¿Imaynatan wawaykita rimapayawaq warmi-qhari puñuymanta?

¿IMAPIN WAKIN TARIKUNKU?

Antesqa tayta-mamakunan ñaupaqta wawankuman warmi-qhari puñuymanta rimapayayta atiqku. Pisi-pisimantan chay temamanta explicaqku, wawankuq necesitasqanman, edadninman jina.

Kunanmi ichaqa cambiapun. Juj libro nin: “Kunanqa mensajekunapi programakunapas warmi-qhari puñuyllamantañan riman. Chaytan wawakunaqa juch’uyninkumantapacha rikushankuña”, nispa (The Lolita Effect). ¿Imaynatan kay cambio wawakunata afectan?

KAYTAN YACHANAYKI

Warmi-qhari puñuymantaqa tukuy ladopin rimanku. Deborah Roffman qelqaran: “Rimasqankupi, peliculakunapi, librokunapi, takikunapi, propagandakunapi, pujllaykunapi, celularkunapi, computadorakunapi iman warmi-qhari puñuymanta willakuykuna, fotokuna, junt’a kashan, chaymi askha [wayna-sipasman tukushaqkuna, wawakunapas] piensankuman vidankupiqa warmi-qhari puñuy aswan importante kasqanta”, nispa (Talk to Me First).

Propagandan juchayoq. Propaganda ruwaqkuna tiendakunapipas t’eqe p’achakunatan wawakunapaq vendenku. Chaykunan wawakunata yachachin cuerponku imayna rikukusqanpi astawan piensanankupaq. Juj libron nin: “Vendeqkunaqa yachankun wawakuna compañeronkuq allin qhawarisqan kay munasqankuta, chaytan aprovechanku. Chay fotokunaqa p’achakunapas manan warmi-qhari puñuypi piensanankupaqchu, aswanpas mosoq p’achakunata rantinankupaqmi”, nispa (So Sexy So Soon).

Manan yachayllachu yachana. Imaynan carro manejaqqa mana carroq imayna funcionasqallantachu yachanan aswanpas responsable kanan, kaqllataqmi warmi-qhari puñuymantapas manan yachayllachu yachana, aswanpas chay yachasqanchistan allinta utilizana decidinapaq.

Chhaynaqa: Kunanmi astawanqa wawaykikunata yanapanayki ‘yuyayninkuta allinta llank’achinankupaq’, chhaynapi “allin kaqta mana allin kaqtapas reparanankupaq” (Hebreos 5:14).

KAYTAN RUWAWAQCHIS

Wawaykiwan rimay. Warmi-qhari puñuymanta wawakunawan rimay sasaña kanman chaypas, deberniykin rimanaykipaq (Bibliaq yachachikuynin: Proverbios 22:6).

Pisi-pisimanta rimapayay. Juj kutillapi unayta warmi-qhari puñuymanta rimanaykichismantaqa, yaqapaschá viajashaspa otaq wasipi imatapas ruwashaspa rimawaqchis. Wawaykita “¿gustasunkichu chhayna propagandakuna?” nispa tapunaykimantaqa niwaqmi, “¿imaraykutaq chhayna fotokunata churanku mercaderiankuta vendenankupaq?”, nispa. Jinaspa imachus nisqanta uyarispa tapuwaq: “Qanrí, ¿imatataq chaymanta piensanki?”, nispa (Bibliaq yachachikuynin: Deuteronomio 6:6, 7).

Qhawariy jayk’a watayoq kashasqanta. Wawakunaqa manaraq escuelaman rishaspan yachanankuña qhari kayninmanta warmi kayninmanta sutinta; yachanallankutaqmi violadorkunamanta imayna cuidakuyta. Wiñasqankuman jinan willawaq imaynapi wawakuna paqarisqanta. Manaraq adolescencianman chayashaspaqa entiendenanñan cuerpon cambiananta, warmi-qhari puñuy pikunallapaq kasqantapas.

Allin runa kananpaq consejota qoy. Juch’uyninmantapacha yachachiy honrado, respetoyoq, allin runa kananpaq. Chhaynapin warmi-qhari puñuymanta rimapayaqtiykiqa mana chanzapaq jinachu qhawarinqa. Sut’ita niy imachus piensasqaykita. Ejemplopaq, sichus mana casado kashaspa warmi-qhari puñuyta mana allinpaq qhawarinki chayqa, sut’ita willay. Explicay imarayku mana allin kasqanta, ima peligrokuna kanman chaytapas. Juj libron nin: “Sichus juj wayna yachan warmi-qhari puñuyta tayta-maman mana permitesqanta chayqa, manan faciltachu urman”, nispa (Beyond the Big Talk).

Allin ejemplo kay. Yachachisqaykiman jina kausay. Kaykunata tapukuy: “¿Asikunichu mana allin chistekunata willaqtinku? ¿T’eqe p’achakunawanchu churakuni? ¿Piwanpas coqueteanichu?”, nispa. Chaykunata ruwanki chayqa, manan yachachisqayki wawaykikunaq sonqonman chayanqachu (Bibliaq yachachikuynin: Romanos 2:21).

Allinpaq qhawarichiy. Matrimoniopi warmi-qhari puñuyqa Diospa regalonmi (Proverbios 5:18, 19). Wawaykita niy casarakuspa chay regalowan kusikunanta. Ichaqa manan llakipakunqachu nitaq sufrinqachu imaynan mana casado kashaspa warmi-qhari puñuqkuna tarikunku jinataqa (1 Timoteo 1:18, 19).