¿YACHARQANKICHU?
¿Imaynatan Jesuspa tiemponpi yupaychana wasipi qolqeta churaqku?
Yupaychana wasipi qolqe churanaqa warmikunapaq patiopin karqan. Imaynachus yupaychana wasi kasqanmanta willaq libron nin: “Perqaq ladonpin tarikurqan sapaq-sapaqpi 13 ñañu kunkayoq botellaman rikch’akuq arca nisqa, chaymanmi qolqeta churaqku”, nispa.
Chay arcakuna ñañu kunkayoq kasqanraykun trompeta nispa sutichallarqankutaq. Sapankataq imaymana clase ofrendakunapaq t’aqasqa karqan. Chayman qolqe churasqankutataq imapaqchus kasqanman hina utilizaqku. Huk kutinmi Jesús chay patiopi kashaspa wakcha viudata rikurqan qolqenta huknin arcaman churashaqta (Lucas 21:1, 2).
1, 2 arcakunaqa yupaychana wasimanta impuestota pagakunanpaqmi karqan chay watamanta, ura watamantapas. 3-7 arcakunataq karqan urpikunapaq, llant’apaq, inciensopaq, qorimanta vasokunapaq hukkunapaqwan. Sichus huk judío ofrendata rantisqanmanta qolqen puchurqan chayqa, huknin arcaman churanan karqan. 8-12 arcakunataq karqan huchapaq, phalaq animalkunata ofrendapi haywanapaq, nazareokunapaq, lepra onqoymanta qhaliyapuqkunapaq hukkunapaqpas. 13 arcataq karqan sonqonkuq tanqasqan qolqeta churanankupaq.
¿Lucas sut’illantachu qelqarqan?
Lucasmi Hechos, Lucas librokunata qelqarqan, nirqantaq: “Qallariyninmanta allintapuni t’aqwirqani”, nispa. Wakinmi ichaqa iskayanku chay nisqanmanta (Lucas 1:3). ¿Mayqenninku cheqaqta rimashanman?
Lucasqa sut’itan rikuchirqan paypuni qelqasqanta. Qelqasqan librokunapiqa rikhurinmi titulokuna, chay titulokunaqa ñawpaq Roma nacionllapin reqsikurqan. Chaykunan t’ikrakun: Tesalónica llaqtamanta juezkuna, kamachiqkuna, Éfeso llaqtapi fiestamanta encargakuqkuna ima (Hechos 16:20; 17:6; 19:31). Herodes Antipas runatapas suticharqan “distrito llaqtata kamachiq” nispa. Sergio Paulotataq nirqan Chipre llaqtamanta “procónsul” nispa (Hechos 13:1, 7).
Lucasqa chay tiempopi titulokuna kasqanman hina qelqarqan. Chay titulokunaqa sapa kutillanmi cambiakurqan, chaymi Bibliamanta yachaq runa nirqan: “Hechos qelqapin titulokunaqa Roma llaqtapi utilizakusqanman hinan kashan”, nispa. Ñawpaq kawsaymanta yachaq William Ramsay nirqan: “Lucasqa k’apaktapunin imatapas qelqarqan”, nispa.