“Kua Kiteaia e Maua te Mesia”!

“Te mea mua kua kitea [e Anederea] tona uaorai tuakana ia Simona, kua karanga atura kiaia: ‘Kua kiteaia e maua te Mesia’ (koia oki te aiteanga, me uriia, ko Karaiti).”​—IOANE 1:41, NW.

1. Eaa ta Ioane Papetito i akakite no runga ia Iesu o Nazareta ra, e eaa ta Anederea i manako nona ra?

KUA akara roa, ketaketa atura a Anederea i taua tangata ngati Iuda tei karangaia ra ko Iesu o Nazareta. Kare tona akara anga e mei to tetai ariki rai, me kare mei to tetai tangata pakari rai, me kare e rapi. Kare tona i te tu ariki manea, kare e rauru inaina, kare nga rima i te poria, e te pakiri teatea. E ou ua a Iesu​—e vaitata i te 30 mataiti—​e ketaketa tona nga rima e te veo rai tona pakiri no tetai tangata angaanga pakari ia. E no reira penei kare a Anederea i poitirere i te kite anga e e kamuta aia. Kua tuatua ra a Ioane Papetito no teia tangata: “Ka akara, i te Punua Mamoe a te Atua!” I te ra i mua akera, kua tuatua a Ioane i tetai apinga e maata atu te meitaki: “E e Tamaiti teia na te Atua.” Ko te tika ainei teia? Kua akapou a Anederea i tetai tuatau i te akarongo atu anga kia Iesu i taua ra ra. Kare tatou i kite eaa ta Iesu i tuatua; kua kite ra tatou e kua tauiia to Anederea oraanga i tana au tuatua anga. Kua aere viviki atura aia e kimi i tona taeake, ia Simona, e kua karanga atura, “Kua kiteaia e maua te Mesia”!​—Ioane 1:34-41, NW.

2. Eaa ra i puapinga maataʼi kia akamanako i te akapapu anga me ko Iesu rai te Mesia tei taputouia maira?

² Kua riro maira Anederea raua ko Simona (koia ta Iesu i tapa akaou ra ia Petero) ei nga apotetoro na Iesu i muri akera. E tere atu i te rua mataiti i muri mai i te riro anga ei pipi nana, kua karanga a Petero kia Iesu e: “Ko te Karaiti koe [te Mesia], ko te Tamaiti a te Atua ora ra.” (Mataio 16:16, NW) I te openga ra kua akapapu nga apotetoro e te au pipi ra e ka rekareka ua ratou kia tuku i to ratou oraanga kia mate no runga i te reira irinaki anga. I teia tuatau nei, e au mirioni ua atu te au tangata ngakau tae kua aite atu ki te reira te irinaki anga. Inara na runga i teea akapapu anga? Te akapapu anga ia, te akataka ra i te tuke anga i rotopu i te akarongo e te manako ua nei. (E akara ia Ebera 11:1.) E no reira e akamanako tatou i nga tuanga matauia e toru no te akapapu anga e ko Iesu tikai te Mesia.

To Iesu Akapapaanga Tupuna

3. Eaa ta nga Evangeria a Mataio raua ko Luka i akakite meitaki mai no runga i te akapapa anga tupuna o Iesu ra?

³ Ko te akapapaanga tupuna o Iesu te akapapu anga mua ta te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano te oronga maira ei turu i tona taoonga ei Mesia. Kua totou mai te Puka Tapu e ka aere mai te Mesia mei te akapapaanga o te ngutuare o te Ariki ko Davida. (Salamo 132:11, 12; Isaia 11:1, 10) Te akamata maira te Evangeria a Mataio: “E Tuatua no te anau anga no Iesu Mesia, e tamaiti na Davida, e tamaiti na Aberahama.” Kua turu a Mataio i teia tuatua mataku kore na te aruanga i te akapapaanga o Iesu na roto i te akapapaanga o tona ra metua ongai, koia a Iosepha. (Mataio 1:1-16) Kua aru ta Luka Evangeria i te akapapaanga o Iesu na roto i tona metua vaine tikai, koia a Maria, aere roa atu kia Davida e Aberahama e kia Adamu oki. (Luka 3:23-38)a E no reira te taka meitaki ra te tataanga a nga tata Evangeria ra i ta raua tuatua e e tuanga a Iesu no Davida, i te pae o te ture e pera katoa oki i te pae o te anau anga.

4, 5. (a) I rave ainei te aronga tei ora ra i to Iesu tuatau i te akaaoanga i tona akapapaanga mei ia Davida maira, e eaa teia i riro ei ei mea puapinga? (e) Akapeea te au tataanga kare no te Puka Tapu i te turu anga i to Iesu ra akapapaanga tupuna?

⁴ Noatu rai ko te enemi ekoko maata ra i to Iesu tikaanga no te taoonga Mesia kare e rauka iaia i te akakore i ta Iesu tuatua e e tamaiti aia na Davida. No teaa ra? E rua nga tumu. Ko tetai, kua akakite atea putuputuia taua tuatua ra i Ierusalema no etai rau ngauru mataiti i mua ake i te akapouangaia taua oire ra i te 70 T.N. (Akaaiteia atu kia Mataio 21:9; Angaanga 4:27; 5:27, 28.) Me e pikikaa taua tuatua ra, ka rauka i tetai ua atu o te au enemi o Iesu​—e manganui ra oki ratou—​i te akapapu ia Iesu e pikikaa na te akara ua anga i tona akapapaanga i roto i te papaanga tupuna i te ngai akaputuanga tataanga kopu tangata no te katoatoa.b Inara kare e tataanga i te tuatua enua no tetai ua atu tangata i rave i te akaaoanga i to Iesu ra akapapaanga mei te Ariki ia Davida mairai. E mea papu e, kare taua tuatua ra i rauka i te akaapaia. Kare e ekoko anga e kua tata a Mataio raua ko Luka i te au ingoa tau no te akapapu i tona akapapaanga no te mea ta raua tataanga no roto tika mai i te au tataanga no te ngai tangata ra.

⁵ Ko te rua, ko te au tumu no vao ake i te Puka Tapu te akapapu maira i te arikianga i te akapapaanga o Iesu. Ei akara anga, kua tata te Tal­mud no runga i tetai rapi no te a anere mataiti ra i te raveanga i tetai akaapa anga kino no runga ia Maria, te metua vaine o Iesu, no te ‘kanga ua anga ei vaine akaturi ma te au kamuta ra’; inara te akatika ra taua tataanga ra e “e uanga aia no te au tamariki ariki e te au tutara katoa oki.” Ko tetai akatauanga i mua akera ko te tata tuatua enua ko Hegesippus o te rua anere mataiti ra. Kua akakite aia e i te inangaro anga te Kaitara o Roma ko Domitian kia takore atu i te au uanga katoatoa o Davida ra, kua akaapa takiri etai enemi o te au Kerititiano mua ra i te au mokopuna tamaroa a Iuda, koia te taeake o Iesu ra, kua karanga e kare “no te ngutuare o Davida ra.” Me kua kiteia a Iuda e e uanga no Davida kare ainei e ko Iesu katoa tetai? Kare e rauka kia akakoreia!​—Galatia 1:19; Iuda 1.

Au Totou no te Mesia

6. Eaa te maata o te au totou no te Mesia i roto i te au Tuatua Tapu Epera ra?

⁶ Ko tetai atu akapapaanga akapapu e ko Iesu te Mesia ko te totou tei akatupuia ra. Te au totou tei piri tika atura ki te Mesia e manganui roa atu i te au Tuatua Tapu Epera ra. I roto i tana angaanga tataia The Life and Times of Jesus the Messiah, kua tareia e Alfred Edersheim te au tuanga e 456 katoa i roto i te au Tuatua Tapu Epera ta te au rapi taito ra i manako e no te mesia ia. Inara, e manganui te au manako tarevake a te au rapi ra, no te Mesia; e manganui te au takiota tuatua ta ratou i tou atura kare anake no te mesia ia. Tera ra, e maata te au totou te akataka ra ia Iesu e ko te Mesia aia.​—Akaaiteia atu kia Apokalupo 19:10.

7. Eaa etai totou ta Iesu i akatupu i tona tuatau i te aaereanga i te enua nei?

⁷ I roto ia ratou ra: ko te oire o tona anau anga (Mika 5:2; Luka 2:4-11); te tumatetenga maata tei tupu ra ki te au tamariki rikiriki i muri ake i tona anauia mai anga (Ieremia 31:15; Mataio 2:16-18); ka kapikiia aia mei roto mai i Aiphiti ra (Hosea 11:1; Mataio 2:15); ka taokotai te au tutara o te pa enua e tamate iaia (Salamo 2:1, 2; Angaanga 4:25-28); tona pikikaa angaia no te 30 moni ario (Zekaria 11:12; Mataio 26:15); noatu rai ko te tu o tona ra matenga.​—Salamo 22:16, te tataanga i raro ake; Ioane 19:18, 23; 20:25, 27.c

Kua Totouia Tona Taenga Mai

8. (a) Eaa te totou te tou papu maira i te tuatau e tae mai ei te Mesia? (e) Eaa nga tumu e rua te ka tau kia kiteia e raukai kia maramaia teia totou?

⁸ E akamanako ana tatou ki runga i tetai totou okotai ua. Ia Daniela 9:25, kua akakiteia ki te ngati Iuda e aea e tae mai ei te Mesia. Te tatau ra: “Kia kite koe, e kia taka tikai, mei te riro anga o te tuatua, i te rave akaou e te patu ia Ierusalema e tae rava atu ki te Mesia te Ariki ra, e itu ïa ebedoma, e nga ebedoma oki e ono ngauru ma rua.” I te akara anga mua penei kare teia totou e taka meitaki ana. Inara na roto i tetai tu atea ua, te pati maira te reira kia tatou kia kimi e rua ua tuanga akakite anga: ko tetai tuatau akamataanga e tetai tuatau i muri ake. Ei akatutu anga, me e mapu taau te tou maira i tetai apinga oko maata te vaira kua tanumia e “50 kakao te mamao i te pae itinga ra o te punavai i te paka o te oire ra,” penei ka kitea e koe e e taka kore tikai teia au arataki anga​—e maata atu oki i te mea kare koe i kite e teiea te reira punavai, me kare eaa te roa o te “kakao” ra. Kare ainei koe e kimi i aua nga tumu e rua ra kia raukai ia koe i te kimi i taua apinga oko maata ra? Ae, mei te reira katoa oki te totou a Daniela ra, ko tera ua te akataka ra tatou i te tuatau akamataanga e te vaitoanga i te tuatau tei aru maira.

9, 10. (a) Eaa te tuanga akamataanga no te vaito anga i te 69 epetoma ra? (e) Eaa te roa o te 69 epetoma ra, e akapeea tatou i kite ei i te reira?

⁹ Te mea mua, ka anoano tatou i te tuatau akamataanga, te tuatau mei ‘te tuatua anga kia rave akaou e te patu ia Ierusalema ra.’ I muri akera, e mea tau kia kite tatou i te roa mei reira mai, eaa tikai te roa i te reira 69 (7 e te 62) epetoma katoa. Kare i te mea ngata eia nga akakite anga no te kimi. Kua akakite meitaki maira a Nehemia kia tatou e kua orongaia mai te tuatua kia rave akaou e te patu koropini ia Ierusalema, kia akariro i te reira ei oire akaoraia, “i te mataiti tai takau o te ariki ra o Aretekasaseta.” (Nehemia 2:1, 5, 7, 8) Te akanoo maira te reira i ta tatou tuatau akamataanga ia 455 M.T.N.d

¹⁰ I teianei ko te 69 epetoma, e au epetoma tikai aina e itu ra i te epetoma? Kare, no te mea kare te Mesia i mama mai i te manga tuatau tere atu i te mataiti i muri ake i te 455 M.T.N. E no reira ko te maata anga o te aronga apiiia i te Puka Tapu ra e pera katoa etai au urianga e manganui (kapiti katoa te Tanakh a te ngati Iuda i roto i te tataanga i raro ake no teia irava) te akatika ra e e au epetoma “mataiti ia.” E mea matauia na te au ngati Iuda taito ra te manako no te ‘ebedoma mataiti,’ me kare te tuatau e itu mataiti ra. Mei ta ratou i akono ra i tetai ra tapati i nga itu ra katoatoa ra, kua akono katoa ratou i tetai mataiti tapati i nga itu mataiti katoatoa ra. (Exodo 20:8-11; 23:10, 11) E no reira ko te 69 epetoma mataiti katoa ra ka riro mai e 69 taime te 7 mataiti, me kare e 483 mataiti katoa. Tera ua ta tatou ka rave e tare i te reira. Mei te 455 M.T.N., tareia mai e 483 mataiti ka tae mai tatou ki te mataiti 29 T.N.​—ko te mataiti tikai te reira i papetitoiaʼi a Iesu ei riro ei aia ei ma·shiʹach, koia te Mesia ra!​—Akaraia te “Itu Ngauru Epetoma,” Insight on the Scriptures, Voriumu 2, kapi 899.

11. Akapeea tatou me pau i te aronga te karanga ra e e ravenga ou ua teia no te akatakaanga i te totou a Daniela ra?

¹¹ Penei ka akaapa tetai papaki e e manako ua teia no teianei i te akamaramaanga i te totou kia tau ki te tuatua enua. Me koia ia, eaa ra te au tangata o to Iesu tuatau ra i tapapaʼi i te Mesia kia mama mai i taua tuatau ra? I ora ana te tata tuatua enua Kerititiano ko Luka, nga tata tuatua enua o Roma ko Tacitus e Suetonius, te tata tuatua enua ngati Iuda ko Josephus, e te tangata apii i te peu ngati Iuda ko Philo, ratou pouroa i ora ana e vaitata i taua taime ra e kua akakite katoa oki i teia tu tapapa anga. (Luka 3:15) Te maro ra tetai papaki o te aronga apiiia i teia tuatau nei e no te takinga kinoanga a to Roma i akariro kia inangaro to te ngati Iuda e kia tapapa atu i te Mesia i taua tuatau ra. Eaa ra, i tapapaʼi te ngati Iuda i te Mesia i reira e kare i te tuatau o te takinga kinoanga a to Ereni i nga anere mataiti i mua akera? Eaa ra a Tacitus i tuatuaʼi e e “totou muna” te reira tei taki atura i te ngati Iuda kia tapapa atu i te au tutara mana ririnui kia tae mai mei Iudea e “kia akanoo i tetai patireia no te katoa ra”? I roto i tana puka A History of Messianic Speculation in Israel, te akatika ra a Abba Hillel Silver e “te tapapaia atura te Mesia i te tuatau o te koata rua o te anere mataiti mua o te T.N.,” kare e no te takinga kinoanga a to Roma, mari ra no “te akapapaanga matauia o taua ra ra,” ko tetai tuanga mai no roto i te puka a Daniela.

Akatakaia Mei Runga Maira

12. Akapeea ta Iehova ra akataka anga ia Iesu e ko te Mesia aia?

¹² Ko te toru o te akapapu anga i to Iesu ra taoonga ei Mesia ko te akakiteanga na te Atua uaorai. Kia tau ki ta Luka 3:21, 22, i muri ake i to Iesu papetito angaia, kua akatainuia aia ma te mana ririnui tapu rava i te ao katoa e pini ua ake, koia to te Atua ko Iehova uaorai vaerua tapu ra. E ma tona uaorai reo, kua akakite maira a Iehova e kua mareka rava aia i tana Tamaiti, ia Iesu. I etai atu atianga e rua ra, kua tuatua tika atu a Iehova kia Iesu mei te rangi maira, ma te akakiteanga i Tona mareka anga: i tetai taime, i mua i ta Iesu nga apotetoro e toru, e i tetai atu taime, i mua i te aronga tini tei akara atura. (Mataio 17:1-5; Ioane 12:28, 29) Pera katoa, kua tonokia mai te au angera no runga maira ei akapapu i to Iesu ra taoonga ei Karaiti, me kare Mesia.​—Luka 2:10, 11.

13, 14. I akapeea ta Iehova ra akakite anga i tona mareka anga ia Iesu ei Mesia ia?

¹³ Kua akakite maira a Iehova i tona marekaanga i tei akatainuia ra e ia na te akamanaanga iaia kia rave i te au angaanga mamaata ra. Ei akatauanga, kua tuatua a Iesu i etai totou tei akataka maira i te au mea ka tupu i muri akera​—ko tetai papaki kua totoa mai ki to tatou tuatau nei.e E kua rave katoa aia i te au temeio, te angaianga i te aronga tini i pongi ra e te rapakauanga i tei maki ra. Kua akatu katoa aia i tei mate ra. Na tana au pipi ainei i manako ua te au tua no te reira au angaanga mana i muri akera? E manganui ta Iesu au temeio i rave i mua i te aronga tei akara atura, i etai tuatau e au tauatini ua atu te au tangata i te taime okotai ra. Noatu rai ko to Iesu ra au enemi kare i rauka ia ratou i te akakore e i rave ana aia i teia au mea katoa. (Mareko 6:2; Ioane 11:47) Pera katoa oki, me i manako ua ta Iesu ra au pipi i te reira au mea ra, eaa ratou i reira i akakite taka meitaki ei i to ratou uaorai au apaanga katoa oki? Ko te tika, ka rekareka ainei ratou kia mate no tetai akarongo tei akatumuia ki runga i te au manako ua na ratou uaorai i akapapa? Kare. E au tumu tuatua tika tikai ta Iesu ra au temeio no te tuatua enua.

¹⁴ E mamao atu te aerenga o ta te Atua ra akakite anga ia Iesu e ko te Mesia aia. Na roto i te vaerua tapu kua akono aia e kia tataia te akapapu anga e ko Iesu te Mesia e kua riro mai ia ei tuanga no te puka maata roa te uri angaia e te akatotoa angaia i roto i te tuatua enua katoa.

Eaa ra i Kore ei te Ngati Iuda e Ariki ia Iesu?

15. (a) Eaa te maata o to Iesu ra au pepa akatika anga e koia te Mesia ra? (e) Eaa te au manakonakoanga o te au ngati Iuda ra tei taki atu i te aronga e manganui o ratou ra kia kopae ke ia Iesu e kare i te Mesia?

¹⁵ I teia nga tumu akapapu anga katoa e toru, e au anere ua atura au pepa akatika tei akataka maira e ko Iesu te Mesia. Kare ainei i rava te reira? E tamanako i te patianga no tetai raitini akaoro motoka me kare tetai kati no te kaiou e kia tuatuaia mai e kare i rava nga pepa akataka anga e toru katoa​—ka anoanoia koe kia rave mai e au anere ua atu. Mei teaa ra te tau kore i te reira! E tika tikai i reira, kua rava te akataka anga ia Iesu i roto i te Puka Tapu. Inara, eaa to Iesu uaorai iti tangata e manganui i akakore ei i teia au akapapu anga katoatoa e ko te Mesia aia? No te mea ko te akapapu anga, noatu rai e puapinga ia ki te akarongo tika, kare ra na te reira e oronga mai i te akarongo. E mea mii ra, e manganui te au tangata te ka irinaki i ta ratou ka anoano kia irinaki, noatu rai i mua i te akapapu anga maata. No runga i te Mesia, kua papa ke ana te manako o te maataanga o te ngati Iuda e eaa ta ratou i anoano ra. I anoano ratou i tetai mesia poritiki, tetai te ka akaope i te takinga kino a to Roma ra e ka akaora ia Iseraela ki tetai turanga kaka i te tu apinganui mei to Solomona tuatau ra. Akapeea i reira, e ariki ei ratou i teia tamaiti taakaaka na te kamuta, teia tangata Nazareta tei akaari maira e kare ona manako no te poritiki e te apinganui katoa oki? Akapeea tikai, e riro ei aia ei Mesia i muri ake i tona tamamae angaia e te mate anga rikarika ki runga i te rakau tamamae anga?

16. Eaa te au pipi a Iesu i tau ei kia akatikatika i to ratou uaorai manakonako anga no runga i te Mesia ra?

¹⁶ Kua mii tikai ta Iesu uaorai au pipi i tona matenga. I muri ake i tona tuakaouanga kaka, kua manakonako ratou e ‘kia akaoki mai aia i te au kia Iseraela’ i reira tikai. (Angaanga 1:6) Inara kare ratou i kopae ke ia Iesu ei Mesia no te kore ua nei teianei manakonakoanga i tupu i reira. Kua akono ratou i te akarongo iaia tei akatumuia ra ki runga i te akapapu anga ta ratou i kite ra, e kua tupu marie ua atu to ratou kite i reira; kua akamaramaia te au mea muna. Kua kite ratou e kare e tupu i te Mesia te au totou katoatoa nona i tona tuatau poto ua ei tangata i te enua nei. Eaa oki, kua tuatua mai tetai totou i tona taenga taakaaka mai, na runga i te punua atini, ko tetai ra kua tuatua no tona aerenga mai ma te tu kaka i runga i te tiao rangi ra! Akapeea e tikai eia nga mea e rua ra? E mea tau ra e ka aere mai aia i te rua o te taime.​—Daniela 7:13; Zekaria 9:9.

Eaa i Tau ei kia Mate te Mesia

17. I akapeea te akataka meitaki anga a te totou a Daniela ra e ka mate rai te Mesia, e eaa te tumu ka mate ei aia ra?

¹⁷ Pera katoa oki, kua akataka maira te au totou no te Mesia ra e ka mate rai te Mesia. Ei akatauanga, i te totou tikai tei totou maira e aea e tae mai ei te Mesia kua totou katoa mai i te irava tikai i muri akera e: “E ope akera nga ebedoma e ono ngauru ma rua [tei aru maira i nga ebedoma e itu ra] e tipu keiaʼi te Mesia.” (Daniela 9:26) Ko te tuatua Epera ka·rathʹ tei taikuia i konei no te “tipu keia” te aiteite ra ki te tuatua tei taikuia no te mate akautunga i raro ake i te Ture a Mose. Kare e ekoko anga e ka mate rai te Mesia. No teaa ra? Te oronga maira te Daniela 9 irava 24 i te pauanga: “Ei akaoti anga atu i te au ara, e ei tapoki anga atu i te kino, e ei akao anga mai i te tuatua-tika mutu kore ra.” Kua kite meitaki te ngati Iuda e na tetai atinga anake ua, na tetai matenga, ka rauka te tapokianga no te ara.​—Levitiku 17:11; akaaiteia atu kia Ebera 9:22.

18. (a) I akapeea ta Isaia pene 53 akaari anga e ka tamamaeia te Mesia e ka mate atu? (e) Eaa te akara anga patoianga iaia uaorai te akatuia mai nei i teia totou anga?

¹⁸ Te tuatua ra a Isaia pene 53 no te Mesia ei tetai Tavini takake no Iehova te ka tamamaeia e ka mate atu ei tapoki i te au ara a etai ke ra. Te na ko ra te Isaia 53 irava 5: “Kua koia ra aia no ta tatou au ara ra, kua akaparuparuia aia no to tatou au kino.” I taua totou rai, i muri ake i te akakiteanga kia tatou e ka mate teia Mesia nei “ei tutakiangaara,” te akakite maira e ka rave Aia “e akaroa aia i tona au rā, e te inangaro o Iehova, e manuia ïa i tona rima.” (Isaia 53 Irava 10) Kare ainei teia i te patoianga iaia uaorai? Akapeea e raukai kia mate te Mesia, e “ka akaroa aia i tona au rā”? Akapeea e raukai kia orongaia aia ei atinga e i muri akera ka akariro i ‘te inangaro o Iehova ra kia manuia’? Akapeea tikai, aia e mate ei e ka vai uaʼi ei tangata mate e kare i akatupu i te au totou puapinga maata rava ra nona, koia oki ka tutara aia e tuatau ua atu ei Ariki e ka apai mai i te au e te mataora ki te ao katoa nei?​—Isaia 9:5, 6.

19. Akapeea te tuakaouanga o Iesu i te akatika anga i te au totou tei akara anga patoi ra ia ratou uaorai no runga i te Mesia ra?

¹⁹ Ko teia tuatua akara anga te patoi ra iaia uaorai kua akatikaia e tetai temeio umere okotai ra. Kua akatuakaouia mai a Iesu ra. E au anere ua atu te aronga ngati Iuda ngakau tiratiratu tei riro ei kite mata i teia mea kaka tika tikai. (1 Korinetia 15:6) Kua tata te apotetoro ko Paulo i muri ake e: “Kareka te Mesia, oti akera tana atinga okotai i te apai ei tarangaara, noo rava atura ïa i te rima katau o te Atua ra: E teianei te tatari ra e kia akariroia tona au enemi ei takainga vaevae nona.” (Ebera 10:10, 12, 13) Ae, no muri ake i to Iesu ra akatuakaou angaia ki te oraanga i te rangi ra, e i muri ake i tetai tuatau “tatarianga,” i akateronoiaʼi aia ei Ariki e ka tamaki atu ei i te au enemi o tona Metua, ko Iehova. I tona taoonga ei Ariki i te rangi, ka akatukia atu a Iesu te Mesia ra i te oraanga o te au tangata ravarai te ora nei i teianei. Na roto i teea mataara? Ka uriuri manakoia teia i roto i ta tatou atikara i muri akenei.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Akapeea Koe me Pau?

◻ Eaa i tau ei kia akara matatio i te akapapu anga me ko Iesu tikai te Mesia tei taputouia maira?

◻ Akapeea to Iesu akapapaanga tupuna i te turu anga i tona tikaanga no te taoonga Mesia ra?

◻ Akapeea te au totou o te Puka Tapu i te tauturu anga i te akapapu e ko Iesu tikai te Mesia?

◻ Na roto i teea au mataara a Iehova i te akapapu anga i te akatakaanga e ko Iesu te Mesia?

◻ Eaa ra te ngati Iuda e manganui i kopae ke ei ia Iesu ei Mesia, e eaa ra i tau kore ei te reira au tumu?

[Tutu i te kapi 12]

Kua akakite mai ta Iesu au temeio tataki tai e manganui i etai atu akapapu anga i tona taoonga ei Mesia