¿Ima niymanmi yawarmanta lloqsiq aswan juchuy partekunamanta, imaynata yawarniyta utilizasqankumantapas?

Waqaychanapaq

¿Ima niymanmi yawarmanta lloqsiq aswan juchuy partekunamanta, imaynata yawarniyta utilizasqankumantapas?

Biblian cristianokunata kamachin “yawarta ama mijunankupaq”. Chayraykun Jehová Diospa testigonkunaqa manapuni yawarta churachikunkuchu, nitaq yawarmanta tawaman t’aqasqa kaqkunatapas, chaykunan kaykuna: glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma iman. Chaymantapas manan yawarninkuta jujkunaman donankuchu nitaq waqaychasqa yawarninkutapas jujmanta churachikunkuchu.

¿Iman yawarmanta lloqsiq juch’uy partekuna? ¿Imaraykun sapanka cristiano decidinan kanqa churachikunqachus icha manachus chayta?

Yawarmanta tawantin t’aqakunamantan aswan juch’uy partekunamanraq t’aqakun. Plasma nisqamantan t’aqakun kaykuna: proteinakuna, albúminas, globulinas, fibrenógeno (7%), chaymantapas nutrientes, hormonas, gases, vitaminas, electrolito (0,5%) nisqakuna, jujkuna ima. Chaymantapas unupas lloqsillantaqsi (91.5%).

¿Imaninmanmi Biblia yawarmanta chay juch’uy partechankuna churachikuymanta? Chayqa sapankaq conciencianmantañan kanqa. Bibliapiqa mana willanchu yawarpa juch’uy t’aqankunamantaqa,a chay juch’uy t’aqakunataqa orqonku donasqa yawarmantan, imaymana jampikunata ruwanankupaq. Chaytaqa sapanka cristianon decidinan conciencianman jina, chay tratamientota chaskinqachu icha manachus chayta.

Chayta decidinaykipaqqa kay tapuykunata ruwakuy: ¿Yawarmanta orqosqa juch’uy partechakunamanta ruwasqa jampikunata manachu chaskinay? Chay juch’uy partechankunamanta ruwasqa jampikunaqa onqoykunata jampinapaqmi. Chaymantapas yawar nishuta lloqsiqtinmi sayachipun. ¿Jampichikuymanchu chaykunawan? ¿Atiymanchu doctorman explicayta yawarpa juch’uy partechankunata chaskiymanchus icha manachus chayta? ¿Imaraykun sapankaq conciencianmantaña kanqa yawarta imaynata utilizanankupas?

¿Imaraykun sapankaq conciencianmantaña kanqa yawarta imaynata utilizanankupas?

Manaña cristianokuna yawarninchista donanchischu nitaq waqaychachinchispaschu chaypas, mayninpiqa analizawananchispaq orqochikunchismi. Mayninpiqa yawarninchiswan juj clase tratamientotapas ruwachikusunmanmi, chaykunamantaqa manan Bibliaqa willanchu. Chhayna tratamientokunata ruwachikuyqa sapankaq conciencianmantañan kanqa.

Sichus chhayna tratamientota chaskiyta munanki chayqa kaykunatan tapukunayki: ¿Imaninmanmi concienciay sichus yawarniyta orqowaqtinku unay tiempomanta jujmanta churawaqtinku? ¿Niymanchu chayqa yawarniyraqmi manan jich’akunanchu nispa? (Deut. 12:23, 24). ¿Imaninmanmi concienciay sichus yawarniyta orqowaspanku imatapas ruwankuman, chaymantataq jujmanta churawankuman chay? Yawarta manaña chaskinichu chaypas, ¿manañachu hemodiálisis nisqata ruwachikuyman, juj tratamientokunatapas? ¿Mañakunichu ñaupaqta Jehová Diosmanta kaykunata decidinaypaq?b

¿Imatan kunan decidinki?

Chaypaq qhaway qatimuq qelqakunata. Yawarmanta astawan yachanapaq (1) nisqapin rimashan yawarmanta orqosqa juch’uy partechankunamanta, chaymantapas ima jampikunatas ruwanku chaykunamantawan; chaymantataq marcay aceptankichus icha manachus chayta. Yawarmanta astawan yachanapaq (2) nisqapitaq rimashan, imakunapis doctorkuna yawarniykita utilizankuman chaymanta; chaymantataq marcay aceptankichus icha manachus chayta. Chay qelqakunaqa yanapasunkin DPA (Durable Power of Attorney) nisqa documentota junt’anaykipaq.

Chay decisiontaqa sapankanchismi ruwananchis, manan jujkunaq imatachus niwasqanchisraykullachu. Chaymantapas manan juzgananchischu sapanka cristianoq imatachus decidisqankutaqa, “sapankan apananku q’epitaqa apanqa” (Gál. 6:4, 5).

[Willakuykuna]

a Chaymantan astawan willashan 2004 watamanta 15 junio Atalaya revistapi 29-31 paginakunapi.

b Astawan chayta yachanaykipaq qhaway Atalaya 2000, 15 octubre, 30, 31 paginakunata. Chaymantapas qhawallawaqtaqmi Alternativas a las transfuciones. Serie documental nisqa videota.

YAWARMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ (1)

CRISTIANOKUNAQA MANAN CHURACHIKUNANCHISCHU

SAPANKA CRISTIONAMANTAN KANQA

YAWARTA

YAWARMANTA LLOQSIQ JUCH’UY PARTEKUNA

Sapankamantan kanqa

PLASMA NISQATA

ALBÚMINA NISQA PROTEINA (CHAYPIQA 4% PLASMA NISQA KASHAN)

Chay proteinataqa plasma nisqamantan orqokun. Chaymantapas chhayna proteinakunan kashallantaq plantakunapi, lechepi, runtukunapi ima. Yawarmanta orqosqa albúmina nisqa proteinawanmi jampikun qonqaylla chiriyapuq runakunata, ninawan ruphasqakunata ima. Chay jampikunapiqa 25% kashan albúmina nisqa proteína. Juj wakin jampikunapipas chay albúmina nisqa proteinataqa churankun, ichaqa pisichallatan. Eritropoyetina (EPO) nisqamanpas churallankutaqmi chay proteinataqa.

____ Chaskisaqmi albúmina nisqata

otaq

____ Manan chaskisaqchu albúmina nisqata

IMMUNOGLOBULINAS NISQA PROTEÍNA (CHAYPIQA 3% PLASMA NISQA KASHAN)

Chay inmunoglobulinas nisqa proteinatan pisichallata wakin jampikunaman churanku. Chay jampikunawanmi difteria, tétanos, hepatitis viral, rabia nisqa onqoykunata jampinku. Wijsallapiraq kashaq wawata ama ima onqoypas jap’inanpaqmi chay jampiwan churallankutaq, chaymantapas mach’aqwaypa venenon arañaq venenon runata ama ratulla wañurachinanpaqmi chay jampita churallankutaq.

____ Chaskisaqmi immunoglobulinas nisqata

otaq

____ Manan chaskisaqchu immunoglobulinas nisqata

FACTORES DE COAGULACIÓN NISQA (CHAYPIQA 1% PLASMA NISQA KASHAN)

Plasmamanta lloqsis proteinaqa yanapanmi ima hemorragiapas kaqtin yawarta sayachinanpaq. Wakin pacientekunaqqa manan faciltachu yawarninqa sayan, chaymi chaywan churallankutaq. Chaymantapas plasmamanta lloqsiq proteinatan churallankutaq colas tópicas nisqakunaman, chaykunawanmi heridakunamanta lloqsimuq yawarta sayachinku. Crioprecipitados nisqa proteinapas allinmi hemorragiakunata sayachinapaq. Willakuy: Kay tiempopiqa wakin factores de coagulación nisqataqa manan yawarmantañachu ruwamunku.

____ Chaskisaqmi yawarmanta orqosqa factores de coagulación nisqata

otaq

____ Manan chaskisaqchu yawarmanta orqosqa factores de coagulación nisqata

GLÓBULOS ROJOS NISQATA

HEMOGLOBINA NISQA (CHAYPIQA 33% GLÓBULOS ROJOS NISQA KASHAN)

Hemoglobina nisqa proteinaqa llapa cuerponchismanmi oxígeno nisqata chayachin, chaymantapas dióxido de carbono nisqantan pulmonninchisman chayachin. Chay hemoglobina nisqaqa kanmi runakunaqpas animalkunaqpas, chaykunawanmi jampita ruwakushan anemia aguda nisqapaq, yawarta askhata pierdeqkunapaqpas.

____ Chaskisaqmi hemoglobina nisqata

otaq

____ Manan chaskisaqchu hemoglobina nisqata

HEMINA NISQA (CHAYPIQA 2% GLÓBULOS ROJOS NISQAN KASHAN)

Hemoglobina nisqamantan orqosqa kashan inhibidor enzimático nisqa. Chaywanmi jampinku tayta-mamankuq onqoyninwan kaqkunata. Chay onqoykunan kanman: wijsanchis ukhupi, nervionchispi, yawarninchispi ima.

____ Chaskisaqmi hemina nisqata

otaq

____ Manan chaskisaqchu hemina nisqata

GLÓBULOS BLNCOS NISQATA

INTERFERONES NISQA (GLÓBULOS BLANCOS NISQAMANTA LLOQSIQ JUCH’UY PARTECHA)

Interferones nisqa proteinawanmi jampinku yawarpi kaq infección nisqata, cáncer onqoyta ima. Wakin interferones nisqa proteinaqa manan yawarmanta ruwasqachu kashan, wakinmi ichaqa glóbulos blancos nisqamanta lloqsiq juch’uy partechanwan ruwasqa kashan.

____ Chaskisaqmi yawarmanta lloqsiq juch’uy partechanmanta ruwasqa interferones nisqata

otaq

____ Manan chaskisaqchu yawarmanta lloqsiq juch’uy partechanmanta ruwasqa interferones nisqata

PLAQUETAS NISQATA

Plaquetas nisqamantaqa manan juch’uy partekunata orqoshankuraqchu jampikunata ruwanankupaq.

YAWARMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ (2)

SAPANKA CRISTIANOMANTAN KANQA
YAWARNIYKIMANTAN KAYKUNATA RUWANKUMAN
TRATAMIENTOQ SUTIN	IMAPAQ KASQAN	Qanmantan chayqa kanqa (Doctorniykiwan ñaupaqta rimay juj tratamientota chaskinkichus icha manachus chaymanta.)
RECUPERACIÓN DE SANGRE	Yawar ama nishuta usunanpaq. Operashaqtinkun mayninpiqa k’irimanta sinchita yawar usun. Chay yawartan juj maquinacha limpiaruspa cuerpoman kutiyachipun, ichaqa chayta ruwanankupaqqa manan yawartaqa cuerpomanta orqonkuchu.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymanc ____ Manan chaskiymanchu
HEMODILUCIÓN	Yawar ama nishuta usunanpaq. Operashaqtinkun cuerpomanta wakin yawarta juj bolsakunaman orqonku, jinaspa juj maquinachawan unuyachinku, ichaqa chay yawarpiqa pisillañan glóbulos rojos nisqa kapun. Chaymantataq, kaq ratulla cuerpoman kutiyachipunku.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymand ____ Manan chaskiymanchu
CIRCULACIÓN EXTRACORPÓREA	Yawar purishanallanpaq. Circulación extracorpórea nisqa maquinachatan venaman conectanku, chaywanmi yawarqa cuerpopi purishallan.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymane ____ Manan chaskiymanchu
DIÁLISIS	Cuerpoykipi juj organo jinan funcionan. Hemodiálisis nisqawanqa yawartan juj maquinanta pasachinku, chaypitaqmi yawarta limpianku ch’uyayachinku jinaspa cuerpoman kutiyachipunku.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymanf ____ Manan chaskiymanchu
PARCHE HEMÁTICO EPIDURAL	Líquido cefalorraquídeo nisqa unu ama phawananpaq. Chaypaqmi médula espinal nisqata pakaq qarachaman kikin onqosqaq yawarninta churanku, chhaynapi ama chay líquido cefalorraquídeo nisqa unu lloqsinanpaq.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymang ____ Manan chaskiymanchu
PLASMAFÉRESIS	Wakin onqoykunata jampinapaq. Onqosqaq yawarnintan orqonku jinaspa chay yawarmanta plasma nisqata orqopunku. Chaymantataq plasmaq rantinpi juj jampita churanku, jinaspa cuerpoman kutiyachipunku. Wakin doctorkunataq jujpa yawarninmanta plasma nisqata orqonku, jinaspa onqosqaq yawarninman chay orqosqanku plasmata churanku. Chay tratamientotan ichaqa manapuni chaskisunmanchu.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymanh ____ Manan chaskiymanchu
MARCAJE	Onqoyta tarinapaq otaq juj onqoyta tratanapaq. Chaypaqqa yawartan pisillata orqonku, jinaspa juj jampikunawan churanku, chaymantataq onqosqaq cuerponman kutiyachipunku. Ichaqa varianmi jayk’a tiempo cuerpomanta yawar jawapi kananqa.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymani ____ Manan chaskiymanchu
GEL PLAQUETARIO AUTÓLOGO (CHAYTAQA RUWANKU ONQOSQAQ YAWARNINMANTAN)	K’iritan wisq’apun, chaymi manaña nishuchu yawar lloqsimun. Chaypaqqa pisillatan yawarta orqonku, chay yawarmantataq plaquetas nisqata glóbulos blancos nisqata orqospa jampita ruwanku, chaytataq operasqanku parteman otaq juj k’iriman churanku. Willakuy: Mayninpiqa yawarta ch’akichinapaqmi wakaq yawarninmanta ruwanku.	____ Chaskisaq ____ Yaqapaschá chaskiymanj ____ Manan chaskiymanchu

c d e f g h i j Willakuy: Sapanka doctormi qhawarin imakunatas yawarwan ruwankuman chayta. Chayrayku allinta doctorniykita tapuy, imaynatas yawarniykita utilizanqa chaymanta, chhaynapi seguro kanki Bibliaq nisqanman jinachus kashan icha manachus chaymanta.