5 TAPUY

¿Imaynatan defiendekuyman abusivokunamanta?

KAYTAN YACHANAYKI:

Allin yuyaywan defiendekunki chayqa, librakuwaqmi abusivokunamanta.

¿IMATAN RUWAWAQ?

Tomasmanta yachasunchis. Payqa manañas escuelanman riyta munanñachu. Kinsa killa ñaupaqtas compañeronkuna yanqakunata paymanta rimayta qallarisqaku, imaymana sutikunatapas churasqaku. Wakinqa laq’akuq tumpallas Tomaspa libronkunata urmachinku, wakintaqsi qonqaylla qhepanmanta tanqarparinku. Chaymantapas qayna-unchaysi abusivo compañeronkuna millay manchachiq mensajeta payman apachisqaku internetpi, chaysi payqa manaña escuelaman riyta munanchu.

¿Imatan ruwawaq Tomás kaspa?

¡ÑAUPAQTA PIENSAYKUY!

¡Atiwaqmi abusivokunamanta mana maqanakuspalla defiendekuyta! Qatiqninpi yachanki imaynatas chayta ruwawaq chayta.

AMA KUTIPAKUYCHU. Biblian nin: “Mana yuyayniyoqqa manchana k’araqtan phiñakun, yachayniyoq runan ichaqa sonqollanpi jap’ispa thasnun”, nispa (Proverbios 29:11). Chhaynaqa “thaj” nisqalla kanki chayqa, abusivokunaqa manañan fastidiayta munasunkikumanchu.
AMA VENGAKUYCHU. Biblian nin: “Ama pimanpas mana allinmantaqa mana allinllawantaq kutichiychischu”, nispa (Romanos 12:17). Vengakuyqa aswan mana allinmanmi apasunki.
AMA QAN KIKIYKI MANA ALLINMAN CHURAKUYCHU. Biblian nin: “Yuyayniyoqqa mana allin kaqtan reparan jinaspan pakakun”, nispa (Proverbios 22:3). Karunchakuy abusivokunamanta, allintataq reparay maypichus paykunawan tupawaq chayta.
ALLINTA PIENSAY IMAYNA CONTESTANAYKITA. Biblian nin: “Llamp’u simiwan kutichikuqqa phiñakuytan thasnun”, nispa (Proverbios 15:1). Yachawaqmi jujkuna asichiytapas. Sichus nisunkikuman: “Yau, wirallañan kashanki”, nispa chayqa, asichiq jinan niwaq: “Arí, pisillatañachá mijunay kanqa”, nispa.
AMA KASUYCHU. Nora sutiyoq sipasmi nin: “Ch’inlla ripusqaykiwanmi rikuchinki allin yuyayniyoq kasqaykita, controlakuyta yachasqaykitawan. Abusivokunaqa manan controlakuyta yachankuchu”, nispa (2 Timoteo 2:24).
AMA MANCHALI KAYCHU. Abusivokunaqa manchalikunatan maskhanku maltratanankupaq. Chayrayku ama paykunata kasuychu, chhaynapin manaña fastidiasunkikuchu.
PIMANPAS WILLARUKUY. Chaymantan juj profesora niran: “Compañeroykikunachus maltratashasunkiku chayqa, ama ch’inllachu kay, pimanpas chayta willakuy. Chhaynapin juj compañeroykikunatapas yanapashanki ama maltratasqa kanankupaq”, nispa.

Juj waynacha mana manchakuspa sayashan, ladonpitaq juj abusivo runa kashan — Manchakuyniykita vencenki chayqa, aswan kallpayoqmi kanki abusivokunamantaqa

**¿IMA NIWAQTAQ?**
¿CHHAYNACHU ICHA MANACHU?	RESPUESTAKUNA
1. Abusivokunaqa karanmi ñaupa tiempokunapipas.	1. Chhaynan. Biblian willan “nefilim” nisqa jatuchachaq runakunamanta. “Nefilim” sutiqa “jujkunata urmachiqkuna” ninantan nin (Génesis 6:4).
2. Abusivokunaq ruwasqantaqa chansapaq jinallan qhawarina.	2. Manan chhaynachu. Abusivokunaq causanpin wakin wayna-sipaskunaqa paykuna kikinkuta wañuchikushanku.
3. Abusivokuna manaña fastidianasuykipaqqa maqanakunaykin paykunawan.	3. Manan chhaynachu. Abusivokunaqa aswan kallpasapan kanku maltratasqanku compañeronkumantaqa, chaymi mana paykunawanqa maqanakunaykichu.
4. Pitapas rikuwaq compañeroykita maltratashaqta chayqa, manan qhawariqpas tukunaykichu.	4. Manan chhaynachu. Mana pimanpas willankichu pikunachus abusivokuna kanku chayta chayqa, paykunaq ruwaqmasinmanmi tukupushawaq. Manataqmi pi compañeroykitapas yanapashawaqchu.
5. Abusivokunaq siminqa wapuña chaypas, sonqonkupiqa manchakunkun.	5. Chhaynan. Wakin abusivokunaqa jujkunamanta aswan allinpaqña piensakunku chaypas, askhan manchali kanku.
6. Abusivokunaqa atinkumanmi cambiayta.	6. Chhaynan. Abusivokunaqa cambiankumanmi imayna kasqankuta, chaypaqmi yanapanata necesitanku.