Wawaykita yachachiy internet utilizayta

¿IMAPIN WAKIN TARIKUNKU?

Huk señoran noticiakunapi uyarirqan internetpi burlakuqkuna, violadorkuna, suwakuna ima kasqanta. Hinan sinchita llakikurqan, wawanmi sapa kutilla internetman haykushan, manataq reparanchu ima peligrokuna kasqantapas. ¿Kaqllatachu wawaykipas ruwashan?

Wawaykitaqa yachachiwaqmi allin yuyaywan internet utilizayta. Ichaqa ñawpaqtaqa allintan yachanayki internet imayna kasqanta.

KAYTAN YACHANAYKI

Huk aparatokunawanpas atikunmi internetman haykuyta. Llapankuq rikunankupi computadorata churayqa allinmi. Ichaqa sichus wawaykiq celularninpi otaq tableta nisqanpi internet kan chayqa, mana piqpa qhawasqallanmi ima ratopipas haykunman.

Wakinqa askha horan internetpi kashanku. 19 watayoq sipas kayta nirqan: “Internetmanqa ratolla kanaypaqmi haykuni, ichaqa askha horan videokunata qhawaspa kapuni. Kallpachakunaymi cuerpoyta kamachinaypaq”, nispa.

Mayninpiqa mana willanankutan hukkunaman willanku. Internetpiqa wakin runakunan wawaykiq qelqasqanta fotokuna churasqantapas utilizanku, ¿imapaq? Maypichus tiyasqanta, ima escuelapi estudiasqanta, wasipi ima horapi sapallan kasqantapas yachanankupaq.

Wakinqa mana allinta yuyaykuspan imaymanata internetpi churanku. Internetpi imatapas churaqtinchisqa, chaypin tukuy tiempo kanqa. Wakinqa internetpin churanku mana allin fotokunata millay rimaykunata ima. Qhepamanqa hukkunan chayta tarinkuman, yaqapaschá llank’anata qoq runa.

Ama qonqaychu: Internetman haykuyqa manan huchachu, ichaqa allin yuyaywanmi utilizananchis.

KAYTAN RUWAWAQCHIS

Yachachiy importante kaqkunata ñawpaqta ruwananpaq, tiemponta allinta utilizananpaqpas. Allin runa kanapaqqa yachananchismi importante kaqkunata ñawpaqman churayta. Internetmantaqa kaykunan aswan importante: familiawan rimay, tareakunata ruway, wasipi ruwanakunata hunt’ay ima. Wawayki askha hora internetpi kashan chayqa, niy hayk’a tiempolla kananta, hasta relojwanpas controlawaqmi (Bibliaq yachachikuynin: Filipenses 1:10).

Yachachiy allin yuyaywan internetpi imatapas churananpaq. Wawaykita yachachiy kaykunata tapukunanpaq: ¿Kayta qelqaqtiy pillapas k’irisqachu sientekunqa? ¿Imatan ninqaku ñoqamanta kay fotota churaqtiy? ¿Imaynan sientekusaq tayta-mamay otaq huk runakuna chay fotota otaq qelqasqayta qhawaqtinku? ¿Imatan ñoqa niyman chayta ruwaq runamanta? (Bibliaq yachachikuynin: Proverbios 22:3.)

Yachachiy allin reparaq kananpaq. Wawaykiq lliw ruwasqantaqa manan controlayta atiwaqchu. Chayraykun yachachinayki “allinkaqta mana allinkaqta reparayta” (Hebreos 5:14). Ama wawaykitaqa kaykunallatachu niy: “Kaytaqa ama ruwaychu”, “Chayta ruwanki chayqa castigasaykin”, nispa, aswanpas yachachiy allin reparaq kananpaq. ¿Imayna runa hinan qhawarisqa kayta munan? ¿Allin runa hinachu, icha mana allin runa hinachu? Yachachinaykin allinta imatapas decidinanpaq, qanwan kashaspa otaq sapallan kashaspapas (Bibliaq yachachikuynin: Proverbios 3:21).

Internetman haykuyqa carrota manejay hinan, allin yuyaywanmi utilizananchis. Wawaykiqa necesitanmi qan yanapanaykita. Internetmanta yachaq Parry Aftab runan nirqan: “Wawakunaqa yachankun internetmanta, tayta-mamakunan ichaqa yachanku imayna kawsayta”, nispa.