RUNANGA PUKA I RUNGA I TE INITANETI Punanga Tiaki
Punanga Tiaki
RUNANGA PUKA I RUNGA I TE INITANETI
Reo Rarotonga
  • PIPIRIA
  • AU PUKA
  • AU UIPAANGA
  • w91 6/15 kapi 27-29
  • Makitoroanga i te au Tu o ta te Atua Poe Manea—Ko te Puka Tapu!

Kare e vitio.

Akakoromaki mai kare te vitio e angaanga.

  • Makitoroanga i te au Tu o ta te Atua Poe Manea—Ko te Puka Tapu!
  • Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1991
  • Tumu Tuatua
  • Tetai Atu Manako
  • Te au Tuatua Tapu Epera​—Te Tou ra ki te Mesia
  • Te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano​—Kua Mama Mai te Uanga
  • Peea e Kitea ai te Irava i Roto i Taau Pipiria
    Maata te Tumu Manako
  • Tuanga Tai—Akapeea te Pipiria te Taeanga Mai kia Tatou
    Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1997
Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1991
w91 6/15 kapi 27-29

Makitoroanga i te au Tu o ta te Atua Poe Manea​—Ko te Puka Tapu!

I TE 1867 te akarakara ua ra tetai tangata pama Aperika Tonga, tona ingoa ko Schalk van Niekerk i te au tamariki e kangakanga ra ki tetai au toka. Kua kite tika atu tona mata i tetai toka kanapa e te manea. “Teia e tiki mai naau, me ka inangaro koe,” i tuatuaʼi te metua vaine o te au tamariki. Inara kua tuku atu a Van Niekerk, i te toka ki tetai tangata akarakara i te toka no tetai makitoro anga. Kare rava te au tamariki i kite ana e te kangakanga ra ratou ki tetai taimana maatamaata mei te £500 te maata!

Ka rauka katoa ainei ia koe tetai poe manea ma te puapinga tikai ma te kore e kite i te reira? Ei akaraanga, e manganui te aronga e Puka Tapu ta ratou, mei te mea ra e puka oko maataia, tei rauka te katoa anga me kore tetai tuanga ua ie 1,900 au reo. Inara, kare ake rai te maata anga o te au tangata i tatau ake i te Puka Tapu no reira e meangiti ua ta ratou i kite i tona au papaanga tuatua i roto.

Kua karangaia te Puka Tapu e kua “akauruia mai e te Atua” e e Tuatua na te Atua. (2 Timoteo 3:16; akaaiteia atu kia 1 Tesalonia 2:13.) Ko te apinga puapinga maata rava atu te reira ki te au tangata. Na roto i te reira, ka kite tatou e akapeea e raukaʼi te mea tau meitaki i roto i te oraanga i teianei, e tei puapinga rava atu, akapeea e raukaʼi te ora mutu kore! (Ioane 17:3, 17) Te vaira ainei tetai mea puapinga rava atu i te reira?

Inara, e ariki ei i teia poe manea e tona au tu ravarai, kia akamatau atu tetai iaia ki te reira. I te akara mua anga, penei ka ngata rai. I te mea tikai e e 66 au pupu puka tukeke o te Puka Tapu. Eaa to roto i teia au puka? E tumu ainei tetai no to ratou akanoo angaia? Me koia ia, akapeea e raukaʼi i tetai peretana i te kite i te au putunga tuatua takake i roto i te Puka Tapu?

Ka riro te akamatau anga ki te Puka Tapu ei akaaoanga. Inara mei tetai apinga manea tikai, e aerenga mako e te tau to te Puka Tapu. Ka kite tatou i te reira me akara poto ua tatou i tona au papaanga tuatua i roto.

Te au Tuatua Tapu Epera​—Te Tou ra ki te Mesia

Kua ta tuangaia te Puka Tapu ki roto i te “Koreromotu Taito” e te “Koreromotu Ou.” Inara, e au tuatua tarevake teia, te orongaanga i te akara anga e kua takere te “Koreromotu Taito” e e meangiti ua tona puapinga. Te ingoa tuatua tau rava atu no te reira tuanga o te Tuatua Tapu ko te au Tuatua Tapu Epera, i te mea e kua tata muaia teia tuanga i roto i te reo Epera. Kua tataia te “Koreromotu Ou” i te reo Ereni i te anere mataiti mua T.N.; no reira, e tau rava ake kia kapikiia e ko te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano.

Te puka mua o te Puka Tapu, a Genese, kua akamata te reira i te au pirioni mataiti i topa akenei te anga anga te Atua i te rangi e te enua e i muri mai kua akamata i te akapapa i te enua no te au tangata i te noo. Te nga tokorua mua tei angaia e tiama ia; inara, kua iki raua i te kaveinga o te ara, ma te au ope anga kino ki ta raua uanga. Tera ra, mei tetai poe manea rai tei kitea i roto i te marama poepoe ua, te oronga maira te Puka Tapu i te manakonakoanga kanapa no te au tangata ara: ko te “uanga” te ka akamatara i te au tu ara e te mate. (Genese 3:15) Koai teia Uanga? Kua akamata a Genese i te kimi i te papaanga o teia Uanga te ka aere mai, te akaraanga i te au oraanga o etai o te au tupuna akono meitaki o te Uanga, mei ia Aberahama, ia Isaaka, e Iakoba.

Aru mai kua akatutu a Exodo i te anau anga o Mose. I te au tu e manganui te akatutu ra to Mose oraanga i te Uanga te ka aere mai. I muri ake i te ngauru au mate, kua rave a Iseraela i tetai Exodo maata mei Aiphiti mai e kua akatumuia ei pa enua ikiia o te Atua i te Maunga i Sinai. Ko Levitiku, mei ta te ingoa e akakite maira, te tuku ra i ta te Atua au ture no te au kautaunga Levitiku i Iseraela. Te akakite maira a Numero i te au atianga i te ta numero angaia (na roto i tetai tare anga) e te au raveanga i te tuatau i oriori aere uaʼi a Iseraela i te metepara. I teianei, kua papa no te tomo atu ki roto i te Enua Taputouia, kua akarongo to Iseraela i te au ako anga openga a Mose. Ko teia te tumu tuatua a Deuteronomi. Te touanga ki te Uanga e aere maira, kua raurau a Mose i te pa enua kia akarongo ki ‘tetai peroveta ta te Atua i akatu mai.’​—Deuteronomi 18:15.

Te aru maira te au puka tuatua enua. Te maata anga o te tuanga tei roto ia i te aerenga o te tuatau. Kua akatutu mai a Iosua i te tamaki e te au akapaeanga o te Enua Taputouia. Kua akakite te Au Akava i te au rave anga akatutuia o te au mataiti i muri ake te akaaere angaia a Iseraela e tetai au akava. Kua akakite a Ruta no tetai vaine tei mataku i te Atua, tei ora i te tuatau o te au Akava e tei riro iaia te akameitaki anga ei tupuna no Iesu Mesia.

Inara kua tae mai te tuatau tutara anga o te au akava ki te openga. Kua akakite a Tai Samuela i te tutara anga ngata o to Iseraela ariki mua, ko Saula, mei tei kitea e te peroveta ra ko Samuela. Te akatutu ra a Rua Samuela i te tutara anga manuia o Davida, tei komono ia Saula. Kua apai atu a Tai Ariki e te Rua ia tatou mei te tutara anga kaka o Solomona ki te akatuikaa anga maromaroa a Babulonia i te pa enua Iseraela i te 607 M.T.N. Te opu maira a Tai Paraleipomeno e te Rua i teia tuatua enua mei tei tamanakoia i tetai pa enua e oki maira mei teia tuikaa anga. I te openga, kua akatutu mai a Ezera, Nehemia, e Esetera, e i akapeea te au Iseraela i te akaoki angaia mai ki to ratou kainga enua e etai o to ratou tuatua enua i aru mai.

Te ka aru mai ko te au puka atu pee, tei roto i reira etai au pee manea rava atu tei tataia. Kua oronga mai a Iobu i tetai tutu akaoraora e te tiratiratu i raro ake i tetai tamamaeanga e tona tutaki. Tei roto i te puka Salamo te au imene akapaapaa ia Iehova e te au pure no te tu aroa e te tauturu. Kua akapumaana teia i te manganui o te au tavini o te Atua. Tei kapiti atu, e maata ta Salamo au totou tei akakite mai kia tatou i te aerenga mai o te Mesia. Te akaari maira a Maseli e Koheleta i te au tu pakari no te atua mai na roto i te au tuatua poto ua e te tau, koi riro ei Imene a Solomona ei pee akainangaro puapinga rava ma te au aiteanga tei totouia e te oonu.

E 17 au puka te ka aru mai​—mei ia Isaia kia Malaki—​e mea totou ia. I te reo Epera, pouroa kare ra te Aue o Ieremia, te akakite maira i te ingoa o te tangata tata. E manganui teia au totou kua tupu takere. Te tou katoa ra te reira ki te au raveanga putuputu i to tatou tuatau e i roto i te tuatau ki mua.

No reira te oronga maira te au Tuatua Tapu Epera i te au tu puapinga e te tukeke i roto i tona tu papaanga e te tu tata anga. Te kanapa maira to ratou au totou, te au papaanga, e te au raveanga akatutuia ma te pakari tei taangaangaia e te aiteanga totou.

Te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano​—Kua Mama Mai te Uanga

E a tauatini mataiti i topa akenei mei te topa anga te tangata ki roto i te ara. Kua mama viviki mai i te enua nei te Uanga tei tapapaia atu ma te roa, ko te Mesia, ko Iesu! Kua papa te Tuatua Tapu Ereni Kerititiano i te angaanga orometua a teia tangata i roto i te tuatua enua o te tangata nei ie a au puka tukeke e tei tauturu ia tetai e tetai tei kapikiia ko te au Evangeria. Ko Mataio, Mareko, Luka, e Ioane.

Mei teaa te puapinga i teia au papaanga Evangeria e a ki te au Kerititiano! E tuatua ratou i ta Iesu au semeio puapinga, tana au parapore aiteia, tana Apiianga i te Maunga, tona akaraanga akaaka, tona tu tangi e te akarongo tikai ki tona Metua, tona aroa no tana “au mamoe,” e i te openga tona mate akaatingaia e te tuakaou anga kaka. E akatu i tetai apii o te au Evangeria i roto ia tatou i tetai aroa oonu no te Tamaiti a te Atua. Tei runga rava atu, ka piri vaitata tatou ki tei tono mai i te Mesia​—ko te Atua ko Iehova. Te tau meitaki ra teia au papaanga Evangeria no te tatauanga e kia tatau uaia.

Kua pau mai te Au Angaanga a te au Apotetoro i te ngai i akaruke mai ei te au Evangeria. Te akakite akaou ra i te au mataiti i mua ana o te putuputu anga Kerititiano mei te au ra o te Penetekote i to Paulo tapeka angaia i Roma i te 61 T.N. I roto i teia puka ka tatau tatou no runga ia Setephano i te tamate angaia te Kerititiano mua, ko te taui anga o Saula, tei riro i muri mai e ko te apotetoro ko Paulo, te apaianga mai i te Kenetara mua tei tauiia, e te au terepu mataora o Paulo i te tutu evangeriaanga. E reka tikai teia nga papa anga e te akamaroiroianga i te akarongo.

E rua ngauru ma tai au reta, me kore reta rikiriki, te ka aru mai. Te mea mua o te 14, na Paulo, kua tapa aia ki runga i te au Kerititiano me kore te au putuputu anga tei ariu mai; te toenga kua tapaia ki runga i te au tangata tata​—ko Iakobo, ko Petero, ko Ioane, e Iuda. Mei teaa te puapinga tikai o te au ako anga e te akamaroiroi anga i roto i teia au reta! Te akataka maira ratou i te apii akonoanga e te akatupu anga i te au totou. Te tauturu ra ratou i te au Kerititiano kia vai takake mei te ao kino ta tatou e noo nei. Te akatumu ra ratou i te anoano kia tatanu i te aroa taeake e tetai atu au tu atua. Te tuku ra ratou i te tutu no te akaaerenga tau o te putuputuanga, i raro ake i te arataki anga a te aronga pakari i te pae vaerua.

I te au Tuatua Tapu Epera e ope ra i tetai tuatua anga totou, kua pera katoa te au Tuatua Tapu Ereni. Te akakite kapiti maira a Apokalupo tei tataia e te apotetoro ko Ioane i te 96 T.N., i te au iriiri anga totou e te tumu tuatua maata o te Puka Tapu​—te akateitei anga i to Iehova ingoa na tona Patireia na te Mesia. Kua akaari mai tetai au orama akatutu pakariia i te akapou anga o te au akonoanga, te au vaeau, e te au poritiki ririnui o te akatereanga pikikaa a Satani. Kua komonoia teia ki te oire akaaerenga a te Mesia, tei akaanga i tona akarongo ki te akaaere anga o te au mea i te enua nei. I raro ake i teia tutara anga Patireia, te taputou ra te Atua i te “orei i te roi-mata katoatoa . . . e e kore rava te mate.”​—Apokalupo 21:4.

Te vaira ainei i reira tetai uianga, e e poe manea ma te kino kore te Puka Tapu, te akaataanga i te marama no te atua mai? Me kare koe i tatau ake i te reira, kore koe e akamata i te rave i te reira i teianei? Ka akakeuia koe no tona tu aerenga mako, tei akamaramaia mai e tona tu kaka, ka akakeuia no tona manea, e te rekarekaia no tana tuatua. E tikai te “au mea memeitaki i o maiia ra . . . no runga mai i te Metua o te au mārama ra.”​—Iakobo 1:17.

[Tutu i te kapi 28, 29]

PAPAANGA O TE AU PUKA O TE PUKA TAPU

Akakiteanga mai i te tangata tata, te ngai i tataiaʼi, e te tuatau tei pou i te au raveanga o te puka.

Te au ingoa o te au tangata tata o etai o te au puka e te au ngai i tataiaʼi kare te reira i papu. E manganui te au teiti no te reira ra tikai, te tuatua a. tona aiteanga “i muri ake,” e. tona aiteanga “i mua ake,” ng. tona aiteanga “vaitata rai.”

Au Puka o te au Tuatua Tapu Epera (M.T.N.)

Puka (Au) Tangata Tata Ngai i Tataiaʼi Akaotiiaʼi te

Tataanga Tuatau i Pou

Genese Mose Metepara 1513 “I te akamataanga”

to 1657

Exodo Mose Metepara 1512 1657-1512

Levitiku Mose Metepara 1512 1 month (1512)

Numero Mose Metepara/

Ngai Mataataa o Moabi 1473 1512-1473

Deuteronomi Mose Ngai Mataataa o Moabi 1473 2 marama (1473)

Iosua Iosua Kanaana ng. 1450 1473-ng. 1450

Au Akava Samuela Iseraela ng. 1100 ng. 1450-ng. 1120

Ruta Samuela Iseraela ng. 1090 11 mataiti tutara anga

o te au akava

1 Samuela Samuela;

Gada; Natana Iseraela ng. 1078 ng. 1180-1078

2 Samuela Gada; Natana Iseraela ng. 1040 1077-ng. 1040

1 Au Ariki Ieremia Ierusalema/Iuda 580 ng. 1040-911

2 Au Ariki Ieremia Ierusalema/Aiphiti 580 ng. 920-580

1 Paraleipomeno Ezera Ierusalema (?) I muri ake ia

1 Paraleipomeno 9:44 1077-1037

2 Paraleipomeno Ezera Ierusalema (?) 460-ng. 1037-537

Ezera Ezera Ierusalema 460-ng. 537-ng. 467

Nehemia Nehemia Ierusalema 443-a. 456-a. 443

Esetera Moredekai Susana, Elama 475-ng. 493-ng. 475

Iobu Mose Metepara ng. 1473 Tere atu i te 140 mataiti

i rotopu i te 1657

e te 1473

Salamo Davida

e tetai pae 460-ng.

Maseli Solomona;

Agura;

Lemuela Ierusalema 717-ng.

Koheleta Solomona Ierusalema b. 1000

Imene a

Solomona Solomona Ierusalema ng. 1020

Isaia Isaia Ierusalema 732-ng. ng. 778-a. 732

Ieremia Ieremia Iuda/Aiphiti 580 647-580

Aue o Ieremia Ieremia I te pae ia

Ierusalema 607

Ezekiela Ezekiel Babulonia 591-ng. 613-ng. 591

Daniela Daniela Babulonia 536-ng. 618-ng. 536

Hosea Hosea Samaria

(Tapere) 745-ng. e. 804-a. 745

Ioela Ioela Iuda ng. 820 (?)

Amosa Amosa Iuda ng. 804

Obadia Obadia Iuda ng. 607

Iona Iona Iuda ng. 844

Mika Mika Iuda e. 717 ng. 777-717

Nahuma Nahuma Iuda e. 632

Habakuka Habakuka Iuda ng. 628 (?)

Zephania Zephania Iuda e. 648

Hagai Hagai Ierusalema 520 112 au ra (520)

Zecharia Zecharia Ierusalema 518 520-518

Malaki Malaki Ierusalema ng. 443

Au Puka o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano (T.N.)

Puka Tangata Tata Ngai i Tataiaʼi Akaotiiaʼi te

Tataanga Tuatau i Pou

Mataio Mataio Paretaina ng. 41 2 M.T.N.–33 T.N.

Mareko Mareko Roma ng. 60-65 29-33 T.N.

Luka Luka Kaisarea ng. 56-58 3 M.T.N.–33 T.N.

Ioane Apotetoro

Ioane Ephesia, me kare

i te pae mai ng. 98 Muri ake i te

Tuatua Akamata,

29-33 T.N.

Au Angaanga Luka Roma ng. 61 33-ng. 61 T.N.

Roma Paulo Korinetia ng. 56

1 Korinetia Paulo Ephesia ng. 55

2 Korinetia Paulo Makedonia ng. 55

Galatia Paulo Korinetia me

kare Anetioka Suria ng. 50-52

Ephesia Paulo Roma ng. 60-61

Philipi Paulo Roma ng. 60-61

Kolosa Paulo Roma ng. 60-61

1 Tesalonia Paulo Korinetia ng. 50

2 Tesalonia Paulo Korinetia ng. 51

1 Timoteo Paulo Makedonia ng. 61-64

2 Timoteo Paulo Roma ng. 65

Tito Paulo Makedonia (?) ng. 61-64

Philemona Paulo Roma ng. 60-61

Ebera Paulo Roma ng. 61

Iakobo Iakobo (To

Iesu teina) Ierusalema e. 62

1 Petero Petero Babulonia ng. 62-64

2 Petero Petero Babulonia (?) ng. 64

1 Ioane Apotetoro

Ioane Ephesia, me kare

i te pae mai ng. 98

2 Ioane Apotetoro

Ioane Ephesia, me kare

i te pae mai ng. 98

3 Ioane Apotetoro

Ioane Ephesia, me kare

i te pae mai ng. 98

Iuda Iuda (To

Iesu teina) Paretaina (?) ng. 65

Apokalupo Apotetoro

Ioane Patamo ng. 96

    Au Puka Reo Rarotonga (1983-2025)
    Akaruke
    Aere ki Roto
    • Reo Rarotonga
    • Akaari ki Etai Ke
    • Taau e Inangaro
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ture no te Taangaanga Anga i te Web Site
    • Ture Akamanaia
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Aere ki Roto
    Akaari ki Etai Ke