Mateo yanapawasun. Paymi qelqaran p’uchukay p’unchaymanta Jesuspa kay rimasqanta: “Chay p’unchayta chay horatawanmi ichaqa mana pipas yachanchu, manallataq hanaq pachapi kaq angelkunapas, Churipas, aswanpas Yayallan yachan”, nispa (Mateo 24:36). ¿Imaynatan chay texto astawan entiendechin Jesusqa mana tukuy-atiyniyoq Dios kasqanta?

Jesusmi willaran Yayan paymanta astawan yachasqanta. Sichus tukuy-atiyniyoq Dios hina kanman chayqa, Yayanpa yachasqantachá paypas yachanman. Chaywanmi yachanchis Churiwan Yayawan mana kaqlla kasqankuta. Chaywanpas ninkumanpaschá: “Jesusqa iskay kawsayniyoqmi karan, hukpi dios karan hukpitaq runa karan, chaypiqa runa kayninpi rimaran”, nispa. Chay rimasqanku cheqaqña kanman chaypas, ¿ima nisunmanmi santo espiritumanta? Santo espíritu Dios hinallataq kanman chayqa, ¿ima rayku Jesús mana niranchu santo espiritupas yachanmi chay p’unchaymanta, nispa? Aswanmi Yayalla yacharan Jesuspa nisqan hina.

Biblia estudiasqaykiman hina chay yachachikuymanta askha textokunata tarinki. Chay textokunan Yayamanta, Churimanta, santo espiritumantawan cheqaqta yachachisunki (Salmo 90:2; Hechos 7:55; Colosenses 1:15).

MILLONNINPI runakunan cruzta munakunku respetanku ima. Enciclopedia Hispánica nin: “Cristiana religionta representan”, nispa. Ichaqa, ¿hap’inankuchu cruzta cheqaq cristianokuna?

Ñawpaqtan kayta yachana: Jesucristoqa manan cruzpichu wañuran. “Cruz” simiqa griego simipi staurós ninanmi, chay simiqa tupan “k’aspi otaq kurku” nisqawanmi. “Manan iskay chakasqa k’aspikunawanchu tupan [...]. Griego simipi [Mosoq Rimanakuy] qelqaqa manapunin iskay chakasqa k’aspimantaqa rimanchu” (The Companion Bible).

Bibliata qelqaqkunan huk textokunapi xýlon nisqa simita churallarankutaq Jesús imapi wañusqanta willanankupaq. Chay simiqa t’ikrakun “k’aspi” otaq “kurku” simikunamanmi (Hechos 5:30; 10:39, Mosoq Rimanakuy; Gálatas 3:13).

Yachayniyoq Hermann Fulda willan ima rayku k’aspipi runakunata wañuchiranku: “Runakunata wañuchinankupaq akllasqanku cheqaspiqa manan karanchu mallkikuna. Chaymi k’aspita sayachiqku, chaypitaqmi millay runakunata warkuqku makinkuta wataspa otaq clavowan takaspa, chakinkutapas chhaynata ruwaqku” (Das Kreuz und die Kreuzigung [La cruz y la crucifixión]).

Diospa Simin Qelqan astawan sut’inchan. Apóstol Pablo nin: “Kamachikuy simiq ñakayninmantaqa Criston kacharichiwarqanchis, paymi ñoqanchisrayku ñakasqa karqan. Diospa Simin Qelqan nin: ‘Pillapas kurkupi warkusqa kaqqa Diospa ñakasqanmi’”, nispa (Gálatas 3:13). Chaytan Apóstol Pablo qelqaran Deuteronomio 21:22, 23 textomanta, chaypiqa riman sach’amanta otaq kurkumanta manan cruzmantachu. Kurkupi warkusqa runaqa ‘ñakasqa’ runan kapuran. Chay rayku cristianokunaqa mana wasinkupi hap’inankuchu chakatasqa Cristoq rikch’ayninta.

¿Iman sucederan Cristoq wañusqan qhepaman? Kinsa pachak watakuna pasasqanpi manan cristianokuna cruzta yupaycharankuchu. Chay watakuna qhepamanmi ichaqa kamachikuq Constantino religionninta saqespa pantasqa cristiana religionman haykupuran. Chaymantapachan cruz yupaychayta religionninpi qallarichiran. Kamachikuq Constantino, cruzta yupaychachispa imataña maskhasharan chaypas Jesucristoqa manan cruzpichu wañuran. Aswanmi cruzqa ñawpa pantasqa religionkunamanta paqarin. Huk católica qelqa nin: “Cruzqa karanñan manaraq Jesucristo kay Hallp’aman hamushaqtin, pantasqa dioskunata yupaychaq llaqtakunapipas”, nispa (New Catholic Encyclopedia). Yachayniyoqkunan cruz yupaychayta tupachinku Inti, Killa, nina, unu, hukkunatapas yupaychaywan, pantasqa dioskunata yupaychanankupaq map’a ruwaykunapiwan.

Chhaynaqa, ¿ima raykutaq cruz yupaychay mast’arikuran? Cruz yupaychaywanpaschá runakunata aysaranku “cristianismo” nisqa religionman haykupunankupaq. Biblian ichaqa huchachan cruz yupaychayta (2 Corintios 6:14-18). Huchachallantaqmi idolokuna yupaychaytapas (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Chay rayku cheqaq cristianokunaqa manapuni cruzta yupaychankuchu.a

CRISTOQ wañusqan P’unchayta Yuyarinankupaqmi cristianokuna kamachisqa karanku, chaytan sutichakullantaq ‘Señorpa Cenan’, nispa (1 Corintios 11:20). ¿Ima rayku chay p’unchay hatun p’unchay? ¿Hayk’aqtaq, imaynatataq ruwakunan?

Jesucriston chay yuyarina p’unchayta qallarichiran 33 watapi, judiokunaq Pascua nisqa fiestanku tutata. Pascua fiestataqa huk kutillatan watapi yuyarikuran 14 p’unchaypi nisán nisqa killapi. Nisán nisqa killaqa qallariran mosoq killa rikhurimuqtin, mosoq killataq rikhurimuran marzo killaq qallariy semana qhepata. Chaymantapachan judiokuna yupaqku chunka kinsayoq p’unchayta Pascua fiestata yuyarinankupaq.

Chay tutan Jesús apostolninkunawan Pascua fiestata yuyariranku, chay qhepamantaq Judas Iscarioteta kachapuspa Señorpa Cenan nisqata qallarichiran. Chay cenan Pascuaq rantin kapuran, chay raykun watapi huk kutillata yuyarina.

Mateo qelqan willan chaypi sucedesqanta: ‘Jesusqa t’antata hap’iykuspa Diosman graciasta qospa phasmirqan, hinaspan yachachisqankunaman qorqan: –Hap’iychis, mikhuychis, kayqa cuerpoymanmi [rikch’akun], nispa. Vinoyoq vasotapas hap’illarqantaq, hinaspan Diosman graciasta qospa paykunaman qorqan: –Llapaykichis kay vasomanta