SICHUS kunkawan leeshaspa wakin simikunawan sasachakunki otaq discursota qoshaspa sasata simiykiman hamun ima rimanaykipaqpas chayqa, manapaschá ch’uya rimaqchu kanki. Ch’uyata leenaykipaq rimanaykipaqqa mana sasachakuspallan rimayniyki lloqsimunan, ichaqa manan chaywanqa nishanchischu mana samaspa usqhayta rimanaykitachu, nitaq mana yuyaykuspa rimanaykitachu. Aswanmi nishanchis rimayniykita sumaqta t’ikarichinaykipaq. Chaypaqmi yanapasunki Bibliamanta Allin Yachachiq Kanapaq Escuela.

¿Imaraykun wakinkuna mana ch’uyatachu leenku rimankupas? 1) Wakin qelqasqa simikunata mana reqsisqankurayku. 2) Nishuta saya-sayaspa leesqankurayku. 3) Mana allinta preparakusqankurayku. 4) Discursota qoshaspa ch’arwita rimasqankurayku. 5) Pisi simikunallata yachasqankurayku. 6) Nishu askha simikunata kallpawan rimasqankurayku. 7) Quechuapi simikuna imayna huñukusqanta tupasqantawan mana yachasqankurayku ima.

Uyariqkunaqa manan Huñunakuy Wasimanta pasapunqakuchu mana ch’uyata rimaqtiykiqa, ichaqa manan tukuy yuyaywanchu uyarisunkiku, pisillatataqmi llapa rimasqaykimanta yuyarinqaku.

Wakinqa ch’uyata tukuy sonqowan rimayta munaspankun kamachiq, p’enqachiq hina rimanku, chaymantan cuidakunayki. Uyariqniykikunachus imayna rimasqaykita qhawarinku hawan-ukhun rimasqata hina, otaq mana sonqomantachu rimasqata hina chayqa, cambianaykin. Apóstol Pabloqa allin yachachiqña kashaspapas manan kikintachu allinpaq qhawarichikuyta munarqan, chaymi nirqan: “Qankunamanmi hamurqani pisi kallpa, manchakuywan sinchi khatatataywan”, nispa (1 Cor. 2:3).

¿Imaynatan mana rimanachu? Wakinqa nishutan parlashaspa ninku “na...”, “¿iman chayqa...?”, “¿iman sutinqa...?, ¿imaynan...?” nispa, otaq imatapas nisqanku qhepata “¿i?” “¿riki?” ninkupacha. Manapaschá chaykunata nishuta rimasqaykita reparakunkichu, chayrayku pitapas valekuy sapa chaykunata rimaqtiyki reparachinasuykipaq, sapa ratopaschá chaykunata rimashanki.

Wakinqa leeshaspa otaq rimashaspapas kuti-kutirispan kaqmanta rimamullankutaq.

Wakintaq as allinta rimamunku, ichaqa manaraq huk nisqankuta tukushaspankun qonqaylla hukmanta rimayta qallarinku. Mana sasachakuspaña rimanku chaypas, qonqaylla chhaynata rimasqankuraykun manaña ch’uyachu rimayninku.

¿Imaynatan allinyawaq? Manachus umaykiman hamun imachus munasqaykimanta rimanaykipaq chayqa, kallpachakuy aswan askha simikunata yachanaykipaq. Qhawaq, ¡Rikch’ariy! revistakunapi otaq huk qelqakunapipas mana entiendesqayki simikunata tarispaqa, maskhawaqmi diccionariopi, hinaspa wakillantapas rimawaq piwanpas parlashaspayki. Manachus diccionarioyki kan chayqa, quechuata allin rimaqtan tapuwaq.

Chaymantapas kallpachakuwaqmi sapa kutilla kunkayoqta leenaykipaq, sasa rimay simikunata tarispataq askha kutita chaykunata rimay.

Hinallataq allinta entiendenayki simikuna imayna huñunasqa kasqanta, ima ruwanayoqsi sapankanku kasqantawan. Qelqapi ima nisqanta entiendechinapaqqa askha-askhamantan leenayki qelqasqa simikunata, chaypaqmi marcawaq maymanta maykamachus huk samayllawan leenaykita. Simikunata allin t’oqyachisqaykimantapas allintan entiendechinayki chaykuna huñunasqa ima nisqanta. Parrafopi huk hunt’a rimasqata allinta t’aqwispaña hukkaqman haykuy llapan parrafontinta tukunaykikama. Chay párrafo imamantachus rimasqanta allinta yachaspataq askha kutita kunkawan leey ch’uyata leenaykikama, maychus samanallaykipi samaspa. Kaqllatataqmi ruwawaq qatimuq parrafokunawanpas.

Chaymantataq tumpa usqhaychata leey. Ñataqchus yachankiña simikuna imayna huñunasqa kasqanta chayqa, huk qhawayllapin askha simikunata rikuyta atinki chayman hina leenaykipaq. Chhaynapin aswan allinta leenki.

Chaymantapas mana preparakuspallan wasiykipi alto kunkawan leewaq. Chhaynatan leewaq sapa p’unchaypaq akllasqa textota willakuynintawan. Hinaspapas huñu-huñuta qhaway qelqasqa simikunata, ch’ulla-ch’ullallamanta qhawanaykimantaqa.

Ch’uyata rimanaykipaqqa allinta yuyaykuspan rimanayki. Chhaynatapuni rimay maypiña kashaspapas. Allinta yuyaykuy imamanta rimanaykita, imatachus ñawpaqchata imatataqchus chaymantaña rimanaykitapas. Ichaqa ama qatirisqa hinachu leey. Chaymantapas hunt’asqata imatapas rimay, amataq manaraq tukushaspaqa huk yachachikuymanchu haykuy. Kallpachakullaytaq pisillapi sut’i entiendeyta rimanaykipaq.

Imamanta rimanaykita allinta yachanki chayqa, mana sasachakuspallan sumaqta rimayniyki lloqsimunqa. Ama ñawpaqmantaraqchu yuyaykuy ima nispachus rimanaykita, aswan allinqa imamanta rimanaykita allinta yachaymi, rimashaspañan simikunataqa akllanki. Sichus imamanta rimanaykipi astawan yuyaykunki chayqa, mana sasachakuspallan umaykiman hamunqa ima rimanaykipas, chhaynapin ima munasqaykitapas sonqomantapacha rimanki. Ichaqa, ima simikunawan rimanaykipi astawan yuyaykunki manataq imamanta rimanaykipichu chayqa, iskayaq hinan rimanki. Chhaynaqa, astawan practicasqaykiman hinañan yachanki ch’uya rimayta ch’uya leeytapas.

Jehová Diosmi Moisesta kamachirqan Paypa sutinpi Israel runakunaman, Egipto rey Faraonmanpas rimamunanpaq, chaymi payqa mana atiqpaq hina qhawarikuspa mana riyta munarqanchu, aswanmi nirqan: “Manan hayk’aqpas allin rimaq runachu kani”, nispa (Éxo. 4:10; 6:12). Chaytaqa siminpi imapas mana allin kasqanraykupaschá nirqan. Chaywanpas Diosqa paytapunin akllarqan, Aarón wawqentataq churarqan paypa simin kananpaq, Aarontaq yanaparqan ch’uyata rimananpaq. Moisesqa askha kutipin allinta rimaykurqan pisi runakunamanpas Israel llaqtantinmanpas (Deu. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1). Qanpas pay hinan rimayniykiwan Jehová Diosta yupaychawaq, chaypaqmi ichaqa payman hap’ipakunayki, tukuy atisqaykitataq ruwanayki.

DISCURSOTA qoshaspa otaq piwanpas parlashaspaqa yachanaykin sama-samarispa allin rimayta. Mana chhaynata rimaqtiykiqa manapaschá allintachu entiendesunkikuman, qatirisqapas rimashawaq hinan kanman. Chhaynaqa sut’i entiendeyta rimanaykipaqqa yachanaykin maypichus samarinata. Sama-samarispa rimaqtiykiqa sut’i reparaymi kanqa importante yachachikuykuna, uyariqkunaq sonqonmantaq chayanqa.

Qatimuq parrafokunapi yachasun maypichus ima kaqtinchus huk chhikanta otaq unaychata samariyta.

Qelqapi marcachakuna kasqanman hina leey. Qelqapi marcachakuna kaqtinmi allinta leekun. Chaykunata rikuspan yachanki maypichus huñunasqa simikuna tukusqanta, otaq maypichus hukpa rimasqan qallarinpas tukunpas chayta. Wakin marcachakunan willan imayna tupanasqachus simikuna kasqanta. Kikillaykipaq leeshaspaykiqa rikunkin chay marcachakunata, hukkunaq qayllanpi leemunaykipaqmi ichaqa chay marcachakuna ima nisqanta hina leemunayki. (Qhaway “Iman kaqllata leey” nisqa 1 yachachikuyta.) Sichus leemuq mana chay marcachakuna kasqanman hinachu leemunqa chayqa, uyariqkunaqa manan allintachu entiendenqaku, pantasqata imaraqchá entiendenkuman.

Maypichus huk chhikan samarinata yachanapaqqa manan qelqapi marcachakunallatachu qhawarina, yachanallataqmi imamantachus rimakushasqantapas. Huk allin reqsisqa musicon nirqan: “Manan dedoykunawan aswan allinta ñit’isqayraykuchu sumaqta tocani. Aswanpas musicapi notachakunata hayk’atachus durasqanman hina tocasqayraykun”, nispa. Yaqa chay hinallataqmi rimayninchiswanpas kanman. Allinta preparakusqaykimantapas sama-samarispa allinta rimanki chayqa, sumaqmi sut’i entiendeytaqmi rimayniyki kanqa.

Leemunaykipaq preparakushaspaykiqa huk sayasqa rayachata churay maypichus huk chhikanta samariyta munasqaykipi, iskay sayasqa rayachatataq churawaq aschatawan samarinaykipaq. Mana samanaykipichus samashanki chayqa, maymanta maykamachus mana samaspalla leenaykita lapizwan rayaspa marcay. Hinaspataq wakmanta leey chay marcasqaykita. Askha allin rimamuqkunan chhaynata ruwallankupuni.

Piwanpas parlashaspaqa yachanchismi imamanta rimananchista, chaymi sama-samarispa allinta rimanchis. Chaywanpas wakinqa mana samarinankupin samarinku, chhaynapitaq ima rimasqankupas manaña sut’itachu entiendekun. “Ch’uyata rimay” nisqa 4 yachachikuypin allinta willakushan chaypi imayna allinyanamanta.

Hukman pasanaykipaq huk chhikanta samay. Huk yachachikuymanta rimayta tukushaspa hukman pasanaykipaqqa allinmi kanman huk chhikanta samariy. Chhaynapin uyariqkunaqa rimasqaykipi yuyaymanaspa allinta hap’ikunqaku, yachanqakutaq huk yachachikuymanñataq pasanaykita. Imaynan esquinatapas allillamanta purispa muyurinayki, chhaynallataqmi huk yachachikuyman pasanaykipaqpas huk chhikanta samarinayki.

¿Imaraykun wakin discurso qoqkuna mana samarispa usqhaylla rimamunku? Nishu askha yachachikuykunamanta rimayta munasqankurayku. Wakinqa chhaynata rimanku chhayna rimayman yachasqa kasqankurayku otaq familiankupi llaqtankupipas chhaynatapuni rimasqankurayku. Mana samarispa rimamuqkunaqa manan sut’i entiendeytachu yachachinku. Chayrayku, rimasqaykita uyariqniykikuna allinta uyarinankuta yuyarinankutapas munanki chayqa, ama nishu usqhayllataqa imamantapas rimaychu. Aswanpas sama-samarispa allinta rimay.

Discurso qonapaq qelqaykita preparashanki chayqa, maypichus huk chhikanta samarinayki chayta sut’ita reparanaykipaq hina ruway. Leenapaq discursota qonki chayqa, rayachakunata churay maypichus huk importante yachachikuy tukusqanpi.

Rimashaspa huk yachachikuyman pasanapaqqa as unaychatan samarinayki coma, punto kaqtin samarisqaykimantaqa, ichaqa ama nishutaqa samariychu, mana chayqa sasata hinan qhawarinqaku rimasqaykita, manapas allintachu preparakamuwaq karqan hinata.

Rimasqayki kallpachasqa kananpaq huk chhikanta samay. Manaraq imatapas kallpachawan rimashaspa otaq rimasqayki qhepamanpas huk chhikanta samariqtiykiqa, aswan kallpawanmi chay rimasqayki chayanqa uyariqkunaman. Imatapas nisqayki qhepata huk chhikanta samarinki chayqa, paykunan chay nisqaykipi yuyaymanayta atinqaku, ima ninaykipaqtaqchus ñawpaqchata samarinki chayqa, tukuy yuyaywan suyanqaku ima ninaykitapas. Qanmi yuyaykunayki ñawpaqchatachus qhepachatachus samarinaykitaqa. Ichaqa, imapas importante kaqta willanallaykipaqmi chaytaqa ruwanayki, mana chayqa manan reparanqakuchu mayqenkunas importante kashan chayta.

Nazaret sinagogapin Jesusqa kunkayoqta leerqan paymanta profeta Isaiaspa qelqasqanta, hinaspan manaraq chayta sut’inchaspa qelqata k’uyupurqan, waqaychaqman haywapuspataq tiyaykurqan. Chaykamaqa makillan payta qhawasharqanku. Hinan Jesusqa paykunata nirqan: “Kunanmi kay leesqay uyarisqaykichis Qelqa hunt’akun”, nispa (Luc. 4:16-21). Chhaynaqa Jesuspas huk chhikantan suyarqan ancha importante kaqta willananpaq.

Imapas kaqtinqa huk rato ch’inlla kay. Mayninqa imapas kanmanmi mana rimaqta dejasuqniyki. Predicacionpiqa yaqapas carrokuna afanraq purishanman otaq qonqaylla huk wawa waqayta qallarinman, chhayna kaqtinqa huk raton upallalla kawaq. Hatun huñunakuykunapi discursota qoshaqtiyki ima afanpas kaqtinri, ¿imatan ruwawaq? Aswan alto kunkawanmi rimawaq, ichaqa manapuni chaywanpas rimasqayki uyarikuqtinqa, huk raton suyanayki, mana chayqa manayá uyariqkuna imatapas entiendesunkikuchu. Chay afan chinkapuqtinña rimarinki chayqa, allintan chaypi kaqkuna uyarinqaku yachachisqaykita.

Tapusqaykita kutichinankuta suyay. Discurso qosqaykipi manaña uyariqniykikuna rimamunqakuchu chaypas, imatapas tapuspaykiqa huk chhikantan suyanayki yuyayllankupi kutichinankupaq. Sichus imatapas yuyaymananankupaq hina tapunki, manataq huk chhikanta suyankichu yuyaymananankupaq chayqa, manan allintachu paykunaman chayanqa.

Predicashaspapas yachanaykin hukkuna rimananpaq suyayta. Wakin runakunaqa qatirisqapas kashankuman hinan rimanku. Sichus chhayna rimayman yachakurqanki chayqa, kallpachakuy sama-samarispa allinta rimanaykipaq. Chhaynapin hukkunawan sumaqta parlata tupachinki, allintataq predicankipas. Rimashaspa huk chhikanta samariyqa huk ratolla ch’inlla kaymi, chhayna samariykunata rimasqanchisman churaqtinchisqa, uyarinapaq hina sumaqmi rimayninchis kanqa.

Parlariyqa piwanpas rimanakuymi. Chayrayku tukuy yuyaywan uyariy hukkunaq nisqanta, chhaynapin paykunapas uyarisunkiku. Ima niytapas tukuspaykiqa suyay paykunañataq rimanankupaq.

Parlarikuq hina pitapas predicaqtinchisqa aswan allintan uyariwasunman. Chaymi askha Testigo iñiqmasinchiskuna pitapas napaykuspanku willanku imamanta rimapayaqsi hamusqankuta, chaywan tupaqtataq imatapas tapunku. Hinaspataq wasiyoqpa kutichisqanta uyarispa chayman hina astawan rimapayanku. Askha kutipin wasiyoqta tapunku yuyaykusqankuta rimarinankupaq. Chay iñiqmasinchiskunaqa yachankun pitapas allinta yanapanapaqqa imachus pay yuyaykusqanta yachanankuta (Pro. 20:5).

Wakin runakunaqa manan munankuchu tapurinata, chaymi mana munaytachu kutichinku. Jesuspa tiemponpipas chhaynan karqan, chaywanpas payqa tapuqpunin karqan uyariqninkunata cheqnikuqninkunatapas, chhaynapi paykuna rimarinankupaq (Mar. 3:1-5). Pitapas imatapas tapuspanchisqa kallpachashanchismi allinta yuyaykuspa sonqonpi kasqanta willawananchispaq. Runakunamanqa Diospa Simin Qelqamanta allin kaqkunata willanchis tukuy sonqonkuwan allinta kutichiwananchista munaspan, chay willakuyman hina kawsanankuta munaspa ima (Heb. 4:12).

Sama-samarispa rimayta yachanapaqqa tukuy sonqonchista tukuy yuyayninchistawanmi churana. Chhaynata rimaqtinchisqa sut’itan uyariqninchiskuna entiendewasun, manataqmi qonqanqakuchu.

RIMASHASPA otaq kunkayoqta leeshaspaqa manan sapanka simikunallatachu allin t’oqyachiyta yachanayki, yachanallaykitaqmi mayqenkunas aswan allin kasqanta, chayman hina aswan kallpachawan rimanaykipaq. Chhaynapin sut’i entiendeyta yachachinki.

Manan comuntachu mayqen simitapas kallpawanqa rimanayki, aswanmi yachanayki mayqenkunallatachus chhaynata rimanaykita. Mana kallpawan rimana kaq simikunatachus kallpawan rimanki chayqa, uyariqkunaqa manapaschá allintachu entiendesunkiku, hinaspa manaña tukuy yuyaywanchu uyarisunkiku. Importante kaqmantaña rimashawaq chaypas, manan allintachu sonqonkuman chayanqa.

Rimayniyki kallpawan lloqsinanpaqqa imaymanatan ruwawaq: aswan altochamanta rimawaq, tukuy sonqomanta, allillamanta, huk chhikanta samaspa, otaq makiykiwan uyaykiwanpas yanapachikuspa ima. Huk rimayniyoq runakunaqa ima nisqankutapas kallpachanku ñañumanta otaq rakhumanta rimaspanku. Imaynatachus rimasqaykita kallpachanaykipaqqa imamantachus maypichus pikunamanchus rimashanki chayman hinan kanan.

Rimashaspa mayqen simitachus kallpachawan rimanaykipaqqa: 1) Qhawarinaykin imamantachus ñawpaqninpi qatiqninpipas rimakushasqanta. 2) Wakin simikunataqa kallpachakun huk yachachikuymanta rimayta qallarinapaq otaq tukunapaqpas, hinallataq huk-hinamanta yachachinanchista reparachinapaq. 3) Rimamuqqa kallpawan rimaspan rikuchinman kusisqachus, phiñasqachus, llakisqachus kashan chayta. 4) Chaymantapas allintan reparachinman discursopi importante yachachikuykunata.

Leemuqpas discurso qoqpas allintan entiendenanku imamanta rimanankuta leenankutapas, sonqomantataqmi munananku uyariqkuna chayta entiendenankuta. Esdraspa tiemponpi wakin runakuna huk kutipi yachachisqankumantan Biblia nin: “Diospa kamachikuynin qelqata[n] kunkayoqta leerqanku, t’ikraspankutaq sut’ita entiendechirqanku”, nispa (Neh. 8:8). Chay leemuqkunapas yachachiqkunapas anchatachá munarqanku chaypi kaqkuna Diospa kamachikuynin qelqamanta allinta entiendenankuta, hinallataq chayman hina ruwanankutapas.

Imakunatan mana ruwanachu. Yaqa llapanmi allinta entiendechikunku hukkunawan parlashaspanku. Hukpa qelqasqanta leenanku kaqtinmi ichaqa, mana allintachu entiendenku mayqen simikunatachus kallpawan rimanankuta. Chhaynaqa, ¿imatan ruwananku? Allintan t’aqwinanku chay qelqata, chhaynapi llapanta entiendenankupaq. Chayrayku, huñunakuypi leemunayki kaqtinqa allintapuni preparakuy.

Wakin runakunaqa sapa iskay kinsa simikunamanta hinan kallpawan rimanku mayqen simitapas. Wakintaq nishu kallpawan rimanku “ichaqa, chaywanpas, aswanpas, hinaspa, otaq” nisqa simikunata. Comunta mayqen simikunatapas kallpawan rimasunchis chayqa, uyariqninchiskunaqa manan allintachu entiendenqaku yachachisqanchista, manallataqmi tukuy yuyaywanchu uyarinqaku.

Wakin rimamuqkunaqa kallpachawan yachachikuykunata rimayta munaspan alto kunkawan rimamunku uyariqkunatapas phiñakushanman hina. Chhaynata rimaspaqa manan allintachu yachachinku. Manachus sumaqllata kallpachawan rimanku chayqa, hatunchakuspapas rimashankuman hinan kanman uyariqkunapaq. Chayraykun munakuywan sumaqta yachachina, hinallataq entiendechina yachachisqanchisqa Diospa Simin Qelqamanta horqosqa kasqanta, manataqmi sasa ruwanapaqchu kasqantawan.

¿Imaynatan allinta ruwawaq? Askhan mana reparankuchu allinyananku kasqanta, hukraqmi paykunataqa reparachinan. Allin kallpawan rimaypi allinyanaykita Escuelapi umalli reparanqa chayqa, nisunkichá ima ruwanaykita. Ichaqa mayqen allin rimamuq iñiqmasinchistapas valekuwaqmi yanapanasuykipaq; niwaqmi leeshaqtiyki otaq rimashaqtiyki tukuy yuyaywan uyarinasuykipaq, hinaspa imayna allinyanaykita willanasuykipaqpas.

Yuyaychasuqniykiqa nisunkimanmi Qhawaq revistapi huk yachachikuyta leespa practicanaykipaq. Nisunkichá qelqapi huñunasqa simikunata allinta qhawarispa mayqenkunatachus kallpachawan rimanaykita reparanaykipaq, chhaynapi leesqayki allinta entiendekunanpaq. Chaymantapas nillasunkitaqchá k’irasqa letrayoq simikunata otaq comillas ukhupi kaqkunatapas aswan kallpachawan leenaykipaq. Yuyariy qelqasqa simikunaqa allin tupanasqa kasqanta, chayrayku huk simillata kallpawan leenaykimantaqa huñunasqa simikunatapaschá leenayki kanqa, chaymantapas aswan allintachá qhawarinayki kanqa tildekunatapas.

Yuyaychasuqniykiqa nillasunkimantaqmi parrafontinta allinta qhawarinaykipaq, chhaynapi imamanta rimasqanta yachanaykipaq, chayman hinataq allinnin simikunata kallpawan rimanaykipaq. Nillasunkimantaqmi titulota subtítulo nisqatapas allinta qhawarinaykipaq, chayman hina wakin simikunallata aswan alto kunkawan leenaykipaq. Chaykunata qhawarispan yachanki imayna leenaykita. Ichaqa ama nishu askha simikunataqa kallpawan rimaychu.

Yuyaychasuqniykiqa nillasunkimantaqmi qelqapi otaq discursopi imamanta rimakushasqanta allinta reparanaykipaq, chhaynapi wakin simikunallata kallpawan rimanaykipaq. Chaypaqmi yachanayki maypichus imamantapas rimayta qallarikusqanta otaq huk yachachikuyman pasakusqanta, allintataq chayta reparachinayki uyariqniykikunaman. Chaypaqqa aswan kallpachawanmi rimawaq ñawpaqta, chaymantapas, chay hinaqa, nisqa simikunata.

Hinallataqmi yuyaychasuqniykiqa nisunkiman mayqen yachachikuykunatachus tukuy sonqowan rimamunaykipaq. Chaypaqmi aswan kallpachawan rimawaq ancha, allin, tukuy, llapan, hinapuni, manapuni, nisqa simikunata. Chhaynata rimaqtiykiqa uyariqniykikunamanqa aswan allinmi chayanman ima rimasqaykipas. Chaymantaqa “Sonqoykiq kallpachasqan rimay” 11 yachachikuypiñan astawan yachasunchis.

Mayqen simikunallatachus kallpachasqata rimanaykipaqqa, kikiykitan tapurikuwaq: “¿Mayqen yachachikuykunatan astawan yuyarinankuta munani?” nispa. “Allinnin yachachikuykunata kallpawan leey” nisqa 7 yachachikuypin yachasunchis chayman hina imayna leemuyta. “Allin yachachikuykunata reparachiy” nisqa 37 yachachikuypitaq yachasunchis, chayman hina imayna discurso qoyta.

Kallpachakushanki predicacionpi allinyanaykipaq chayqa, allintan leenayki textokunata. Chayraykun tapukunaykipuni: “¿Imanaqtintaq leeshani kay textota?” nispa. Allin yachachiq kanapaqqa manan simikunata allinta t’oqyachinallamantachu, nitaq sonqomanta leenallamantapaschu. Sichus huk tapuyta kutichishanki otaq Bibliamanta imatapas yachachishanki chayqa, chaypaq hina simikunatan otaq huñusqa simikunatapas kallpachawan leenayki; mana chayqa manapaschá entiendenqakuchu imarayku chay texto leesqaykita.

Imaynan chayllaraq música tocayta yacharishaqkunaqa mana allintachu tocanata waqachinku, chhaynallataqmi wakin iñiqmasinchiskunapas chayllaraq yachashanku allin simikunata kallpawan rimayta, chaymi mayninpiqa sinchi kallpawan rimanku. Ichaqa practicasqankuman hinaqa atillanqakun sumaq rimayta.

Simikunata kallpawan rimaymanta wakillantapas allinta entiendespaykiqa, atinkin allin rimamuqkunamanta yachayta. Hinan rikunki wakin simikunata kallpawan rimaspaqa discursoyki sut’i entiendey sumaq uyarikusqanta. Akllasqa simikunallata allin kallpachasqata rimanki chayqa, leesqaykipas rimamusqaykipas uyariqkunaq sonqonmanmi chayanqa.

Ama niychu: “¿Imapaqñan astawan yachayman?” nispa. Allin discurso qoq kanaykipaqqa, mana sasachaspalla allinta ruwanaykikaman yachashanallayki allin simikunata kallpawan rimayta.

ALLIN leemuqqa manan huñunasqa simikuna otaq parrafoq imamanta rimasqallantachu qhawarin. Qhawarillantaqmi llapan leemunan qelqapi allinnin yachachikuykunatapas, hinaspa chaykunata sut’ita reparachin.

Mana chayta ruwakuqtinqa manan ima yachachikuypas leesqapi kallpachasqachu kanqa sut’i reparakunanpaq hina. Leeyta tukuqtiykitaq uyariqkunaqa mana yachanqakuchu mayqenkunas allinnin yachachikuykuna kasqanta.

Bibliamanta otaq huñunakuypi huk qelqamanta leemushaspayki sut’ita reparachinki allinnin yachachikuykunata chayqa, allintan uyariqkunaman chayanqa chay leesqayki. Kinsa p’unchay huñunakuypi wakin discursokunaqa leenallapaqmi, chaykunata leeqkunapas allintan reparachinanku allinnin yachachikuykunata.

¿Imaynatan chayta ruwawaq? Sichus Escuelapi tupachisunkiku wakin versiculokunata leemunaykipaq chayri, ¿mayqen yachachikuykunatan aswan sut’ita reparachinki? Chaypaqqa allintan qhawarinayki imamanta rimashasqanta, sichus huk allin yachachikuymanta otaq imapas pasasqanmanta willakushan chayqa, chaykunatan sut’ita reparachinayki.

Bibliapi poesiakunamanta, rikch’anachiy simikunamanta, ima willakuymantapas allintan leemunayki, chhaynapin uyariqkunaq allinninpaq kanqa (2 Tim. 3:16, 17). Chaypaq allinta qhawariy versiculokuna leemusqaykita pikunamanchus leemunki chaytapas.

Estudiota qoshaspa otaq huñunakuypi huk qelqamanta parrafokunata leemunayki kaqtinri, ¿mayqen yachachikuykunatan aswan kallpachasqata leemunayki? Mayqenkunachá parrafoq tapukuyninta kutichin chaykunatan, hinallataq subtítulo nisqawan tupaqkunatapas.

Huñunakuypi discursokunata qonapaqqa manan leenapaq hinachu llapanta qelqana. Kinsa p’unchay huñunakuypin ichaqa wakin discursokuna leekun, chhaynapi may llaqtapipas kaqchalla chay discurso ruwakunanpaq. Chay discursokunapi allinnin yachachikuykunata sut’ita reparachinanpaqqa, discurso qoqqa allintan t’aqwinan leemunan qelqata. ¿Mayqenkunataq aswan allin kaq yachachikuykunari? Mayqenkunamantachus chay discurso astawan riman chaykunan, manataqmi discurso qoqpa aswan munaypaq qhawarisqan kaqkunachu. Mayninpiqa allinnin yachachikuykunamanqa qatin huk willakuy otaq huk sut’inchasqa yachachiymi. Ichaqa allinnin yachachikuykunaqa astawanmi rikhurin allinta mast’arispa sut’inchakusqan tukupay siminkunapi. Leenapaq discursopiqa tawa otaq phisqa allin yachachikuykunallan kan, chaykunata tarispaqa discurso qoqqa marcananmi. Hinaspataq leemunanta practicanan chay yachachikuykuna sut’i reparay kanankama. Chhaynata leenqa chayqa, uyariqkunan mana sasachakuspalla yuyarinkuman. Chay yuyaywanmi pipas ima discursotapas ruwanan.

Imaymanata ruwaspan sut’ita reparachikunman allinnin yachachikuykunataqa: tukuy sonqowan kallpawan leespa, allillamanta leespa, makiwan yanapachikuspa, hukkunata ruwaspapas.