Ai Era​—Te Mura Maira me te Mate Atura?

KUA akakeu te tangata porotetani tutu aere ko Jonathan Edwards i te mataku ki roto i te au ngakau o te au Marike Koronia (Colonial) i te 18 anere mataiti ma tana au akatutu anga kino pakari o era. I tona akatutu anga i tetai akatutu anga koia oki kua akatautau te Atua i te aronga ara ki rungao i te ai ka mei te au tukutukuraonui viivii rai. Kua akariri a Edwards i tana putuputuanga: “E te tangata ara, ka tautau koe mei tetai taura angiangi, ma te au ai ka o te riri atua te purapuraanga takapini i te reira, ma te papa i te au taime ravarai no te tutungi i te reira, e kia pakapakaia i roto i te reira.”

Inara, i muri poto ua ake i to Edwards oronga anga i teia ako anga rongoia, kua akamata te au ai ka o era, mei te mea atura, te poepoe anga e te mate atu.a Kua tuatua te puka The Decline of Hell, na D. P. Walker, e “te tae anga ki te a ngauru mataiti o te 18 anere mataiti kua akaaoia i te au ngai tangata te apii anga o te tamamae anga ope kore no te aronga akaapaia.” I te tuatau o te 19 anere mataiti, kua tamou ua atu rai te ai mura o era i te mate, e i te tae anga ki rotopu i te 20 anere mataiti, te manako ra a Edwards no runga ia era ei ‘ngai vera o te ai te ngai i tamamae pakariiaʼi tona au tangata i to ratou au manako e i to ratou au kopapa ma te ope kore’ kua ngaro aere te reira ei tumu tuatua no te pukapuka anga. “No tei tamakiia e te rave anga kite o teia tuatau e tei akameangitiia e te au ai ka o Hiroshima e te Orokoti [Holocaust],” i akakite ei te tangata tianara ko Jeffery Sheler, “kare te au akatutu anga o era i te mea matakuia mei te taime mua rai.”

E manganui te aronga tutu aere tei ngaro katoa to ratou tu reka i te ai e te teio. Te au ako anga pakari no runga i te au kino o era kua ngaro te reira mei te atarau tuatua anga o te au akonoanga tupuna a Kerititome. No te maata anga o te aronga apiipii akonoanga, kua riro mai a era ei tumu tuatua taito roa no te apiianga tikai. No etai au mataiti i topa te rave ra tetai tata tuatua enua akonoanga i te kimikimi anga no tetai apiianga apii teitei no runga ia era, e e maata tana papaanga tuatua o te au tianara apii i akara. Kare rava ana tuatua okotai i kite ana no runga ia era. I tau ki te makatini Newsweek, kua taopenga te tata tuatua enua e: “Kua ngaro a era. E kare okotai i kite ana.”

To Era Oki Anga Mai

Kua ngaro? Kare tikai. Ma te poitirere, i te au mataiti i ou ake nei kua mama akaou mai te apii anga o era ki roto i etai au ngai. Te akaari maira te au tare anga i Marike e kua tupu te numero o te au tangata tei karanga e te irinaki ra ratou ia era mei te 53 patene i te 1981 ki te 60 patene i te 1990. Kapiti atu ki teia ko te tupu anga viviki i te ao katoa te au taokotai anga evangeria no te tutu aere anga ia era, e te akara anga e ko to era oki anga mai tikai i roto i ta Kerititome manakoanga e e rave anga ao katoa tikai teia.

Inara te pa anake ua ainei teia akaora anga i te au tangata aere pure, e me kua taea katoa ainei te aronga orometua akonoanga? Ko te tika e te ai era tei tutu aereia e Jonathan Edwards e 250 mataiti i topa, kare rava te reira i ngaro ana mei etai au atarau akono ua o Kerititome. I te 1991, kua akara te U.S.News & World Report: “Pera katoa i rotopu i etai au taokotai anga tupuna rave ua, te vaira te au akairo e te akamata ra te aronga apiipii akonoanga i te manako pakari maata atu i te manako o era i te au ngauru ua atu mataiti tei aereia mai.” Ma te papu, i muri ake i te au mataiti o te akangaropoina anga, kua rongonui akaou te ai era i roto i te akonoanga i te ao katoa. Inara, kua tamou ainei te reira i tona au tu ai ka?

Te Au Ui Anga tei Tupu Mai

Kare a te tangata apiipii akonoanga ko W. F. Wolbrecht ekoko anga: “E era a era, e kare okotai inangaro me kore manako a te tangata e akariro i te reira kia meangiti mai i te akaapa anga mutu kore.” E manganui te aronga aere pure kare i papu. Noatu e kare i ekoko i te vai anga o era, e au ui anga ta ratou no runga i te tu o era. I tuatuaʼi tetai tangata apiipii akonoanga: “Iaku rai, e tika anga uiui koreia a era, tei akakite ngoie uaia i roto i te tuatua puka tapu, inara ko tona tu tikai e mea papu kore ia.” Ae, no te tupu anga numero o te aronga apiipii akonoanga e te aronga aere pure, kare te ui anga akaou e, “E era ainei tetai?” mari ra, “Eaa a era?”

Akapeea koe me pau? Eaa te mea tei akakiteia atu kia koe no runga i te tu o era? E eaa te au Kerititiano ngakau tae i tamanamanataiaʼi e teia apiianga?

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Akameitakianga no te Tutu i te kapi 2]

Cover: Doré’s illustration of Tumult and Escape for Dante’s Divine Comedy

[Akameitakianga no te Tutu i te kapi 3]

Ta Doré akatutu anga o te au Tiaporo e Virgil no ta Dante Divine Comedy