Bibliaq kutichisqan

Génesis libron willashan tukuy kamasqa kaqmanta. Chaypin Dios Adanta niran: “Atinkin huertapi llapa sach’a ruru mijuyta, allin kaqta mana allin kaqta reqsichiq sach’a rurutan ichaqa ama mijunkichu, chayta mijunki chayqa, wañunkipunin”, nispa (Génesis 2:16, 17). Chay kamachikuymi sut’ita rikuchin: Sichus Adán Diosta kasukunman karan chayqa, kausashallanmanmi karan Edén huertapi.

Adanqa Diosta kasukuspa wiñaypaq kausananmantaqa, mana kasukunanpaqmi decidikuran, chaymi prohibisqa frutata mijuran esposan Eva qoqtin (Génesis 3:1-6). Chay mana kasukusqanmantan kunankamapas sufrishanchisraq. Apóstol Pablon explicaran: “Chhaynaqa, juj runallawanmi juchaqa kay pachapi rijuriran, wañuytaq jucharayku rijuriran; chhaynapin wañuyqa llapa runaman chayaran llapallanku juchallikusqankurayku”, nispa (Romanos 5:12). Chaypi willakusqan runaqa Adanmi. Ichaqa, ¿iman jucha karan, imaynapin wañuyman aparan?

Adán yachashaspapuni Diosta mana kasukusqanqa juchan karan (1 Juan 3:4). Diospa nisqanman jinataqmi, juchallikusqanmanta castigoqa wañuy karan. Sichus Adán Diospa kamachisqanta kasukunman karan chayqa, manan juchallikunmanchu karan nitaq wañunmanchu karan; kaqllataq wawankunapas. Diosqa manan runataqa kamaran wañunanpaqchu aswanpas wiñaypaq kausananpaqmi.

Lliumi yachanchis ‘wañuyqa llapa runaman chayasqanta’. Ichaqa, ¿noqanchismanta imanchispas kausashanmanraqchu wañupusqanchis qhepata? Askhan ninkuman “arí” nispa, mana wañuq almanchis kananpaq piensasqankurayku. Chhayna kaqtinqa, Diosmi llullakushanman karan Adanta “wañunkipunin” nisqanwan. ¿Imaynapi? Juj ladopi kausashankumanraq chayqa, wañuyqa manan juchamanta castigochu kanman. Bibliaqa sut’itan nin: “Manataqmi Diosqa jayk’aqpas llullakunmanchu”, nispa (Hebreos 6:18). Llullaqa Satanasmi, paymi Evata niran: “Manapunin wañunkichischu”, nispa (Génesis 3:4).

Chhaynaqa, mana wañuq almamanta yachachikuyqa manataq cheqaqchu chayqa, ¿iman pasawanchis wañupuqtinchis?

BIBLIA SUT’INCHAWANCHIS

Dios runata kamasqanmantan Génesis libro nin: “Jinamantataq ñut’u allpamanta Señor Diosqa runata ruwaran, jinaspa kausay samayta senqanman samaykuran, chaymi runaqa kausashaq kapuran”, nispa (Génesis 2:7). Chaymi “kausashaq” nisqa palabraqa hebreo simipi néfescha nispa rijurin, chaytaq “samayniyoq kausashaq” ninanta nin.

Chhaynaqa Bibliaqa sut’itan willan runaqa manan mana wañuq almayoqchu kamasqa kasqanta, aswanpas “kausashaq” kasqanta. Chaymi “mana wañuq alma” nisqataqa, manapuni Bibliantinpi maskhaspapas tariwaqchu.

Bibliaqa manataq yachachinchu mana wañuq almamanta chayqa, ¿imaraykutaq askha religionkunari jujnirayta yachachinku? Chayta kutichinapaq ñaupa tiempo Egipto nacionmanta yachasun.

PANTASQA YACHACHIKUY CH’EQERIN

Grecia nacionmanta Heródoto sutiyoq historiador (siglo V, manaraq Jesús jamushaqtin m.J.j.) niran: “Egipto runakunan ñaupaqtaqa rimaranku runakuna mana wañuq almayoq kasqankumanta”, nispa. Babilonia runakunapas creellarankutaqmi mana wañuq almapi. Alejandro Magno Oriente Medio nisqata atipaqtinqa (332 m.J.j.), filósofo griego runakunan lliumanña chayta yachachisqaku, pisi tiempollapitaq kamachisqan lliu nacionkunaman chayaran.

Qallariy siglopiqa judiokunamanta iskay sectakunan yachachiranku mana wañuq almamanta, eseniokuna fariseokuna. Juj enciclopedia nin: “Mana wañuq almamanta creencian judiokunaman chayaran griego runakunawan jujllachakusqankurayku, astawanqa Platón runaq yachachikuyninwan”, nispa. Qallariy siglomanta historiador Josefopas chay creenciataqa manan Bibliawanchu tupachiran, aswanpas “griego runakunaq creencianwanmi”. Chaytan payqa yanqa cuentokunata jina qhawariran.

Grecia llaqta astawan wiñaqtinqa, “cristianon kayku” niq runakunaqa creepusharankuñan chay yachachikuypi. Jona Lendering historiador nisqanman jina: Platón runaq “alma ñaupaqpi aswan allin lugarpi tiyaran, kunantaq mana allinpi tiyan” nispa nisqanmi aswan facilta cristianokunaq yachachikuyninwan mezclakuran. Chhaynapin iglesiaqa mana wañuq almamanta yachachikuypi creepuran, jinaspapas aswan importante yachachikuyninmanmi tukupuran.

“CHEQAQ KAQTAQMI KACHARICHISUNKICHIS”

Qallariy siglopiqa apóstol Pablon willaranña: “Diospa espiritun nisqan jina, qhepa tiempomanqa t’aqakunqakupunin wakinqa iñiymanta, Diosmantapas jamunman jina yachachikuykunata uyarispanku, supaykunaq yachachiyninkunata uyarispanku ima”, nispa (1 Timoteo 4:1). Chay nisqanqa, ¡cheqaqtapunin pasaran! Mana wañuq almamanta creenciaqa ‘supaykunaq yachachikuyninmi’. Manan Bibliaq yachachisqanman jinachu, aswanpas filosofía yachachikuyman otaq religionkunaq creencianman jinan kashan.

Jesusmi ichaqa niran: ‘Reqsinkichismi imachus cheqaq kasqanta, chay cheqaq kaqmi kacharichisunkichis’, nispa (Juan 8:32). Bibliapi cheqaq kaqmanta yachaymi kacharichiwanchis Diosta ofendeq falso yachachikuykunamanta ruwaykunamanta ima. Jinaspapas kacharichiwanchismi wañuywan tupaq costumbrekunamanta, creenciakunamanta ima (qhaway “¿Maypin wañusqakuna kashanku?” nisqa recuadrota).

Kamaqninchis Diosqa maytapunin munakuwanchis. Payqa manan 70 otaq 80 watallata kausaspa janaq pachaman ripunanchistachu munaran, otaq espiritukunaq kasqanman wiñaypaq ripunanchistachu. Aswanpas payqa kasukuq wawankuna kay pachapi wiñaypaq tiyanankutan munaran. Chay munasqanqa manan cambianchu, ruwakunqapunin (Malaquías 3:6). Rey Davidmi Diospa yuyaychasqan qelqaran: “Chanin runakunaqa kay allpatan jap’ikapunqaku, chaypin wiñaypaq tiyanqaku”, nispa (Salmos 37:29).