Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESDRAS 4-6
“Ama Diospa wasin ruwakunanta jark’aychischu”
¿Imaynatan Zacariaspa rijuriypi rikusqanmanta yachay yanapawasunman?
13 Israel runakunaq enemigonkunaqa manan munarankuchu Diospa templonta jujmanta jatarichinankuta. Ichaqa Diospa llaqtanta umalliq Zorobabelmi Jesuapiwan jujmanta Diospa templonta jatarichiyta qallariranku (Esd. 5:1, 2). Chayta rikuspaqa yaqapaschá wakin Israel runakunaqa niranku: “Chay ruwasqankuqa manan allinchu. Enemigonchiskunaqa sut’itan reparanqaku jujmanta jatarichishasqanchista. Kunanqa astawanraqchá jark’akuwasun”, nispa. Ichaqa, ¿imatan Zorobabelwan Jesuapiwan ruwaranku? Jehová Diospa yanapaynintan mañakuranku.
w86-S 1/2 29, recuadro párrs. 2, 3
Jehová Diosqa “judío runakunaq umalliqninkunawanmi kasharqan”
Babiloniamanta llapa judío runakuna kutimusqanku qhepamanqa, judío runakunaqa mana allin iñiyniyoqmi kasharqanku, chhaynan kasharqanku chunka soqtayoq watakuna. Chaymantan ichaqa profeta Ageowan profeta Zacariaswanmi paykunata yanaparqanku allin iñiyniyoq kanankupaq, chhaynapi Jehová Diospa templonta jujmanta jatarichiyta qallarinankupaq. Chayllamanmi Persia umallikuna Diospa wasin jatarichikusqanta jark’ayta munaspa nirqanku: “¿Pin qankunata kamachirqasunkichis kay wasita jatarichinaykichispaq”, nispa (Esdras 5:1-3).
¿Imatan ruwankuman judío runakunaq umalliqninkuna? ¿Mancharikunkumanchu Persia umallikunaq nisqanwan? Sichus manchakunkuman karqan chayqa Diospa wasin jatarichiyqa sayarapunmanmi karqan. Chayraykun judío runakunaq umalliqninkunaqa allin yuyaywan mana manchakuspa juj cartata qelqarqanku Persia umallikunaq tapukusqankuman kutichinankupaq. Chay ruwaytaqa gobernador Zorobabelmi uma sacerdote Josuepiwan umallirqanku. Chay cartapin willarqanku kamachikuq Ciro paykunaman Diospa wasinta jatarichinankupaq permisota qosqanmanta. Chayta yacharuspan Persia umallikunaqa manañan judío runakunata jark’arqankuñachu Diospa wasinta ruwanankuta, paykunaqa allintan yacharqanku chayta ruwaspaqa Ciroq kamachikusqan contra jatarishasqankuta. Chhaynapin judío runakunaqa Diospa wasin jatarichiyta atirqanku. Chayta yacharuspan rey Darioqa kamachikullarqantaq: “Aman Diospa wasin ruwanankutaqa jark’ankichischu”, nispa (Esdras 5:11-17; 6:6-12).
¿Imaynatan Zacariaspa rijuriypi rikusqanmanta yachay yanapawasunman?
7 Tiempowanqa rey Darion Persia suyupi 520 watapi kamachikuyta qallariran. Iskay wataña kamachikushaqtinmi repararan Israel runakunata mana chaninta ruwasqankuta, chaymi paykunata niran jatarichisqanku templota ruwashanallankupaq (Esd. 6:1-3). Chaymantapas muyuriqninpi tiyaq runakunatan kamachiran Israel runakunata ama jark’anankupaq, aswanpas qorinkuwan kaqninkuwan ima paykunata yanapanankupaq (Esd. 6:7-12). Chayraykun Israel runakunaqa 515 watapi Diospa templonta jatarichispa tukuranku (Esd. 6:15).
¿Imaynatan Zacariaspa rijuriypi rikusqanmanta yachay yanapawasunman?
16 Chaymantapas Jehová Diosqa “allin yuyayniyoq junt’aq kamachi” hermanonchiskunawanmi llaqtanta pusarishan (Mat. 24:45). Paykunaqa mayninpin kamachikuykunata qowanchis, ichaqa manapaschá wakin kamachikuykunataqa allintachu entiendesunchis. Yaqapaschá mayninpiqa niwasunman ima sasachakuykunamantapas otaq mana reqsisqanchis onqoykunamantapas cuidakunanchispaq. Chay kamachikuykunata chaskispaqa yaqapaschá nisunman: “Chay kamachikuyqa manan noqapaqchu, chaykunaqa manan llaqtaypiqa pasanchu”, nispa. Chhaynata piensayqa manan allinchu. Aswanpas Israel runakuna jinan Diospa llaqtanta pusariq hermanonchiskunata kasukunanchis. Chaypaqqa ñaupa tiempopi Jehová Diosta kasukuq runakunamanta yachaymi yanapawasunman. Ñaupa tiempopi Dios sonqo runakunapas kamachikuykunatan chaskikuranku. Mayninpi manaña entienderankuchu chaypas kasukusqankuraykun wañuymanta salvakuranku (Juec. 7:7; 8:10).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w93-S 15/6 32 párrs. 3-5
¿Imaraykun Bibliapi confiananchis?
Chay ñaupa qolqeqa Tarso llaqtapin ruwasqa karqan, chayqa kashan Turquía nacionpa uray ladonpin. Chay qolqeqa ruwakurqan Mazaeus Persiapi kamachikushaqtinmi, chayqa karqan 400 watapi manaraq Jesús jamushaqtinmi. Chay qolqeq letrachankunapi juj provinciapi kamachikuqtan nikushan “Éufrates mayuq inti jaykuy ladonpi kamachikuq” nispa. ¿Imaraykun chhaynata chay kamachikuqta nikun?
Chaytaqa Bibliapipas nishanmi. Esdras 5:6–6:13 textokunapin rimashan Persia rey Dariomanta kamachikuq Tatenaimantawan. Paykunaqa cartakunallapin rimarqanku Jerusalenpi templo jatarichikusqanmanta. Chay tiempopin Esdrasqa Diospa leyninkunata imaynachus kashan chayman jina copiaq, manan yapaqchu ni cambiaqchu imatapas. Esdras 5:6 chaymantapas 6:13 textokunapin Tatenaimanta rimashan, chay textokunapin payta nikun “Éufrates mayuq inti jaykuy ladonpi kamachikuq” nispa.
Esdrasqa 460 watapi jinan chaykunata qelqarqan manaraq Jesús jamushaqtin. Chaywanqa nishanchis pachaj wata ñaupaqta manaraq chay ñaupa qolqe ruwakushaqtin chaykuna qelqakusqantan. Wakinqa yaqapaschá ninkuman “Chay kamachikuqta imayna nikusqanta churasqankuqa manan imananpaschu” nispa. Ichaqa chaypin sut’ita reparanchis ñaupa tiempopi Diospa siminta copiaqkunaqa allintapuni chay ruwayninkuta junt’asqankuta. ¿Manachu chaykunata yachay yanapawanchis Bibliapi imachus nisqanpi astawan confiananchispaq?
10-16 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESDRAS 7-8
“Esdrasqa ruwasqanwanmi Jehová Diosta jatuncharqan”
w00-S 1/10 14 párr. 8
Allintan Bibliata estudiananchis
8 Diospa palabrantaqa sonqomantan munakunanchis. Bibliata leeshaspaqa allinta chay leesqanchispi yuyaymanananchis, piensarinanchistaqmi imakunapin chay leesqanchis yanapawasunman chaykunapi. Chayta ruwananchispaqqa ñaupaqtan Diospa yanapayninta mañakunanchis. Esdraspas chaytan ñaupaqtaqa ruwarqan, sonqontan prepararqan Diospa siminta estudiananpaq. Paymanta rimaspan Biblia nin: “Esdrasqa sonqontan kicharisqaña Jehová Diospa kamachikuyninkunata estudiananpaq, chayman jina kausananpaq, chay kamachikuykunata leykunata Israel runakunaman yachachinanpaqpas”, nispa (Esdras 7:10). Chaypin sut’ita reparanchis imakunata ruwananpaqchus Esdras sonqonta prepararqan chayta. 1) Diospa siminta estudiananpaq, 2) chayman jina kausananpaq, 3) jujkunaman yachachinanpaq. Noqanchispas chhaynatan sonqonchista preparananchis.
si-S 75 párr. 5
Primera Crónicas libro
5 Manan pipas Esdras jinaqa karqanchu Diospa leyninkunata allinta copiaqqa. Arí, “Esdrasqa sonqontan kicharisqaña Jehová Diospa kamachikuyninkunata estudiananpaq, chayman jina kausananpaq, chay kamachikuykunata leykunata Israel runakunaman yachachinanpaqpas” (Esd. 7:10.) Jehová Diosmi Esdrastaqa atiyninwan yanaparqan chayta ruwananpaq. Chaytan Persia kamachikuqpas sut’ita repararqan, allintan rikurqan Esdraspi Diospa yachaynin junt’a kashasqanta. Chaymi Esdrasqa chay llaqtapi imaymana autoridadniyoq karqan. (Esd. 7:12-26.) Payqa Diospa yachayninwantaq junt’a kasharqan, chay llaqtapi autoridadniyoq imataq karqan chayqa, allintan junt’arqan imachus ruwananta, Diospa leynintapas allinta copiarqan.
it-1-S 1186 párr. 4
K’umuykukuq kay
Juch’uyaykukuq kayqa allintan pusariwanchis. Juch’uyaykukuq runaqa Diospa yanapaynintan chaskinqa. Arí, Diosmi paytaqa pusarinqa. Chaytan Esdrasqa repararqan Babiloniamanta Jerusalenman kutipushaqtin, payqa 1500 qharikunatan pusamusharqan. Ichaqa chay kutipiqa manan yupakurqanchu sacerdotekunata, Diospa wasinpi llank’aqkunata, warmikunata ni wawakunatapas. Chaymantapas apasharqankun qorita qolqeta chaykunawan Jerusalenpi Diospa templonta munaychanankupaq. Chaymi paykunaqa enemigonkumanta pakaykusqa kanankupaq yanapayta necesitarqanku, chhayna kaqtinpas manan Persia reymanta soldadokunata mañakurqankuchu. Chayta ruwanman karqan chayqa runapi confiasqantan rikuchinman karqan. Chaymi reyta nimurqanku: “Diosniykuqa llapa payman asuykuqkunatan yanapan”, nispa. Arí, paykunaqa Diospa ñaupanpin k’umuykukurqanku, chaymi ayunarqanku, Diosmantapas mañakurqanku. Jinan Jehová Diosqa paykunata uyarimurqan jinaspa suwa runakunamanta cuidarqan, chhaynapin paykunaqa allillan Jerusalenman chayarqanku (Esd. 8:1-14, 21-32). Chaymantapas Jehová Diosqa Danieltapas yanaparanmi, Danielqa Babiloniapin kasharqan. Payqa Diospa ñaupanpin k’umuykukurqan jinan Diosqa juj angelninta payman kachamurqan. Chayta ruwaspan payqa rikuchirqan juch’uyaykukuq kasqanta Dioswan pusachikuy munasqantawan (Dan. 10:12).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 15/1 19 párr. 10
Esdras libromanta ancha allin yachachikuykuna
7:28–8:20. ¿Imaraykun Babiloniapi tiyaq wakin judío runakuna iskayasharqanku Esdraswan Jerusalenman kutiyta? 60 wata ñaupaqtan wakin judiokuna Jerusalén llaqtaman kutirqanku, chhayna kaqtinpas Jerusalenpiqa manan askhachu tiyarqanku. Chayraykun Jerusalenman kutiyqa manan facilchu karqan, manan facilchu chaypi tiyaypas wasichakuypas karqan. Chaymantapas Jerusalenpiqa manan llank’anapas ni negocio ruwaypas facilchu karqan, chaymi wakin judiokunapaqqa sasapunin kanman karqan Jerusalenman kutiyqa. Wakinqa yaqapaschá Babiloniapi kashaspaqa qhapaqman tukupuspa allinta kausasharqanku. Chaymantapas Jerusalenman riq ñanpas peligroson karqan. Chayraykun Jerusalenman kutiyta munaqkunaqa Jehová Diospi confiananku karqan, mana manchakuq kananku karqan, tukuy sonqo Dios serviqkunan kananku karqan. Chaytan Esdrasqa ruwarqan. Jehová Diospa yanapayninwan allin kallpachasqan kasharqan, chaymi paytaqa yanaparqan wakin judiokunata kallpachananpaq. Chayta ruwasqanwanmi 1500 familiakuna Jerusalenman kutirqanku, llapankuta yupaspaqa yaqachus jina 6000 jina kankuman karqan. Chaymantapas Esdraswanmi rillarqankutaq 38 Leví runakuna 220 Diospa wasinpi llank’aqkuna ima.
17-23 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | ESDRAS 9, 10
“Mana kasukuyqa nanaytan apamun”
w06-S 15/1 20 párr. 1
Esdras libromanta ancha allin yachachikuykuna
9:1, 2. ¿Imaraykun judío runakuna mana casarakunankuchu karqan waj llaqtayoq runakunawan? Jerusalenpi Diosta serviqkunaqa Jehová Diosllatan yupaychananku karqan. Chaytaqa ruwananku karqan Mesías chayamunankama. Waj llaqtayoq runakunawan casarakuspaqa, manan Diospa munasqanman jinachu ruwashankuman. Sichus judío runakuna waj llaqtayoq runakunawan casarakunkuman karqan chayqa, tiempowanmi juj dioskunata adorayta qallarinkuman karqan. Chhayna kasqanwanqa yaqapaschá ch’uya Diosta yupaychayqa chinkapunman karqan. Chay pasaqtin, ¿pinmi Mesiasta chaskinman karqan? Chayraykun Esdrasqa admirasqa kasharqan wakin judío runakuna waj llaqtayoq runakunawan casarakusqankuta yachaspa.
¿Ima ruwananchistan Jehová Dios munan?
Tukuy sonqomanta Jehová Diosta kasukuyqa allinninchispaqmi. Chaymanta rimashaspan Moisés nirqan: ‘Kamachisqan unanchayninkunata kamachikuyninkunatan hunt’anaykichis, ahinapin allillan kankichis’, nispa (Deuteronomio 10:13). Imataña Jehová Dios kamachiwasun chaypas, allinllapunin ñoqanchispaqqa kanqa. Bibliaq nisqan hina, “Diosqa munakuymi” (1 Juan 4:8). Chayraykun kamachikuyninkunaqa allinninchispaqpuni kanqa (Isaías 48:17). Sichus Jehová Diospa kamachikusqanman hina kawsasun chayqa, manan sinchi llakikuykunapichu tarikusun, Diospa Gobiernon chayamuqtintaq wiñaypaq ancha kusisqa kawsasun.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 15/1 20 párr. 2
Esdras libromanta allin yachachikuykuna
10:3, 44. ¿Imaraykun warmikunata wawakunantinta llaqtankuman kachapurqanku? Sichus warmikunallata llaqtankuman kachapunkuman karqan chayqa, yaqapaschá chay warmikunaqa wawankunarayku kutimunkuman karqan. Chaymantapas yachasqanchis jina wawakunaqa mamankuq ladollanpipunin mastaqa kayta munanku.
24-30 JULIO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | NEHEMÍAS 1, 2
“Noqaqa kaq ratu janaq pacha Diosmanta mañakurqani”
Jehová Diostaqa yuyashanallanchispunin
5 Mayninpiqa pisillatapaschá mañakuna kanqa. Huk kutinmi, Persia suyupi kamachikuq Artajerjes Nehemiasta llakisqa uyayoqta rikuspa kayta tapuran: “¿Imatataq ruwapusqayki?” nispa. Nehemiasqa kaqrato ‘hanaq pacha Diosmanta mañakuran’. Payqa sonqollanpichá pisillata mañakuran, chaywanpas, Jehová Diosqa uyariranmi mañakusqanta. Chhaynapin Nehemiasqa kamachikuqpa yanapayninta chaskiran Jerusalén llaqtaq perqanta wakmanta sayarichinankupaq (leey Nehemías 2:1-8). Rikusqanchis hina sonqollapi pisillata mañakusqanchistapas Diosqa uyarinmi.
Yuyayniykiman hamuq simikunawan rimay
¿Imatan ruwasunman qonqaylla pipas imatapas tapuwaqtinchis? Manataq preparakunanchispaq tiempo kanmanchu chayqa, Nehemías hinan sonqollanchispi Diosmanta mañakusunman, Nehemiasqa chayta ruwarqan rey Artajerjesman kutichinanpaqmi (Neh. 2:4). Mañakusqanchis qhepamantaq usqhaylla yuyaykusunman imakunatachus rimananchista. Kaykunatan ruwasunman: 1) Huk otaq iskay yachachikuykunapin yuyaykusunman (chaykunatan horqosunman Razonamiento a partir de las Escrituras nisqa libromanta). 2) Yuyaykullasunmantaq ima textokunawanchus chay yachachikuykunata sut’inchananchista. 3) Ima nispachus uyariwananchispaq hina sumaqllata qallarisunman chaytapas. Chaykunapi yuyaykuspañan rimayta qallarisunman.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w86-S 15/2 25
Diospa munasqanman jinan imapas ruwakun
Jerusalenpi imachus pasasqanmantan Nehemiasqa “tuta p’unchay” Diosmanta mañakuq (Neh. 1:4, 6). Chaymantapas Jerusalenpi thunisqa perqakunata jatarichinanpaq rey Artajerjeswan rimanan kaqtinpas Diosmantan mañakullarqantaq. Askha kutita perqa jatarichinanmanta Diosmanta mañakusqanraykun Diosqa uyarimurqan, jinan chay perqakunata jatarichinanpaq kamachisqa karqan.
¿Imatan chaymanta yachasunman? Nehemiasqa Jehová Diospa yanapaynintan imata ruwananpaqpas maskharqan. Noqanchispas Nehemías jinan kananchis, imata ruwanapaqpas tukuy tiempon Diospa yanapayninta maskhananchis. Arí, tukuy tiempon Diosmanta mañakunanchis, Paywanmi imata ruwanapaqpas pusachikunanchis (Romanos 12:12).
31 JULIO-6 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | NEHEMÍAS 3, 4
“¿Pisichawanchischu Diospa llaqtanpi ima ruwayllapipas yanapakuy?”
w06-S 1/2 9 párr. 9
Nehemías libromanta allin yachachikuykuna
3:5, 27. Noqanchisqa manan Tecoa runakuna ukhupi mana llank’ay munaq “allichachaq runakuna” jinachu kananchis, manan Diospa llaqtanpi ima llank’aypi yanapakuytapas pisipaqchu qhawarinanchis. Aswanpas wakin tukuy sonqonkuwan yanapakuq Tecoa runakuna jinan kananchis.
Diosmi yanapawasun munayninta junt’ananchispaq
11 Askha watakuna qhepamanmi Salumpa ususinkuna yanapakuranku Jerusalén llaqtaq perqankunata sayarichiypi (Neh. 2:20; 3:12). Salumqa umalliqmi karan, chaywanpas ususinkunaqa mana manchakuspan chay llank’aypi yanapakuranku (Neh. 4:15-18). Paykunaqa manan Tecoa llaqtamanta runakuna jinachu karanku, paykunaqa manan llank’ayta munarankuchu umalli runakuna kasqankurayku (Neh. 3:5). Salumpa ususinkunaqa anchatachá kusikuranku 52 p’unchaykunallapi llaqtaq perqankunata jatarichisqankumanta (Neh. 6:15). Kay tiempopipas askha hermanakunan kusisqa yanapakunku juñunakuna wasikunata sayarichiypi allichaypi ima. Paykunaqa allintan llank’anku, chaymi necesitanchispuni paykunaq yanapaynintaqa.
w04-S 1/8 18 párr. 16
Jesús jinan ima ruwaytapas qhawarinanchis
16 Wayna-sipasña kuraqña kasunman chaypas, llapanchismi Diosta serviqkunaqa Jesús jina imapi yanapakuytapas allinpaq qhawarinanchis. Iñiq t’aqapiqa imaymana ruwanakunan kan. Chhaynaqa manan phiñakunanchischu ima ruwayllapipas yanapakunanchispaq niwaqtinchisqa, pisipaqña qhawarisunman chay ruwayta chaypas (1 Samuel 25:41; 2 Reyes 3:11). Tayta-mamakuna, wawaykichis juch’uyllaraq kashanchu otaq jatunñapas kashanku chayqa, kallpachanaykichismi ima ruwayllapipas kusisqa yanapakunankupaq, yaqapaschá kanman juñunakuna wasipi otaq asamblea ruwana localkunapipas. Qankunatapas rikunasunkichismi chay ruwaykunapi yanapakuqta. Betelpi llank’aq iñiqmasin willakun tayta-mamanpa imachus ruwasqanta rikusqanmanta. Paymi nin: “Paykunaqa yanapakullaqkupunin juñunakuna wasi pichaypi, asambleakuna ruwana localkunapi pichaypipas, chaypin repararqani paykunaqa ancha allinpaq chay ruwaykunata qhawarisqankuta. Sapa kutillanmi iñiq t’aqapipas niqku ima ruwayllapipas yanapakuy munasqankuta, chaymantapas liston kasharqanku iñiqmasikunata imallapipas yanapaykunankupaq. Chay ruwasqankun noqataqa yanapawarqan Betelpi ima llank’aytapas kusisqa chaskikunaypaq”, nispa.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 1/2 9 párr. 1
Nehemías libromanta allin yachachikuykuna
4:17, 18. ¿Imaynatan perqa jatarichiypi llank’aq runa juj makillanwan llank’anman? Chay llank’aypi imatapas apanankupaqqa manan sasachu karqan juj makillankuwan apayqa, ¿imarayku? Umanku pataman otaq rijrankuman apanankuta seqarachispaqa juj makillankuwanñan chaytaqa jap’iqku, juj makinkuwantaq “lanzankuta jap’isharqanku”. Iskaynin makinkuwan llank’aqkunan ichaqa “correankupi espadantinkama perqarqanku”. Llapankupas liston kasharqanku enemigonku phawaykuqtin defiendekunankupaq.
7-13 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | NEHEMÍAS 5-7
“Nehemiasqa manan paychu servichikurqan, aswanpas jujkunatan servirqan”
w02-S 1/11 27 párr. 3
Cheqaq yupaychaytan apoyanku: Ñaupa tiempokunapipas kay tiempokunapipas
Nehemiasqa manan tiempollanwanchu yanapakurqan, aswanpas imaymana kaqninkunatawanmi qorqan Dios yupaychayta jujmanta qallarinankupaq. Nehemiasqa qolqenwanmi judío wayqenkunata esclavo kasqankumanta librarqan, chaymantapas mana interesnillayoqtan qolqetapas mañaq. Manan jujkunatapas mat’ipayaqchu gobernador kasqanmanta paganankupaq. Aswanpas wasinpin mijuchiq “pachaj pisqa chunka” runakunata, “waj nacionkunamanta watukamuq runakunatapas”. Sapa p’unchaymi qoq “juj torota, soqta allin ovejakunata, wallpakunatapas”. Sapa chunka p’unchaytaq “imaymana clase vinota askhata” qoq. Llapa chaykunaqa paypa qolqelmantan lloqsiq (Nehemías 5:8, 10, 14-18).
Ama makiykichis pisi kallpayachunchu
16 Jehová Diospa yanapayninwanmi Nehemiasqa wakin judiokunapiwan anchata kallpachakuranku, chaymi 52 p’unchayllapi Jerusalenpa perqankunata jatarichiranku (Neh 2:18; 6:15, 16). Nehemiasqa manan qhawallaranchu llank’aqkunataqa, aswanpas llank’aysikuranmi (Neh. 5:16). Chhaynatan kunan tiempopas umalliqkunaqa yanapakunanku juñunakuna wasi ruwaypi, allichaypipas. Chaymantapas llakisqa iñiqmasinchiskunatan waturikunanku kallpachanankupaq, predicacionpipas paykunawan kuskan llank’ananku (leey Isaías 35:3, 4).
w00-S 1/2 32
¿Imaynatan Jehová Dios yuyarisunki?
Bibliaq nisqanman jinaqa “Jehová Diosqa serviqninkunatan yuyarin”. Chayta nispaqa paykunata yanapasqanmantan rimashan. Wakinmanta yachasun. Noepa tiemponpiqa pachaj pisqa chunka p’unchaykunatan unuqa kay pachata pakaykurqan, chay qhepamanmi “Diosqa Noemanta yuyarikurqan [...]. Chaymi Diosqa wayrawan jallp’a pachata phukuchimurqan, chhaynapitaq unuqa pisiyayta qallarirqan” (Génesis 8:1). Kunanqa Sansonmanta yachasun, paytan Filistea runakunaqa iskaynin ñawinkunata orqoruspa cadenakunawan watarqanku. Jinan payqa Diosmanta mañakurqan: “Tukuy munayniyoq Señorníy Jehová, amayá qonqawaychu. Diosnilláy, ama jinachu kay, kay kutillatawan kallpaykita qoykuway”, nispa. Jinan Jehová Diosqa Sansonmanta yuyarikurqan ¿imaynata? Kallpasapaman tukuchispa, chhaynapi enemigonkunamanta vengakunanpaq (Jueces 16:28-30). Nehemiastapas kallpachakusqanmantan bendecirqan, chhaynapi Jerusalenpi jujmanta cheqaq yupaychayta qallarichinanpaq.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
“Mana allinkaqtaqa allinkaqwan atipay”
15 Kinsakaqpitaq, Nehemías Diospa kamachikuynin contra huchallikunanpaq Semaya israelitata lluk’iykuranku q’otunanpaq. Semayan Nehemiasta niran: “Diospa wasinpi huñukusun, ch’uya cheqasman haykuspa punkuta allinta wisq’akamusun, kunan tutan wañuchiq hamusunkiku”, nispa. Nehemiastan niran mana wañuchisqa kananpaq yupaychana wasipi pakakunanta. Nehemiasqa manataq sacerdotechu karan chayqa, huchallikunmanmi karan yupaychana wasipi pakakuspa. ¿P’akinmanchu Diospa kamachikuyninta mana wañuchinankurayku? Paymi ichaqa kutichiran: “¿Ñoqa hina qhariqa pakakunanpaq ayqekunmanchu? ¿Diospa wasinmanpas haykunmanchu kawsayninta qespichinanpaq? ¡Manan, manan haykuymanchu!” nispa. ¿Imaynapin Nehemías mana urmaranchu chay toqllaman? Semaya runa llaqtamasinña karan chaypas Nehemiasmi reparasqa “Diospa mana kamachisqanchu rimashasqanta”, Diospa cheqaq profetanqa manan hayk’aqpas Diospa kamachikuyninta p’akinanpaq yuyaychanmanchu. Chhaynapin Nehemiasqa yapamanta millay awqankunata atiparan. Chay qhepamantaq kayta willaran: “Elul killaq iskay chunka phisqayoq p’unchayninpin muyuriq perqa sayarichisqa tukukurqan, phisqa chunka iskayniyoq p’unchaypi”, nispa (Nehemías 6:10-15; Números 1:51; 18:7).
14-20 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | NEHEMÍAS 8, 9
“Jehová Diosmanta jamuq kusikuymi kallpachasunkichis”
Diospa sonqonman chayaqta mañakusun
2 Huk killa ñawpaqllatan judiokunaqa Jerusalén llaqtaq perqankunata wakmanta sayarichirqanku (Neh. 6:15). Chay llank’aytan tukurqanku 52 p’unchayllapi. Hinan tisri killa qallariyta plazapi huñukurqanku, Esdraspa hinallataq Leví runakunaq Kamachikuy Simi qelqa leesqankuta sut’inchasqankutawan uyarinankupaq (1 dibujota qhaway). Chaypin qharikuna, warmikuna, wawakuna ima, “tutallamanta chawpi p’unchaykama” makilla uyarirqanku. Ñoqanchisqa yaqa llapanchismi sumaq wasikunapi huñukunchis, chaywanpas mayninqa manan tukuy yuyaywanchu uyarinchis otaq hukkunapi yuyaykushanchis. Ichaqa, ¿imatan yachasunman Nehemiaspa tiemponpi Diospa llaqtanmanta? Paykunaqa manan uyariyllachu uyarirqanku, aswanmi uyarisqankuta sonqonkupi hap’ikuqku, chaymi Kamachikuy Simita mana kasukusqankuta reparakuspa waqayta qallarirqanku (Neh. 8:1-9).
¿‘Santo espirituq munasqanman hinachu kawsashanchis’?
9 Kusikuyqa otaq q’ochukuyqa llanllarishaq sonqoyoq kaymi. Jehová Diosqa “kusikuq Diosmi” (1 Timoteo 1:11, NM; Salmo 104:31). Jesusqa kusikunmi Diospa munayninta ruwaspa (Salmo 40:8; Hebreos 10:7-9). Ñoqanchistapas Jehová ‘Diosmi kusichiwanchis [otaq q’ochuchiwanchis], ahinapitaqmi kallpachakunchis’ (Nehemías 8:10).
10 Jehová Diospa q’ochukuy qowasqanchiswanmi sonqopas sonqo kawsanchis sasachakuypiña tarikuqtinchispas, qatiykachasqaña kanchis chaypas. ¡Maytan kusikunchis ‘Diosta reqsisqanchismanta’! (Proverbios 2:1-5.) Jehová Dioswanqa allinpi kusisqa kawsanchis payta allinta reqsisqanchisrayku, paypi iñisqanchisrayku, Jesuspa sacrificakusqanpi iñisqanchisraykupiwan (1 Juan 2:1, 2). Chaymantapas kusikullanchistaq teqsimuyuntinpi iñiqmasinchiskunawan huk nisqalla kawsasqanchisrayku (Sofonías 3:9; Ageo 2:7). Diospa Reinonta suyakuypas allin willakuykunata willaypas kusichiwallanchistaqmi (Mateo 6:9, 10; 24:14). Wiñay kawsay suyakuypas kusichiwallanchistaqmi (Juan 17:3). Chaykunapi yuyaymanaspan kusikunchis (Deuteronomio 16:15).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-1-S 171 párr. 2
Arameo
Judío runakunaqa Babiloniaman apasqa kasqankumantan kutimurqanku, chay qhepamanmi sacerdote Esdrasqa Jerusalenpi juñusqa judío runakunaman kamachikuy qelqata leerqan, jinan Leví runakunaqa llaqta runakunaman allinta entiendechirqanku. Chaytan willashan Nehemías 8:8 textopi, chaypin nin: “Chay Leví runakunaqa fuertetan leesharqanku Diospa kamachikuynin qelqata, entiendechisharqanku iman. Chhaynatan paykunaqa llaqtantin runakunata yanaparqanku, allintan entiendechirqanku imatachus leesharqanku chayta”, nispa. Chayta ruwanankupaqqa yaqapaschá Leví runakunaqa hebreo rimaypi leesqankuta wakinta arameo simiman t’ijrananku karqan, chaytaqa ruwarqanku judío runakuna arameo simita masta rimasqankuraykun, chayqa pasarqan Babilonia llaqtapi askha watakunaña tiyasqankuraykun. Chaymantapas imachus leesqankutaqa allintachá explicananku karqan, chhaynapi hebreo simita entiendeq judío runakunapas allinta entiendenankupaq.
21-27 AGOSTO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | NEHEMÍAS 10, 11
“Jehová Diosraykun imaymanata ruwarqanku”
w98-S 15/10 22 párr. 13
Kasukuq Jerusalén llaqta
13 Nehemiaspa tiemponpi “promesata ruwaspa” chayman sellota churakusqanwanmi Diospa llaqtanqa listoña kasharqan Jerusalén llaqta perqakunata Diosman entregana p’unchaypaq. Jerusalenqa jatun perqayoq, chunka iskayniyoq punkuyoqmi kasharqan, ichaqa pisillan chaypi tiyaq runakunaqa kasharqanku. Wakin Israel runakuna chaypiña tiyasharqanku chaypas, “llaqtaqa jatunkaraymi karqan, chaypi kaq runakunan ichaqa pisilla karqanku” (Nehemías 7:4). Chayta allichanankupaqmi llaqta runakunaqa “sortearqanku chunka familiamanta juj familia Jerusalén llaqtaman, ch’uya llaqtaman astakunanpaq”. Chay qhawarikusqantaqa llapallankun kasukurqanku, chaymi “kikillankumanta Jerusalenman ripuq runakunapaq llaqtantin runakuna Diosmanta mañapurqanku bendicionninta churamunanpaq” (Nehemías 11:1, 2). ¿Imatan chaymanta yachasunman? May llaqtapipas Diosmanta willanapaq yanapakuqkunata necesitakushan chayqa, chay llaqtamanmi astakusunman chaypi yanapakunanchispaq.
w86-S 15/2 26
Dios yupaychayta jujmanta qallarikun
Imaymana kaqninkuta saqespa Jerusalén llaqtaman astakuyqa manan facilchu karqan, gastotaqmi karqanpas. Chaymantapas Jerusalén llaqtapiña tiyaqkunapas manchasqan kasharqanku, manan segurochu kasharqanku. Chayraykun wakin runakunaqa chay ruwasqankuta may allinpaq qhawarirqanku, chaymi Diosmantapas mañapurqanku bendicionninta churamunanpaq.
Jehová Diosqa sumaqtan qhawarin paypi iñiqkunata
15 Manaraq bautizakushaspan Jehová Diosman prometeranchis munasqanman jina imatapas ruwananchispaq. Ichaqa ima sasa ruwanatapas kamachiwasun chayri, ¿kasukusunchu? Sichus tukuy sonqowan kasukusun chayqa, Jefté jina allin iñiyniyoq kasqanchistan rikuchisun. Ima sacrificiota ruwaypas sasan, ichaqa chay ruwasqanchismantan Jehová Dios aswantaraq bendicionninta qowasun (Mal. 3:10). ¿Imatan Jefteq ususin ruwaran papanpa promesa ruwasqanta yacharuspa?
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 1/2 11 párr. 1
Nehemías libromanta allin yachachikuykuna
10:34. ¿Imaraykun llaqta runakunata kamachikurqan llant’ata apamunankupaq? Moisesman Diospa qosqan kamachikuyninkunapiqa manan nirqanchu llant’ata apamunankuta. Chay kamachikuytaqa orqorqanku altarpi sacrificiokunata ruphachinapaq llant’a nishu pisi kallaqtinmi. Yaqachus jina netineo runakunaqa pisilla karqanku (netineo runakunaqa karqanku Diospa wasinpi llank’aq waj llaqtayoq runakunan), chayraykun sorteasqankuqa allinpuni karqan, chhaynapi llant’a ama pisinanpaq.
28 AGOSTO-3 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | NEHEMÍAS 12, 13
“Allin amigokunata ajllakuspan Diospaq junt’aq kashanki”
it-1-S 117 párr. 8
Anmón runakuna
Tobiasta Diospa wasinmanta qarqokusqan qhepamanpi, Deuteronomio 23:3-6 textopi willasqan kamachikuyta leekurqan, jinaspan chay kamachikuypi nisqaman jina kausayta qallarirqanku. Chay kamachikuypi nisqaman jinaqa judío runakunaqa manan Anmón runakunatapas ni Moab runakunatapas Diospa llaqtanpiqa chaskinankuchu karqan (Neh. 13:1-3.) Chay kamachikuytaqa waranqa wata ñaupaqtaraqmi Israel runakunaqa chaskirqanku. Chay tiempopiqa manan Anmón runakunapas Moab runakunapas Israel runakunataqa yanapayta munarqankuchu Diospa prometesqan jallp’aman jaykunankupaq. Chaymi chay llaqtakunaqa mana Israel llaqtayoq runakuna jinachu chaskisqa karqanku, paykunaqa manan Israel runakuna jinachu imatapas chaskiyta atirqanku. Chhaynaña kaqtinpas chay llaqtakunaqa atirqankun Israel runakuna ukhupi tiyayta, chhaynapi Jehová Dios llaqtanman bendicionkunata qoqtin paykunapas chay bendicionkunata chaskinankupaq. Paykunamanta jujninmi karqan Moab llaqtayoq Rut (Rut 1:4, 16-18). Chaymantapas kallarqantaq Zéleq, paymi karqan Davidpa maqanakuq runankunamanta jujnin umalliq.
w13 15/8 4 párrs 5, 6
Qankunaqa ch’uyanchasqañan kankichis
5 Leey Nehemías 13:4-9. Sasan millay runakuna ukhupi ch’uya kawsayqa. Chaypaq yachasun uma sacerdote Eliasibmanta, Tobías runamantawan. Tobiasqa Amón llaqtayoqmi karqan Persia reypaqtaqmi llank’anman karqan. Paymi huk amigonkunawan kuska Nehemiasta hark’arqan Jerusalenpa perqankunata perqashaqtin (Neh. 2:10). Hinaspapas Amón runakunaqa manapunin Dios yupaychana wasiq patiollanmanpas haykunankuchu karqan (Deut. 23:3). Chhaynaqa, ¿imaraykutaq uma sacerdote Eliasibri Tobiasman yupaychana wasipi cuartota qorqan?
6 Tobiasqa allintan Eliasibwan reqsinakurqanku. Hinaspapas, Tobiasqa churin Johanán hinan Israel llaqtayoq warmiwan casarakurqan, yaqa llapa Israel runakunataqmi Tobiasmanta allinta rimaqku (Neh. 6:17-19). Chaymantapas Eliasibpa huk nietonmi Samariapi kamachikuq Sanbalatpa ususinwan casarakurqan, Sanbalat-taq Tobiaswan amigontin karqanku (Neh. 13:28). Chaykunan Eliasibta tanqarinman karqan Tobiasta, Diospa enemigon kashaqtin sumaqta qhawarinanpaq. Nehemiasmi ichaqa Diospaq hunt’aq kasqanta rikuchirqan Tobiaspa tukuy kaqninkunata hawaman wikch’uspa.
w96-S 15/3 16 párr. 6
Junt’aq sonqon kananchis
6 Sichus Jehová Diospaq junt’aq sonqo kasun chayqa, manan mayqen enemigonwanpas jujllachakusunchu. Discípulo Santiagon nirqan: “¡Yau Diosta wasanchaq runakuna! ¿Manachu yachankichis kay pachaq amigon kaqkunaqa Diospa enemigon kasqankuta? Pipas kay pachaq amigon kayta munaqqa Diospa enemigonmanmi tukupushan”, nispa (Santiago 4:4). Chaymantapas noqanchisqa rey David jinan kayta munanchis, paymi nirqan: “Diosníy Jehová, ¿manachu cheqnikuqniykikunata cheqnikuni? ¿Manachu qan contra sayariqkunata millakuni? Paykunataqa sinchitan cheqnikuni, paykunaqa enemigoykunan kanku”, nispa (Salmos 139:21, 22). Arí, manapunin mana cambiay munaq millay runakunawanqa jujllachakunanchischu, paykunawanqa manan imapipas tupachinchischu. Diospaq junt’aq sonqo kasun chayqa, manan imatapas Diospa enemigonkunawan kuskaqa ruwasunchu.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S 444 párr. 2
Música
Templopi takiyqa ancha importanten karqan. Chaytan reparanchis Bibliapi askha kutita takiqkunamanta rimasqanpi, paykunaqa “manas juj ruwaykunataqa ruwaqkuchu” chhaynapi llank’ayninkuwan allinta junt’anankupaq (1 Crón. 9:33). Chay takiqkunaqa juj t’aqa Leví ayllu runakunan karqanku, chayraykun paykunataqa Babiloniamanta kutimpuqtinkupas waj t’aqata jina listapi churarqanku (Esd. 2:40, 41). Chaymantapas Persia rey Artajerjes Longimanon kamachikurqan takiqkunamanta ama ima impuestotapas cobranankupaq (Esd. 7:24). Qhepamanmi reyqa kamachikullarqantaq takiqkunaman “sapa p’unchay tukuy imachus necesitasqankuta qonankupaq”. Chaypiqa reypas chay kamachikuytaqa orqonman karqan jinatan willashan, ichaqa yaqachus jina chay kamachikuytaqa Esdrasña orqonman karqan, payman rey atiyta qosqanrayku (Neh. 11:23; Esd. 7:18-26). Chay willakuykunan yanapawanchis Bibliapi takiqkunamanta willasqanta allinta entiendenanchispaq. Chay takiqkunaqa Leví ayllu runakunallataqmi karqanku ichaqa Bibliapin willashan waj t’aqa runakunapas kankuman jinata, nishanmi: “Leví runakunaqa takiqkunapas”, nispa (Neh. 7:1; 13:10).