E Akakore Maata ta Iehova i te Ara
“Kia akaruke te tangata kino i tona aerenga, e te tangata tuatua-tika kore i tona manako: ka oki ei aia kia Iehova, . . . te maata ra oki iaia te akakore i te ara.”—ISAIA 55:7.
1. Eaa te akameitaki anga i te aronga tei rauka maira ia ratou ta Iehova akakore anga ara i teianei?
TE AKAKORE ra a Iehova i te ara a te aronga tataraara e i teianei te akono ra kia rauka ia ratou te rekareka kia au te manako i roto i tetai parataito vaerua ra. Kua tupu teia no te mea kua rave ratou i teia au umuumu anga: “E kimi kotou ia Iehova, koi kitea ake aia, e kapiki kotou iaia, koi vaitata mai aia: Kia akaruke te tangata kino i tona aerenga, e te tangata tuatua-tika kore i tona manako: ka oki ei aia kia Iehova, e nana aia e aroa mai; e ki to tatou Atua, te maata ra oki iaia te akakore i te ara.”—Isaia 55:6, 7.
2. (a) Eaa te aite anga no te ‘kimianga ia Iehova’ e te ‘okianga kiaia’ tei taikuia ra ia Isaia 55:6, 7? (e) Eaa ra i anoanoiaʼi te aronga ngati Iuda tuikaaia i Babulonia ra kia oki atu kia Iehova, e eaa tei tupu ki tetai papaki o ratou ra?
2 Ko ‘te kimi ia Iehova’ e te kapiki katoa iaia ma te ariki anga, ka tau te tangata kino kia akaruke i tona aerenga tarevake e etai manako katoa no te rave kino atu ia etai ke ra. Ko te umuumu anga kia “oki ei aia kia Iehova” te akakite maira e i akaruke ana taua tangata rave tarevake ra i te Atua, tana i piri vaitata ana i mua ana. Ko te reira te tu o te aronga i noo ki Iuda ra, i riro ra na to ratou tu tiratiratu kore ki te Atua i taki atu ia ratou ei tuikaa ki Babulonia. Kua anoanoia te au ngati Iuda tuikaaia ra kia oki atu kia Iehova na te tataraara anga i ta ratou au ravenga tarevake tei riro ra ei akatuikaaanga ia ratou ki Babulonia e te akatanea anga i to ratou enua kainga no te 70 mataiti i totouia maira. I te 537 M.T.N., kua noo akaouia taua enua ra e te toenga o te au ngati Iuda mataku i te Atua ra tei akamataraia mai e te kavamani mei Babulonia. (Ezera 1:1-8; Daniela 9:1-4) No te meitaki maata o te au tupu anga o taua akaora anga ra kua akaaiteia atu te enua o Iuda ki te Parataito i Edene ra.—Ezekiela 36:33-36.
3. Eaa te tupuanga ki te toenga o te Iseraela vaerua tei aite atura ki to te aronga tuikaa mataku i te Atua tei oki atura ki Iuda?
3 Kua tupu tetai tupu anga mei tera i rokoia ra ki te au ngati Iuda mataku i te Atua ra tei oki akaou ra ki Iuda i muri ake i te tuikaaanga i Babulonia. (Galatia 6:16) Kua rave te toenga o te Iseraela vaerua i etai tauianga i to ratou aerenga e to ratou manako i muri ua ake i te Tamaki Mua o te Ao ra. Na te mataiti 1919 i akairo i te openga o to ratou takakeanga mei te akaperepere anga katoa a te Atua ki roto i te tuanga o Babulonia Maata, koia te patireia akonoanga pikikaa o teianei ao. No te mea kua tataraara ratou i ta ratou ara tei kapiti ra i te mataku anga i te tangata e pera katoa te kore e rave i te angaanga a Iehova, kua akamatara maira aia ia ratou mei ia Babulonia Maata, kua apai mai ia ratou ki to ratou tuanga vaerua tika, e kua akamata akaou i te taangaanga ia ratou i te tutu aere i te tuatua o te Patireia ra. Kua tupu ruperupe mai te parataito vaerua i rotopu i te au tangata o te Atua mei reira mairai, ei akangateitei i tona ingoa tapu ra. (Isaia 55:8-13) I te akatutu anga taito ra e te tupu anga tika tikai i teia tuatau nei, kua rauka ia tatou te akataka anga meitaki e ka aru maira te au akameitakianga i te akakore anga a te atua i te ara, e te akakore tika maira a Iehova i te ara a te aronga tataraara na roto i te tu maata.
4. Eaa te mea matakuia a tetai papaki o te au tavini o Iehova ra?
4 Ka rauka i reira i te au tavini o Iehova i teianei tuatau te irinaki atu i tana akakore anga ara. Inara, ko tetai papaki o ratou te ekoko ra no ta ratou au ara kua topa ra, e vaitata ratou i te pokia e te au manako no te apa ra. E kare ratou e akamanako e e tau ratou uaorai kia noo ki roto i te parataito vaerua. Ko te tika, kua mataku tetai papaki e kua rave ana ratou i te ara kare e akakoreia e kare rava e rauka te akakore anga ara a Iehova ra. Ka tupu ainei te reira?
Ko Etai Au Ara Kare e Akakoreia
5. Eaa i raukai kia tuatuaia e ko etai ara kare e akakoreia?
5 Kare ra e akakoreia etai au ara. Kua karanga a Iesu Karaiti e: “E tika te au ara katoa e te akakino a te tangata nei kia akakore; kare ra te akakino i te Vaerua Tapu e akakoreia.” (Mataio 12:31) E no reira ko te akakino i te vaerua tapu o te Atua ra, me kare mana angaanga, kare rava ia e akakoreia. Kua taiku maira te apotetoro ko Paulo i taua tu ara ra i tana tata anga: “No te mea kare rava e tika te aronga tei oti ke ana i te akamaramaia, . . . inara kua topa ke atura, kare e tau kia akaora akaouia ratou i te tataraara, no te mea ka rave akaou ratou i te patiti anga i te Tamaiti a te Atua no ratou uaorai e ka akariro ua iaia ei akara anga akakinoanga na te au tangata ra.”—Ebera 6:4-6, NW.
6. Na teaa e akataka me ka rauka te akakore i tetai ara e me kare?
6 Ko te Atua anake ua ka kite me kua rave tetai tangata i te ara kare e akakoreia. Inara, kua akamarama maira a Paulo i teia tumu i tana tata anga: “Me e ravenga akakoro mou tikai ta tatou i te ara i muri ake i te rauka anga ia tatou te kite tika tikai i te tuatua mou ra, kare i reira e tarangaara toe, kareka te vaira tetai manakonako anga matakuia no te akavaanga.” (Ebera 10:26, 27, NW) Ka rave akakoro tikai tetai tangata te inangaro mou ra, me kare e “marokiakia e te putuputu ra tona uaorai anoano i te tarevake.” (Webster’s New Collegiate Dictionary) Ko tetai ua atu tangata te rave inangaro mou ra e te marokiakia i te ara i muri ake i tona kite anga i te tuatua mou kare e akakoreia tana ara. E no reira kare e ko te ara anake ra ko te tu ra o te ngakau, ko te maata ra o te inangaro akakoroia tei raveia ra, te akataka ra me ka rauka kia akakore i taua ara ra e me ka kore. I tetai pae, penei ka peea te tu me ka taitaia oonu tikai tetai Kerititiano tei rave ra i te ara no tona tarevake? Penei no tona manako anga maata i te reira te akakite maira e kare aia i rave ake i te ara te ka kore e rauka kia akakoreia.
Kare ta Ratou Ara e Akakoreia
7. Eaa i raukai ia tatou i te tuatua e ko tetai papaki o te aronga patoi ia Iesu no te au akonoanga ra kua rave i te ara kare e akakoreia?
7 Ko tetai papaki o te au arataki akonoanga ngati Iuda tei patoi ra ia Iesu kua rave akakoro tikai ma te inangaro i te reira, e no reira kare e akakoreia ta ratou ara. Noatu e i kite ratou i te angaanga a te vaerua tapu o te Atua ra na roto ia Iesu i tana rave anga i te meitaki e te au temeio ra, kua karanga taua aronga orometua ra no Belezebuba tona mana, me kare no Satani te Tiaporo ra. Kua rave ratou i te ara ma te kite tikai i te angaanga a te vaerua o te Atua kare ra e rauka kia akakoreia. E no reira, kua rave ratou i te ara kare e rauka kia akakoreia, no te mea kua tuatua a Iesu e: “Ko tei tuatua patoi atu i te vaerua tapu ra, kare e akakoreia tana ara no te reira, kare, kare i roto i teia akatereanga e kare katoa oki i tera te aere maira.”—Mataio 12:22-32, NW.
8. Eaa i kore ei e akakoreia te ara a Iuda Ikariota ra?
8 Kare katoa oki i akakoreia te ara a Iuda Ikariota ra. E mea inangaro mou tikai nana tana pikikaa anga ia Iesu, e rave taopeanga i te akakoro anga no te pikikaa e te tiratiratu kore. Ei akaraanga, i to Iuda kite anga ia Maria i te akatainu anga i te vaevae o Iesu i te manongi oko maata ra, kua ui aia: “Eaa teianei manongi i kore ei i okoiaʼi i te denari kia toru ake te anere, apai atu ei na te putaua ra?” Kua tuatua kapiti katoa maira te apotetoro ko Ioane: “I akapera atura [Iuda], kare ra to te mea, e aroa aia i te putaua ra; no te mea ra, e keia aia, e nana i mou i te pute, e nana rai i apai i nga mea i tukuia ki roto ra.” I muri poto akera, kua pikikaa atura a Iuda ia Iesu no te toru ngauru moni ario ra. (Ioane 12:1-6; Mataio 26:6-16) E tika, kua tataraara a Iuda e kua tamate atu iaia uaorai. (Mataio 27:1-5) Inara kare tana ara i akakoreia, no te mea ko tana i rave i akakoro tikai aia, no te tu noinoi e tana rave anga pikikaa ra kua akaari mai i tana ara i rave i te vaerua tapu ra. E tau tikai ta Iesu i karanga ra ia Iuda e ko “te tamaiti o te mate”!—Ioane 17:12; Mareko 3:29; 14:21.
Kua Akakoreia ta Ratou Ara
9. Eaa ra te Atua i akakore ei i te au ara a Davida tei rave ia Bateseba ra?
9 E tuke taka meitaki to te au ara akakoro inangaro mou ia ra ki to te au apa o te aronga tei akakoreia ra ta ratou ara e te Atua. E akamanako ana i te Ariki ko Davida o Iseraela ra ei akatauanga. Kua rave aia i te akaturi ia Bateseba, koia te vaine a Uria ra, e i muri akera kua akono aia kia riro na Ioaba e akanoonoo te mate no Uria i te tamakianga. (2 Samuela 11:1-27) Eaa ra te Atua i akaari ei i te aroa kia Davida? Ko tetai tumu maata no te koreromotu Patireia ra e pera katoa no to Davida uaorai tu aroa, e tona rave anga i te tataraara tika tikai.—1 Samuela 24:4-7; 2 Samuela 7:12; 12:13.
10. Noatu rai e kino ta Petero ara i rave ra, eaa te Atua i akakore ei i tana ara?
10 E akamanako katoa i te apotetoro ia Petero ra. Kua rave aia i te ara kino i te akakoreanga putuputu ia Iesu ra. Eaa ra te Atua i akakore ei i ta Petero ara? Kare aia i aite kia Iuda Ikariota ra, e tiratiratu a Petero i te angaanga a te Atua raua ko Karaiti. Kua rave teia apotetoro i te ara no tona apikepike i te pae kopapa ra, e kua tataraara tika tikai aia e kua “maata ua atura te aue.”—Mataio 26:69-75.
11. Akapeea koe me akataka i te “tataraara,” e eaa ta tetai tangata ka tau kia rave me e tataraara tikai tona?
11 Te akaari maira te au akaraanga i mua akenei e noatu kua rave tetai tangata i te ara kino roa ka rauka kia akakoreia mai e te Atua ko Iehova tana ara. Inara eaa te tu manako te umuumuia maira kia akakoreiaʼi te ara? Ko te tataraara mou tetai tu puapinga e akakoreiaʼi e te Atua te ara a te Kerititiano rave ara ra. Te aite anga o te tataraara “kia ariu ke mai mei te ara no te mii i te au rave anga tarevake i topa” me kare “no te manako mii me kare mamae ngakau no tana i rave ra me kare no te kore aia i rave.” (Webster’s Third New International Dictionary) Ko te tangata tei tataraara mou tikai ka akakite aia i te tu ngakau mamae no tetai ua atu akakino anga, mii, me kare au manamanata i apaiia mai e tana ara ki runga i te ingoa o Iehova e pera katoa tana akaaerenga. Ka akatupu katoa oki te tangata rave tarevake i te au ua tau me tataraara aia, e ka rave i te au angaanga tei tau ra ki te tataraara. (Mataio 3:8; Angaanga 26:20) Ei akaraanga, me kua rave aia i te keia i ta tetai ke ra, ka rave aia i etai takainga tau kia tutaki atu i ta taua tangata i ngere ra. (Luka 19:8) Ko te reira tu Kerititiano tataraara ra e au tumu tika tona no te Tuatua Tapu maira kia irinaki e ka maata ta Iehova akakore anga i te ara. Eaa ra te reira?
Au Tumu no te Irinaki Anga i ta te Atua Akakore Anga Ara
12. Na runga i teea tumuanga ta Salamo 25:11 i akakite maira e ka rauka i tetai tangata tataraara ra i te pure no te akakore anga ara?
12 Ka rauka i tei rave i te tarevake ra i te pure ma te irinaki e ka akakoreia mai tana ara na te tumuanga ki runga i to Iehova ra ingoa. Kua pati a Davida e: “No toou ra ingoa, e Iehova, e akakore mai koe i taku ara, e maata oki te reira.” (Salamo 25:11, NW) Ko te reira pure, kapiti atu ki te tataraara no tetai ua atu akakino anga ta tei rave ra i te tarevake i apai mai ki runga i te ingoa o te Atua, ka tau katoa kia riro ei arai atu i te rave ara kino i te tuatau ki mua ra.
13. Eaa te tuanga a te pure no runga i te akakore anga ara a te atua ra?
13 Te pau ra a Iehova koia te Atua i te au pure no te ngakau mai o tona au tavini rave apa ra inara te tataraara ra ia. Ei akaraanga, kare a Iehova i akaariu atu i te taringa turi kia Davida, tei pure ra mei tona ngakau mai i muri ake i te kiteanga i te maata o tana au ara i rave i te piri anga kia Bateseba ra. Ko te tika, te au tuatua a Davida ia Salamo 51 ra te taiku maira e manganui te manako patianga. Kua pati aia e: “E aroa mai koe iaku, e te Atua e, i toou ra takinga-meitaki; no te maata o toou ra aroa, e taparapara koe i taku nei au ara. E orei takiri mai koe iaku i toku nei kino; e tamā mai iaku i taku nei ara. Ko ta te Atua atinga ra, ko te ngakau paruparu ïa; ko te ngakau paruparu, e te aue ra, kare ua te Atua e akavaavaa i te reira.”—Salamo 51:1, 2, 17.
14. Akapeea ta te au Tuatua Tapu oronga anga i te akapapu anga e ka akakore te Atua i te ara a te aronga tei akono ra i te akarongo i te atinga oko o Iesu?
14 Te akakore ra te Atua i te ara a te aronga akono i te akarongo i te atinga oko o Iesu ra. Kua tata a Paulo: “Nana i tatara mai ia tatou i te oko na roto i te toto nona ra, ae, te akakore anga i ta tatou ara.” (Ephesia 1:7, NW) Mei te reira katoa te puapinga maata, kua tata maira te apotetoro ko Ioane: “E aku au tamariki ra, te tata nei au i teianei au tuatua kia kotou, kia kore kotou e rave i te ara. Kia rokoia atura tetai tangata i te ara, e Tika to tatou tei ko i te Metua ra, ko Iesu Mesia tuatua-tika ra. Koia oki te tarangaara i ta tatou nei ara; kare oki i ta tatou anake ra, i ta to te ao katoa nei ra.”—1 Ioane 2:1, 2.
15. E rekareka tamou ei i to te Atua ra aroa, eaa te mea tau kia rave tetai tei tataraara ra?
15 Na te aroa ua o Iehova i oronga mai i te tumuanga no te irinaki anga no tei rave ara, e me tataraara aia ka akakoreia mai tana ara. Kua karanga a Nehemia: “E Atua koe, e akakore mairai i te ara, e te aroa ua, e te akaperepere mai, kare rava e riri vave, e te takinga meitaki maata.” (Nehemia 9:17; akaaiteia atu kia Exodo 34:6, 7.) Inara, e raukai kia tamou marie i te rekarekaanga i te aroa o te atua ra, ka tau tei rave i te ara ra kia tauta i te akono i te ture a te Atua. Mei ta te tata taramo i tuatua ra, “kia riro mai oki to aroa maata ra iaku, kia ora au; kua mataora oki au i taau ture. Te maata nei toou aroa, e Iehova: e akamaroiroi mai koe iaku i taau ra au tuatua-tau.”—Salamo 119:77, 156.
16. Eaa te akapumaana anga a te tika e te manako maira a Iehova i to tatou tu ara nei?
16 Te tika e te akamanako maira a Iehova ia tatou no to tatou tu ara e te oronga katoa maira i te akapumaana ki te tangata rave ara tei tataraara e pera katoa te tumu kia pure ma te irinaki anga e ka akakore mai te Atua i tana ara. (Salamo 51:5; Roma 5:12) Kua oronga maira te tata taramo ko Davida i te irinakianga akapumaana i tana akakite anga: “Kare akenei aia [te Atua ko Iehova] i akaoko mai ia tatou e kia aite ki ta tatou au ara; kare oki i tutaki mai ia tatou kia aite ki to tatou au kino. Mei te teitei o te au rangi i runga i te enua nei, mei te reira te maata o tona aroa i te aronga i mataku iaia ra. Mei te itinga o te rā e taka ke i te opunga o te rā ra, ko tana ia akataka ke anga i ta tatou au ara ia tatou nei. Mei te aroa o te metua i tana ra au tamariki, ko to Iehova ïa aroa ki te aronga i mataku iaia ra. Kua kite oki aia i to tatou tu; te manako ra aia e, e one tatou nei.” (Salamo 103:10-14) Ae, e maata atu te aroa o to tatou Metua i te rangi ra e tona akaperepere, i te metua tangata nei.
17. Eaa te puapinga no te akakore anga ara a te angaanga tiratiratu a tetai i rave ana te Atua ra i te tuatau kua topa?
17 Ka rauka rai i te tangata ara tei tataraara ra te pure kia akakoreia tana ara ma te irinaki anga e kare e ngaropoina ia Iehova tana angaanga tiratiratu i mua ana. Kare a Nehemia i pati akatenga ana kia akakoreia tana ara, inara i karanga aia e: “E manako mai koe iaku, e taku Atua e, kia meitaki oki au.” (Nehemia 13:31) Ka kitea e te Kerititiano tataraara ra te akapumaana i te au tuatua ra e: “Kare te Atua i te Atua tuatua-tika kore, ka akangaro atu ei aia i ta kotou angaanga i rave, e to kotou anoano, i tona ingoa.”—Ebera 6:10.
Tauturu Mei ko Mai i te Aronga Pakari
18. Eaa te mea tau kia raveia me te akariro ra te ara a tetai Kerititiano kia maki aia i te pae vaerua?
18 Ka peea me te manako ra tetai Kerititiano e kare aia i tau kia vai mai ki roto i te parataito vaerua ra e me ka kore e rauka iaia te pure no te mea kua akariro tana ara kia maki aia i te pae vaerua? “E kapiki aia i te aronga pakari o te putuputuanga kia aere atu kiaia, e na ratou e pure nona, ma te akatainuanga iaia i te manongi i te ingoa o Iehova ra,” ta te pipi ia ko Iakobo i tata. “E na te pure akarongo e akariro i tei apikepike ra kia meitaki mai, e na Iehova aia e akatu ki runga. Pera katoa, me i rave ana aia i te ara, e akakoreia tana ra.” Ae, ka rauka i te aronga pakari o te putuputuanga te pure tau ma tetai taeake akarongo te tataraara ra, e nona katoa oki ma te manakonako anga kia akaoraia mai aia ki te ora meitaki i te pae vaerua.—Iakobo 5:14-16.
19. Me kua akaateaia tetai ki vao, eaa tana ka tau kia rave kia akakoreiaʼi tana ara e kia akaoki akaouia aia ki roto i te putuputuanga?
19 Noatu rai me ka akaateaia e te kumiti akavaanga tetai tei kore ra i tataraara i tana ara i rave, kare tona aite anga e kua rave aia i te ara kare ra e akakoreia. Inara, e akakoreiaʼi tana ara e ka akaokiia mai ei ki roto i te putuputuanga, e mea tau kia akarongo aia ma te akaaka i ta te Atua au ture, kia akatupu mai i te au ua tau i te tataraara, e kia pati ki te aronga pakari kia akaokiia mai aia ki te putuputuanga. I muri ake i te akaatea angaia tetai taeake akaturi i te putuputuanga i Korinetia i taito ra, kua tata a Paulo e: “Kua oti ua na taua mate i tukuia atu e te tangata e manganui i taua tangata ra. E teianei e akakore atu kotou i tana ara, e e akapumaana atu e tikaʼi, ko te apuku uaia aea taua tangata ra i te aue maata. E teianei, teia taku tuatua kia kotou, e akakite pu tikai kotou i to kotou aroa iaia.”—2 Korinetia 2:6-8; 1 Korinetia 5:1-13.
Oronga te Atua i te Maroiroi
20, 21. Na teaa e tauturu i tetai te tupu ra te tu apiapi kiaia no te manako e penei kua rave aia i te ara kare e akakoreia?
20 Me no te apikepike o te kopapa e te manamanata i akatupu mai te tu apiapi no te rave anga i te ara kare ra e akakoreia, na te rava o te akaangaroi anga e te moe penei na te reira e tauturu mai. Inara, e mea tau katoa no tatou kia manako i te au tuatua a Petero e: “E uri i to kotou tumatetenga katoa ki runga iaia [i te Atua]; koia oki te tiaki mai ia kotou.” E auraka e tuku kia akakore a Satani i toou maroiroi, no te mea kua tuatua katoa maira a Petero: “E akono meitaki, e matakite, te aaere nei oki to kotou enemi ko te diabolo, mei te liona ngunguru ra, i te kimi anga i te tangata e pou iaia: Ko tei patoi atu ïa ma te akarongo turori kore, kua kite oki kotou e, tei to kotou au taeake katoa i te ao nei taua au mate ra. Ko te Atua ra nona te aroa ua katoa nei . . . kia akameitaki rava aia ia kotou, kia tauturu mai, kia akamaroiroi mai, e kia akatinamou ia kotou.”—1 Petero 5:6-10.
21 E no reira me e manako tataraara toou e te mataku ra e kua apa koe i te ara kare e akakoreia, e manako i to te Atua ra au tu e pakari, e tika, e te aroa. No reira e pure kiaia ma te akarongo. E rave tamou i te kaikai vaerua tana e oronga maira na roto i “te tavini akono meitaki e te pakari.” (Mataio 24:45-47) E kapiti atu ma te au taeake akarongo e rave putuputu i te angaanga orometua Kerititiano. Na teia e akamaroiroi i toou akarongo e ka akamatara mai ia koe mei te mataku anga e penei kare te Atua i akakore i taau ara.
22. Eaa ta tatou ka uriuri manako i muri akenei?
22 Ka rauka te pumaana i te aronga noo i te parataito vaerua no te kite e te maata ra ta Iehova akakore i te ara. Inara, kare i te mea e kare e timata anga i to ratou oraanga i teia tuatau nei. Penei te maromaroa ra ratou no te mate anga tetai ta ratou i akaperepere ra me kare e oa meitaki te makiia ra. Mei ta tatou ka kite, i teia e etai atu au turanga, te tauturu nei a Iehova e te arataki nei i tona au tangata na tona vaerua tapu ra.
Eaa Taau Au Pauanga?
◻ Eaa te akapapu anga e ‘e maata ta Iehova ra akakore anga i te ara’?
◻ Eaa te ara kare e akakore ia?
◻ Na raro ake i teea au turanga te akakore anga i te au ara a tetai ra?
◻ Eaa ka raukai kia irinaki te aronga tataraara i ta ratou rave tarevake ra, e ka akakore te Atua i te ara?
◻ Eaa te tauturu te vai maira ki te aronga tataraara i ta ratou rave tarevake ra?
[Tutu i te kapi 10]
Kua kite ainei koe eaa i akakoreiaʼi ta Davida raua ko Petero ara inara kare ta Iuda Ikariota?
[Tutu i te kapi 12]
E maata te tauturu te ka rauka i te aronga pakari o te putuputuanga i te rave ei akamaroiroi i te pae vaerua o tetai Kerititiano