15 capítulo
Yuyaychayta uyarikusun, wanachiytapas kasukusun
1. a) ¿Imaraykun necesitanchis yuyaychanata, wanachinatapas? b) ¿Ima tapukuypin yuyaymanananchis?
“LLAPANCHISMI imaymanapi pantanchis”, nispan nin Santiago 3:2 texto. Yaqapaschá askha kutipi mana Bibliaq nisqanman hinachu ruwaranchis. Chayrayku kay simikunata allinpaq qhawarinchis: “Kunaykusqata [otaq yuyaychasqata] uyarikuy, wanaykuchisqatapas hap’ikuy, chay hinapin yachayniyoq kapunki” (Proverbios 19:20). Ñoqanchisqa ñan Bibliaq yachachisqanman hina kawsayninchispi t’ikranchisña. Ichaqa, ¿imaynatan chaskikunchis huk iñiqmasinchis imapi pantasqanchismantapas yuyaychawaqtinchis?
2. ¿Imatan ruwananchis pipas yuyaychawaqtinchis?
2 Wakinqa mana allin ruwasqankutan allinman tukuchiyta munanku, mana huchapaqchu rikunku otaq hukkunaman tunpanku. Allinkaqta ruwanapaqmi ichaqa yuyaychayta uyarikunanchis chayman hinataq kasukunanchis (Hebreos 12:11). Ichaqa manan pipas hukkunaq ch’uya kanantachu suyanan, nitaqmi pisipaq kaq ruwaykunamanta otaq Bibliaq nisqanman hina sapankankuq akllakunankumanta sapa kutillachu yuyaychashanan. Sichus yuyaychaq mana imaynapi tarikusqanta llapantachu yachan chayqa, respetowanmi kutichinan yuyaychaqninman. Kay capitulopin yachasun Bibliaq nisqanman hina yuyaychaypas wanachiypas allinpuni kasqanta. Chhayna kaqtin, ¿imaynatan chaskikunanchis?
Yachanapaq ejemplokuna
3, 4. a) ¿Bibliamanta ima willakuykunan yanapawanchis yuyaychayta wanachiytapas allinta qhawarinapaq? b) ¿Imaynatan kamachikuq Saúl kutichiran Samuel phiñakuqtin, iman karan chay ruwasqanmanta?
3 Diospa Simin Qelqan willan yuyaychay chaskikuq runakunamanta, chay yuyaychaykunan mayninpiqa wanachiypiwan karan. Hukninmi karan Israelpi kamachikuq Saúl, paytan Jehová Dios kamachiran Amaleq suyuta chinkachinanpaq chaytan mana kasukuranchu. Amaleq runakunaqa Jehová Diospa llaqtan contran sayariranku, chaymi Diosqa kamachiran llapa runakunata animalkunatapas wañuchinankupaq. Saulmi ichaqa mana wañuchiranchu kamachikuqta allin kaq uywakunatapas (1 Samuel 15:1-11).
4 Jehová Diosmi profeta Samuelta kacharan Saulta phiñakunanpaq. ¿Imaynatan Saúl kutichiran? Kaytan niran, Amaleq runakunataqa llapantan wañuchimuni kamachikuqllatan manaqa, nispa. Chaytaqa manan Jehová Diospa kamachikusqanman hinachu ruwaran (1 Samuel 15:20). Chaymantapas llaqtamanmi tunparan llapa animalkuna mana wañuchisqanmanta. Niranmi: “Llaqta runata manchakuspaymi mañakusqankuta ruwarqani”, nispa (1 Samuel 15:24). Payqa allin qhawarisqa kaymantan astawanqa llakikuran chaymi Samuelta mañakuran llaqtaq ñawpaqenpi hatunchananta (1 Samuel 15:30). Jehová Diosmi ichaqa manaña munaranchu kamachikuq kananta (1 Samuel 16:1).
5. ¿Iman sucederan kamachikuq Uziasta mana kasukuq kasqanmanta?
5 Judapi kamachikuq Uziasmi ‘Dios contra sayarispa, [...] yupaychana wasita haykurqan incienso altarpi inciensota q’apachiq’ (2 Crónicas 26:16). Chaytaqa sacerdotekunallan ruwanan karan. Chaymi umalliq sacerdote Uziasta hark’aqtin sinchita phiñakuran. ¿Iman chay qhepaman sucederan? Biblian nin: ‘Mat’inpi lepra onqoy rikhurirqorqan [...] Señor Diospa muchuchisqanwan [...]. Ahinapin rey Uziasqa wañunankama lepra onqoyniyoq kapurqan’, nispa (2 Crónicas 26:19-21).
6. a) ¿Imaraykun Saulpaq Uziaspaqpas sasa karan wanachiy chaskikuy? b) ¿Imaraykun askha runakuna mana munankuchu yuyaychay chaskikuyta?
6 ¿Imaraykun Saulpaq Uziaspaqpas sasa karan wanachiyta chaskikuy? Paykunaqa hatunchakuqmi karanku: Arí, hukkunamanta aswan allinpaqmi qhawarikuranku. Chhayna kaspan askha runakuna sasachakuypi tarikunku. Paykunapaqqa yuyaychay chaskiyqa allin qhawarisqa kayninkumanta pisichaymi. Hatunchakuymi runaq yuyayninta tutayachin chaymi runaqa mana yanapachikuyta munanchu Diospa Simin Qelqawan nitaq llaqtanwanpas. Chayraykun Dios anyawanchis: “Uma hoqariqqa qhepamanmi waqllinqa, anchaykachaq sonqoqa qhepamanmi urmanqa”, nispa (Proverbios 16:18; Romanos 12:3).
Yuyaychayta chaskikusun
7. Moisés suegronpa yuyaychasqan kasukusqanmanta, ¿ima allinkunatan yachanchis?
7 Bibliaqa willallantaqmi yuyaychay chaskikuq runakunamanta. Yuyaykusun Moisespi, paytan suegron yuyaycharan hatun llank’ayninta imayna allichananpaq. Moisesqa kaq ratopachan kasukuran yuyaychasqanta (Éxodo 18:13-24). ¿Imaraykun suegronpa yuyaychasqanta kasukuran ancha atiyniyoqña kashaspapas? Huch’uyyaykukuq kasqanrayku. “Moisesqa aswan llamp’u sonqon karqan, kay pachantin qharikunamantapas.” (Números 12:3.) ¿Allinchu kanman llanp’u sonqo kay? Sofonías 2:3 textoq nisqan hina chaymantan kanqa kawsayninchisqa.
8. a) ¿Ima huchakunapin David urmaran? b) ¿Imaynatan chaskikuran Natanpa anyasqanta? c) ¿Ima sasachakuykunapin tarikuran huchallikusqanmanta?
8 Kamachikuq Davidmi wasanchay huchaman Bat-sebawan urmaran, huchanta pakayta munaspataq qosan Uriasta kacharan maqanakuypi wañuchisqa kananpaq. Chaymi Jehová Diosqa profeta Natanta kacharan Davidta anyananpaq, payqa pesapakuranmi huchallikusqanmanta chaymi niran: “¡Señor Dios contran huchallikuni!” nispa (2 Samuel 12:13). Jehová Dios panpacharanña chaypas manan sasachakuykunamantaqa qespichiranchu. Niranmi: “Chayraykun aylluykipi qonqaylla sipisqakunaqa kallanqapuni”, “ñawpaqeykipin warmiykikunata huk qhari masiykiman qosaq”, wasanchay huchapi ‘naceq wawaykipas wañunqapunin’, nispa (2 Samuel 12:10, 11, 14).
9. ¿Imatan mana qonqananchischu yuyaychasqa kaspa otaq wanachisqa kaspapas?
9 Kamachikuq Davidqa yacharanmi yuyaychaykuna uyarikuyqa allinpaq kasqanta. Chaymi mayninpiqa Diosta agradecekuq huk runa yuyaychaqtin (1 Samuel 25:32-35). ¿Pay hinachu ñoqanchispas kanchis? Chhayna kaqtinqa cuidakusunmi llakichikuq ruwaykunaman mana allin rimaykunamanpas urmayuymanta. Ichaqa, ¿yuyaychanapaq otaq wanachinapaq hina imatapas ruwasun chayri? Chhayna kaqtinqa kayta ama hayk’aqpas qonqasunchu: Jehová Diosqa munakuwasqanchisrayku wiñaypaq allin kananchista munasqanrayku iman wanachiwanchis (Proverbios 3:11, 12; 4:13).
Ancha sumaq kaykunata ñoqanchispi wiñachisun
10. Jesuspa nisqan hina, ¿ima sumaq kaytan wiñachinanchis Diospa Reinonman haykunapaq?
10 Jehová Dioswan wayqe pananchiskunawanpas allinpi kawsananchispaqqa sumaq kaykunatan ñoqanchispi wiñachinanchis. Jesusmi qatikuqninkunaq chawpinman huk wawata churaspa huk sumaq kaymanta kayta niran: “Cheqaqtan niykichis, manachus k’umuykukuspa huk wawa hina kankichis chayqa, manan hanaq pacha qhapaqsuyumanqa haykunkichischu. Ahinaqa, pipas kay wawa hina huch’uyyaykukuqmi hanaq pacha qhapaqsuyupiqa qollana kashan”, nispa (Mateo 18:3, 4). Jesuspa qatikuqninkunaqa mayqen kuraq kasqanmantan ch’aqwasharanku chaymi huch’uyyaykukuq kananku karan (Lucas 22:24-27).
11. a) ¿Pikunawanmi huch’uyyaykukuq kananchis, imarayku? b) Huch’uyyaykukuq kasun chayqa, ¿imaynatan chaskikusun hukkunaq yuyaychayninta?
11 Apóstol Pedro qelqaran: ‘Llapaykichis huch’uyyaykukuychis [...] Diospa Simin Qelqan nin: “Diosqa hatunchakuqkuna contran sayarin, huch’uyyaykukuqkunatataqmi munakuyninwan saminchaykun”’, nispa (1 Pedro 5:5). Huch’uyyaykukuqmi kananchis Jehová Diospa ñawpaqenpi, ichaqa chay versiculoq nisqan hina wayqe pananchiskunawanpas huch’uyyaykukuqmi kananchis. Chhayna kaspaqa manan phiñakusunchu iñiqmasinchiskuna yuyaychawaqtinchis, aswanmi paykunamanta yachaqakusun (Proverbios 12:15).
12. a) ¿Ima sumaq kaymi hukllachasqa kashan huch’uyyaykukuywan? b) ¿Imaraykun ima ruwasqanchispipas cuidakunanchis hukkunata mana misk’achinapaq?
12 Huch’uyyaykukuymi tupallantaq altruismo nisqawan, chayqa hukkunaq allin kananta munaymi. Apóstol Pablo kayta qelqaran: “Ama pipas kikinpa allinnillantaqa maskhachunchu, aswanpas runamasinpa allinninta maskhachun. [...] Chay hinaqa, mikhunkichisña, ukyankichisña, imataña ruwankichis chaypas, lliwta ruwaychis Diosta hatunchanapaq. Ama misk’achiychischu judío runakunatapas, mana judío runakunatapas, Diospa iglesiantapas [otaq congregacionnintapas]” nispa (1 Corintios 10:24-33). Chaykunata nispaqa manan tukuy ima munasqanchista saqenanchistachu nisharan, aswanmi niwanchis ama hukkunaq conciencian contra imatapas ruwaspa misk’achinanchista.
13. ¿Imapin rikuchisunman Bibliaq nisqanman hinachus kawsanchis icha manachus chayta?
13 ¿Hukkunaq allinnintachu qanpas maskhanki? Llapanchismi chayta ruwananchis. Imaymanapin rikuchisunman hukkunaq allinnintaraq maskhasqanchista; kunan yachasun p’achakunanchismanta imayna allichakuyninchismantawan. Arí, sapanka runan chaytaqa akllakunan, ichaqa Bibliaq nisqan hinan sumaqta, ch’uyata, k’umuykukuq hina p’achakuna. Sichus huk llaqtapi hukniray costumbreyoq kasqankurayku mana allintachu qhawarinkuman p’achakusqanchista allichakusqanchistapas, hinaspa Reinomanta predicasqanchista mana uyariwasunmanchu chayqa, ¿cambiasunmanchu? Munayninchis ruwanamantaqa runakuna wiñay kawsayman aypanankupaq yanapaymi aswan allinqa.
14. ¿Imaraykun ancha allinpuni huch’uyyaykukuq kay hukkunapi interesakuypas?
14 Wiraqochanchis Jesusqa qatikuqninkunaq chakinta mayllispan rikuchiwanchis pay hina huch’uyyaykukuspa hukkunapi interesakunanchista (Juan 13:12-15). Diospa Simin Qelqan nin: “Imaynachus Jesucristoq yuyaynin karqan, chay hinallataq qankunaq yuyayniykichispas kachun: Cristoqa Diospuni kashaspapas, manan Dios-kayninman hap’ipakurqanchu [“Diosman rikch’akuq karan chaypas manan kuskachakuranchu Diosman, Dios hina kananpaq”, NM], aswanmi qhapaq-atiyninta saqespa, runa hina nacerqan kamachi runa hina kananpaq. Runa kaspanmi pay kikin huch’uyyaykukurqan, Diosta kasukuq kaspanmi wañurqan”, nispa (Filipenses 2:5-8; Romanos 15:2, 3).
Jehová Diospa wanachiyninta chaskikusun
15. a) ¿Imatan ruwananchis kawsayninchis Jehová Diospa munasqanman hina kananpaq? b) ¿Imaynatan Jehová Dios necesitasqanchisman hina yuyaychayta wanachiytapas qowanchis?
15 Llapallanchis huchayoq kasqanchisraykun kallpachakunanchis ruwayninchispipas kawsayninchispipas Jehová Diosman rikch’akuq kananchispaq. ‘Hinaspa mosoq runa-kaywan p’achawan hina churakunanchis’ (Colosenses 3:5-14.) Yuyaychaypas wanachiypas yanapawanchismi imakunapi allichakunanchista imayna ruwananchistapas. Bibliapin tarikun kawsayninchispaq allin yachachikuykuna (2 Timoteo 3:16, 17). Chaymantapas Jehová Diospa llaqtanpi huñunakuykuna Bibliamanta qelqakunapiwanmi yanapawanchis Bibliaq nisqanman hina kawsananchispaq. Chay yuyaychaykunata ñawpaqpi uyariranchisña chaypas, ¿allinpaqchu qhawarinchis hinaspa chayman hina kawsanchis?
16. ¿Ima yanapaytan sapankanchisman Jehová Dios qowanchis?
16 Munakuwasqanchisraykun Jehová Dios yanapawanchis sasachakuykunata atipananchispaq. Runakunaqa millonninpiñan wasinkupi Bibliamanta yachachikuyta chaskispa yanapayta chaskikushanku. Tayta mamakunapas wawankutan yuyaychanku, wanachinku ima, ñak’arichiq millay ruwaykunapi mana purinankupaq (Proverbios 6:20-23). Wakin wayqe panakunaqa congregacionpi allin experienciayoq cristianokunamantan yanapayta mañakunku aswan allin predicaq kanankupaq. Mayninpiqa ancianokunapas mañakunkun yuyaychayta huk ancianokunamanta otaq predicaypi experienciayoq cristianokunamanta. Iñiyninkupi allin takyasqa cristianokunapas llanp’u sonqowanmi Bibliawan yanapanku necesitaqkunata. Sichus qan pitapas yuyaychanki chayqa ‘kikiykita allinta qhawakuy, paqtan [qan]pas wateqasqallataq kawaq’ (Gálatas 6:1, 2). Jehová Diosta huk hinalla yupaychananchispaqqa llapallanchismi necesitanchis yuyaychayta wanachiytawan.
Yuyarinapaq
• ¿Imaynatan Jehová Dios ancha munakuq kayninpi yanapawanchis aswan allin kananchispaq?
• ¿Imaraykun sasa wakin runakunapaq yuyaychayta chaskikuy, chaywan imayna kasqankutan rikuchinku?
• ¿Ima sumaq kaykunan yanapawasun yuyaychaykuna uyarikuyta, imaynatan Jesús rikuchiran chay sumaq kaykunata?
[142 paginapi dibujo]
Mana kasukuq kasqanmantan Uziasqa lepra onqoywan ñak’arichisqa karan
[142 paginapi dibujo]
Jetroq yuyaychasqanta uyarikusqanqa Moisespa allinninpaqmi karan