Familianchiswan thakpi kawsasun

1. ¿Imaraykun wakin familiakuna mana sumaqtachu kawsanku?

SUMAQTA kawsaq familiakunaqa munanakunkun, sumaqtan parlarinku, thakpin kawsankupas. Yaqapaschá qanpas familiaykiwan chhaynata kawsanki. Askha familiakunan ichaqa mana sumaqtachu kawsanku. ¿Imarayku? Familiamanta mayqenninkupas huk religionniyoq kasqankurayku, wakintaq entenadoyoq kasqankurayku, hukkunataq familiankuta uywanankupaq pisi qolqeyoq kasqankurayku otaq qhapaq kayta munapayasqankurayku. Chaykunan wakin familiaman sasachakuyta apamun, wakinmanmi ichaqa mana, ¿imanaqtin?

2. ¿Maypin askha familiakuna yuyaychaykunata maskhanku? ¿Maypin allin yuyaychaykuna tarikun?

² Ñawpaqta, imachus yuyaykusqankuta respetanakusqankurayku, familiapi hukkunaq yuyaykusqanta respetanapaq kallpachakusun chayqa, sumaqtan kawsasun. Iskaypitaq, allin yuyaychayta maskhasqankurayku. Askha familiakunaña runakunaq yuyaychayninta maskhanku, wasimasinkuta llank’aqmasinkuta tapukuspa otaq revistakunata leespa chaypas, huk familiakunaqa Diospa Simintan t’aqwirinku sasachakuyninkuta allichanankupaq, chaypi nisqanman hinataq imatapas ruwanku. ¿Imaynatan Diospa Simin familiakunata yanapanman thakpi kawsanankupaq? (2 Timoteo 3:16, 17.)

QOSA HUK RELIGIONNIYOQ KAQTIN

3. a) ¿Imaninmi Biblia mana iñiq runawan casarakuymanta? b) ¿Bibliapi ima yuyaychaykunatan kasukunan mana iñiq qosayoq warmi?

³ Biblian llapa cristianokunata yuyaychawanchis amapuni mana iñiq runawan casarakunanchispaq (Deuteronomio 7:3, 4; 1 Corintios 7:39). Ichaqa yaqapaschá warmi casarasqaña karqan Bibliata manaraq estudiashaspa qosantaq mana munanchu yachananta. Chhaynapiña tarikuspapas casarakuspa compromiso ruwasqantaqa hunt’ananmi (1 Corintios 7:10). Diosqa manan munanchu casarasqakuna t’aqanakunankuta, aswanmi kallpachan ima sasachakuyninkutapas sumaqta allichanankupaq (Efesios 5:28-31; Tito 2:4, 5). Chaywanpas yaqapaschá mana iñiq qosa mana munanqachu warmin huñunakuykunaman rinanta predicanantapas. Chhaynapi tarikuspa, ¿imatan ruwawaq?

4. ¿Imaynatan tratanayki mana iñiq qosaykita?

⁴ Ñawpaqtan tapukuwaq: “¿Imaraykutaq qosayri hark’akun?” nispa (Proverbios 16:20, 23). Wakin qosakunaqa warminpa imachus ruwasqanta mana entiendespan llakikunkuman, otaq familian ninman: “¿Maytaq warmiykiri, imaraykutaq mana ñoqanchiswan kuskachu kashan?” nispa. Huk qosan nirqan: “Sapallaytan warmiy saqewaq, wikch’usqata hina”, nispa. Chay qosaqa religionpas warminpa munakuyninta suwapushanman hinan sientekusqa. Ichaqa sonqollanpin chayta hap’ikuq. Chaykuna kasqanrayku yaqapaschá qosaykita niwaq: “Tukuy sonqoywanmi Diosta munakuni, qantapas munakuykin”, nispa. Hinamanpas tiempoykitan qosaykipaq t’aqanayki.

5. ¿Pikunatan mana iñiq qosayoq cristiana kasukunan?

⁵ ¿Imatawanmi ruwawaq? Biblian nin: “Qosaykichista kasuychis, chaytan ruwanaykichis Señorpi iñiqkuna hinapuni”, nispa (Colosenses 3:18). Chaypi nisqanmi warmikunata kallpachan kasukuq kanankupaq. “Señorpi iñiqkuna hinapuni” nisqanmi rikuchillantaq Diostapas kasukunanku kasqanta. Arí, cristianakunaqa kasukunankun Jehová Diostapas qosankutapas.

6. ¿Bibliapi ima kamachikuykunatan cristianakuna kasukunanku?

⁶ Cheqaq cristianokunaqa ancha allinpaqmi qhawarinku huñunakuyman riyta Diospa Siminmanta willaytapas (Romanos 10:9, 10, 14; Hebreos 10:24, 25). Pipas kamachiwasunman Diospa kamachikuyninta mana kasukunanchispaq chayri, ¿imatan ruwasunman? Jesucristoq apostolninkunan nirqanku: “Diostan ñawpaqtaqa kasunayku, manan runakunatachu”, nispa (Hechos 5:29). Ñoqanchispas Diostan ñawpaqta kasukunanchis ima sasachakuypi tarikuspapas. ¿Kallpachakunkichu Diospa munasqanman hina yupaychanaykipaq? Qosaykirí, ¿allinpaqchu qhawarinqa Diosta yupaychanaykipaq tukuy ruwasqaykita, munakunkiña respetankiña chaypas? (Mateo 4:10; 1 Juan 5:3.)

7. ¿Ima ruwanankupaqmi cristianakuna decidisqa kananku?

⁷ Manas chhaynapunichu kanman. Jesusmi willarqan Jehová Diosta serviqkuna cheqnisqa kanankuta, wakin familiankupas contrankupi sayarispa paykunamanta t’aqakapunankuta (Mateo 10:34-36). Japón suyupi tiyaq cristianan chhaynapi tarikurqan. Chunka hukniyoq watan qosan hark’arqan Dios yupaychananta. Sinchitan ñak’arichirqan, askha kutipin wasimanpas mana haykuchiyta munarqanchu. Chaywanpas manan Diosta saqerqanchu, aswanmi tuta p’unchay mañakuq. Iñiqmasikunapas yanaparqankun, 1 Pedro 2:20 textopas anchatan kallpacharqan. Chay cristianan sonqonpi yuyaykurqan: “Iñiyniypi qaqata sayasaq chayqa, qosaypas Diospa munaynintan ruwanqa”, nispa. Chhaynan karqan, qhepamanmi qosan iñipurqan.

8, 9. ¿Imakunatan cristiana ruwanan qosanpa sonqonta llamp’uyachinanpaq?

⁸ Cristianakunaqa imaymanata ruwaspan mana iñiq qosankuq sonqonta llamp’uyachinkuman. Sichus qosayki religionniykita mana allinpaq qhawarin chayqa, kallpachakunaykin wasipi ruwanaykikunata allinta hunt’anaykipaq, manaña chayman tumpa imatapas rimashananpaq. Wasiykitan limpiota hap’inayki, qanpas allin p’achasqa allin ñaqch’asqa limpion purinayki, munakuq agradecekuqmi kanaykipas. Manan qosaykita k’utupayanaykichu aswanmi yanapanayki, umalliykita hinataqmi rikunaykipas. Imapi pantaspaña phiñachisunkiman chaypas manan kaqwanchu kutichinayki (1 Pedro 2:21, 23). Yuyariy, llapanchismi huchallikuq runa kanchis, chaymi imamantapas phiñachinakuspaqa qan ñawpaqta asuykuspa “pampachaykuway” ninayki (Efesios 4:26).

⁹ Huñunakuyman rinayki p’unchaykunan wayk’usqallataña mikhunata saqewaq. Qosayki wasipi mana kashanankaman predicacionmanpas lloqsiwaq. Manataqmi mana munaqtinqa Bibliamanta rimapayanaykichu. Aswanmi apóstol Pedroq nisqanman hina ruwanayki, paymi nirqan: “Qankunapas, casarasqa warmikuna, qosaykichista kasuychis. Ahinapin Diospa siminpi mana iñiq mayqen qosapas mana rimapayasqalla iñinqa warminpa allin purisqanta, ch’uya kawsasqanta manchakuyniyoq kasqanta, sumaq respetowan kawsasqanta rikuspa ima”, nispa (1 Pedro 3:1, 2). Cristianaqa tukuy ruwasqanpin santo espirituq rurunta rikuchinan (Gálatas 5:22, 23).

ESPOSA HUK RELIGIONNIYOQ KAQTIN

10. ¿Imatan cristianokuna ruwankuman warminku mana iñiq kaqtin?

¹⁰ ¿Imatan cristianokuna ruwankuman warminku mana iñiq kaqtin? Biblian nin: “Mayqen wawqepas Diospi mana iñiq esposayoq kanman chayqa, ama t’aqakuchunchu esposan paywan tiyayta munashaqtinqa”, nispa (1 Corintios 7:12). Nillantaqmi: “Qosakuna, esposaykichista munakuychis”, nispa (Colosenses 3:19).

11. ¿Imaynatan cristianokuna allin uma kasqankuta rikuchinkuman?

¹¹ Warmiyki huk religionmanta kaqtinqa kallpachakunaykin ruwasqanta yuyaykusqantapas respetanaykipaq. Manaña allinpaqchu chaykunata qhawariwaq chaypas, payqa libren religionninpi wakin costumbrekunata ruwananpaq. Manataqmi huk kutipi Bibliamanta willasqaykiraykuchu religionninta saqenqa. Manan hayk’aqpas ninaykichu: “¡Religionniykiqa pantasqatan yachachin!” nispa. Aswanmi pacienciawan Bibliaq nisqanta yachachinayki. Diospa llaqtanpi llank’aykunaman sinchita qokunki chayqa, warmiykin wikch’usqa hina sientekunman. Wakin warmikunaqa qosankuwan aswan tiempo kayta munaspan hark’akunku Dios yupaychanankuta. Chhayna kaqtinqa, pacienciakuy. Sichus munakuywan payta yanapanki chayqa yaqapaschá qhepaman qanwan kuska Jehová Diosta yupaychanqa (Colosenses 3:12-14; 1 Pedro 3:8, 9).

WAWAKUNATA YACHACHIY

12. ¿Imaynatan cristianokuna qhawarinanchis wawanchisman yachachinapaq Diospa kamachikusqanta?

¹² Qosa otaq warmi huk religionniyoq kaqtinmi sasa kallanmantaq wawakunata Diosmanta yachachiy. Chhayna kaqtin, ¿imatan ruwawaq Bibliaq nisqanta kasukunaykipaq? Diosmi taytakunata kamachin wawankuta yachachinankupaq, ichaqa mamakunapas yachachillankumantaqmi (Proverbios 1:8; tupachiy Génesis 18:19; Deuteronomio 11:18, 19). Qosayki mana iñiq kanman chayqa, manan qonqanaykichu familiaykipi uma kasqanta.

13, 14. ¿Imatan ruwawaq wawaykikunaman Diosmanta yachachinaykita qosayki hark’akuqtin?

¹³ Wakin qosakunaqa manan munankuchu warminku Bibliamanta wawankuman yachachinanta huñunakuykunaman pusanantapas, wakinmi ichaqa mana hark’akunkuchu. ¿Imatan ruwawaq chaykunapi qosayki hark’akuqtin? Yuyarinaykin Jehová Diosta, qosaykitapas kasukunayki kasqanta, wawaykikunata yachachinayki kasqantapas. ¿Imaynatan chaykunata hunt’awaq?

¹⁴ Ñawpaqtaqa Jehová Diosmantan tukuy sonqowan mañakunayki (Filipenses 4:6, 7; 1 Juan 5:14). Ichaqa qanmantan kanqa wawaykita imaynanmanta yachachinaykiqa. Sichus qosaykita sumaqllata ninki umalliykita hina respetasqaykita chayqa, manapasñachá hark’akunqachu. Chaywanpas hark’akushallanqa chayqa huk hinamantan wawaykikunata yachachiwaq. Sapa p’unchay parlapayaspa sumaq kawsasqaykiwan iman yachachiwaq: Jehová Dios munakuyta, Simin Qelqapi iñiyta, tayta-mamanku respetayta, hukkunapi interesakuyta, allin llank’aq kaytawan. Chayta ruwaqtiykiqa yaqapaschá qosayki qhepaman reparanqa wawaykikuna sumaq runaman tukupushasqankuta hinaspa ruwasqaykita allinpaq qhawarinqa (Proverbios 23:24).

15. ¿Ima kamachikuytan hunt’ananku cristiano taytakuna?

¹⁵ Warmiyki mana iñiq kanman chayqa qanmi wawaykikunata ‘kasuchikuspa uywanayki, Señormanta yachachispa’ (Efesios 6:4). Ichaqa allin yuyaywanmi chayta ruwanayki, warmiykitapas munakunaykin sumaq sonqowantaqmi tratanayki.

TAYTA-MAMA HUK RELIGIONNIYOQ KAQTIN

16, 17. ¿Bibliapi ima kamachikuykunatan kasukunanku cristiano wawakuna?

¹⁶ Wakin wawakunaqa manan tayta-mamankuq religionninpichu kanku, aswanmi huk religionta akllakunku. ¿Qanri huk religionniyoqchu kanki? Chhayna kaqtinqa Bibliapin tarinki allin yuyaychaykunata.

¹⁷ Biblian nin: “Wawakuna, tayta-mamaykichista Señorpi iñiqkuna hinapuni kasukuychis, chaymi chaninqa. [...] Taytaykitapas mamaykitapas respetankin”, nispa (Efesios 6:1, 2). Arí, chaypi nisqan hina, cristiano wawakunaqa tayta-mamankutan respetananku kasukunanku ima. Ichaqa Jehová Diostan ñawpaqtaqa kasukunanku. Wiñay hunt’asqa kapuspan wawakunaqa paykunallamanta imatapas decidinkuman. Ichaqa imachus decidisqankumantaqa Jehová Diosmanmi cuentata qonqaku hinallataq llaqtapi kamachikuqkunamanpas. Biblian nin: “Sapankanchismi kikinchismanta Diosman cuentata qosun”, nispa (Romanos 14:12).

18, 19. ¿Imaynatan tayta-mamaykita yanapawaq religionniykimanta astawan yachanankupaq?

¹⁸ Bibliata estudiasqaykirayku tayta-mamayki imatapas nisunkikuman chayqa entiendenaykin paykunata. Yaqapaschá Bibliapi yachasqaykiman hina aswan respetoyoq aswan kasukuq kasqaykita qhawarispa kusikunqaku. Ichaqa ima costumbrenkutapas manaña ruwaysikusqaykita qhawarispan ninkuman: “Kay wawanchisqa manañamá respetawanchischu”, nispa. Hinaspapas ruwasqaykita hukkuna mana allinpaq qhawarinankuta yuyaykuspan otaq qhapaq kayta manaña munapayasqaykita qhawarispan llakikunkuman. Chaymantapas p’enqaypi mana qhepayta munaspan qan contra hatarinkuman.

¹⁹ Chayrayku tayta-mamaykiman reqsichiy umallikunata iñiyninpi poqosqa cristianokunatapas. Huñunakuna Wasiman pusay chaypi yachasqaykita uyarinankupaq, Jehová Diospa testigonkuna imayna kasqankuta yachanankupaqpas. Yaqapaschá chaykunawan tayta-mamaykiq sonqon tiyayapunman. ¿Imatan ruwawaq tayta-mamayki religionniyki contra hatarispa qelqaykikunata qhasuqtinku (llik’iqtinku), otaq huñunakuykunaman rinaykita hark’akuqtinku? Chhayna kaqtinqa, paykunaq mana rikusqanmi Bibliata ñawinchawaq, cristianomasiykikunawan parlariwaq, may tarikusqaykipitaq runakunaman Bibliamanta yachachiwaq. Mañakuy Jehová Diosmantapas. Wakin wayna-sipaskunaqa wiñay hunt’asqa kaspañan tayta-mamankumanta t’aqakunku Jehová Diosta astawan servinankupaq. Ima sasachakuykunapiña tarikuwaq chaypas ama qonqaychu ‘taytaykitapas mamaykitapas respetanayki’ kasqanta. Kallpachakuy familiaykiwan thakpi kawsanaykipaq (Romanos 12:17, 18). Astawanqa Jehová Dioswan thakpi kanaykipaq.

ENTENADOKUNATA UYWAYQA SASAN

20. ¿Imaynatan wakin wawakuna padrastronkuta qhawarinku?

²⁰ Entenadokunata uywaypas sasan kanman. Wakin entenadokunaqa padrastronkupaqmi sientepakunkuman, phiñakunkuman otaq tapukunkuman: “¿Pitataq kasukusaq, taytaytachu icha padrastroytachu?” nispa. Chaypaschá wakin wawakunaqa mana padrastronkuta munakunkuchu allin tayta kananpaq kallpachakushaqtinpas. ¿Iman chay tayta-mamakunata yanapanman familiankuwan sumaqta kawsanankupaq?

21. Entenadoyoq kay sasaña kanman chaypas, ¿imaraykun Bibliaq nisqanman hina imatapas ruwanaykichis?

²¹ Biblian yanapasunkichisman sumaqta kawsanaykichispaq. Sichus Bibliaq nisqanta mana kasukuspa munasqaykichisman hinalla wawaykichista uywankichis chayqa, qhepamanmi aswan sasachakuykuna kanman (Salmo 127:1; Proverbios 29:15). Chaypaqmi ichaqa yachayniyoq, allin reparaq kanaykichis. Yachayniyoq kaspaqa Bibliaq nisqanman hinan imatapas ruwankichis kusisqataqmi kawsankichispas. Allin reparaq kasqaykichistaqmi yanapasunkichis familiaykichispa ima ruwasqankutapas ima rimasqankutapas entiendenaykichispaq. Hinaspapas sonqomanta llakipayanakuqmi kanaykichis (Proverbios 16:21; 24:3; 1 Pedro 3:8).

22. ¿Imaraykun wawakuna padrastronkuta cheqnipakunkuman?

²² Yaqapaschá wawakuna ñawpaqta amigonkuta hina qhawarirqasunkichis. Ichaqa casarakusqaykichis qhepamanmi qankunapaq sonqon t’ikrapunman. Wawakunaqa taytankuta yuyarispan sonqonkupi yuyaykunkuman: “Padrastroyqa taytaymantan t’aqawayta munan”, nispa. Chaymi mayninqa nisunkiman: “Manan taytaychu kanki” otaq “manan mamaychu kanki”, nispa. Chaykunata nisqankuqa sonqotan k’irin. Biblian ichaqa nin: “Ama sonqoykipi usqhaylla phiñakuychu, phiñakuyqa mana yuyayniyoqkunaqmi”, nispa (Eclesiastés 7:9). Wawaq sonqonpi yuyaykusqanta entiendenaykipaqqa khuyapayakuqmi allin reparaqmi kanayki.

23. ¿Imaynatan wanachina entenadokunata?

²³ Khuyapayakuq allin reparaq kaymi yanapasunki entenadoykikunata wanachinaykipaq. Ichaqa allin yuyaywanmi chayta ruwanayki (Proverbios 6:20; 13:1). Sapanka wawatan imayna kasqankuman hina wanachinayki. Wakin padrastrokunan ninku: “Kunanqa taytallanraq otaq mamallanraq wawanta wanachichun”, nispa. Chaywanpas iskayniykichismantan allinta parlarispa wanachinaykichis, manataqmi mayqenniykichispas wawaykichisman sayapakunaykichischu (Proverbios 24:23). Wawakunaqa kasukuqmi kananku. Ichaqa huchayoq kasqankuraykun mayninpi imapipas pantanqaku. Chayrayku ama sinchitaqa phiñakuychu, aswanpas sumaqllata munakuywan wanachiy (Colosenses 3:21).

24. ¿Iman yanapasunkichis familiapi qhelli huchaman mana urmanaykichispaq?

²⁴ Familiantin parlariypas imaymanapin yanapasunkichis. Yanapasunkichismi aswan allin kaqkunapi yuyaykunaykichispaq (tupachiy Filipenses 1:9-11). Kallpachasunkichismi familiapi ima ruway munasqaykichistapas yanapanakunaykichispaq, qhelli hucha ruwaymanta karunchakunaykichispaq ima. Warmi wawakunatan yachachina padrastronku otaq entenadomasinkuq ñawpaqenpi imayna p’achasqa kanankuta imakunata mana ruwanankutapas. Qhari wawakunatataq yachachina madrastrankuta otaq entenadamasinkuta respetowan qhawarinankupaq (1 Tesalonicenses 4:3-8).

25. ¿Iman yanapasunkichis familiaykichiswan sumaqta kawsanaykichispaq?

²⁵ Entenadokunata uywanapaqqa pacienciayoqmi kana. Manan piwanpas ratollaqa yachanakusunmanchu. Chaymi entenadokunawan respetachikuypas munachikuypas sasa kanqa, ichaqa atikunmanmi. Entenadoyoq familia ukhupi sumaqta kawsanapaqqa allin yachayniyoq allin reparaqmi kana, Jehová Diospa munasqanman hinataqmi kawsana (Proverbios 16:20). Chaymi yanapasunkichis huk sasachakuykunatapas atipanaykichispaq.

QOLQE MASKHAYPAS SASACHAKUYKUNATAN APAMUN

26. ¿Ima sasachakuykunatan paqarichinman qolqe maskhay?

²⁶ Wakcha kaypas qhapaq kayta munaypas sasachakuytan familiakunaman apamun. Arí, wakin familiakunaqa qolqenku mana kasqanmanta otaq aswan qhapaq kayta munaspankun sinchita hap’inakunku. Chay sasachakuyqa qallarinman sapankanku huk llank’anayoq kaspa sapaq-sapaqta qolqeta hap’isqankuraykun. Manaña phiñachinakunkumanchu chaypas, yaqapaschá ch’isiyaq llank’asqankurayku manaña tiemponku kanmanchu parlarinankupaq otaq imatapas kuska ruwanankupaq. Kay tiempopiqa askha tayta-mamakunan askha qolqeta gananankurayku familiankuta saqespa huk llaqtakunata llank’aq rinku. Chayqa hatun sasachakuykunatan paqarichinman.

27. ¿Bibliapi ima yuyaychaykunan yanapasunkichisman qolqemanta ima sasachakuypas kaqtin?

²⁷ Sapanka familiapas hukniray sasachakuykunapin tarikun. Chhaynaña kaqtinpas Bibliapi yuyaychaykunan yanapawasunman. Hukninta qhawarisun. Biblian willan ch’aqway mana kananpaqqa “rimanaykukuspa” imatapas ruwana kasqanta (Proverbios 13:10, NM). “Rimanaykukuspa” nispaqa manan imachus yuyaykusqaykiman hina rimanallaykimantachu nishan, aswanmi qelqakunata t’aqwirispa otaq hukkunata tapurikuspa chaymanta iskayniykichis rimanaykichismanta nishan. Allinta tanteakuspa qolqe gastasqaykichispas familiaykichispa allinninpaqmi kanqa. Askha wawakunayoq kashankichis otaq yuyaq tayta-mamaykichista hukkunatapas uywashankichis chayqa, yaqapaschá mayninpi iskayniykichis llank’aq lloqsinaykichis kanqa. Chhaynaña kaqtinpas qosakunaqa tiempotan t’aqanaykichis warmiykichispaq, wawakunawan kuskataqmi wasipi ruwaykunata yanapakuwaqchis (Filipenses 2:1-4).

28. ¿Ima kamachikuykunata kasukuymi yanapawasun familianchiswan huk hinalla kawsanapaq?

²⁸ Necesitanchisña qolqeta chaypas manan kusikuyta nitaq kawsaytapas qowasunchu (Eclesiastés 7:12). Qolqe maskhaypi sinchita afanakusun chayqa iñiyninchispin chiriyapusunman hinaspa ima huchamanpas urmasunman (1 Timoteo 6:9-12). Diospa munaynintan ñawpaqtaqa ruwananchis, chayta ruwaqtinchisqa Jehová Diosmi tukuy necesitasqanchista qowasun (Mateo 6:25-33; Hebreos 13:5). Arí, sichus Jehová Diostaraq ñawpaqta kasukusun, kallpachakusuntaq paywan allinpi kananchispaq chayqa, familianchiswanmi huk hinalla sumaqta kawsasun ima sasachakuykunaña kaqtinpas.