman jaykunkichis, lechepas mielpas askha kasqan jallp’aman. Ñaupa taytaykichiskunaq Diosnin Jehová Diospa prometesqanman jinan qankunaqa chay jallp’ata jap’ikapunkichis.+ 4 Jordán mayuta chimpaspaykichismi Ebal orqopi chay rumikunata sayarichinkichis+ jinaspa yesowan llut’ankichis. Kunan kamachisqayman jinan chaytaqa ruwankichis. 5 Chaypin ruwallankichistaq Jehová Diosniykichispaq juj altarta, rumikunawanmi chaytaqa perqankichis. Ichaqa aman chay rumikunataqa fierromanta imawanpas ch’eqtankichischu nitaq thupankichispaschu.+ 6 Enteron rumikunallawanmi Jehová Diosniykichispaqqa chay altartaqa perqankichis, chaypin Jehová Diosniykichispaq ruphachina ofrendakunata jaywankichis. 7 Chaypin jaywankichis sumaq kausay sacrificiotapas,+ chaypitaqmi chay sacrificiotaqa mijunkichis.+ Jinaspa Jehová Diosniykichispa ñaupanpi q’ochukunkichis.+ 8 Sut’i reparaytan kay kamachikuykunataqa chay rumikunapi qelqankichis”,+ nispa.
9 Chaymantataq Moiseswan Leví ayllu sacerdotekunapiwan llapa Israel runakunata nirqanku: “Israel runakuna, ch’inyaychis, uyariychis kayta: Kunanmi Jehová Diosniykichispa llaqtan kapunkichis.+ 10 Jehová Diosniykichispa simintan kasukunkichis, kasukunkichismi kunan qosqay kamachikuyninkunatapas+ leyninkunatapas”, nispa.
11 Chay p’unchaymi Moisesqa llaqtantin runakunata nillarqantaq: 12 “Jordán mayuta chimpaqtiykichisqa Simeón ayllu, Leví ayllu, Judá ayllu, Isacar ayllu, José ayllu, Benjamín ayllu iman Guerizin orqopi sayaykunqaku+ llaqtata bendecikunanpaq. 13 Rubén ayllu, Gad ayllu, Aser ayllu, Zabulón ayllu, Dan ayllu, Neftalí ayllu imataq Ebal orqopi sayaykunqaku+ ñakay simikunata rimakunanpaq. 14 Leví runakunataq* llapa Israel runakunata kunkayoqta ninqaku:+
15 ”Ñakasqa kachun thupasqa idolotapas,+ metal idolotapas ruwaqqa,+ chayta pakaqpas. Artesano runakunaq chaykuna ruwasqantaqa Jehová Diosqa cheqnikunmi,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!,* nispa.
16 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun taytantapas mamantapas pisichaqqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
17 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun runamasinpa linderonta* suchuykuchiqqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
18 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun ñausa runata ñanmanta pantachiqqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
19 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun waj llaqtayoqta, mana taytayoqta, viuda warmitapas+ mana chaninta ruwaqqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
20 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun taytanpa warminwan kaspa taytanta p’enqayman churaqqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
21 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun animalwan t’inkikuqqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
22 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun taytanpa ususinwanpas mamanpa ususinwanpas kaq runaqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
23 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun suegranwan kaq runaqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
24 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun runamasinta suyapaspa* wañuchiq runaqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
25 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun mana juchayoq runata wañuchinanpaq pagota chaskiq runaqa,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
26 ”Leví runakunan nillanqakutaq: Ñakasqa kachun pipas kay kamachikuykunata mana respetaqqa mana kasukuqpas,+ nispa. Llaqtantin runakunataq ninqaku: ¡Amén!, nispa.
28 ”Qankunachus Jehová Diosniykichispa siminta kasukunkichis, kasukunkichischus kay qosqay llapa kamachikuykunatapas chayqa, kay pachapi llapa nacionkunamanta aswan altomanmi Jehová Diosniykichisqa churasunkichis.+ 2 Chaymantapas Jehová Diosniykichispa siminta kasukushallankichis chayqa, imaymana bendicionkunatan payqa churamusunkichis.+
3 ”Bendecisqan kankichis llaqtapipas campopipas.+
4 ”Bendecisqan kanqa wawaykichiskunapas,+ chajraykichiskunapas, wakaykichiskunaq uñankunapas, ovejaykichiskunaq uñankunapas.+
5 ”Bendecisqan kanqa mijuy oqarina canastaykichispas,+ masa ruwanaykichispas.+
6 ”Bendecisqan kankichis tukuy ima ruwasqaykichispipas.
7 ”Jehová Diosmi qankuna contra jatariq enemigoykichiskunata atipachisunkichis.+ Paykunaqa juj nisqallan qankuna contra jamunqaku, qankunan ichaqa lliuman paykunata ch’eqerichinkichis.+ 8 Jehová Diosmi bendicionta churanqa taqena wasiykichiskunaman*+ tukuy ima ruwasqaykichiskunamanwan. Qosqasuykichis jallp’apiqa churamusunkichispunin Jehová Diosqa bendicionninta. 9 Jehová Diosqa jurasqanman jinan altoman oqarisunkichis ch’uya llaqtan kanaykichispaq.+ Chaypaqmi ichaqa kasukushanallaykichis Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunata, paypa ñannillanpin purinaykichispas. 10 Kay pachapi llapa llaqtakunan yachanqaku Jehová Diospa sutinta apasqaykichista,+ jinan paykunaqa manchakusunkichis.+
11 ”Jehová Diosqa askhatan qosunkichis wawakunatapas uywakunatapas, jallp’aykichistapas sumaqtan ruruchinqa.+ Ñaupa taytaykichiskunaman qonasuykichispaq prometesqan jallp’apin Jehová Diosqa chaykunata ruwanqa.+ 12 Jehová Diosqa janaq pachapi junt’a taqena wasinkunatan kicharimunqa jinaspa tiempollanpi jallp’aykichisman parachimunqa,+ llapa ima ruwasqaykichismanmi bendicionnintapas churamunqa. Qankunaqa juj nacionkunamanraqmi imatapas mañankichis, qankunan ichaqa mana imatapas mañakunkichischu.+ 13 Kay qosqay Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunatachus kasukunkichis junt’ankichispas chayqa, ñaupaqmanmi Jehová Diosqa churasunkichis manan qhepamanchu, qankunan wichaypi kankichis manan uraypichu.+ 14 Aman kay qosqay kamachikuykunamantaqa pañamanpas ni lloq’emanpas+ rinkichischu, aman yanqa dioskunamanqa rinkichischu nitaqmi servinkichispaschu.+
15 ”Ichaqa manachus Jehová Diosniykichispa siminta uyarikunkichis manataq llapantachu kasukunkichis kunan qosqay kamachikuyninkunatapas ni leyninkunatapas chayqa, tukuy kay ñakaykunan qankunaman chayamusunkichis:+
16 ӄakasqan kankichis llaqtapipas campopipas.+
17 ӄakasqan kanqa mijuy oqarina canastaykichispas,+ masa ruwanaykichispas.+
18 ӄakasqan kanqa wawaykichiskunapas,+ chajraykichiskunapas, wakaykichiskunapas, ovejaykichiskunapas.+
19 ӄakasqan kanqa tukuy ima ruwasqaykichispas.
20 ”Jehová Diosmi ñakayta, sinchi llakita ima apachimusunkichis, llapa ima ruwasqaykichispin castigasqapas kankichis, chhaynapin manaraq imapi chinkachisqa kankichis, manaraq imapin wañunkichis. Mana allinkunata ruwasqaykichisraykun, Diosta saqesqaykichisraykun chhaynapi tarikunkichis.+ 21 Jehová Diosmi sinchi millay onqoywan jap’ichisunkichis, jap’ikapunaykichis jallp’api ch’usaqyanaykichiskaman chay onqoyqa jap’isunkichis.+ 22 Chaymantapas Jehová Diosqa tuberculosis onqoywan, millay fiebrewan,+ punkillikuywan, sinchi ruphaywan, espadawan,+ sinchi ruphaq wayrawan iman castigasunkichis; plantaykichiskunamanpas onqoykunan+ jaykunqa. Wañunaykichiskaman llapa chaykuna chayamusunkichis. 23 Cielotan cobreman tukuchinqa, jallp’atataq fierroman.+ 24 Jehová Diosqa paraq rantintan polvota chayachimunqa, wañunaykichiskaman aqota cielomanta chayachimunqa. 25 Chaymantapas Jehová Diosqa enemigoykichiskunawanmi atipachisunkichis.+ Qankunaqa juj nisqallan paykunawan maqanakuq rinkichis, paykunan ichaqa lliuman ch’eqerichisunkichis, waj nacionkunapas manchasqaraqmi kanqaku imachus pasasqasuykichista rikuspa.+ 26 Wañusqa cuerpoykichistapas llapa animalkuna phalaq animalkuna iman mijupunqa, manataqmi pipas chay animalkunataqa manchachinqachu.+
27 ”Jehová Diosqa Egiptopi kaq ch’upu onqoywanmi castigasunkichis, chaymantapas hemorroides* onqoywan, sarnawan, seqsi onqoywan iman jap’ichisunkichis, manan chay onqoykunamantaqa qhaliyayta atinkichischu. 28 Chaymantapas Jehová Diosqa locoyachisunkichismi, ñausayachisunkichismi,+ manapas yuyayniykichispichu kawaqchis jinan purinkichis. 29 Chaupi p’unchaypin laqhayaqpi* jina purinkichis, ñausa jinan llamipakuspa purinkichis,+ manan ima ruwasqaykichispas allinchu kasunkichis. Sapa kutillanmi engañasqa suwasqa ima kankichis, manan pipas yanapaqniykichis kanqachu.+ 30 Casarakunaykichispaq rimanakusqaykichis warmitapas juj qharin violanqa. Wasitan ruwakunkichis ichaqa manan qankunachu chaypi tiyankichis.+ Uvastan plantankichis ichaqa manan qankunachu rurusqanta mijunkichis.+ 31 Toroykichistapas ñaupaykichispin ñak’anqaku, manataqmi aychantaqa mijunkichischu. Asnoykichistapas ñaupaykichismantan qatinqaku, manataqmi kutichimpusunkichischu. Ovejaykichiskunatapas enemigoykichiskunan jap’ikapunqaku, manan pipas jark’aqniykichis kanqachu. 32 Churiykichiskunatapas ususiykichiskunatapas ñaupaykichismantan juj llaqtakunaman apapunqaku,+ maytaña paykunata rikuyta munankichis chaypas manan ima ruwaytapas atinkichischu. 33 Llank’asqaykichistapas chajraykichispa ruruntapas mana reqsisqaykichis llaqtamanta runakunan mijupunqa.+ Tukuy tiempon engañasqa, sarunchasqa kankichis. 34 Chaykunata rikuspan locoyankichisraq.
35 ”Jehová Diosmi mana qhaliyay atiq sinchi nanaq ch’upu onqoykunawan jap’ichisunkichis moqoykichiskunapi* chakaykichiskunapi ima. Chaki pampaykichismanta umaykichiskaman chay onqoykuna jap’isunkichis. 36 Jehová Diosmi qankunatapas ajllakusqaykichis reytapas waj nacionman apachisunkichis, qankunapas ñaupa taytaykichiskunapas mana reqsisqaykichis nacionman.+ Chaypin qankunaqa k’aspimanta rumimanta ruwasqa dioskunata servimunkichis.+ 37 Maymanchus Jehová Dios apachisunkichis chay llaqtakunapin mancharikunaman tukupunkichis, waj llaqtakunaq pisichasqan asipayasqan iman kankichis.+
38 ”Askhatan chajraykichispiqa tarpunkichis ichaqa langostaq* tukusqanraykun pisita oqarinkichis.+ 39 Uvastan plantankichis llank’ankichis ima, ichaqa manan ima uvastapas pallankichischu manan vinotapas tomaykunkichischu,+ kurun chay uvastaqa lliuta tukupunqa. 40 Askhan aceituna sach’aykichiskunapas kanqa, ichaqa manan juj sut’uy aceitellawanpas jawikunkichischu llapa aceituna pampaman urmapusqanrayku. 41 Kanqan churiykichiskunapas ususiykichiskunapas, ichaqa manan qankunawanchu tiyanqa, juj nacionmanmi presota apapunqaku.+ 42 Sach’aykichiskunatapas chajraykichispa rurusqankunatapas langostakunan* tukupunqa. 43 Qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runakunapas qankunamanta aswan-aswan atiyniyoqmanmi tukupunqaku, qankunataq ichaqa astawan-astawan pisi kallpayapunkichis. 44 Chay runakunan imatapas mañasunkichis, qankunataq ichaqa mana imatapas mañankichischu mana imayoq kapusqaykichisrayku.+ Paykunan umallinqaku, qankunataq qhepankuta puriqkuna kankichis.+
45 ”Llapa chay ñakaykunan+ chayamusunkichis, chinkachisqa kanaykichiskaman chaykunaqa qatikachasunkichis+ Jehová Diospa siminta mana uyarikusqaykichis jawa, kamachikuyninkunatapas leyninkunatapas mana kasukusqaykichis jawa.+ 46 Chaykuna pasasqanmi willakuq señal jina qankunapi mirayniykichis runakunapipas kanqa, wiñaypaqtaqmi kanqapas.+ 47 Chaykunan kanqa imaykichispas junt’a kashaqtin Jehová Diosniykichista mana kusikuywanchu ni kusisqa sonqochu servisqaykichis jawa.+ 48 Jehová Diosmi enemigoykichiskunata kachamunqa qankunawan maqanakuqta. Jinan qankunaqa paykunata servinkichis+ yarqasqa,+ ch’akisqa, pisi p’achasqa ima, pisin tukuy imaykichispas kanqa. Paykunan kunkaykichisman fierro yugota churasunkichis, wañunaykichiskaman chaywan purichisunkichis.
49 ”Jehová Diosmi karumantaraq, kay pachaq k’uchunmantaraq juj nacionta kachamunqa.+ Paykunaq rimayninkutaqa manan entiendenkichischu,+ paykunan qankunaman anka jinaraq phawaykamusunkichis.+ 50 Paykunaqa manchakuy runakunan kanqaku, manan respetanqakuchu machukunatapas, manan khuyapayanqakuchu wayna-sipaskunatapas.+ 51 Paykunan mijupunqaku uywaykichiskunatapas chajraykichispa rurusqantapas, chinkachisqa kanaykichiskaman chhayna kanqa. Llapaykichis chinkanaykichiskaman mana trigotapas, mosoq vinotapas, aceitetapas, wakaykichispa uñankunatapas, ni ovejaykichispa uñankunatapas saqesunkichischu.+ 52 Llaqtaykichiskunatan llapanta muyuykunqaku, confiakusqaykichis allin ruwasqa jatun perqakuna thunikunankaman chay ukhupi wisq’asunkichis. Arí, Jehová Diosniykichispa qosqasuykichis jallp’api llaqtakunatan muyuykunqaku, chaypin wisq’asqa kankichis.+ 53 Enemigoykichiskuna chhaynata llaqtaykichiskunata muyuykusqanraykun, sinchita llakichisqasuykichisraykun wawaykichiskunataraq mijunkichis.+ Jehová Diosniykichispa qosqan qhari wawaykichiskunaq warmi wawaykichiskunaq aychantan mijunkichis.
54 ”Qankuna ukhupi sumaq sonqo llamp’u sonqo runapas manan khuyapayanqachu wayqentapas, munasqa warmintapas ni qhepaq wawankunatapas. 55 Enemigoykichiskuna lliu llaqtaykichiskunata muyuykusqanraykun, sinchi sasachakuypi tarichisqasuykichisraykun chay runaqa mana imapas mijunanpaq kaqtin wawankunallataña mijunqa, manataqmi pimanpas chaytaqa qoykunqachu.+ 56 Qankuna ukhupi munay sonqo, luylusqa, chakillantapas pampaman mana saruykuyta munaq warmipas,+ manan khuyapayanqachu munakusqan qosanta ni wawankunatapas. 57 Enemigoykichiskuna lliu llaqtaykichiskunata muyuykusqanraykun sinchi sasachakuypi tarichisqasuykichisraykun chay warmiqa mana khuyapayaspa parisnintapas wawankunatapas pakallapi mijupunqa.
58 ”Manachus kay qelqapi+ qelqasqa llapa kamachikuykunata allinta junt’ankichis, manachus Diosniykichis Jehová Diospa jatun sutintapas admirana sutintapas+ manchakunkichis chayqa, 59 Jehová Diosmi qankunamanpas mirayniykichis runakunamanpas millay mana tukurikuy atiq imaymana ñak’ariykunata chayachimusunkichis,+ onqoykunatapas mana thaniy atiq onqoykunatan chayachimusunkichis. 60 Egiptopi sinchita manchakusqaykichis onqoykunatan chayachimusunkichis, manataqmi chaykunaqa thanisunkichischu. 61 Manan chayllapaschu kanqa, Jehová Diosqa kay kamachikuy simipi qelqasqa kasqan onqoykunamantapas juj onqoykunatawanraqmi chayachimusunkichis, chinkachisqa kanaykichiskaman chaykunataqa chayachimusunkichis. 62 Cielopi ch’askakuna jinaña askha kankichis chaypas,+ Jehová Diosniykichispa siminta mana kasukusqaykichisraykun pisillaña qhepankichis.+
63 ”Imaynan Jehová Diosqa may kusisqa kasharqan qankunata allinyachispa askhaman tukuchispa ima, chhaynatan Jehová Diosqa kusikunqa qankunata wañuchispa chinkachispa ima. Jap’ikapunaykichispaqña kashan chay jallp’amantan qankunaqa wijch’usqa kankichis.
64 ”Jehová Diosqa lliu nacionkunamanmi ch’eqerichisunkichis, kay pachaq juj k’uchunmanta juj kaq k’uchunkamaraq.+ Chaypin qankunaqa k’aspimanta rumimanta ruwasqa dioskunata servinkichis, qankunapas ñaupa taytaykichiskunapas mana reqsisqaykichis dioskunatan servinkichis.+ 65 Chaymantapas chay nacionkunapiqa manan thajchu qankunaqa kausankichis,+ manataqmi maypas samaykunaykichispaq kanqachu. Aswanmi Jehová Diosqa llakiwan sonqoykichista ñit’iykunqa.+ Ñawiykichispas sayk’usqan kanqa, manan imanakuytapas atinkichischu.+ 66 Sapa ratun wañuy patapi tarikunkichis. Sinchi manchasqan tutapas p’unchaypas purinkichis, manataqmi yachakunkichischu kausankichischus wañunkichischus chaytapas. 67 Sonqoykichismi llapa ima rikusqaykichiswan may manchasqa kanqa, khatatatanqaraqmi,* chaymi tutamantan ninkichis: ¡Ch’isinllañapas kanman!, nispa. Tutayamuqtintaq ninkichis: ¡Paqarimullanmanñapas!, nispa. 68 Jehová Diosqa jujmantan Egiptoman barcopi kutichisunkichis, manan kaytaqa jayk’aqpas rikunkichischu nispa nisqaymanmi kutichisunkichis. Chaypin qankunaqa enemigoykichiskunaq esclavon kanaykichispaq vendekunkichis, ichaqa manan pipas rantiqniykichis kanqachu”, nispa.
29 Moab jallp’api kashaqtinkun Jehová Diosqa Moisesta kamachirqan Israel runakunawan wajmanta juj rimanakuyta ruwananpaq. Chayqa Horeb orqopi rimanakusqankumanta sapaqmi karqan.+
2 Chaymi Moisesqa llapa Israel runakunata juñuspa nirqan: “Qankuna rikushaqtiykichismi, ñawiykichispa qhawashasqanmi Jehová Diosqa faraontapas,* kamachin runakunatapas, llapa Egipto jallp’atapas imaymanata ruwarqan.+ 3 Rikushaqtiykichismi imaymanawan sinchita castigarqan, ñaupaykichispin jatun señalkunatapas jatun milagrokunatapas ruwarqan.+ 4 Chaywanpas kunankaman Jehová Diosqa manaraq qorqasunkichischu reparaq sonqota, rikuq ñawita, ni uyariq ninritapas.+ 5 Diosmi nin: Tawa chunka watan ch’inneqninta pusamurqaykichis,+ manan p’achaykichispas ni usut’aykichispas thantakurqanchu.+ 6 Manan t’antatapas mijurqankichischu, manan vinotapas tomarqankichischu, manataqmi chhayna ima ujanatapas ujarqankichischu, chhaynapi noqa Diosniykichis Jehová Dios kasqayta yachanaykichispaq, nispa. 7 Kay jallp’aman chayamushaqtinchismi Esbonpi Sehón reyqa+ Basanpi Og reypas+ noqanchiswan maqanakuq jamurqanku, ichaqa atiparqanchismi paykunata.+ 8 Chaymantataq jallp’ankuta noqanchis jap’ikapurqanchis, chaytataq Rubén ayllu runakunaman, Gad ayllu runakunaman, kuskan Manasés ayllu runakunamanwan qopurqanchis.+ 9 Chhaynaqa kasukuychis llapan kay rimanakuy simikunata, allinta chaykunata junt’aychis, chhaynapin llapa ima ruwasqaykichispas allillan kanqa.+
10 ”Kunanqa llapaykichismi kaypi Jehová Diospa ñaupanpi kashankichis: ayllukunapi umallikuna, umalliqkuna,* kamachikuq runakuna, llapa Israel runakuna, 11 wawakuna, warmikuna ima,+ kaypin kashanku qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq+ llant’a pallamuqkunapas, unu orqomuqkunapas, juj ruwaykunata ruwaqkunapas. 12 Kaypiqa kashankichis Jehová Diosniykichiswan rimanakunaykichispaqmi, juramentota ruwaspa Jehová Dioswan rimanakunaykichispaqmi.+ 13 Chhaynapi ñaupa taytaykichiskuna Abrahanman,+ Isaacman,+ Jacobman+ jurasqanman jina paypa llaqtan kanaykichispaq,+ paytaq Diosniykichis+ kananpaq.
14 ”Kay juramentowan rimanakuytaqa manan qankunallawanchu ruwashani. 15 Aswanpas kunan p’unchay kaypi Jehová Diospa ñaupanpi kashaqkunawan, qhepaman jamuq mirayninchis runakunawan iman. 16 Qankunaqa allintan yachankichis imaynatachus Egiptopi kausamurqanchis chayta, imaynatachus askha nacionkunaq chaupinta pasamurqanchis chaytapas.+ 17 Yachasqaykichis jina chay llaqtakunapiqa millakunapaq kaqkunan, millay idolokunan*+ kasqa: k’aspimanta, rumimanta, qolqemanta, qorimanta ruwasqa idolokuna. 18 Aman qankuna ukhupiqa kanqachu mayqen qharipas, warmipas, familiapas, ayllupas, Jehová Diosmanta karunchakuspa waj nacionkunaq diosninkunata serviqqa.+ Chaytaq qankuna ukhupi pipas rijurinman jaya qora jina venenoyoq qora jina.+
19 ”Pipas kay juramentowan rimanakuy simikunata uyarishaspa jatunchakunman, jinaspa sonqonpi ninman: Allillanmi kasaq munasqayman jinaña kausasaq chaypas, nispa, chhaynapitaq paytapas llapa paywan kaqkunatapas mana allinman churanman chayqa, 20 manapunin Jehová Diosqa chay runataqa perdonanqachu.+ Aswanmi Jehová Diosqa paywan sinchita phiñakunqa, jinaspa kay qelqapi qelqasqa llapa ñakaykunata payman chayachimunqa.+ Jehová Diosqa chinkachinqan kay pachamanta chay runaq sutinta. 21 Chaymantapas Jehová Diosqa Israelpi llapa ayllukunamantan payta t’aqanqa, jinaspa kay kamachikuy qelqapi qelqasqa kaq llapa rimanakuy ñakaykunata payman chayachimunqa.
22 ”Qhepaman jamuq mirayniykichis runakuna, karu llaqtakunamanta jamuq runakuna iman rikunqaku Jehová Dios jallp’aykichisman imaymana castigokuna chayachimusqanta. 23 Payqa azufreta, kachita, ninata iman jallp’aman kachaykamunqa, manan chaypiqa ima tarpusqapas wiñanqachu, manan imapas ch’ijchimunqachu, manan ima plantapas wiñanqachu, Sodoma, Gomorra,+ Ajmá, Zeboyin+ llaqtakuna jinan kanqa; chay llaqtakunatan Jehová Diosqa sinchi phiñakuyninpi ch’usaqyachirqan. 24 Chaykunata rikuspan paykunapas waj nacionkunamanta runakunapas ninqaku: ¿Imaraykutaq Jehová Diosri khaynata kay jallp’ata ruwapurqan?+ ¿Imataq chhaynaniraqtari phiñachirqan?, nispa. 25 Runakunataq ninqaku: Ñaupa taytankuq Diosnin Jehová Dioswan rimanakusqankuta saqepusqankuraykun.+ Egiptomanta orqomushaspan Diosqa paykunawan chay rimanakuyta ruwasqa.+ 26 Paykunataq Diospa kamachikusqanta mana kasuspa waj dioskunata serviyta qallarisqaku, mana reqsisqanku yanqa dioskunamanmi qonqorikusqaku.+ 27 Chaywanmi Jehová Diosqa chay runakuna contra sinchita phiñakusqa, jinan chay jallp’aman chayachimusqa kamachikuy qelqapi qelqasqa kaq llapa ñakaykunata.+ 28 Sinchi k’araq phiñakuyninpin Jehová Diosqa llaqtankumanta paykunata qarqospa juj llaqtaman apachipusqa,+ chaypin paykunaqa kunankama tiyamushanku,+ nispa.
29 ”Pakasqa kaqkunaqa Diosninchis Jehová Diospan,+ sut’inchasqa kaqkunataq noqanchispa mirayninchis runakunaq ima, chhaynapi kay kamachikuykunata llapanta junt’ananchispaq.+
30 ”Bendicionmanta ñakaymantawan willasqay qankunapi junt’akuqtinmi,+ maykunamanchus Jehová Dios ch’eqerichirqasunkichis chay nacionkunapi chaykunata yuyariqtiykichismi,+ 2 qankunapas wawaykichiskunapas Jehová Diosniykichisman kutirimuqtiykichismi,+ paypa siminta tukuy sonqo tukuy alma*+ uyarikuqtiykichismi, kay qosqay kamachikuykunaman jina kausaqtiykichismi, 3 Jehová Diosqa wajmanta pusampusunkichis maypichus preso kashankichis chaymanta,+ qankunata khuyapayaspan+ Jehová Diosqa maykunamanchus ch’eqerichirqasunkichis chaymanta kutichimpusunkichis.+ 4 Kay pacha k’uchukunamanña ch’eqechisqa karqankichis chaypas, chaymantan Jehová Diosqa oqarimpusunkichis jinaspa pusampusunkichis.+ 5 Ñaupa taytaykichiskunaq jap’ikapusqan jallp’amanmi Jehová Diosqa pusampusunkichis, jinan qankunaqa chaypi tiyapunkichis. Ñaupa taytaykichiskunamantapas astawanraqmi payqa allinyachisunkichis, mirachisunkichispas.+ 6 Chaymantapas Jehová Diosniykichisqa qankunaq sonqoykichista mirayniykichis runakunaq sonqonta iman ch’uyanchanqa,+ chhaynapi Jehová Diosniykichista tukuy sonqoykichiswan, tukuy almaykichiswan* munakunaykichispaq, chayta ruwaspaqa kausashallankichismi.+ 7 Chaymantataq Jehová Diosqa llapa chay ñakaykunata enemigoykichiskunaman chayachinqa, pikunachus cheqnikurqasunkichis, pikunachus qatikacharqasunkichis chaykunaman.+
8 ”Qankunaqa Jehová Diosmanmi kutimunkichis, jinaspa paypa siminta uyarikunkichis, kunan willasqay llapa kamachikuyninkunatan kasukunkichis. 9 Diosniykichis Jehová Diostaq llapa ima ruwasqaykichisman bendicionninta churamunqa,+ askhan wawaykichiskunapas uywaykichiskunapas kanqa, chajraykichiskunapas sumaqtan rurunqa. Jehová Diosqa anchatan kusikunqa yapamanta qankunata allinyachispa; imaynan ñaupa taytaykichiskunata allinyachispa kusikurqan chhaynatan kusikunqa.+ 10 Chaykunan kanqa Jehová Diosniykichispa siminta uyarikuqtiykichis, kay qelqapi qelqasqa kamachikuyninkunata leyninkunatapas kasukuqtiykichis, Jehová Diosniykichisman tukuy sonqo tukuy alma*+ kutirikuqtiykichis.
11 ”Kay qosqay kamachikuykunaqa manan sasa junt’aychu, manataqmi qankunamanta karupichu kashan.+ 12 Manan janaq pachapichu kashan: ¿Pitaq janaq pachatari wichapuwasun chayta apamuspa willawananchispaq kasukunanchispaqpas?,+ nispa ninaykichispaqqa. 13 Manataqmi lamar-qocha chimpapichu kashan: ¿Pitaq lamar-qochatari chimpapuwasun chayta apamuspa willawananchispaq kasukunanchispaqpas?, nispa ninaykichispaqqa. 14 Aswanpas chay kamachikuy simiqa qayllaykichispin kashan, qankunaq simiykichispi sonqoykichispi iman kashan,+ chhaynapi chayta junt’anaykichispaq.+
15 ”Kunanmi qankunaq ñaupaykichisman churashani kausayta wañuytawan, allin kaqta mana allin kaqtawan.+ 16 Kay qosqay Jehová Diosniykichispa kamachikuyninkunatachus junt’ankichis, Jehová Diosllata munakuspa,+ paypa ñannillanpi purispa, kamachikuyninkunata, leyninkunatapas kasukuspa chayqa, kausashallankichismi,+ askhamantaqmi tukunkichispas, Jehová Diosniykichispas askhatan bendicionninta churamusunkichis maymanchus jaykunkichis chay jallp’apiqa.+
17 ”Ichaqa sonqoykichischus Diosmanta karunchakunqa,+ manataq payta uyarikunkichischu, aswanpas engañachikunkichischus jinaspa waj dioskunaman qonqoriykukunkichis, chaykunatachus servinkichispas chayqa,+ 18 cheqaqtapunin niykichis: Wañunkichismi.+ Manan unaychu kausankichis Jordán mayuta chimpaspa jap’ikapusqaykichis jallp’apiqa. 19 Kunanmi janaq pachata kay pachatawan wajani kausaymanta wañuymantawan, bendicionmanta ñakaymantawan willasqaymanta testigo kanankupaq.+ Ajllakuychis kausayta qankunapas mirayniykichis runakunapas+ kausanaykichispaq.+ 20 Chhaynaqa munakushallaychis Diosniykichis Jehová Diosta,+ uyarikullaychis simintapas, payllaman k’askakuychis.+ Paymi kausayniykichisqa, paypa yanapayninwanmi jap’ikapunaykichis jallp’apiqa unaypaq kausankichis. Chay jallp’atan Jehová Diosqa prometerqan ñaupa taytaykichiskuna Abrahanman, Isaacman, Jacobman ima”,+ nispa.
31 Chaymantataq Moisesqa llapa Israel runakunaq ñaupanpi sayaykuspa nirqan: 2 “Noqaqa ñan pachaj iskay chunka wataypiña kashani,+ manañan noqachu pusasaykichis, chaymantapas Jehová Diosmi niwarqan: Manan qanqa chimpankichu kay Jordán mayutaqa,+ nispa. 3 Jehová Diosmi qankunaq ñaupaykichista chimpanqa, paymi chay nacionkunapi llapa runakunata chinkachinqa, jinan qankunaqa paykunaq jallp’ankuta jap’ikapunkichis.+ Chaymantapas Josuemi pusasunkichis+ Jehová Diospa nisqanman jina. 4 Jehová Diosqa llapa chay nacionkunatan chinkachinqa imaynan amorreo runakunaq reynin Sehontapas+ Ogtapas+ chinkachirqan chhaynata, imaynan llaqtankutapas ñut’urqan chhaynata.+ 5 Jehová Diosmi paykunata atipachisunkichis, qankunataq llapa imachus kamachisqayman jina paykunata ruwankichis.+ 6 Kallpachakuychis,+ ama manchakuychischu. Aman chay runakunataqa manchakunkichischu,+ Diosniykichis Jehová Diosmi qankunawan kuska rishan, payqa manan saqesunkichischu nitaq wijch’usunkichispaschu”,+ nispa.
7 Chaymantataq Moisesqa Josueta wajamurqan, jinaspa llapa Israel runakunaq ñaupanpi nirqan: “Kallpachakuy,+ ama manchakuychu, qanmi kay llaqtata pusanki Jehová Diospa prometesqan jallp’aman, chay jallp’atan payqa ñaupa taytankuman prometesqa, chaytan qanqa paykunaq herenciankupaq qopunki.+ 8 Jehová Diosmi ñaupaykita rinqa, payqa qanllawanpunin kashanqa,+ manan saqesunkichu nitaq wijch’usunkipaschu. Chhaynaqa aman manchakunkichu, nitaq khatatatankipaschu”,*+ nispa.
9 Chaymantataq Moisesqa chay kamachikuyta qelqarqan,+ jinaspa Jehová Diospa rimanakuynin arcata apaq Leví sacerdotekunaman, Israelpi umalliqkunamanwan* qorqan. 10 Jinaspa paykunata kamachirqan: “Sapa qanchis watan, manu pampachana watapi,+ Ch’ujlla Ruway Fiestapi,+ 11 Israel runakuna Jehová Diospa ñaupanman+ jamuqtinku kay kamachikuykunata llapa runakunaman leenkichis. May llaqtatachá Diosniykichis ajllakunqa chaypin chayta leenkichis.+ 12 Paykunataqa llapantan juñunkichis+ qharikunata, warmikunata, wawakunata, qankuna ukhupi tiyaq waj llaqtayoq runakunata ima, chhaynapi kamachikuy simi leesqata uyarinankupaq yachanankupaqwan. Chhaynapin yachanqaku Jehová Diosniykichis manchakuyta, makillataqmi junt’anqaku llapa kay kamachikuykunatapas. 13 Chaymantapas kay kamachikuykunamanta mana yachaq wawankun chaykunata uyarinqaku,+ jinaspa Diosniykichis Jehová Dios manchakuyta yachanqaku. Jordán mayuta chimpaspa jap’ikapunaykichis jallp’api llapa kausasqanku tiempon paykunaqa Diosta manchakuspa kausanqaku”,+ nispa.
14 Chaykuna qhepatan Jehová Diosqa Moisesta nirqan: “Ñan chayamushanña wañupunayki p’unchay.+ Josueta wajamuy, paywan kuskan tupana karpaq ñaupanman jamunkichis, chaypin payta churasaq umalli kananpaq”,+ nispa. Jinan Moisesqa Josuewan kuska tupana karpaq ñaupanman rirqanku. 15 Chaypin Jehová Diosqa sayaq phuyupi rijurirqan, chay phuyuqa yupaychana karpaq ñaupanpin sayaykurqan.+
16 Jehová Diosmi Moisesta nirqan: “Qanqa ñan wañupunayki patapiña kashanki. Kay runakunaqa jap’ikapunanku jallp’a muyuriqpi kaq llaqtakunaq yanqa diosninkunawanmi noqata wasanchawanqaku.*+ Saqepuwanqakun,+ paykunawan rimanakusqaytapas p’akipunqakun.+ 17 Chaypachan noqaqa paykunapaq sinchita phiñakuspa+ paykunata saqerparisaq,+ manan paykunataqa qhawarisaqchu,+ ch’usaqyachisqa kanankukaman jina kanqaku. Imaymanapi sufrispa, imaymanapi ñak’arispan+ paykunaqa ninqaku: ¿Manachu kay llakikunaqa jamushawanchis Diosninchis saqepuwasqanchisrayku?,+ nispa. 18 Noqaqa manapunin paykunataqa qhawarisaqchu. Yanqa dioskunata yupaychaspa mana allinkunata ruwasqankuraykun mana qhawarisaqchu.+
19 ”Kunanqa kay takita qelqankichis,+ chaytan Israel runakunaman yachachinkichis.+ Chay takiwanmi paykunaqa yuyarinqaku imakunachus willasqayta.+ 20 Ñaupa taytankuman jurasqay jallp’aman pusaqtiymi,+ lechepas mielpas askha kasqan jallp’aman+ pusaqtiymi paykunaqa amikunankukama chaypi mijunqaku, imaymanapin allinyanqakupas.+ Chaymantataq waj dioskunaman rinqaku, chaykunatan servinqaku, manan noqataqa respetawanqakuchu, p’akinqakun paykunawan rimanakusqaytapas.+ 21 Imaymana ñak’ariykunapi llakikuykunapi tarikuqtinkun+ chay taki paykunata yuyarichinqa imakunachus nisqayta. (Aman mirayniykichis runakunaqa chay takitaqa qonqanqakuchu). Manaraq prometesqay jallp’aman pusaykunichu chaypas, noqaqa ñan yachaniña maymanchus sonqonku aysashan chayta”,+ nispa.
22 Jinan Moisesqa chay p’unchaypacha chay takita qelqarqan, jinaspa Israel runakunaman yachachirqan.
23 Chaymantataq payqa* Nunpa churin Josueta+ churarqan umalli kananpaq, jinaspa nirqan: “Kallpachakuy,+ ama manchakuychu. Qanmi Israel runakunata pusanki prometesqay jallp’aman,+ noqaqa qanllawanpunin kashasaq”, nispa.
24 Chay kamachikuykunata juj qelqapi llapanta qelqayta tukuspan Moisesqa+ 25 Jehová Diospa rimanakuynin arcata apaq Leví runakunata nirqan: 26 “Kay kamachikuy qelqata apaychis+ jinaspa Jehová Diosniykichispa rimanakuynin arcaq+ ladonman churamuychis, chaypi contraykichispi testigo kananpaq. 27 Noqaqa allintan yachani kay llaqta runakuna mana kasukuq+ k’ullu+ kasqankuta. Kausashaqtiyraqtaq Jehová Diosta mana kasukunkuchu chayqa, ¡imaynaraqchá kanqaku wañupuqtiyqa! 28 Kay simikunata willanaypaq kayman juñumuychis ayllukunapi umalliqkunata, kamachikuq runakunatawan. Janaq pachata kay pachatawanmi paykuna contra testigo kanankupaq churasaq.+ 29 Noqaqa allintan yachani noqa wañuqtiyqa imaymana mana allinkuna ruwanaykichista;+ pantankichismi reqsichisqay ñanmantapas, qhepamantaq imaymana ñak’ariykuna chayamusunkichis.+ Jehová Diospa ñaupanpi mana allinkunata ruwasqaykichisrayku, makiykichiswan mana allinkunata ruwaspa payta phiñachisqaykichisraykun imaymanawan muchunkichis”, nispa.
30 Chaymantataq Moisesqa chay qelqasqan takita Israel runakunaman willarqan qallariyninmanta tukukuyninkama.+ Nirqanmi:
32 “Janaq pacha, uyariy rimasqayta,
kay pacha, uyariy simiyta.
2 Yachachiyniyqa para jinan chayamunqa,
simiyqa sulla* jinan chayamunqa,
pastokunaman chayamuq llamp’u para jinan kanqa,
plantakunaman chayamuq fuerte para jinan kanqa.
3 Jehová Diospa sutintan willasaq.+
Qankunapas Diosninchispa jatun kayninta willaychis.+
Rimasqanta junt’aq Diosmi payqa,+ manan mana chanintaqa ruwanmanchu.+
Chanin Diosmi payqa, ch’uyatan imatapas ruwan.+
5 Paykunan mana allin ruwaqkunaqa kanku.+
Paykunaqa manan wawankunachu kanku,
paykunan juchankumantaqa juchayoq kanku.+
¡Mana allinkunata ruwaq millay runakunan kanku!+
¿Manachu pay kashan taytaykichis, paqarichisuqniykichis?+
¿Manachu pay kashan kamaqniykichis, qaqata sayachisuqniykichis?
7 Ñaupa watakunata yuyariychis,
ñaupa runakunaq tiemponkunata yuyariychis.
Taytaykichiskunata tapuychis, paykunan willasunkichis,+
kuraqniykichiskunata tapuychis, paykunan yachachisunkichis.
8 Ancha jatun Dios sapanka nacionman herencianta qoshaspaqa,+
Adanpa churinkunata* sapaq-sapaqta t’aqashaspaqa,+
sapanka llaqtamanmi linderota* churarqan,+
Israelpa churinkuna jayk’achus kasqankuman jinan chayta ruwarqan.+
11 Ankaqa q’esantan t’aqpin,
chiuchinkunatan phalayta yachachin,
rafrantan kicharin chiuchinkunata chaskinanpaq,
phuruntan mast’arin chiuchinkunata apananpaq.+
Qaqapi mieltan mijuchirqan,
ch’ila rumiq aceitentan qorqan.
14 Waka lechemanta mantequillata, oveja lecheta iman qorqan,
allinnin ovejakunatan mijuchirqan,
Basanpi ovejakunata, orqo cabrakunata iman qorqan,
allinnin trigotan mijuchirqan,+
uvas jugomanta* vinotan ujachirqan.
15 Jesurunmi* ichaqa wirayarqan, dueñon contra jatarispataq jayt’arparirqan.
Sinchitan wirayarqan llusk’ay-llusk’ayraqmi karqan, sajsatan mijurqan.+
Jinan kamaqnin Diosta saqepurqan,+
qespichiqnin jatun qaqatan pisichapurqan.
17 Supaykunamanmi sacrificiokunata jaywarqanku, manan Diosmanchu,+
mana reqsisqanku dioskunamanmi jaywarqanku,
chayraq rijurimuq chayraq chayamuq dioskunamanmi jaywarqanku,
ñaupa taytankuq mana reqsisqan dioskunamanmi jaywarqanku.
19 Qhari wawankuna warmi wawankunan sinchita phiñachirqanku,
chayta rikuspan Jehová Diosqa manaña paykunata munakurqanchu.+
20 Aswanmi nirqan: Manañan paykunataqa qhawarisaqchu,+
imaynallas kunan kanqaku.
Noqapas waj llaqta runakunawanmi sonqonkuta nanachisaq;+
mana yuyayniyoq nacionwanmi sonqonkuta t’impurichisaq.+
22 Phiñakuyniyqa nina jinan raurarinqa,+
Sepultura* ukhukaman+ raurarinqa,
llapa jallp’atan mijuykunantinta ruphapunqa,
orqokunaq teqsintan ruphapunqa.
23 Astawanmi paykunataqa ñak’arichisaq,
paykunapin flechaykunatapas tukusaq.
Kanikuq salqa animalkunatan paykunaman kachasaq,+
jallp’anta suchuq picakuq mach’aqwaykunatan paykunaman kachasaq.
25 Wasi jawapiqa espadawanmi wawankuqa wañunqaku,+
wasi ukhupitaq sinchi manchasqa tiyanqaku,+
chhaynan kanqa waynakunawanpas doncella sipaskunawanpas,*
26 Noqaqa niymanmi karqan: Lliumanmi ch’eqerichisaq,
manan pipas paykunataqa yuyarinqachu, nispa.
Yaqapaschá ninkuman karqan: Kaytaqa kallpanchiswanmi ruwarunchis,+
manan Jehová Dioschu ruwan, nispanku.
29 Yuyayniyoq kankuman chayqa,+ piensankumanchá llapa kaykunapi,+
piensankumanchá imachus paykunawan pasanqa chaypi.+
30 ¿Imaynapin juj runalla waranqa runata qatirinman?
¿Imaynapin iskay runalla chunka waranqata phawachinman?+
Jatun qaqanku saqellaqtinmi chayqa pasanman,+
Jehová Dios enemigonkuman entregallaqtinmi chayqa kanman.
31 Paykunaq diosninkuqa manan noqanchispa jatun qaqa Diosninchis jinachu,+
enemigonchiskunapas chaytaqa allintan yachanku.+
32 Paykunaqa Sodoma llaqtapi uvas chajra jinan kanku,
Gomorra llaqtapi chajrakuna jinan kanku.+
33 Vinonpas mach’aqwaypa venenon jinan,
cobra mach’aqwaypa* usqhaylla wañuchiq venenon jinan.
34 ¿Manachu tukuy ima ruwasqaykichispas allin waqaychasqa kashan?
¿Manachu chaykunaqa taqena wasiykipi* allin waqaychasqa kashan?+
35 Noqamanmi tupawan vengakuyqa, noqan castigaqqa kani,+
llusk’ananku p’unchayqa jamushanñan,+
ch’usaqyachisqa kananku p’unchayqa chayamushanñan,
paykunata imachus pasananqa kaypiñan kashan, nispa.
36 Jehová Diosmi llaqtanta juzganqa,+
kamachinkunata mana kallpayoqta rikuspa,
mana piniyoqkunallataña,
pisipasqakunallataña qhepaqta rikuspan khuyapayanqa.+
37 Paymi ninqa: ¿Maytaq diosninkuri?+
¿Maytaq pakakusqanku qaqari?
38 ¿Maytaq sacrificiokuna jaywasqanku wirata mijuqkunari?
¿Maytaq vino ofrendankuta tomaqkunari?+
Paykunayá jatarispa yanapachunku,
paykunayá pakakunanku kachunku.
Noqallan wañuchiqqa kani, noqallataqmi kausachiqpas kani.+
Noqallan k’iriqqa kani,+ noqallataqmi jampiqpas kani,+
manan pipas makiymantaqa pitapas librayta atinmanchu.+
40 Makiyta cieloman oqarispan jurani,
noqa wiñaypaq kausaq Diosmi jurani:+
41 K’anchashaq espadayta filochaspaymi,
justiciata ruwanaypaq makiykunata alistaspaymi,+
enemigoykunamanta vengakusaq,+
cheqnikuwaqniy runakunatan castigasaq.
42 Flechaykunan yawarwan machanqa,
espadaymi aychata mijunqa,
wañusqakunaq preso runakunaq yawarnintan ujanqa,
umalli enemigokunaq uma aychantan mijunqa, nispa.
43 Nacionkuna, Diospa llaqtanwan kuska kusikuychis,+
paymi vengakunqa kamachinkunaq yawarninmanta,+
enemigonkunaq imachus ruwasqantan kutichipunqa,+
paymi ch’uyanchanqa llaqtan runakunaq tiyasqan jallp’ata”, nispa.
44 Chhaynatan Moisesqa chay takita willarqan llapa Israel runakunaman,+ Nunpa churin Hoseawan*+ kuskan chayta ruwarqan. 45 Chay simikunata llapa Israel runakunaman willayta tukuspan Moisesqa 46 nirqan: “Kunan qankunaman willasqay simikunata allinta sonqoykichispi jap’ikuychis,+ wawaykichiskunatapas kamachiychis kay kamachikuykunata allinta junt’anankupaq.+ 47 Chay simikunaqa manan yanqa rimaykunachu, chay simikunan kausayta qankunaman apamusunkichis.+ Chay simikunata kasukunkichis chayqa, unaytan kausankichis Jordán mayu chimpapi jap’ikapunaykichis jallp’api”, nispa.
48 Chay kikin p’unchaymi Jehová Diosqa Moisesta nirqan: 49 “Jericó llaqtaq chimpan Moab jallp’api Abarin+ orqo-orqoman riy, chaymantataq Nebo+ orqoman wichanki, chaymantapachan qhawarinki Israel runakunaman qopunay Canaán jallp’ata.+ 50 Chay orqopin qanqa wañupunki, imaynan wayqeyki Aaronpas Or+ orqopi wañupurqan chhaynata. 51 Zin ch’inneq Cadespin qankunaqa Meribá+ nisqapi unuta orqoshaqtiy Israel runakunaq ñaupanpi noqa contra juchallikurqankichis, manan jatunchawarqankichischu.*+ 52 Israel runakunaman qonay jallp’ataqa karullamantan qhawanki, ichaqa manan chay jallp’amanqa jaykunkichu”,+ nispa.
33 Manaraq wañupushaspan Diospa kamachin Moisesqa Israel runakunaman bendicionta qorqan,+ 2 nirqanmi:
“Sinaí orqomantapachan Jehová Diosqa jamurqan,+
Seirmantapachan paykunaman k’anchaykurqan.
Parán orqo-orqomantapachan lliflli kayninwan k’anchaykurqan,+
paywan kuskan kashasqa sinchi askha angelkuna,*+
paña ladonpin kashasqa maqanakuqninkuna.+
3 Payqa munakurqanmi llaqtanta.+
Makinpin kashanku llaqtapi ch’uya kaqkunaqa.+
6 Rubenmantan nirqan:
7 Judamantan nirqan:+
“Jehová Diosníy, uyariykuy Judá aylluq mañakuyninta,+
wajmanta llaqtankuman kutichimuy.
Paykunaqa kaqninkuraykun maqanakushanku,
yanapaykuy enemigonkuwan maqanakuypi”,+ nispa.
8 Levimantan nirqan:+
“Qanpa* kaqniyki Tumimpas Urimpas*+ qan* sonqo runapaq kachun,+
Masá nisqapi pruebaman churasqayki runapaq kachun.+
Meribapi unuta orqoshaspan paywan churanakurqanki.+
9 Leví runakunaqa manan taytankutapas mamankutapas qhawarirqankuchu.
Manan wayqenkunatapas kasurqankuchu,+
manan wawankunamanpas sayapakurqankuchu.
Paykunaqa simiykitan kasukurqanku,
rimanakuyniykitan junt’arqanku.+
10 Paykuna Jacobman kamachikuyniykikunata yachachichunku,+
paykuna Israelman leyniykikunata yachachichunku.+
11 Jehová Diosníy, kallpachakusqankuman bendicionniykita churaykuy,
makinkuq ruwasqanta sumaqta chaskiykuy.
Paykuna contra jatariqpa chakanta p’akiy,
cheqnikuqninku manaña jayk’aqpas jatarinanpaq”, nispa.
12 Benjaminmantan nirqan:+
“Jehová Diospa munakusqanqa ladonpi allin cuidasqa kausachun.
Paymi p’unchay ch’isiyaq cuidanqa,
paytaq rijranpi kausanqa”, nispa.
13 Josemantan nirqan:+
“Jehová Dios jallp’anman bendicionta churamuchun,+
janaq pachapi allin kaqkunata qomuchun,
14 Intiq wiñachisqan allin kaqkunata qochun,
sapa killan lloqsimuq allin mijuykunata qochun.+
16 Kay pachapi allin kaqkunata, chaypi llapa ima kaqta qochun,+
raurashaq sach’api rijurimuqpa allin qhawarisqan kachun.+
Llapa chaykuna Josepa umanman chayamuchun,
wayqenkuna ukhumanta ajllasqa runaq umanman chayamuchun.+
17 Rijch’ayninqa ñaupaq wachasqa toroq rijch’aynin jinan,
waqrankunapas salqa toroq waqrankuna jinan.
Chaywanmi payqa llapa llaqtakunata waqranqa,
kay jallp’aq k’uchunkunakamaraqmi waqrarparinqa.
Paykunan kanku Efrainpi chunkay-chunka waranqa runakuna,+
Manasespi waranqa-waranqa runakuna”, nispa.
18 Zabulonmantan nirqan:+
19 Paykunan orqo pataman llaqtakunata wajanqaku.
Chaypin chanin kaq sacrificiota jaywanqaku.
Paykunan lamar-qochapi qhapaq kaykunata orqonqaku,
paykunan aqo-aqopi pakasqa qhapaq kaykunata orqonqaku”, nispa.
20 Gadmantan nirqan:+
“Bendecisqa kachun Gadpa linderonkunata* jatunyachiqqa.+
Payqa león jinan thallaykun,
liston kashan jap’isqanpa makintapas umantapas llik’irparinanpaq.
Llaqta umallikunan juñukunqaku.
Jehová Diospa sutinpin justiciata ruwanqa,
paypa chaninchasqantan Israel runakunaman chayachinqa”, nispa.
22 Danmantan nirqan:+
23 Neftalimantan nirqan:+
“Neftaliqa Jehová Diospa allinpaq qhawarisqanwanmi kusisqa kashan,
askha bendicionkuna chaskisqanwanmi kusisqa kashan.
Paymi inti jaykuy ladota uray ladotawan jap’ikapunqa”, nispa.
24 Asermantataq nirqan:+
“Aserqa askha wawakunayoqmi kapun.
Wayqenkunaq allin qhawarisqan kachun,
chakintapas aceitewan maqchikuchun.
25 Fierromanta cobremanta punku wisq’anaykikuna kachun,+
tukuy kausasqayki p’unchaykuna jina kallpaykipas kachun”, nispa.
26 Moisesqa nillarqantaqmi:
“Manan pipas kanchu Jesurunpi+ Dios jinaqa,+
payqa yanapanasuykipaqmi cieloq jawanpi purishan,
phuyukunaq jawantan jatun atiyninpi purishan.+
28 Israelqa allin waqaychasqan tiyanqa,
Jacobpa wawankunaqa sapaqpin tiyanqaku,
trigopas mosoq vinopas askha kasqan jallp’apin tiyanqaku,+
chaypiqa chayamushallanqan paraqa.+
29 ¡Kusikuychis Israel runakuna!+
¿Pitaq qankuna jinari kanman?+
¿Pitan qankunata jina Jehová Dios salvarqan?+
Payqa pakaykuqniykichismi.+
Payqa jatun espadaykichismi.
Enemigoykichiskunan ñaupaykichispi khatatatanqaku,*+
qankunan paykunata wasanpi sarunkichis”,* nispa.
34 Chaymantataq Moisesqa Moab ch’in pampamanta Nebo+ orqoman wicharqan, Jericó+ llaqtaq chimpanpi Pisgá+ orqo pataman. Chaymantapachan Jehová Diosqa llapa jallp’ata rikuchirqan, Galaadmanta Dankama,+ 2 rikuchirqanmi Neftalipa, Efrainpa, Manasespa jallp’ankunatapas. Judapa jallp’antapas llapantan rikuchirqan inti jaykuy ladopi lamar-qochakama.*+ 3 Rikuchirqanmi Négueb+ ladota, Jordán lado jallp’atapas,+ askha palmera sach’akunayoq Jericó llaqta wayq’okunamanta Zóar+ llaqtakaman rikuchirqan.
4 Chaymantataq Jehová Diosqa Moisesta nirqan: “Kaymi Abrahanman, Isaacman, Jacobmanwan jurasqay jallp’a, paykunatan nirqani: Kaytan mirayniyki runakunaman qopusaq,+ nispa. Kay jallp’atan qhawachishayki qan kikiyki rikunaykipaq, ichaqa manan chaymanqa chimpankichu”,+ nispa.
5 Chay qhepamantaq Jehová Diospa kamachin Moisesqa Jehová Diospa nisqanman jina chay Moab jallp’api wañupurqan.+ 6 Chaymantataq payqa, Bej-Peorpa chimpanpi kaq Moab wayq’opi Moisesta p’ampapurqan. Ichaqa manan pipas yachanchu maypipunichus p’ampasqa karqan chaytaqa.+ 7 Moisesqa pachaj iskay chunka watanpi kashaspan wañupurqan.+ Ñawinqa allintaraqmi rikusharqan, kallpanpiraqmi kasharqanpas. 8 Israel runakunaqa kinsa chunka p’unchaymi Moab ch’inneqpi Moisesmanta waqarqanku.+ Chaymantataq waqananku p’unchaykunaqa tukupurqan.
9 Moisesmi Nunpa churin Josuepa umanman makinta churaykurqan, chaywanmi payqa yachaywan* junt’aykusqa kasharqan.+ Jinan Israel runakunaqa Josueta kasukurqanku; Moisesman Jehová Dios kamachisqanman jinapunin ruwarqanku.+ 10 Moisés jina profetaqa manañan jayk’aqpas Israel llaqtapiqa karqanchu,+ paytaqa allintapunin Jehová Diosqa reqsirqan.+ 11 Payqa Jehová Diospa kamachisqanman jinan Egiptopi faraón* contra, kamachinkuna contra, llaqtan contra ima tukuy señalkunata, milagrokunatapas ruwarqan.+ 12 Chaymantapas Moisesqa llapa Israel runakunaq ñaupanpin rikuchirqan ancha jatun atiyniyoq kasqanta, manchay jatun ruwaykunatan paykunaq ñaupanpi ruwarqan.+
Chaypiqa Líbano orqo-orqomantan rimashanman.
Khatatataytaqa “kharkatiy” nillankutaqmi.
Hebreo rimaypiqa “sonqonchistaraqtaq unuyachishanku chayri” ninmi.
Hebreo rimaypiqa “Ñaupaykipi sayaq” ninmi.
Chaypiqa yaqapaschá “Diosmi payta kallpachan” nillanmantaq.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Caftortaqa “Creta” nikullantaqmi.
Q’aqchaytaqa “mancharichiy” nillankutaqmi.
Khatatataytaqa “kharkatiy” nillankutaqmi.
Hebreo rimaypiqa “isqon codo” ninmi. Qhaway “Astawan yachanapaq B14” nisqata.
Hebreo rimaypiqa “tawa codo” ninmi. Qhaway “Astawan yachanapaq B14” nisqata.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Avoj-Jaír sutiqa “Jairpa llaqta-llaqta karpankuna” ninantan nin.
Chay qochataqa “mar Muerto” nikullantaqmi.
Hebreo rimaypiqa “atiyniyoq makiykitawanmi” ninmi.
Laqhayaqtaqa “tutayaq” nillankutaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Hebreo rimaypi “yuyarichiykuna” nispaqa nishan llaqtanman Diospa qosqan leykunamanta, kamachikuykunamanta, yuyaychaykunamanta iman.
Chaypiqa Kachi qochamantan rimashan, chay qochataqa “mar Muerto” nikullantaqmi.
Chaypiqa “ima rijch’aytapas” nillanmantaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Mana tukukuq munakuy” nisqata.
Hebreo rimaypiqa “atiyniyoq makiywan” ninmi.
Chaypiqa “kuraq runakunapas” nillanmantaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Egipto reykunatan “faraón” nispa niqku.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Sayashaq k’ullu” nisqata.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Mana tukukuq munakuy” nisqata.
Aceituna aceitetaqa “olivo aceite” nillankutaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Rimanakuy arca” nisqata.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Wanachiy” nisqata.
Egiptopiqa yaqapaschá chakinkuwan imatapas muyuchiqku unuta orqonankupaq otaq chakinkuwan yarqhakunata ruwaqku. Yarqhataqa “larqha, sanja” nillankutaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Hebreo rimaypiqa “parachimusaq” ninmi, chaypiqa Diosmantan rimashan.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Chaypiqa Jatun lamar-qochamantan rimashan, chay lamar-qochataqa “mar Mediterráneo” nikullantaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Sayashaq k’ullu” nisqata.
Chaypiqa “cebadaykichismanta” nillanmantaqmi.
Chaypiqa “almaqa” nillanmantaqmi. Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Chaypiqa “almatawanqa” nillanmantaqmi. Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Chaypiqa “paypa kunkanta uyarisqaykichista” nillanmantaqmi.
Chaypiqa “mat’iykichistapas” nillanmantaqmi.
Khastuytaqa “kutirpay, khamuy, khanay” nillankutaqmi.
Chay qowiqa lima qowi jinan.
Sarphataqa “escama, chharpa” nillankutaqmi.
Suwiq’arataqa “gallinazo” nillankutaqmi.
Wamanqa anka jinan, ichaqa juch’uyllan.
Cuervoqa yana anka jinan. Sayayninmi kuskan metro jina, rafran kicharisqataq juj metro más.
Jukutaqa “tuku” nillankutaqmi.
Masutaqa “murciélago” nillankutaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá “manu suyay” nillanmantaq.
Wajchataqa “pobre” nillankutaqmi.
Qhaway “Astawan yachanapaq B15” nisqata.
Chaypiqa “wajcha wawapas” nillanmantaqmi.
Era patataqa “wayrachina pata” nillankutaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Sayashaq k’ullu” nisqata.
Paletillataqa “qharmin” nillankutaqmi.
Qhaqllitaqa “kallachu” nillankutaqmi.
Chaypiqa may llaqtatachus Jehová Dios yupaychasqa kananpaq ajllakunqa chaymantan rimashan.
Suyapaytaqa “suyaykuy” nillankutaqmi.
Chaypiqa “kuraq runakunan” nillanmantaqmi.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Khatatataytaqa “kharkatiy” nillankutaqmi.
Chaypiqa “kuraq runakuna” nillanmantaqmi.
Yapuytaqa “chajmay, aray” nillankutaqmi.
Hebreo rimaypiqa “jujninta munakunman juj kaqtataq cheqnikunman” ninmi.
Phiwitaqa “kuraq” nillankutaqmi. Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Phiwi” nisqata.
Rajraputaqa “sinchi mijuq” nillankutaqmi.
Malqotaqa “chiuchi” nillankutaqmi.
Chaypiqa “yawar jich’aymanta” nillanmantaqmi.
Hebreo rimaypiqa “aman uvas chajraykitaqa iskay clase mujuwanqa tarpunkichu” ninmi.
Chhaqchataqa “ch’afchana” nillankutaqmi.
Doncella sipastaqa “qhariwan mana jayk’aq puñuq sipas” nillankutaqmi.
Chaypiqa “kuraq runakunaman” nillanmantaqmi.
Juj sicloqa 11,4 gramostan pesaq. Qhaway “Astawan yachanapaq B14” nisqata.
Chaypiqa “ramera warmi jina kausasqanraykun” nillanmantaqmi.
Hebreo rimaypiqa “templopi cuerponta vendeq” ninmi.
Hebreo rimaypiqa “templopi cuerponta vendeq” ninmi.
Hebreo rimaypiqa “alqoq” ninmi.
P’itiytaqa “t’ipiy” nillankutaqmi.
Hebreo rimaypi lepra simiqa aycha qarapi contagioso wakin onqoykunamantan rimashan. Chay onqoyqa jaykuqmi p’achamanpas wasi perqakunamanpas.
Hebreo rimaypiqa “llaqtayki ukhupi punkuykikuna ukhupi” ninmi.
Era patataqa “wayrachina pata” nillankutaqmi.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Cuñadowan casarakuy” nisqata.
Phiwitaqa “kuraq” nillankutaqmi. Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Phiwi” nisqata.
Hebreo rimaypiqa “wañuqpa sutintan apanqa” ninmi.
Chaypiqa “kuraq runakunaman” nillanmantaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá “wañuy patapiñan kasharqan” nillanmantaq.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Chaypiqa “kuraq runakunapiwan” nillanmantaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá Leví ayllu sacerdotekunamanta rimashan.
Chaypiqa “¡Chhayna kachun!” nillanmantaqmi.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Suyapaytaqa “suyaykuy” nillankutaqmi.
Taqena wasitaqa “despensa” nillankutaqmi.
Chay onqoyqa runakunaq jatun jisp’ananpin qhopokuna jina jatarin.
Laqhayaqtaqa “tutayaq” nillankutaqmi.
Moqotaqa “qonqori” nillankutaqmi.
Langostaqa jatun t’isku-t’isku otaq jatun ch’illiku jinan. Chay langostakunaqa sinchi q’aruqmi kanku.
Chaypiqa “pharararaq kurukunan” nillanmantaqmi.
Khatatataytaqa “kharkatiy” nillankutaqmi.
Egipto reykunatan “faraón” nispa niqku.
Chaypiqa “kuraq runakuna” nillanmantaqmi.
Hebreo rimaypiqa uywa phusnumantapas rimashanman jinan kashan. Chaywanmi rikuchishan chay idolokunaqa sinchi millaypuni kasqanta.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Alma” nisqata.
Khatatataytaqa “kharkatiy” nillankutaqmi.
Chaypiqa “kuraq runakunamanwan” nillanmantaqmi.
Chaypiqa waj idolokunata yupaychaymantan rimashan.
Chaypiqa Diosmantan rimashanman.
Sullataqa “chhulla” nillankutaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá “llapa runakunata” nillanmantaq.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Hebreo rimaypiqa “yawarmanta” ninmi.
Jesurún sutiqa “ch’uya kausaq runa” ninantan nin. Chay sutiwanmi Israelqa jatunchasqa kaq.
Hebreo rimaypiqa “Seol” ninmi. Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Sepultura” nisqata.
Doncella sipastaqa “qhariwan mana jayk’aq puñuq sipas” nillankutaqmi.
Soqo umataqa “qaqa uma” nillankutaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá “yuyaychayta mana kasukuqkunan kanku” nillanmantaq.
Chaypiqa “qhaqen” nillanmantaqmi.
Chay mach’aqwaykunaqa África, Asia ladokunapin tiyan, sinchi venenosapan.
Taqena wasitaqa “despensa” nillankutaqmi.
Ñaupaqpiqa Josuetan chay sutiwan reqsikurqan. Hosea sutiqa Hosaya sutimantan jamun, chay sutiqa “Jehová Diospa salvasqan” otaq “Jehová Diosmi salvaqqa” ninantan nin.
Hebreo rimaypiqa “ch’uyanchawarqankichischu” ninmi.
Chaypiqa “chunkay-chunka waranqanpi ch’uya kaqkuna” nillanmantaqmi.
Jesurún sutiqa “ch’uya kausaq runa” ninantan nin. Chay sutiwanmi Israelqa jatunchasqa kaq.
Chaypiqa Diosmantan rimashan.
Qhaway Explicasqa simikuna nisqapi “Urim, Tumim” nisqata.
Chaypiqa Diosmantan rimashan.
Sullataqa “chhulla” nillankutaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá “Inti lloqsimuy lado orqokunapi” nillanmantaq.
Hebreo rimaypiqa “lloqsisqaykipi” ninmi.
Linderotaqa “colinda, qorpa” nillankutaqmi.
Khatatataytaqa “kharkatiy” nillankutaqmi.
Chaypiqa yaqapaschá “alto orqokunata sarunkichis” nillanmantaq.
Chaypiqa Jatun lamar-qochamantan rimashan, chay lamar-qochataqa “mar Mediterráneo” nikullantaqmi.
Chaypiqa “Diospa atiyninpa qosqan yachaywan” nillanmantaqmi.
Egipto reykunatan “faraón” nispa niqku.