10 capítulo

“Mana hayk’aq thunikuq” Reino

1. ¿Iman yachakun kay pachapi ñawpaqmantapacha imaymana sucedesqanwan?

KAY pachapi sapa p’unchay imaymana sucedesqanpin rikunchis runakunaqa Diospa kamachikuyninta wikch’uyukuspa paykunapura kamachinakusqankupi mana kusisqachu kawsasqankuta. Imaymana kamachikuykunaña karan chaypas manan mayqenpas teqsimuyuntinpi runakunaq allinninpaqqa imatapas ruwaranchu. Kay tiempopi runakuna ancha yachayniyoqña kanku chaypas manan onqoykunata atipayta atinkuchu nitaq huk runallatapas wañuymanta qespichiyta atinkuchu. Manan mayqen kamachikuqpas hatun maqanakuykunata, ch’aqwaykunata, suwakuykunata, lluk’ikuykunata, wakchayaytapas chinkachiyta atinkuchu, askha suyukunapitaqmi millay kamachikuqkuna runakunata ñak’arichishan (Eclesiastés 8:9). Runakunaqa cientificokunaq imaymana ruwasqanwan, munapayaq kasqankurayku, mana yachaq kasqankurayku iman hallp’ata, unuta, wayratapas qhellichashanku. Hinaspapas kamachikuqkuna qolqeta mana allinta llank’achisqanraykun runakuna mana aypankuchu imatachus necesitasqankuman. Runakunaq waranqa-waranqa watakuna kamachikusqanpin kayta yachakun: “Manan runaq munayninchu imayna kananpaqpas, runaqa manan yachakunchu imayna kanantapas” (Jeremías 10:23).

2. ¿Pin llapa runakunaq sasachakuyninta allichanqa?

² ¿Pin chaykunata allichanqa? Diospa Reinonmi allichanqa, chaymi Jesús qatikuqninkunaman yachachiran khaynata mañakunankupaq: “Qhapaqsuyuyki [reinoyki] hamuchun, munayniyki kay pachapi ruwakuchun, imaynan hanaq pachapipas ruwakun hinata”, nispa (Mateo 6:9, 10). 2 Pedro 3:13 texton chay Reinota sutichan, ‘mosoq hanaq pacha’ nispa, chaymi kamachimunqa ‘mosoq hallp’a pachata’ otaq chanin runakunata. Hanaq pachapi kaq Diospa Reinonqa ancha chaniyoqmi, chaymi Jesusqa chay Reinomanta predicaran (Mateo 4:17). Chayraykun yuyaychawaranchis kayta ruwananchispaq: “Aswanpas Diospa qhapaqsuyunta [reinonta], chanin-kaynintawan ñawpaqtaqa maskhaychis”, nispa (Mateo 6:33).

3. ¿Imaraykun kay tiempopi usqhaylla Diospa Reinonmanta yachananchis?

³ Pisi tiempollamantan Diospa Reinon kay pachapi munaychakuqkunata wiñaypaq chinkachipunqa chaymi usqhaylla kay tiempopi Diospa Reinonmanta yachananchis. Daniel 2:44 textopi kayta willan: “Chay reykuna [kunan tiempopi kamachikuqkuna] kamachikushaqtinmi, Hanaq Pacha Diosqa mana hayk’aq thunikuq suyuta [hanaq pachapi] sayarichinqa, manataqmi wak suyuqa chayta kamachinqachu [manañan hayk’aqpas kay Hallp’api runakuna kamachikunqachu], aswanpas llapa suyukunatan [kay tiempopi kamachikuqkunata] ñut’uspa tukunqa, wiñaypaqtaq kanqapas”, nispa. Chaypi rikusqanchis hina tukukuy qaylla p’unchaykuna tukukuqtinmi Diospa Reinon kay pachapi millay kawsayta chinkachipunqa, kay Hallp’ata kamachikamuqtinqa manañan pipas churapakunqañachu. Tukuy sonqowanmi agradecekunanchis chay thak kawsay qayllaykamushasqanmanta.

4. ¿Iman hanaq pachapi karan 1914 watapi, imaraykutaq ñoqanchispaq ancha allin chay sucedesqan?

⁴ 1914 watapin Jehová Dios Cristo Jesusta kamachikuq kananpaq churaran ‘awqankunaq chawpinpi kamachikushananpaqtaq’ atiyta qoran (Salmo 110:1, 2, NM). Chay watapin qallarillarantaq kay millay pacha tukukunanpaq ‘tukukuy qaylla p’unchaykuna’ (2 Timoteo 3:1-5, 13). Chay watallapitaqmi Danielpa rikhuriypi rikusqanpas hanaq pachapi hunt’akuran. Runaq Churin Jesucriston ‘Yuyaq Runamanta’, otaq Jehová Diosmanta ‘kamachikuy atiyta chaskirqan, qhapaqchasqa karqan, rey kananpaq churasqa karqan, llapa llaqtakuna, hatun suyukuna, ima rimaytaña rimaqkunapas payta servinankupaq’. Rikhuriypi rikusqanmantan Daniel kayta qelqaran: “Kamachikuyninqa wiñaypaq kamachikuymi, manan hayk’aqpas tukukunqachu, munaychakuyninqa mana qolluchinan kanqa”, nispa (Daniel 7:13, 14). Qallariypi tayta mamanchispaq munasqanta hinan Jehová Dios chay Reinopi kamachikuq Cristowan chanin kaqta munakuq runakunaman askha saminchaykunata qonqa.

5. ¿Imakunatan Reinomanta yachananchis, imarayku chaykunata yachananchis?

⁵ ¿Munanchischu Reinoq kamachikuynin ukhupi tiyayta? Chhayna kaqtinqa anchatan interesakusun chay Reino imayna allichasqa kasqanpi imayna kamachikamusqanpipas. Yachananchismi imatan kunan ruwashan, imatan qhepaman ruwanqa, imatataqmi munan ñoqanchismanta. Chaykunamanta allinta yachaspan aswan chaninpaq Reinota qhawarisun. Kamachikuyninta kasukusun chayqa allin wakichisqan kasun kasukuqkunapaq Diospa Reinon imaymana sumaqkuna apamunanmanta willanapaq (Salmo 48:12, 13).

Diospa Reinonpi kamachikuqkuna

6. a) ¿Piqpa kamachikuq kasqantan Biblia rikuchin Mesiaspa Reinonwan? b) ¿Imata ruwanapaqmi kallpachawananchis Reinomanta yachasqanchis?

⁶ Jehová Diosqa Mesiaspa Reinonwanmi rikuchin kamachikuq kasqanta, Churiqa Paymantan “kamachikuy atiyta chaskirqan, qhapaqchasqan karqan, rey kananpaq churasqan karqan”; chaytan ñawpaqtaqa Reinomanta yachanchis. Diospa Churin atiyta chaskispa kamachikuyta qallariqtin hinan hanaq pachapi kunkayoq rimasqakuna uyarikuran: “Kay pachapi kamachikuq-kaymi Señorninchispaña [Jehová Diospa] Cristonpaña kapun, paymi [Jehová Dios] wiñay-wiñaypaq kamachikunqa”, nispa (Apocalipsis 11:15). Chay Reinomanta yachasqanchispas tukuy ruwasqanta rikusqanchispas Jehová Diosmanmi astawan asuykachiwanchis. Reinomanta yachasqanchismi kallpachawananchis Diospa kamachikuyninta wiñaypaq kasukunanchispaq.

7. ¿Imaraykun allinninchispaq Jehová Diospa sutinpi Jesucristoq kamachikusqan?

⁷ Hinaspapas kaypi yuyaykusun, Jehová Diosmi Jesucristota kamachikuy tiyanapi churaran Paypa sutinpi kamachimunanpaq. Jehová Dios Hallp’atapas runakunatapas kamashaqtinmi Jesucristoqa paywan llank’asharan, chaymi payqa yachan tukuy necesitasqanchista. Hinaspapas Jesustaqa qallariymantapachan ‘runa miray kusichirqan [“runakunata munakuran”, NM]’ (Proverbios 8:30, 31; Colosenses 1:15-17). Chaymi runakunata anchata munakuspa kay Hallp’ata hamuran hinaspa wañuran qespichisqa kananchispaq (Juan 3:16). Chhaynapin huchamanta wañuymantawan kacharichiwanchis wiñay kawsayman aypananchispaq (Mateo 20:28).

8. a) ¿Imarayku Diospa Reinon wiñaypaq kanqa? b) ¿Imaynapin ‘allin yuyayniyoq hunt’aq kamachiwan’ hukllachasqa kashan Diospa Reinon?

⁸ Diospa Reinonqa wiñaypaqmi, allin takyasqataqmi kashan. Jehová Diosqa mana wañuqmi chaymi chay Reinopas wiñaypaq kanqa (1 Timoteo 1:17). Kamachikuq kananpaq Diospa akllasqan Jesucristopas mana wañuqllataqmi (Romanos 6:9; 1 Timoteo 6:15, 16). Chaymantapas “lliw ayllumanta, rimaymanta, llaqtamanta, suyumantawan” pachak tawa chunka tawayoq waranqa hunt’aq sonqo runakunan hanaq pachamanta Cristowan kuska kamachikamunqaku, paykunapas mana wañuqllataqmi kanqaku (Apocalipsis 5:9, 10; 14:1-4; 1 Corintios 15:42-44, 53). Yaqa llapankuñan hanaq pachapi kashanku kay Hallp’api qhepaqkunataq “allin yuyayniyoq hunt’aq kamachi” nisqa kanku, paykunan tukuy sonqowan llank’ashanku Reinomanta allin willakuykuna Hallp’antinpi mast’arikunanpaq (Mateo 24:45-47).

9, 10. a) ¿Imakunatan Diospa Reinon tukuchinqa? b) ¿Ima millay ruwaykunamantan karunchakunanchis Reinota q’emiykunapaq?

⁹ As pisillamanmi Jehová Diospa akllasqan tiempo chayamunqa, chaypin ejercitonta kamachinqa kay Hallp’api tukuy mana allinta chinkachinanpaq. Wañuchisqan kanqaku Kamachikuq kayninta mana kasukuqkuna, Jesucristowan tukuy qowasqanchista wikch’uyukuqkunapas (2 Tesalonicenses 1:6-9, NM). Chay p’unchayqa Jehová Diospa p’unchayninmi kanqa, chaypin rikuchinqa hanaq pachapi kay pachapi paylla Kamachiq kasqanta. ‘Chayamushanñan Señor Diospa muchuchinan p’unchayqa, sinchi llaksakuy p’unchaymi kanqa, rawrarishaq k’arak phiñakuy p’unchaymi kanqa, kay pachapi [...] kashaq huchasapakunatan ch’usaqyachinqa.’ (Isaías 13:9.) “Chay p’unchayqa k’arak phiñakuy p’unchaymi kanqa llaki-phutiy manchapakuy p’unchaymi kanqa, thuniy purunyachiy p’unchaymi kanqa, tutayaq laqhayaq p’unchaymi kanqa, yana phuyu llanthu p’unchaymi kanqa.” (Sofonías 1:15.)

¹⁰ Kay pachapi millay kamachikuqpa munayninta ruwaq pantasqa religionkuna, kamachikuqkuna, ejercitonkuna iman wiñaypaq ch’usaqyachisqa kanqaku. Chhaynatan payllapi yuyaykuqkunapas, mana p’enqakuqkunapas, qhelli kawsaypi puriqkunapas wañuchisqa kanqaku. Chaymantataq Satanás supayninkunantin waranqa watapaq wisq’asqa kanqaku manaña runakuna ukhupi kanankupaq. Chay qhepamanmi Diospa Reinon Hallp’antinta kamachinqa. ¡Thakpin tiyanqaku chanin kaqta munakuqkuna! (Apocalipsis 18:21, 24; 19:11-16, 19-21; 20:1, 2.)

Reinon hunt’anqa Diospa munasqanta

11. a) ¿Imaynatan Mesiaspa Reinon Hallp’apaq Diospa munasqanta hunt’anqa? b) ¿Imaynan kawsay kanqa kay Hallp’api Diospa Reinon kamachikamuqtin?

¹¹ Qallariymantapacha Hallp’apaq Diospa munasqantan Mesiaspa Reinon hunt’anqa (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15). Runakunaqa manan kunankamapas Diospa munasqanman q’emiykunkuchu. Ichaqa as pisillamanmi ‘mosoqyachisqa hamuq pacha’ Jesucristoq makinpi kanqa. Chaypin Jehová Diospa phiñakuyninpi qespichisqa kaqkuna Cristoq kamachikusqanman hina huk nisqalla llank’anqaku, Hallp’antinta paraisoman tukuchinankupaq tukuy kamachikusqantapas tukuy sonqowan kasukunqaku (Hebreos 2:5-9). Llapa runakunan llank’asqanwan kusikunqaku, Hallp’aq rurusqantapas paykunan mikhunqaku (Salmo 72:1, 7, 8, 16-19; Isaías 65:21, 22).

12. ¿Imaynapin Reinoq kamachisqan runakuna cuerponkupi yuyayninkupipas ch’uya kanqaku?

¹² Jehová Diosmi munaran kay Hallp’api runakuna cuerponkupi yuyayninkupipas ch’uya kanankuta, chaymi Adantawan Evatawan ch’uyata kamaran. Diospa Reinon kamachikamuyta qallariqtinmi chay hunt’akunqa. Ñawpaqtan ichaqa hucha chinkanan, chaypaqmi Cristoqa Uma Sacerdote kanqa mana Kamachikuqllachu. Sacrificio ruwasqanwan runakuna ch’uyanchasqa kanankupaqmi pisi-pisimanta kasukuq runakunata yanapanqa.

13. ¿Ima sumaq saminchaykunatan Diospa Reinonpi tiyaqkuna chaskinqaku?

¹³ Diospa Reinon kamachikamuqtinqa kay Hallp’api tiyaq runakunan sumaq saminchaykunata chaskinqaku. “Hinan ñawsakunapas qhawarinqa, roqt’ukunapas uyarinqa. Wist’ukunapas taruka hinaraq p’itanqa, upakunapas kusikuymanta takinqa.” (Isaías 35:5, 6.) Onqosqakunaq cuerponpas machu payakunaq cuerponpas wawaq cuerponman hinaraqmi kutirinqa, mana qhaliyaq onqoywan kaqkunapas qhalin kapunqaku. “Chay hinapin aychanqa qholla wawaq hinaraq kanqa, waynaq hinaraq cuerponpas kapunqa.” (Job 33:25.) Chay p’unchay chayamuqtinqa manan pipas ninqachu: “Onqosqan kani”, nispa. ¿Imarayku? Huchamanta, huchaq apamusqan nanaykunamantapas kacharichisqa kasqankurayku (Isaías 33:24; Lucas 13:11-13). Arí, “Diosmi paykunaq ñawinkumanta tukuy weqeta pichanqa, manan wañuypas kanqañachu, manallataqmi llakikuypas, waqaypas, nanaypas kanqañachu, ñawpaqkaqkunaqa manaña kapusqanrayku” (Apocalipsis 21:4).

14. ¿Imaynan kapunqaku ch’uyaman tukupuq runakuna?

¹⁴ Ch’uyaman tukupuq runakunaqa manan cuerpollankupichu yuyayllankupichu qhali kanqaku. Diospa ‘rikch’ayninman hinataq’ kamasqa kanchis chayqa pay hinan sumaq kaykunata rikuchisun (Génesis 1:26). Chaypaqmi ichaqa askhata yachananchis kanqa. Chaymantan Isaías kayta qelqaranña: mosoq pachapi ‘tukuy imapas chaninkamataq kanqa’ chayqa, ‘runakunan yachanqaku imachus chanin-kay kasqanta’ (2 Pedro 3:13; Isaías 26:9). Chanin kay kaqtinmi huk-huk llaqtamanta runakuna thakpi kawsanku amigonkuwan, familianwan, astawanqa Dioswan (Salmo 85:10-13; Isaías 32:17). Chanin kaymanta yachaq runakunamanmi pisi-pisimanta yachachikunqa imachus Diospa munaynin kasqanta. Jehová Diosta astawan munakusqankuman hinan Diospa kamachikusqanta tukuy ruwasqankupi kasukunqaku. Jesús hinachá paykunapas ninqaku: “Ñoqaqa paypa [Taytaypa] sonqonman chayaqtapunin ruwani”, nispa (Juan 8:29). ¡Ancha sumaqchá kawsay kanqa Diospa munasqanman hina llapa runakuna kawsaqtinku!

Rikukushanñan Reinoq ruwasqan

15. Qatimuq tapuykunaman hina willay imakunatañan ruwan Diospa Reinon, imakunatataqmi ñoqanchispas ruwashananchis chaytawan.

¹⁵ Reinoq ruwasqanta kamachinkunaq ruwasqantapas rikusqanchisqa muspharinapaqmi. Qatimuq tapuykunan Bibliamanta textokunapiwan chaykunata yuyarichiwasun, yuyarichiwasuntaqmi imakuna ruwananchistapas.

¿Pikuna contran Diospa Reinon ñawpaqta sayariran, iman karan chaywan? (Apocalipsis 12:7-10, 12.)

¿Pikunatan ñawpaqta huñukuran Cristoq kamachikuynin qallarisqanmantapacha? (Apocalipsis 14:1-3.)

Mateo 25:31-33 textopi nisqan hina, ¿manchay ñak’ariy qhepaman ima ruwananmantan Jesús willaranña?

¿Ima llank’aymi aparikushan? ¿Pikunan llank’aysikushanku? (Salmo 110:3; Mateo 24:14; Apocalipsis 14:6, 7.)

¿Imaraykun kamachikuqkuna religionpi umalliqkunapas predicacionta mana hark’ayta atinkuchu? (Zacarías 4:6; Hechos 5:38, 39.)

¿Imaynatan kawsapunku Reinoq kamachisqanta kasukuqkuna? (Isaías 2:4; 1 Corintios 6:9-11.)

Waranqa Wata Kamachikuy

16. a) ¿Hayk’a watan Cristo kamachikunqa? b) ¿Ima sumaqkunan ruwakunqa chay tiempopi chay qhepamanpas?

¹⁶ Satanaspas supayninkunapas wisq’asqa kasqanku qhepamanmi Jesucristowan 144.000 cristianokunapiwan waranqa wata kamachimunqaku kamachikuqkuna hina sacerdotekuna hina (Apocalipsis 20:6). Chay waranqa watapin huchatawan wañuytawan wiñaypaq chinkachinqaku, runakunatataq yanapanqaku ch’uya kawsayman aypanankupaq. Jesusqa Kamachikuq hina Sacerdote hina ruwananta hunt’aspan waranqa wata tukuyta Taytanman “kamachikunan atiyta qopunqa”, “ahinapin Diosqa llapa imaymanapipas runakunapipas payllapuni munaychakunqa” (1 Corintios 15:24-28). Chay qhepamanmi Satanás kacharisqa kanqa qespichisqa runakunata wateqananpaq, chaypin yachakunqa pikunan Jehová Diospa kamachikuq kayninta tukuy sonqomanta kasukunqaku chayta. Chay qhepakaq wateqay tukuqtinmi Diosqa Satanasta payta qatikuq runakunatawan wiñaypaq wañuchinqa (Apocalipsis 20:7-10). Jehová Diospa kamachikuq kayninta kasukuqkunan hunt’aq sonqo kasqankuta rikuchinqaku. Hinan Jehová Dioswan hukllachasqa kanqaku, paykunatan Dios churinkunata ususinkunata hina chaskinqa wiñay kawsaytataq qonqapas (Romanos 8:21).

17. a) ¿Iman sucedenqa Reinowan waranqa wata tukuyta? b) ¿Imaynapin Diospa Reinon “mana hayk’aq thunikuq” kanqa?

¹⁷ Jesuspas 144.000 cristianokunapas huk ruwanayoqmi kapunqaku. ¿Imatan ruwanqaku? Bibliaqa manan willanchu. Sichus Diospa Kamachikuq kayninta kasukusun chayqa Waranqa Wata kamachikuy tukuytapas kawsashasunmi, chaypin yachasun imatan paykuna ruwanqaku, imatataqmi Dios ruwanqa hanaq pachapi kay pachapipas. Chhaynaqa, ¿imaraykutaq Cristoq waranqa wata kamachikuyninmanta nin, kamachikuyninqa “wiñaypaq kamachikuymi” “mana qolluchinan kanqa”, nispa? (Daniel 7:14.) Kamachikuy atiytaqa manan munayninkuta maskhaq runakunaq makinpichu saqenqa, aswanpas kikin Jehová Diosmi kamachikunqa. Reinopas ‘mana hayk’aq thunikuqmi’ kanqa, tukuy ruwasqanpas wiñaypaqmi kanqa (Daniel 2:44). Hinaspapas, Jehová Diospa kamachisqanta tukuy sonqowan ruwasqankumantan Kamachikuq Sacerdote Mesiaspas paywan kuska kamachikuqkunapas wiñaypaq hatunchasqa kanqaku.

Yuyarinapaq

• ¿Imaraykun Diospa Reinollan runakunaq sasachakuyninta allichanqa? ¿Hayk’aqmi kamachikuyta qallariran Diospa Reinonpi Kamachikuq?

• ¿Diospa Reinonmanta imakuna yachasqaykin imakuna ruwananmanta yachasqaykipiwanmi kusichisunki?

• ¿Reinoq imakuna ruwasqanmi rikukushanña, imaynapin chaypaq yanapakushanchis?

[92, 93 paginakunapi dibujo]

Diospa Reinonpiqa llapa runakunan chanin kayta yachanqaku