Tupanachiy rimaykunawan yanapachikuy

Manan Jesús hinaqa kay pachapi allin yachachiq karqanchu. Chayraykupaschá qanpas kallpachakurqanki pay hina tapukuykunawan otaq rikch’anachiykunawan yachachinaykipaq. Ichaqa, ¿repararqankichu tupanachiy rimaykunawanpas yachachisqanta?

Askha runakunan hukkunawan parlasqankupi tupanachiy simikunawan rimanku. Qanpas chay hinatapaschá rimanki. Yaqapaschá hayk’aqllapas nirqanki: “Niwarqankun llapa frutakuna allin poqosqaña kasqanta, kaykunan ichaqa q’omerllaraq kashan”, nispa. Otaq nirqanki: “Wawallaraq kashaspaqa manchapakuqmi karqan, kunantaq ichaqa rimaysapaman tukupusqa”, nispa.

Chaypaqqa ñawpaqtan huk yuyaykusqaykita rimanki, chaymantataq aswanpas, ichaqa nisqa simikunawan imatachus niy munasqaykita tupanachinki. Chay hinatapunin llapa runakunapas rimanku, chaytaqmi yanapawanchis entiendenapaq hina rimananchispaq.

¿Imaraykun tupanachiy simikunawan rimay ancha allinpuni? Diospa Simin Qelqapi chay hina askha rimaykuna kasqanrayku. Jesuspunin askha kutipi tupanachiy simikunawan rimarqan. Wakinmi kaykuna: “Lamparata hap’ichispaqa manan raki ukhumanchu churanku, aswanpas k’anchana patamanmi”. “Manan [kamachikuy simita] p’akinaypaqchu hamuni, aswanpas hunt’anaypaqmi”. “Uyarirqankichismi: ‘Aman wasanchankichu’, nisqa kasqanta. Ñoqataq ichaqa niykichis, pipas huk warmita munapakuspa qhawaqqa”. “Uyarirqankichismi ñawpa runakunaman: ‘Runamasinpa ñawinta horqoqpaqqa paypa ñawinpas horqosqallataq kanqa, kirun horqoqpaqpas paypa kirunmi horqosqallataq kanqa’, nisqa kasqanta. Ñoqataqmi ichaqa niykichis: Ama mana allin ruwaqniykichistaqa tupapakuychischu, aswanqa pipas paña uyaykipi ch’aqlasunki chayqa, lloq’e uyaykitapas kutirichiy” (Mat. 5:15, 17, 27, 28, 38, 39).

Bibliaq huk libronkunapipas kanmi chay hina tupanachiy rimaykuna. Chaymi yanapasunkiman imatapas aswan allinta entiendenaykipaq otaq aswan allinta ruwanaykipaq. Wawayoq kaspaqa kay tupanachiy simipi yuyaykuy: “Qankunapas, tayta-mamakuna, wawaykichista ama phiñachiychischu aswanpas kasuchikuspa uywaychis, Señormanta yachachispa” (Efes. 6:4). Sichus Pablo ninman karqan: “Qankunapas, tayta-mamakuna, wawaykichista Señormanta yachachispa uywaychis”, nispalla chayqa, sut’illantan chaytapas ninman karqan. Ichaqa “ama phiñachiychischu aswanpas kasuchikuspa uywaychis, Señormanta yachachispa” nisqanwanmi aswan allinta entiendekun.

Pabloqa kaytan qelqallarqantaq: “Manan runawanchu maqanakunchis, aswanpas [...] hanaqkunapi kaq mana allin espiritukunawanmi”, nispa (Efes. 6:12). Chay tupanachiymi aswan allinta entiendechiwanchis imayna maqanakuypi kasqanchista. Arí, hanaqkunapi kaq mana allin espiritukunawanmi maqanakunchis manan runakunallawanchu.

TUPANACHIY RIMAYKUNAQA ALLINNINCHISPAQMI

Pabloq qelqasqan Efesios libropin askha tupanachiy rimaykuna tarikun. Chaykunapi yuyaymanaymi yanapawasun Pabloq yachachisqanta allinta entiendenapaq, sut’inchawasuntaqmi imatapas imayna ruwananchista.

Kay temamanta kaq recuadropin, Efesios 4, 5 capitulokunamanta tupanachiy rimaykunata willashan. Chaykunata t’aqwirisqaykin anchatapuni yanapasunki. Sapanka tupanachiy simita leespa kikiykipi yuyaykuy, tapukuy: “¿Imaynan ñoqa kani? ¿Imatan ruwani chay hinapi tarikuspa? ¿Mayqen kaqwanmi tupachiwankuman?”, nispa. Mayqen tupanachiy rimaypas qanpaq hina kashan chayqa, chaypi nisqanman hina ruway. Yanapachikuy chay tupanachiy rimaykunawan.

Hinaspapas familiantin estudiasqaykichispin chay recuadrota qhawariwaqchis. Chaypaqqa llapaykichismi tupanachiy rimaykunata leewaqchis, hinaspan hukniykichis huk rimaypa kuskanninta leenman, wakintaq chay rimayta umallanmanta hunt’anqa. Chay qhepamanmi llapallaykichis parlariwaqchis chayman hina imatachus ruwanaykichismanta. Chay hinata tupanachiy rimaykunata t’aqwirisqaykichisqa llapa familiaykichistan yanapanqa, maypi kaspapas cristiano hinapuni kawsanaykichispaq.

¿Yuyarishankichu tupanachiykunaq tukuyninta?

Tupanachiy rimaykunata ancha allinpaq qhawarinki chayqa, facil-llatan chaykunata Bibliapi tarinki, chaytaqmi yanapasunki hukkunaman aswan allinta yachachinaykipaq. Yaqapaschá wasin-wasinta predicaspa niwaq: “Askha runakunan ninku mana wañuq almayoq kasqanchista, ichaqa qhawariy Bibliaq nisqanta”, nispa. Bibliamanta yachachishaspan nillawaqtaq: “Askha runakunan ninku Diospas Jesuspas huklla kasqankuta, ichaqa ¿imatan Bibliapi yacharunchis? ¿Imaninkin chaymanta?”, nispa.

Bibliapi tarikuq tupanachiy rimaykunaqa yanapawasunmi Diospa ñanninpi purishanallapaq. Hinaspapas chaykunawanmi runakunata yanapasunman Bibliapi cheqaq yachayta tarinankupaq.

Efesios 4, 5 capitulokunapi wakin tupanachiy rimaykuna

Kay recuadrowan yanapachikuy familiantin estudiasqaykichispi

“[Amaña] kayman chayman apaykachasqapaschu, pantachiyta munaq yuyaysapa llulla runakunaq q’otusqanpaschu kasunchis” (Efes. 4:14).

“Aswanpas munakuywan cheqaqkaqta rimaspa, tukuy imaymanapi Cristowan hukllachasqa wiñasunchis. Paymi cuerpoq umanqa” (Efes. 4:15).

“[Nacionkunaqa] tutayasqa yuyayniyoq [...] rumi sonqo kaspankun Diosta mana reqsinkuchu” (Efes. 4:18, 19).

“Qankunan ichaqa, mana chay hinatachu Cristomanta yachaqakurqankichis. Cheqaqtapunin Cristomantaqa uyarirqankichisña, Jesuspi cheqaq-kay kasqanman hinapunitaqmi paymantaqa yacharqankichispas” (Efes. 4:20, 21).

“Suwakuqqa amaña suwakuchunñachu” (Efes. 4:28).

“Aswanpas llank’achun, allinkunata makinwan ruwaspa” (Efes. 4:28).

“Ama millay qhelli simikunata rimaychischu” (Efes. 4:29).

“Aswanpas allin kaqkunallatapuni rimaychis uyariqkunaq wiñanankupaq necesitasqanman hina” (Efes. 4:29).

“Tukuy haya sonqo-kay, phiñapayay, k’arak phiñakuy, qaparkachay, tumpay, tukuy mana allin ruwaykunapas qankunamanta chinkachun” (Efes. 4:31).

“Aswanpas sumaq sonqo kaychis, khuyapayanakuq, pampachaykunakuq, imaynan Diospas Cristopi qankunata pampacharqasunkichis ahinata” (Efes. 4:32).

“Qankuna ukhupiqa ama rimayllapas kachunchu qhelli huchapi puriymanta, tukuy mana chanin kaymanta, munapayaymantapas” (Efes. 5:3).

“Aswanpas Diosman graciasta qospallapuni kaychis” (Efes. 5:4).

“Huk tiempopiqa laqhayaqpin kawsarqankichis” (Efes. 5:8).

“Kunanmi ichaqa Señorwan hukllachasqa kaspa k’anchaypi kashankichis” (Efes. 5:8).

“Laqhayaqpi kashaq runakunaq mana valeq ruwasqankutaqa ama ruwaysikuychischu” (Efes. 5:11).

“Aswanpas mana chanin ruwasqankumanta anyaychis” (Efes. 5:11).

“Chayrayku, allintapuni reparakuychis imaynatachus kawsashasqaykichista, ama mana yuyayniyoq hinaqa kawsaychischu” (Efes. 5:15).

“Aswanpas yachayniyoq hinapuni kawsaychis. Tiempotaqa ama usuchiychischu” (Efes. 5:15, 16).

“Ama mana yuyayniyoqqa kaychischu” (Efes. 5:17).

“Aswanpas imachus Señorpa munaynin kasqanta allintapuni reparaychis” (Efes. 5:17).

“Ama vinowan machaychischu, machaypiqa waqlliymi kan” (Efes. 5:18).

“Aswanpas Santo Espirituwan hunt’a kaychis” (Efes. 5:18).

“Ancha sumaq iglesiata pay kikinman qayllaykachinanpaq, mana qhelliyoqta, mana sip’uyoqta, mana imaq tupaykusqanta” (Efes. 5:27).

“Aswanpas ch’uyata, mana huchachanata ima” (Efes. 5:27).

“Manan pipas pay kikinpa cuerpontaqa hayk’aqpas cheqnikunchu” (Efes. 5:29).

“Aswanpas mikhuchispanmi allinta uywan, imaynan Cristopas iglesiapaq ruwan hinata” (Efes. 5:29).