Diospa gobiernollanmi chanin kausaytaqa apamunqa
Ursula Menne willakun
Wawallaraq kasqaymantapachan munarqani llapapaq chanin kausay kananta. Maytapunin chayta munarqani chayraykun carcelpipas wisq’asqa karqani Alemania oriental nacionpi, régimen comunista nisqa kamachikuypi. Carcelpi kashaspan yacharqani imaynata mana chanin ruwaykuna chinkapunanta. Willarisaykichis.
ALEMANIA nacionpin Halle llaqtapi 1922 watapin nacerqani, chayqa kashan Berlín llaqtamanta 200 kilómetros uray ladonpin. Halle llaqtaqa 1200 más watakunañan kashan, chay llaqtapin protestantismo nisqa religionta defiendeqkunapas karqan. Ñañay Kätheqa 1923 watapin nacerqan; papayqa soldadon karqan mamaytaq teatropi takiq.
Papayqa maytapunin munarqan mana chanin ruwaykunata chinkachiyta, pay jinan noqapas karqani. Ejercitomanta lloqsipusqan qhepamanmi juj negociota ruwarqan. Pisi qolqeyoq runakunata khuyapayaspan ichaqa tiendamanta nishuta manuq, chayta ruwasqanraykun fracasapurqan. Mana chanin ruwaykunata allichayta munaspa papay fracasasqanmantaqa, yachaymanmi karqan sasapuni chayta ruway kasqanta; ichaqa manan chayta reparasqanichu. Wayna-sipas kashaspa ima ruway munasqanchistapas tatichiyqa, nina rauray jina sasa thasnuymi.
Noqamanqa mamayman jinan takiy gustawaq. Mamaymi yachachiwarqanku ñañay Käthetawan takiyta tusuyta ima. 1939 watakaman ancha kusisqa ñañaywan kausarqayku.
Sasa tiempokuna chayamun
Estudiayta tukusqay qhepamanmi ballet nisqa tusuyta yachanaypaq academiaman jaykurqani, chaypin yacharqani danza expresionista nisqa tusuyta Mary Wigman warmi jina. Chayta tusuqqa cuerponta maywispan rikuchin imayna kashasqanta otaq imayna sientekusqanta, chaymantapas pintaytan yacharqani. Sipas kasqay tiempopiqa ancha kusisqan karqani, imaymanatan yacharqani. 1939 watapin ichaqa segunda guerra mundial qallarirqan. Iskay wata qhepamantaq 1941 watapi papay wañukapurqan tuberculosis onqoywan, may sonqo nanaymi chayqa noqapaq karqan.
Guerraqa sinchi ñak’ariyta llakikuyta iman apamurqan. 17 wataypi kashaqtiymi chay guerraqa qallarirqan, runakunaqa locoyapunkumanpas jinan karqanku. Thajpi kausaq runakunapas guerrapin chhajrukapurqanku. Pisichikuy, wañuchinakuy, wasikunata thuniy iman sapa p’unchay karqan. Wasiykupas thunisqan kapurqan, chay guerrapin askha familiaykuna wañukapurqanku.
1945 watapi guerra tukupuqtinqa, Halle llaqtallapin tiyasharqayku mamitaywan ñañay Käthepiwan. Chay watapaqqa casarasqañan kasharqani, juj wawachayoqñan karqanipas. Qosaywanqa sasachakuypin kasharqayku, chaymi t’aqanakapurqayku. Sapallaymi wawayta uywanay karqan chaymi llank’arqani tususpa, cuadrokunata pintaspa ima.
Guerra qhepamanmi Alemania nacionqa tawaman t’aqasqa kapurqan. Llaqtaykutaqa Unión Soviética nacionmi kamachipurqan, chayraykun comunismo nisqa kamachikuyman yachakunayku karqan.1949 watapin Alemania orientalqa República Democrática Alemana nisqaman tukupurqan.
Comunismo nisqa kamachikuypi kausayku
Chay watakunapin mamitay onqopurqan chaymi payta cuidanay karqan. Juj oficinapin llank’anata tarirqani. Chaymantapas juj t’aqa estudiantekunatan reqsirqani, paykunaqa gobiernoq mana chanin ruwasqankunatan sut’iman orqoyta munarqanku. Juj kutinmi gobierno juj waynata mana universidadman jaykuchiyta munarqanchu papan nazi partidota apoyasqanrayku. Chay waynataqa allintan reqsirqani, paywanqa takinaykupaq tocanaykupaq iman juñunakuq kayku, chaymi niq kani: “¿Imaraykutaq papanpa ruwasqanmantari juchachanku?”, nispa. Chay waynakunawanqa astawanmi chhaqrukusharqani, ch’aqwata jatarichisqankupin yanapakuq kani, gobierno contra papelpi qelqasqakunata iman tribunalpa jawa perqanpi k’askachirqani.
Llank’anaypiqa Comité Regional de Paz nisqa oficinapin secretaria karqani, chaymi qelqanay karqan mana chanin ruwaykunamanta cartakunata. Juj kutinmi chay Comité Regional de Paz nisqapi llank’aqkuna juj lado Alemaniapi tiyaq yuyaq runaman apachiyta munarqanku papelpi qelqasqakunata, payta yanqamanta tumpanankupaq. Noqapaqqa sinchi mana allinpunin chayqa karqan, chaymi chay qelqakunata pakarqani, manan jayk’aqpas apachikurqanchu.
“Aswan millay warmi” sumaq suyakuyta willawan
1951 watapin junio killapi, oficinayman iskay qharikuna jaykumuspa niwarqanku: “Carcelmanmi rinki”, nispa. Roter Ochse (Buey Rojo) nisqa carcelmanmi apawarqanku, juj wata qhepamantaq gobierno contra sayariqmanta tumpawarqanku. Juj estudianten Stasi otaq policía secreta nisqaman willasqa tribunalpa perqanman qelqasqakunata k’askachisqaymanta. Manan chanintachu juzgawarqanku, manan pipas uyariwarqanchu noqaq rimasqaytaqa; soqta watapaqmi carcelpi wisq’awarqanku. Carcelpi kashaspan onqopurqani chaymi carcelpi kaq hospitalman apawarqanku, chaypin tawa chunka jina warmikuna kasqaku. Chay warmikunaq sinchi phiñasqa uyankuta rikuspan mancharikurqani, jinan punkuman phawaspa punkuta takarqani.
¿Imatan munanki?, nispan guardiaqa niwarqan.
¡Lloqsiytan munani kaymanta! ¡Sapallaytapas wisq’awaychis ichaqa orqowaychis kaymanta! nispan qaparirqani. Guardiaqa manan kasuwarqanchu. P’unchaykunaq pasasqanman jinataq repararqani wakinmata jujniray warmita. Payqa manan phiñasqa uyayoqchu kasharqan chaymi ladonpi tiyaykurqani.
Payqa niwarqanmi: “Ladoypi tiyanki chayqa cuidakunaykin. Wakin warmikunaq piensasqanman jinaqa, aswan millay warmin kani, Jehová Diospa testigon kasqayrayku”, nispa.
Manan noqaqa yacharqanichu Jehová Diospa testigonkunata gobiernoq enemigonkunata jina qhawarisqankutaqa. Wawallaraq kashaqtiymi paykunaqa papayman visitamuqku, ñaupaqpiqa Estudiantes de la Biblia nispan sutichakuqku. Papaymi paykunamanta niq: “Cheqaqmi paykunaq nisqankuqa”, nispa.
Chay sumaq warmita reqsisqayraykun kusikuymanta waqarqaniraq, sutinmi kasqa Berta Brüggemeier. “¡Ama jina kaspa, yachachiway Jehová Diosmanta!” nispan valekurqani. Kuskallan kaq kayku sapa kutillantaqmi Bibliamantapas rimaq kayku. Chhaynapin yacharqani Jehová cheqaq Dios kasqanta, munakuq, chanin, thaj kayta qoq Dios kasqantapas. Chaymantapas yacharqanin paylla millay runakunaq ruwasqanta allichananta. Salmos 37:10, 11 textopin Biblia nin: “Pisi tiempomantaqa chinkapullanqan millay runakunaqa [...]. Llamp’u sonqokunan ichaqa kay jallp’ata jap’ikapunqaku, chaypin may kusisqa, thaj nisqa tiyapunqaku”, nispa
Carcelmanta lloqsipuspa Alemania occidentalman ayqekuni
Pisqa wata qhepamanmi 1956 watapi carcelmanta lloqsipurqani. Pisqa p’unchay qhepamantaq Alemania occidental nisqaman ayqekapurqani. Chay tiempopaqqa iskayñan ususiykuna karqan, Hannelore, Sabinepiwan paykunaqa noqawan kuskan ripurqanku. Qosaymanta divorciakapusqay qhepamanmi Jehová Diospa testigonkunata maskharqani. Bibliamanta yachaspaymi entienderqani Jehová Diospa kamachikuyninkunata kasukunaypaqqa kausayniyta cambianay kasqanta. Kallpachakurqanin cambianaypaq, jinaspan 1958 watapi bautizakapurqani.
Jujmantan casarakapurqani, kay kutipiqa qosay Klaus Menneqa Jehová Diospa testigonmi karqan. Casado kausayniykupiqa sumaqtan kausarqayku, iskaymi wawaykupas karqan Benjaminwan Tabiapiwan. Iskay chunka watañan pasarqon Klaus qosay juj accidentepi wañukapusqanmantaqa, chaymantapachan viuda kashani. Ichaqa maytan sonqochawan kausarimpuymanta yachay, wañusqakunaqa juj sumaq paraisopin kay pachapi kausarimpunqaku (Lucas 23:43; Hechos 24:15). Chaymantapas maytan sonqochawan tawantin wawaykuna Jehová Diosta servishasqanku.
Bibliata estudiasqayraykun kunanqa yachani, Jehová Dioslla chanin kausayta apamunanta. Payqa yachanmi imaynapi tarikusqanchista imakuna ñaupaqpi pasawasqanchistapas, chaytaqa manan runakunaqa yachankumanchu. Chaykunata yachasqaymi thaj kayta qowan, astawanqa mana chanin ruwaykunata rikuqtiy. Eclesiastés 5:8 texton nin: “Llaqtaykipi autoridadchus wajchakunata sarunchashan, mana chanintachus mana allin kaqtachus ruwashan chayqa, ama chaywanqa admirakuychu. Chay jatun autoridadtaqa juj aswan jatun autoridadmi qhawamushan, paykunaq jawanpipas kashanraqmi aswan jatun autoridadkunapas.”, nispa. Aswan jatun autoridadqa kamaqninchis Diosmi, paymantan Biblia nin: “Diospa ñawinpaqqa manan ima kamasqapas pakasqachu kashan, aswanpas llapanmi cuenta qonanchis”, nispa (Hebreos 4:13).
Yaqa 90 wataypin yuyarini ñaupa watakunata
Sapa kutillanmi tapuwanku imaynas kausay karqan régimen nazi, comunista nisqa gobiernokunaq tiemponpi chayta. “Sasapunin karqan” nispan kutichini. Chay iskay clase gobiernokunaqa, runaq jatarichisqan wakin gobiernokuna jinallataqmi sut’ita rikuchirqan, runaqa mana pay kikinta gobiernakuyta atisqanta. Biblian nin: “Tukuy kay tiempoqa mana allinnillanpaqmi runaqa runamasinta munaychakurqan”, nispa (Eclesiastés 8:9). ¡Cheqaqpunin Bibliaq nisqanqa!
Sipas tiempoypiqa piensaqmi kani runakuna mana chanin ruwaykunata chinkachinankupaq. kunanmi ichaqa yachani kamaqninchis Dioslla chanin kausayta apamuyta atisqanta, chaypaqqa ñaupaqtan millay runakunata chinkachipunqa chaymantataq churin Jesucristoman atiyta qonqa gobiernamunanpaq. Jesucristoqa jujkunaq allinnintan ñaupaqmanqa churaq, Biblian Diospa churinmanta nin: “Chanin kaqtan munakurqanki, mana allin kaqtataq cheqnikurqanki”, nispa (Hebreos 1:9). Maytapunin Jehová Diosta agradecekuni may sumaq sonqo chanin rey churasqanta reqsichiwasqanmanta. Paypa gobiernonpin wiñaypaq kausayta suyakushani.
[Foto]
Hannelore, Sabine ususiykunapiwan kashayku Alemania occidentalman chayaspa
[Foto]
Kunan, churiy Benjaminwan esposan Sandrapiwan kashayku