Rikch’anachiykunawan yachachiy

RIKCH’ANACHIY simikunawan yachachisun chayqa, tukuy yuyaywanmi uyariqninchiskuna rimasqanchista uyarinqaku, chhaynapin yachachisqanchista allinta umankupi hap’inqaku. Chaymantapas sonqonkuman chayaqtan yachachisun, imamantapas mana allin yuyaykusqankutapas sumaqllatan reparachisun. Chayraykun rikch’anachiy simikunaqa ancha allinpuni yachachinapaq.

Rikch’anachiy simikunawan willasqanchis yachachikuykunataqa rikushankumanpas hinatan uyarinqaku, pisi simikunallawanña chaykunata willasunchis chaypas. Allin willasqa rikch’anachiy simikunaqa manañan necesitanchu sut’inchanata. Chaywanpas huk chhikanta sut’inchanki chayqa, aswan allintan entiendekunqa. Bibliapiqa askha rikch’anachiy simikunan kashan, chaykunamantaqa anchatan yachasunman.

Tupanachiykunawan qallariy. Imatapas hukwan tupanachiyqa manan sasachu. Rikch’anachiykunawan sumaqta yachachinaykipaqqa tupanachiykunawanmi qallariwaq. Chaykunataqa rimakun “chayqa kay hinan” nispa. Bibliapiqa askhan kashan chhayna tupanachiykunaqa, chaypaqqa imatapas tupanachin Jehová Diospa kamasqan plantakunawan, animalkunawan, Intiwan, Killawan, ch’askakunawan ima; otaq runaq ima ruwasqanwanpas. Sapa kutilla Bibliata leeq runamantan Salmo 1:3 texto nin: “Payqa mayu patapi sach’a hinan, tiempollanpi ruruq sach’a hinan, raphinpas q’omerllapunin kashan”, nispa. Millay runamantan nin: “T’oqonpi león hinan suyapashan”, nispa (Sal. 10:9). Jehová Diosmi Abrahamman prometerqan: “Anchatapunin mirayniykita askhayachisaq hanaq pacha ch’askakunata hina, lamar-qocha patapi aqota hina”, nispa (Gén. 22:17). Israel runakunata anchata munakusqanmantataq nirqan: “Imaynan chumpiqa ñañu wasata mat’iykun, chay hinatan ruwarqani Israel llaqtata Judá llaqtatawan ñoqaman k’askasqa kawsanankupaq”, nispa (Jer. 13:11).

Chaymantapas imamantapas hukpas kanman hinatan rimasunman. Chhaynata rimaspan Jesusqa qatikuqninkunata nirqan: “Qankunan runakunapaq k’anchay kankichis”, nispa (Mat. 5:14). Davidmi Jehová Diosman takispa nirqan: “Qanmi Qaqaypas pakakunaypas kanki”, nispa (Sal. 31:3). Chay hina rikch’anachiy simikunata allinta willanki chayqa, fácil entiendeymi kanqa, manañapaschá sut’inchanaykichu kanqa. Uyariqniykikunaqa chhayna rikch’anachiykunawan yachachisqaykitan astawan yuyarinkuman.

Imamantapas rimallasunmantaqmi nishu askhaman otaq sinchi hatunman tukuchispa, ichaqa allin yuyaywanmi chaytaqa ruwana. Chhayna rikch’anachiy simiwan yachachispan Jesús nirqan: “¿Imaraykun wawqeykiq ñawinpi qhellita qhawanki, manataq ñawiykipi kaq kurkutaqa reparakunkichu?” nispa (Mat. 7:3). Ichaqa chay hina rikch’anachiy simiwan yachachinaykipaqqa allintaraq yachay imatapas hukwan tupanachispa yachachiyta.

Willakuykunawan rikch’anachiy. Yachachishaspaykiqa rikch’anachillawaqtaqmi imatapas huk willakuywan, chaykuna cheqaqña kanman otaq manaña chaypas. Chaytaqa allin yuyaywanmi ruwanayki, manan nishu askhataqa willanaykichu, nitaq sapa ratochu. Chaykunataqa willanayki allin yachachikuykunata qhawarichinaykipaqmi, chay willakuywanqa imatachus yachachisqaykitan allinta yuyarinanku, manan willakuyllatachu.

Chay willakuykuna manaña cheqaqchu kanman chaypas, runakuna imayna kasqankumanta, imakuna ruwasqankumantan kanan. Huchankumanta kutirikuqkunata imayna qhawarinanchispaqmi Jesús willarqan chinkasqa ovejanta tarikapuspa anchata kusikuq runamanta (Luc. 15:1-7). “Runamasiykitan munakunki”, nisqa kamachikuyta sut’inchananpaqmi willarqan Samaria llaqtayoq allin runamanta, paymi suwakunaq k’irisqan runata yanapasqa, huk sacerdotewan Leví runawanmi ichaqa mana yanapayta munasqachu (Luc. 10:30-37). Chhayna rikch’anachiykunawan yachachinaykipaqqa, allintan qhawarinayki runakuna imaynachus kasqanta imakunatachus ruwasqankutapas, chhaynapi chayman hina willanaykipaq.

Profeta Natanqa huk willakuywanmi rey Davidta qhawarichirqan nishu huchaman urmasqanta, mana chayqa manapaschá reqsikunmanchu karqan huchallikusqanta. Chaypin willarqan askha ovejakunayoq qhapaq runamanta, huk ovejachallanta munakuywan uywaq wakcha runamantawan. Natanmi nirqan chay qhapaq runa wakcha runamanta munasqa ovejachanta qechusqanta, chayta uyarispan Davidqa sinchita chay qhapaq runapaq phiñakurqan, payqa michiqtaq karqan chayqa, allintan entienderqan chay wakcha runa imaynachus tarikushanman karqan chayta. Hinan Natanqa Davidta uyanpi nirqan: “¡Qanmi kanki chay runaqa!” nispa (2 Sam. 12:1-14). Qanpas chay hina willakuykunawanmi imamantapas mana pitapas phiñachispalla sumaqllata rimawaq.

Yachachishaspaqa askha willakuykunatan willawaq Bibliaq nisqanman hina. Chaytan Jesuspas ruwarqan, chaymi nirqan: “Lotpa warminta imachus sucedesqanta yuyariychis”, nispa (Luc. 17:32). Hanaq pachapi kamachiyta qallariqtin runakuna imakunatachus ruwananmantan willarqan ‘Noepa p’unchayninkunamanta’ (Mat. 24:37-39). Hebreos libropi 11 capitulopin apóstol Pablo willarqan chunka soqtayoq allin iñiyniyoq runakunaq sutinta. Bibliamanta aswan allinta yachanki chayqa, qanpas atinkin chaypi willakuykunaq nisqanman hina yachachiyta (Rom. 15:4; 1 Cor. 10:11).

Mayninpiqa huk yachachikuyta sut’inchanaykipaqqa kay tiempopi imapas sucedesqanmantan willanayki kanqa. Chhayna kaqtinqa cheqaq willakuykunallatan willanayki. Manan uyariqniykikunata phiñachinaykipaq hinaqa imatapas willanaykichu, nitaq ch’aqwa hatarichiq temakunamantaqa yanqapas qasi willanaykichu. Imatapas willanaykipaqqa allintan reparanayki imapaqchus willanki chayta. Temaykiwan mana tupaqtaqa ama willaychu, mana chayqa hukkunapin uyariqkuna yuyaykunkuman.

Sut’i entiendeymi kanan. Willasqayki rikch’anachiy simikunaqa uyariqniykikunata allinta yanapanaykipaqmi kanan. Chaymi chaykunataqa allinta sut’inchanayki discursoykiq temanman hina.

Jesusqa qatikuqninkunata “qankunan runakunapaq k’anchay kankichis”, nisqan qhepamanqa willarqanmi imapaqchus lámpara kasqanta, imaynapi qatikuqninkunapas chay lámpara hina kanankutapas (Mat. 5:15, 16). Chinkasqa ovejamanta willakuyta tukushaspan nirqan: “Chay hinan hanaq pachapipas astawan q’ochukuy kanqa huk huchasapaq Diosman kutirikusqanmanta”, nispa (Luc. 15:7). Samaria llaqtayoq runamanta willasqan qhepamanmi, huk runata tapuspa reparachirqan pichus runamasin kasqanta, hinaspa yuyaycharqan imatachus ruwananta (Luc. 10:36, 37). Tawa clase hallp’aman chayaq muhumanta, trigo chakrapi mana allin qoramantawan willasqantan ichaqa chaykunamanta yachayta munaqkunallaman sut’incharqan (Mat. 13:1-30, 36-43). Kinsa p’unchayllaña wañupunanpaq kashaqtinmi Jesusqa willarqan uvas chakrapi runa wañuchiq llank’aqkunamanta, chaymantaqa manan imatapas sut’incharqanchu. Bibliaq nisqan hina, ‘Sacerdote umallikuna fariseokunapas chay rikch’anachiy simita uyarispa, entienderqankun paykunamanta rimashasqanta’ (Mat. 21:33-45). Chhaynaqa huk rikch’anachiyta sut’inchanaykipaqqa qhawarinaykin pikunamanchus willashasqaykita, imayna rikch’anachiytachus willashasqaykita, imatachus chaywan yachachiyta munasqaykitapas, chhaynapi chayman hina willanaykipaq.

Sumaq rikch’anachiykunawan yachachinaykipaq kallpachakusqaykiqa ancha allinpunin kanqa. Allin rikch’anachiykunawanqa allintan yachachisqaykita entiendechinki, sonqoman chayaqtaqmi kanqapas, mana rikch’anachiykunawanqa manapaschá chhayna allintaqa yachachiyta atiwaqchu.