“Au Vaine te Angaanga Maroiroi nei i te Atu”
“E aroa atu ia Teruphaina raua ko Teruphosa, e au vaine te angaanga maroiroi nei i te Atu.”—ROMA 16:12, NW.
1. Na teea mataara ta Iesu angaanga orometua i te enua nei i te akameitakianga i te au vaine ra?
E AKAMEITAKIANGA tikai ta Iesu angaanga orometua i te enua nei no te au vaine ngati Iuda. Ka apai mai tana angaanga i akamata ra i te pumaana, te manakonakoanga, e tetai tu teitei ou ki te au vaine o te au kopu ravarai. Kare aia i aru i te ikuiku anga a te akonoanga ngati Iuda i “te akakore anga i ta te Atua akauenga.” (Mataio 15:6) Kua akakore taua au ikuiku anga e manganui ra i ta te Atua au tika i akanoo mai ra no te au vaine.
To Iesu Tu Manako no te au Vaine
2. Eaa i raukai kia tuatuaia e i tuke maata to Iesu tu manako no te au vaine no te reira tuatau ra?
2 Mei teaa ra te tuke anga i rotopu i to Iesu tu manako no te au vaine i to te au arataki akonoanga ngati Iuda ra! Ei taiku anga i ta te Encyclopaedia Judaica, kua akamanako taua aronga i muri akenei i te au vaine “e noinoi, e akarongorongo muna ua i te au tuatua a etai ke ra, e kope, e te vareae.” E mea reka koreia te tuatua anga ki tetai vaine, e “e mea rikarikaia kia tuatua atu tetai tangata apiiia ra ki tetai vaine i te arataa.” (Jerusalem in the Time of Jesus, na Joachim Jeremias; akaaiteia atu kia Ioane 4:27.) E maata atu te ka rauka kia tuatuaia no runga i te tu akavaavaa o te au arataki akonoanga ngati Iuda no te au vaine. Inara kua rava ua teia ei akaari i akapeea to Iesu manako no te au vaine, e tuke maata tikai no te reira tuatau.
3. Eaa te au tupu anga i te tuatau o ta Iesu angaanga orometua ra tei akaari mai e i rekareka ua aia i te apii i te au vaine i te au tuatua mou oonu o te pae vaerua ra?
3 Kua oronga maira a Iesu i te akaraanga apa kore e akapeea e raukai i te au tane te pirianga pumaana e te manako ma i te au vaine ra. Kare e kua tuatua kapiti anake aia kia ratou mari ra kua apii katoa aia ia ratou i te au tuatua mou oonu ra. Ko te tika e ko te peretana mua tana i akakite atea atu e koia te Mesia ko tetai vaine, e e vaine Samaria ia. (Ioane 4:7, 25, 26) Pera katoa, i te tuatau i kapiti ra kia Mareta raua ko Maria i akataka meitaki maira e kare aia i aite atu ki te au arataki akonoanga ngati Iuda ra, kare a Iesu i manako kare e tika kia akaruke tetai vaine i tana au pani e te varai pani kia akatere atu i tona kite i te pae vaerua. I taua atianga ra kua “iki [a Maria] i te tuanga meitaki ra,” i te tukuanga ko te au apinga vaerua ei mea mua. (Luka 10:38-42, NW) Inara i etai marama tokoiti i muri mai i muri ake i te mate anga to raua tungane ko Mareta, kare ko Maria, tei akakite i te anoano maata kia aravei atu i te Atu i muri ake i te mate anga to raua tungane. E mareka tikai to tatou i teia tuatau nei i te tatauanga i taua tuatua anga i te au mea vaerua i rotopu ia Iesu raua ko Mareta no runga i te manakonako no te tuakaouanga! (Ioane 11:20-27) Mei teaa ra te meitaki te reira tuatau no Mareta!
Au Vaine Tei Tavini Atu ia Iesu
4, 5. I te pae atu i te au apotetoro ra, koai ma tei aru ia Iesu i tana angaanga orometua i Galilea, e i akapeea ta ratou matuapuru anga kiaia?
4 Kua ariki a Iesu i te tavini anga a te au vaine ra, iaia i aaere ei i taua enua ra. I tana Evangeria i tata ra, kua taiku a Mareko i te “aronga vaine . . . tei aru ïa [Iesu] iaia i Galilea ra.” (Mareko 15:40, 41) Koai ma taua aronga vaine ra e i akapeea ta ratou matuapuru anga ia Iesu? Kare tatou i kite i to ratou au ingoa katoatoa, inara kua taiku maira Luka i etai tokoiti ua e kua akataka mai e eaa ta ratou i rave no Iesu.
5 Kua tata a Luka: “E muri akera, aere atura aia na roto i te au oire, e te au vila katoa, i te tutu aere anga i te tuatua meitaki i te basileia o te Atua: koia e te tino ngauru ma rua katoa. E te au vaine oki i akaoraia te vaerua kino e te maki, ko Maria, i tuatuaia no Magadala, no roto iaia nga demoni toko itu ra, E ko Ioana te vaine na Kuza, te akaaere no Heroda, e ko Susana, e e puke vaine ke oki e manganui, ko tei matuapuru mai ïa iaia i to ratou apinga.” (Luka 8:1-3) Kua mareka a Iesu i teia aronga vaine kua aru iaia e kia akapou i ta ratou apinga ei matuapuru atu i tei anoanoia nona e tana au apotetoro katoa ra.
6. (a) Koai ma tei aru ia Iesu i tona tere openga ki Ierusalema, e no teaa? (e) Koai tei noo tamou kia Iesu tae roa ki tona matenga, e akapeea tetai papaki o ratou i te tutaki angaia? (ng) Mei te tuanga o te au ikuiku anga akonoanga ngati Iuda ra, eaa te mea umere no runga i te tataanga ia Ioane 20:11-18?
6 I te tamate angaia a Iesu ra, “e manganui oki te vaine i reira, tei te atea ke i te akara anga mai, ko tei aru mai ia Iesu mei Galilea maira, e ko tei matuapuru mai iaia ra: Tei ia ratou a Maria i Magadala, e ko Maria te metua vaine o Iakobo raua ko Iose ra.” (Mataio 27:55, 56) E no reira, e manganui te au vaine tiratiratu tei tu i te pae ia Iesu i tona matenga ra. E mea meitaki katoa oki te tika e e vaine nga kite mua i tona tuakaouanga. (Mataio 28:1-10) Ko teia uaorai tetai moto i te ikuiku anga a te ngati Iuda ra, no te mea i roto i te akonoanga ngati Iuda kua akamanakoia te au vaine kare i tau ei kite tikai. Ma teia i roto i te manako, e tatau ia Ioane 20:11-18, ka tautaʼi i te tamanako i te manako ngakau ketaketa tei rokoia a Maria Magadala i te mama atu anga te Atu kiaia, e kua kapiki atu iaia na tona ingoa tikai, e kua rave iaia ei kite nona i te akakite atu ki tana au pipi e kua ora tikai aia!
Au Vaine Kerititiano Tiratiratu i Muri Ake ia Penetekote
7, 8. (a) Akapeea tatou i kite ei e e au vaine etai i te ngai i riringiia maira te vaerua tapu i te Penetekote? (e) I akapeea to te au vaine Kerititiano o atu anga ki te akatotoa anga mua o te akonoanga Kerititiano ra?
7 I muri ake i to Iesu kake anga ki te rangi, i reira etai vaine akono i te atua ra ma te 11 apotetoro tiratiratu i te pia i runga i Ierusalema ra. (Angaanga 1:12-14) E au vaine etai i rotopu i te aronga tei riringiia maira te vaerua tapu ki rungao ia ratou i te Penetekote ra e mea papu ia. No teaa ra? No te mea i ta Petero akataka anga e eaa tei tupu ra, kua taiku mai aia ia Ioela 2:28-30, e kua tuatua maira i te “au tamaine” e te “au tavini tamaine” me kare “au tavini vaine.” (Angaanga 2:1, 4, 14-18) E no reira ko tei anauia i te vaerua, te au vaine Kerititiano akatainuia ra e tuanga ratou no te putuputuanga Kerititiano mei tona pange mairai.
8 Kua rave te au vaine i tetai tuanga puapinga maata kare ra i te akaaere anga, i te akatotoa anga i te akonoanga Kerititiano. Kua oronga a Maria, koia te metua vaine o Mareko, e te aniti no Banaba, i tona are maata ei ngai no te putuputuanga i Ierusalema. (Angaanga 12:12) E kua rekareka ua aia i te rave i te reira i te tuatau te ou ra te tamata anga te takinga kino i te au Kerititiano ra. (Angaanga 12:1-5) Ko nga tamaine toko a a Philipa tutu evangeria kua riro ratou ei au peroveta vaine Kerititiano.—Angaanga 21:9; 1 Korinetia 12:4, 10.
To Paulo Tu Manako no te au Vaine
9. Eaa te akoanga ta Paulo i oronga no te au vaine Kerititiano i roto i tana reta mua ki to Korinetia ra, e eaa te kaveinga na te Atua tana i akamaroiroi atu i te au vaine ra kia kauraro?
9 I etai tuatau te akaapaia ra a Paulo no te misogyny, koia oki, te makitakita e te irinaki kore i te au vaine. E tika rai, ko Paulo tei raurau ra kia mou te au vaine i to ratou ngai tikai i roto i te putuputuanga Kerititiano. I te akono tei matauia o te au apinga ra, kare ratou e rave i te apiianga i te au uipaanga o te putuputuanga. (1 Korinetia 14:33-35) Inara me kare e tane Kerititiano i reira me kare e kua totou aia i raro ake i te taki anga a te vaerua tapu, e kua tuatua tetai vaine Kerititiano i te uipaanga, ka umuumuia aia kia tapoki i tona upoko. Ko teia tapoki “e akairo no te mana,” e akapapu anga akaraia e te kite ra taua vaine ra i te akanoonoo anga a te Atua no te taoonga ei upoko.—1 Korinetia 11:3-6, 10, NW.
10. Eaa ta tetai papaki i akaapa atu i te apotetoro ko Paulo, inara eaa te akapapu maira e e pikikaa te reira akaapa anga?
10 Kua kite a Paulo e e tau kia akamaaraara i te au Kerititiano mua ra i teia au kaveinga na te Atua kia ‘raveia te au mea ravarai ma te tika e te manea’ i te au uipaanga a te putuputuanga. (1 Korinetia 14:40) Inara kua riro ainei te aiteanga e kare a Paulo e irinaki i te vaine, mei ta tetai papaki i karanga ra? Kare, kare i te reira. Kare ainei ko Paulo i te pene openga o tana reta ki to Roma ra tei tuku atu i te aroa pumaana ki te puke vaine Kerititiano e iva ra? Kare ainei aia i akakite i te ariki anga oonu no Phebe, no Peresila, no Teruphaina, e Teruphosa, ma te karanga anga i teia nga vaine openga e rua e “te angaanga maroiroi nei i te Atu”? (Roma 16:1-4, 6, 12, 13, 15) E ko Paulo tei akauruia ra kia tata: “Ko kotou ravarai oki i bapetizoia i roto i te Mesia ra, kua tuku ïa i ta te Mesia i runga ia kotou. Kare e ngati Iuda, kare e Eleni, kare e tuikaa, kare e rangatira, kare e tane, kare e vaine; okotai rai oki kotou katoa i roto i te Mesia ra ia Iesu.” (Galatia 3:27, 28) I akaperepere tikai a Paulo e i ariki katoa oki i tona au tuaine Kerititiano, kapiti katoa ia Ludia, tei akaari ra i tona tu tauoaoa i te tuatau o te timataanga.—Angaanga 16:12-15, 40; Philipi 4:2, 3.
Au Vaine Angaanga Maroiroi i Teia Tuatau
11, 12. (a) Akapeea te akatupu anga tikai ia Salamo 68:11 i teia tuatau nei? (e) Eaa te turanga te kite nei to tatou au tuaine e manganui ia ratou uaorai i roto, e eaa ra ratou i anoano ei i to tatou aroa e ta tatou au pure katoa oki?
11 I roto i te putuputuanga Kerititiano i teia tuatau e manganui te au vaine Kerititiano te “angaanga maroiroi nei i te Atu.” Ko te tika te akaariia maira i roto i te au akakitekiteanga ko “te au vaine te akakitekite ra i te tuatua meitaki e nuku maata ia,” ko ratou te tuanga maata o te nuku o te au Kite ta Iehova e taangaanga nei i teia tuatau o te openga. (Salamo 68:11, NW) Kua rauka i teia au vaine Kerititiano te rave maroiroi i te angaanga tetai ingoa meitaki no ratou uaorai no te mea e manganui io ratou te tauta ra i te akaki i ta ratou tuanga ei vaine, ei metua vaine, ei akono ngutuare, ei kimi manga, e pera katoa oki te rave ra i te angaanga ei orometua Kerititiano.
12 E manganui teia au tuaine meitaki e tane akarongo kore ta ratou. Ka tauta ratou i teia turanga e 24 ora i te ra. Ko tetai papaki kua rave i te tautaanga no etai au mataiti ei vaine meitaki ma te rave anga katoa i te apainga ei au tavini tiratiratu no Iehova. Kare i te mea ngoie ua, mari ra kua akakoromaki ratou, e te manakonako ra ‘kia rauka mai ta ratou tane, auraka atu rai te tuatua’ na to ratou tu akono meitaki ei Kerititiano. E mei teaa ra te rekareka anga i te ngutuare tangata katoa kia akarongo mai te tane ra! (1 Petero 3:1, 2) I teianei, te anoano maira teia au tuaine tiratiratu i te aroa o te au taeake e te au pure a te au mema o te putuputuanga. Mei “te ngakau maru e te muteki ua” ta ratou e tauta ra i te akaari e “mea apinga maata ïa ki mua i te aroaro o te Atua,” mei te reira katoa oki to ratou tu tiratiratu ngaueue kore ki mua i to tatou mata.—1 Petero 3:3-6.
13. Eaa i raukai kia tuatuaia e ko to tatou au tuaine painia e “au vaine te angaanga maroiroi nei i te Atu,” ra e akapeea te manako tau no ratou i roto i to ratou au putuputuanga?
13 E mea papu e ko te au tuaine te tavini ra ei painia ka rauka kia tuatuaia e “te angaanga maroiroi nei i te Atu.” E are to te manganui o ratou ra, e tane, e te au tamariki no te akono, kapiti katoa ki ta ratou angaanga tutu aere. Ko tetai papaki te angaanga ra i tetai tuanga tuatau ua ei tutaki i te apinga anoanoia no te kopapa. Te anoanoia ra te akaaerenga meitaki no te reira, te manako akakoromaki, te tauta anga, e te maroiroi maata i te angaanga. Ka tau teia au vaine Kerititiano kia kite i te manako aroa e te tauturu a te aronga kare ra e rauka ia ratou kia rave i te au ora painia i te angaanga tutuanga.
14. (a) Eaa te akatauanga meitaki no te akakoromaki anga roa tei taikuia maira? (e) Eaa tetai atu turanga o te vaine Kerititiano te tau ra kia akameitakiia, e no teaa ra? E taiku mai i etai akatauanga i toou ngai?
14 Kua akaari mai tetai papaki o te au vaine Kerititiano i te rave tamou ngaueue kore anga i te tavini ei painia. Kua tongi na mua a Grace Lounsbury o Kanata i te angaanga painia i te 1914. Kua akamutu mai aia i te 1918 no te maki, inara i te 1924 kua rave akaou aia i te angaanga i te au tuatau ravarai. I te tuatau o teia tataanga, te vaira aia i runga i te papaanga ei painia, noatu rai e 104 ona mataiti! E manganui te au tuaine tei akamatauia ei rave angaanga evangeria i te au pupu mua o nga mataiti 1940 mairai o te Apii Puka Tapu Punanga Tiaki Anga o Gileada te vai nei i te tavini tiratiratu anga, i ta ratou ngai angaanga evangeria me kare ei mema no te ngutuare Betela i Brooklyn e me i tetai opati manga o te Totaiete Punanga Tiaki Anga. Pouroa teia au vaine Kerititiano, e e tika katoa oki te reira no te au tuaine te rave maroiroi ra i te tavini i Betela, te akaari ra i te vaerua tuku atinga ia ratou uaorai e e au akatauanga meitaki katoa ratou. Te akakite ra ainei tatou kia ratou e te manako arikiia ra ratou?
Au Vaine a te au Akaaere Tutaka
15, 16. Eaa tetai atu pupu vaine te tau ra ta tatou akameitaki anga pumaana, e no teaa ra?
15 Te tau katoa ra te au vaine a te au akaaere tutaka ko ratou tetai atu pupu vaine Kerititiano kia akameitaki pumaanaia e kia akamaroiroiia atu. Kua akatika teia au tuaine akaperepere kia aru i ta ratou au tane i to ratou aere anga mei tetai putuputuanga ki tetai putuputuanga, me kare mei tetai kotinga ki tetai kotinga, e akamatutu i te au taeake i te pae vaerua. Ko te maata anga i o ratou kua akaruke i te ora anga meitaki o te ngutuare; te moe ra ratou i tetai roi ke i te au epetoma tataki tai, e kare i te roi meitaki i etai tuatau. Inara te mataora ra ratou i te ariki noatu e eaa te tu o ta te au taeake ka oronga atu. E akatauanga meitaki tikai ratou no to ratou au tuaine i te pae vaerua.
16 Te oronga katoa ra teia au vaine Kerititiano i te turu anga meitaki roa no ta ratou au tane, mei te au vaine akono i te Atua “tei aru ïa [Iesu] ra, e kua matuapuru iaia.” (Mareko 15:41) Kare e maata to ratou tuatau kia noo ko ratou anake ua ma ta ratou tane, te ‘maata ra oki ta ratou rave anga i te angaanga a te Atu.’ (1 Korinetia 15:58) Ko tetai papaki o ratou, mei ia Rosa Szumiga rai i Varani, tei akamata i te angaanga i te au tuatau ravarai i te 1948, no te akapapa i te au kiri no ta ratou au tane e te aereanga kapiti ma ratou no te 30 me kare 40 mataiti. Te rekareka ra ratou i te tuku atinga na Iehova e no to ratou au tungane e te au tuaine. Te tau ra tatou kia manako ariki ia ratou, kia aroa ia ratou, e kia pure no ratou.
Au Vaine a te Aronga Pakari
17, 18. (a) Eaa te tu akono te umuumuia ra no te au vaine a te au taeake tei akataoongaia ra no te au turanga tavini? (e) Eaa te au atinga ta te au vaine a te aronga pakari ra i akatika kia rave na Iehova e to ratou au taeake, e akapeea e raukai i etai atu au vaine i te tauturu i ta ratou au tane?
17 Iaia te tareanga maira i te au tu tau no te au taeake tei tika kia akamanaia ei aronga pakari e ei au tavini orometua, kua taiku katoa maira te apotetoro ko Paulo i te au vaine, na te tataanga: “Mei te reira katoa te au vaine i te manako papu e tikaʼi, eiaa e tapepe ua, kia mako ra i te au ravenga, e te pikikaa kore i te au mea ravarai.” (1 Timoteo 3:11, NW) E tika ko teia ako anga te tau ra no te au vaine Kerititiano katoatoa. Inara i te manako anga i te au irava i te pae maira, e mea papu e ka tau kia aruia te mataara meitaki e te au vaine a te au taeake tei akataooangaia ra ki te au turanga ei tavini.
18 E mea mataora rai e, ko teia tikai te tu o te au vaine e manganui ua atu te au tauatini a te au akaaere Kerititiano ra. E mako ta ratou au ravenga, e to ratou kakau, e papu to ratou oraanga ei Kerititiano, e matakite i ta ratou ka tuatua, e te tauta tika ra ratou kia pikikaa kore i te au mea ravarai. Kua akatika ratou i te tuku atinga, ma te arikianga kia akapou ta ratou tane i tetai tuatau no te au apinga o te putuputuanga kare e kia akapouia kia ratou anake. Te tau ra to tatou aroa e te akamaroiroi anga no teia au vaine tiratiratu. Penei e maata atu te au taeake ka tau kia itae atu i etai apainga i roto i to tatou au putuputuanga e manganui, naringa ta ratou au vaine i akatika kia taakaaka i te tuku anga i te reira au atinga ei meitaki no te katoatoa.
“Au Vaine Pakari” Tiratiratu
19. Eaa ra te “au vaine pakari” tiratiratu e manganui i ariki maataiaʼi i roto i to ratou au putuputuanga, e eaa te manako ngakau tau no tatou kia ratou ra?
19 I ta tatou akara matatio anga i te au vaine tei taikuia mai i te Puka Tapu kua kite tatou e kare te pakari e akakore i te au vaine akarongo i te tavinianga ia Iehova. Kua kitea mai te reira tika i te tuanga ia Sara, ia Elisabeta, e ia Ana. I teia tuatau e manganui te au vaine Kerititiano kua pakari to ratou au mataiti e akatauanga meitaki ratou no te akarongo e te akakoromaki anga roa. Kapiti katoa, ka rauka ia ratou i te turu pakari i te aronga pakari na te tauturuanga i te au tuaine ou ra. No to ratou kite anga roa, ka rauka ia ratou i te ako pakari atu i te au vaine ou, mei ta te au Tuatua Tapu e akaue maira ia ratou kia rave. (Tito 2:3-5) Penei ake i etai tuatau te anoanoia ra te ako anga i tetai tuaine kua pakari ra. Me koia ia, ka tau te tangata pakari te rave ra i te reira ‘kia akono iaia mei te metua vaine ra.’ Ka tau katoa te aronga pakari “kia akangateitei atu i te au vaine takaua” e, me ka anoanoia, kia akapapa i te tauturu pae kopapa no ratou. (1 Timoteo 5:1-3, 5, 9, 10, NW) Ka tau rai to tatou au tuaine pakari kia manako tikai e te akaperepereia maira ratou.
Au Tutara ma te Mesia Katoa
20. Eaa te turanga teitei tei orongaia ki te au vaine Kerititiano e manganui, e eaa i tau ei te au mamoe ke atu kia mataora i te reira?
20 Te taka meitaki ra i te au Tuatua Tapu e ko te “akono oki i te tu o te tangata nei, kare ïa i te Atua” no runga i te iti tangata e pera katoa te tane e te vaine. (Roma 2:10, 11; Galatia 3:28) E ko te tika katoa ia i te mataara ta Iehova ra iki anga i te aronga te ka kapitiia atu ki tana Tamaiti i te kavamani Patireia ra. (Ioane 6:44) Mei teaa ra te akameitaki anga tau na te urupu maata o te au mamoe ke atu ra i te au vaine tiratiratu, mei te metua vaine o Iesu ra ia Maria, a Maria Magadala, a Peresila, a Teruphaina raua ko Teruphosa e etai atu e manganui i te putuputuanga Kerititiano mua ra, te tutara kapiti nei i teianei i te Patireia, i te akapuapinga anga i te reira kavamani i to ratou kite meitaki i te au manako ngakau e te au tupu anga ki te aronga vaine katoa ra! E akara anga aroa tikai e te pakari no to Iehova tuanga maira!—Roma 11:33-36.
21. Eaa to tatou manako ngakau i teia tuatau nei no te “au vaine te angaanga maroiroi nei i te Atu” ra?
21 Ka rauka ia tatou i teia tuatau nei kia kapiti atu ma te apotetoro ko Paulo i tona manako ngakau i tana tuatua anga ma te aroa e te ariki anga ‘i nga vaine i rave katoa i te angaanga a te evangelia nei, i te pae iaku nei.’ (Philipi 4:3) Pouroa te au Kite o Iehova, te au tane e te au vaine, te manako ra e rekareka e te meitaki kia angaanga i te pae i taua ‘nuku tamaine maata ra i te akakitekiteanga i te tuatua meitaki,’ ae, “te au vaine tei angaanga maroiroi ra i te Atu.”—Salamo 68:11; Roma 16:12.
Au Uianga Akaou
◻ Akapeea ta Iesu akaari anga e kare aia i piri atu ki te au akaapa anga a te au arataki akonoanga ngati Iuda ra i te au vaine?
◻ I akapeea te matuapuru anga a te au vaine mataku i te Atua ra, kia Iesu, e eaa te tuanga maata tei rauka i tetai papaki o ratou ra?
◻ Eaa te ako anga ta Paulo i oronga no te au vaine i roto i te au uipaanga putuputuanga ra?
◻ Eaa te turanga o te au tuaine ka tau tatou kia aroa e te tauturu taka ke, e no teaa ra?
◻ Eaa te manako ngakau tau no tatou ki te aronga katoa i teia tuatau nei e e “au vaine angaanga maroiroi nei i te Atu” ra?
[Tutu i te kapi 16, 17]
Kua matuapuru atu te au vaine kia Iesu e tana au apotetoro
[Au Tutu i te kapi 18]
E tauturu maata ta te au vaine a te au akaaere tutaka tei tuku atinga ia ratou uaorai ki te angaanga na te Atua ra