Aroa (Agape)​—Eaa Kare i te Reira e Eaa Oki te Reira

“Kapiti katoa to kotou . . . [inangaro, “NW”] taeake oki, ki te aroa.”​—2 PETERO 1:5, 7.

1. (a) Eaa te tu e akateiteiia maira i te Puka Tapu? (e) Eaa nga tuatua Ereni e a te putuputu ra te uriia e “aroa,” e ko teea tei taikuia ra ia 1 Ioane 4:8?

ME TE vaira tetai tu me kare tu tika meitaki te akateiteiia ra i te Tuatua a te Atua, koia te Puka Tapu, ko te aroa ia. I te reo Ereni, koia te reo akamata anga o te Au Tuatua Tapu Kerititiano ra, e a nga tuatua te putuputu ra te uriia e e “aroa.” Ko te aroa ta tatou e akamanako nei i teianei kare i to te eʹros (e tuatua kare e kitea i roto i te Au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano), tei akatumuia ra ki runga i te inangaro tane e te vaine; kare katoa oki ia i to te stor·geʹ, e manako ngakau tei akatumuia ki runga i te pirianga toto; kare katoa ia i te phi·liʹa, e pirianga aroa oa pumaana tei akatumuia ki runga i te akangateitei anga tetai i tetai, ko teia tei uriuri manakoia i te atikara i mua akenei. Inara, ko te a·gaʹpe ko te aroa tei akatumuia ki runga i te kaveinga, penei ka tau ia kia tuatuaia e e pirianga vaitata tona ma te noinoi kore, ko te aroa ia ta te apotetoro ko Ioane i taiku ra i tana tuatua anga e: “Ko te Atua oki te aroa.”​—1 Ioane 4:8.

2. Eaa tei tuatua meitakiia maira no te aroa (a·gaʹpe)?

² No runga i teia aroa (a·gaʹpe), kua tuatua te Poropeta ko William Barclay i roto i tana puka New Testament Words e: “Ko te agapē te piri atura ia ki te manako: kare te reira i te manako ngakau tei tupu ua mai ki roto i to tatou ngakau [mei te tu o te phi·liʹa ra]; e kaveinga ia te aru akakoroia i to tatou oraanga. Ko te agapē e maata tona pirianga ki te anoano. E re anga ia, e autu anga, e akaoti anga. Kare ua e tangata i aroa ua atu i tona au enemi. Ko te aroa atu i tona uaorai au enemi e re anga te reira i to tatou uaorai manako e te au manako ngakau oki. Ko teia agapē . . . ko te mana ia kia aroa atu i tei kore e tau kia aroaia, kia aroa atu i te au tangata kare ra tatou i inangaro atu.”

3. Eaa te akaketaketa anga ta Iesu Karaiti raua ko Paulo i tuku ki runga i te aroa?

³ Ae, i roto i te au apinga te akatuke ra i te akamori ma i te Atua ko Iehova mei etai atu au tu akamori anga katoatoa ko tana akaketaketa anga i teianei tu o te aroa. E tika rava ta Iesu Karaiti i tuatua ra ko nga akauenga maata e rua: “Teia tei maata . . . ‘E [aroa, NW] atu koe i toou Atua ia Iehova ma to ngakau katoa, e ma to [meta, NW] katoa, e ma to manako katoa, e ma to ririnui katoa:’ ko te akauenga teia i maata. Mei te reira katoa oki te rua, ‘E aroa atu koe i toou tangata tupu, mei te aroa ia koe uaorai.’ Kare rava e akauenga i maata i te reira.” (Mareko 12:29-31) Kua tuku te apotetoro ko Paulo i taua akaketaketa anga rai ki runga i te aroa i te pene 13 o 1 Korinetia. I muri ake i tana akakite pakari anga e ko te aroa te tu meitaki kare e rauka kia akakoreia, kua taopenga maira aia i te na ko anga: “E teianei, te vai nei te akarongo, te manakonako, e te aroa, e toru ra; ko tei maata ra i taua toru nei, ko te aroa ïa.” (1 Korinetia 13:13) E tika rava ta Iesu i tuatua e ko te aroa te akairo akatakaanga i tana au pipi ra.​—Ioane 13:35.

Au Apinga Kare i te Aroa

4. Eia nga tu papu kore e eia oki nga tu papu o te aroa ta Paulo i akakite maira ia 1 Korinetia 13:4-8?

⁴ Kua akakiteia mai te tika e e ngoie ua te akakite anga i te tu kare ra i te aroa i to te akakite anga e eaa te reira. E tika rai tei roto i te reira, no te mea kua taiku te apotetoro ko Paulo i roto i tana pene no te aroa, ia 1 Korinetia 13, i 1Ko 13 nga irava 4 ki te 8, e iva apinga kare ra i te aroa e e itu au apinga ko te reira ia.

5. Akapeea te akataka anga i te “vareae,” e akapeea te taiku anga i te reira i tona tu papu i roto i te Au Tuatua Tapu?

⁵ Ko te mea mua ta Paulo i tuatua e kare ra i te aroa koia oki “kare te aroa e vareae.” Te umuumuia ra tetai akataka anga i te reira no te mea e au tu papu etai e te au tu papu kore no te vareae. Te akataka maira tetai tikitinari e ko te “vareae” e “akakoromaki kore i te taemoemoia” e mei te “anoano ra kia akono iaia anake ua.” E no reira, kua tuatua a Mose ia Exodo 34:14: “Auraka oki koe e akamori i tetai atua ke: e Atua vareae oki a Iehova, ko Vareae oki tona ingoa.” Ia Exodo 20:5 (NW), te tuatua ra a Iehova: “Ko au ko Iehova toou Atua e Atua au te anoano ra kia akono iaia anake ua.” Na roto i te reira tu manako katoa oki, kua tata te apotetoro ko Paulo: “Te vareae nei au ia kotou i te vareae akono i te Atua.”​—2 Korinetia 11:2, NW.

6. Eaa te au akaraanga i te Au Tuatua Tapu te akakite maira e eaa i kore ei te aroa i te vareae?

⁶ Inara, ko te mea matauia, e kino te manako no te “vareae,” no reira oki te tumu i papaiaʼi ma te au angaanga a te kopapa ia Galatia 5:20. Ae ko te reira tu vareae e noinoi ia e ka akatupu i te makitakita, e ko te makitakita te tuke anga ki te aroa ra. Na te vareae i akariro kia makitakita a Kaina ia Abela tae roa ki te taanga iaia ra, e kua akariro katoa oki i nga apa taeake o Iosepha ra kia makitakita iaia tae roa kia anoano ratou i te takore atu iaia. Kare te aroa e akamoupuku vareae ua ia etai ke ra no ta ratou au apinga me kare no to ratou au tu puapinga, mei te Ariki ko Ahaba i akamoupuku vareae ra no ta Nabota kainga vine.​—1 Ariki 21:1-19.

7. (a) Eaa tetai atianga tei akaari maira e te mareka kore ra a Iehova i te tu akamaata? (e) Eaa ra i kore ei te aroa e akamaata noatu rai na roto i te tu manako kore ua?

⁷ I muri iora kua akakite mai a Paulo kia tatou e “kare te aroa e akamaata.” Te akakite ra te akamaata i te ngere i te aroa, no te mea ka akariro i tetai kia tuku iaia uaorai ki tetai turanga i runga ake i etai ke ra. Te mareka kore ra a Iehova i te aronga akamaata, mei te kiteia ra i te tu o tana taakaaka anga i te Ariki ia Nebukanesa iaia i akamaata ra. (Daniela 4:30-35) E putuputu te raveia te akamaataanga no te manako kore ua no te maata te rekareka i tana uaorai au angaanga i rave me kare no tana au apinga. Penei ka akamaata ua tetai papaki no to ratou puapinga i te angaanga orometua ei Kerititiano. Ko etai te aite ra ki tetai o te aronga pakari tei akakeuia ra e tona ngakau kia ringi atu i tona au oa i te tereponi i te akakite atu kia ratou i tana oko anga i tetai motoka ou e vaitata i te $50,000. E aroa kore anake te reira katoa no te mea te akakite ra teia tangata akamaata e e teitei ake aia i te aronga akarongorongo maira iaia.

8. (a) Eaa to Iehova ra tu manako i te aronga tei akatietie ra ia ratou uaorai? (e) Eaa ra te aroa i kore ei e akono i te reira tu?

⁸ Kua akakite katoaia mai kia tatou e “kare oki [te aroa] e akatietie.” Ko tei akatietie ra, me kare tei nengonengo ra, te akateitei aroa kore ra iaia uaorai ki runga ake ia etai ke ra. Ko te reira tu manako e pakari kore rava ia no te mea “e patoi mai te Atua i te aronga nengonengo, e oronga maira i te aroa ua i te aronga akaaka.” (Iakobo 4:6) Te rave ra te aroa i te tu tuke roa; te manako akameitaki ra ia etai ke. Kua tata a Paulo ia Philipi 2:2, 3: “Ka akarava mai kotou i toku nei rekareka, i te tavaitai anga i to kotou manako, ma te [aroa] okotai, ma te kapitianga o to kotou ngakau, i te akono anga i te tuatua okotai rai. Auraka takiri e mea e raveia ma te taumāro, e te akanengonengo puapinga kore; ei ngakau akaaka ra, i te manako akameitaki atu tetai ki tetai, auraka iaia uaorai.” Na te reira tu manako ka akariro ia etai ke ra kia manako pumaana, ko te tangata akanengonengo ra no tana maro anga ka akariro ia etai ke ra kia kore e pumaanaia.

9. Eaa te aroa ka kore ei e rave i te mea tau kore ua?

⁹ Kua tuatua katoa maira Paulo e “kare [te aroa] e rave i te mea tau kore.” Te akataka maira te tikitinari i te “tau kore” e “kare takiri i te tu meitaki me kare e patoi i te au tu meitaki me kare te au mea tika ra.” Ko tei rave i te mea tau kore ka rave (aroa kore ua) e te manako kore i te au manako ngakau o etai ke ra. I te au urianga Puka Tapu e manganui kua uriia te reira i te reo Ereni e “viivii.” Ko te reira tu tangata kare e akono i tei manakoia ra e tika e e meitaki oki. E mea tika rava, ko te aiteanga e kia kopae ke te manakoanga aroa no etai ke ra i te au mea viivii katoa me kare tau kore, te au mea te ka akariri e penei ka akapoitirere katoa oki.

Etai Atu Apinga Kare i te Aroa

10. Na teea mataara to te aroa kore e kimi i te meitaki nona uaorai?

¹⁰ Kua akakite katoaia mai kia tatou e “kare [te aroa] e kimi i te meitaki nona uaorai,” koia oki, me e ekoko anga tetai no to tatou uaorai meitaki e i to etai ke ra. Kua akakite mai te apotetoro i tetai ngai ke ra: “Kare ua e tangata e makitakita i tona uaorai kopapa e teia noaʼi oki; kareka e angai e te akaperepere marie.” (Ephesia 5:29) Inara, me ka taemoemo to tatou uaorai meitaki ma to etai ke ra meitaki e kare etai atu kaveinga Puka Tapu e o mai ki roto, ka tau tatou kia rave mei ta Aberahama rai kia Lota, e tuku aroa ua atu na tetai ke ra te ikianga.​—Genese 13:8-11.

11. Eaa te aiteanga e kare te aroa e riri vave?

¹¹ Kare katoa oki te aroa e riri vave. E no reira kua akakite maira Paulo kia tatou e “kare [te aroa] e riri vave.” Kare i angiangi roa te pakiri. Ka taangaanga te reira i te tu akatere-uaorai. Kia maata oki te au tokorua akaipoipoia kia tauru ki roto i to ratou ngakau i teia akoanga na te paruruanga kia kore e tuatua i te reo maata no te akakoromaki kore, e te riri me kare te kapiki maata anga tetai ki tetai. Te vaira etai turanga e ngoie uaʼi te riri, no te reira tumu kua manako a Paulo e mea tau kia ako atu ia Timoteo: “Kare oki te tavini o te Atu nei e tika kia māro; kia maru ra aia i te tangata katoa nei, e te tau oki kia apii ia etai ke, e te akakoromaki marie”​—ae, kare e riri vave​—“ma te apii maru marie atu i te aronga i patoi maira.”​—2 Timoteo 2:24, 25.

12. (a) Na teea mataara te aroa kare e manako i te mamae anga? (e) Eaa ra i pakari kore ei kia manako i tetai mamae anga?

¹² I te akakite ua anga i te au mea kare ra i te aroa, kua ako maira Paulo: “Te aroa . . . kare e manako [i tetai mamae anga, “NW”].” Kare te aiteanga o te reira e kare te aroa e manako no tetai mamae anga. Kua akaari maira Iesu e akapeea tatou me akono i te au tu me ka akamamae kinoia tatou. (Mataio 18:15-17) Inara kare te aroa e akatika kia tamou ua atu tatou i te riri, kia akamoupuku. Kare e manako i tetai mamae anga tona aiteanga kia akakore i te ara e kia akangaropoinaia te reira me oti te reira i te akonoia i te mataara o te Tuatua Tapu ra. Ae, auraka e tamamae ia koe uaorai me kare e akamaromaroa ia koe uaorai na te manako taoki okianga i tetai tarevake ra, ma te manakoanga i tetai mamae anga!

13. Eaa te aiteanga e kia kore e rekareka i te tuatua tika kore, e eaa te aroa ka kore ei e rave akapera?

¹³ Pera katoa, te tuatuaia maira kia tatou e ko te aroa “kare e rekareka i te tuatua-tika kore.” Te rekareka nei teianei ao i te tuatua tika kore, mei te kiteia nei i te anoano maataia o te ta ua e te au puka viivii ra, te au teata, e te au porokarama tivi. Pouroa te reira rekarekaanga e noinoi anake, kare e manako no ta te Atua au kaveinga tuatua tika ra me kare no te meitaki o etai ke ra. Pouroa te reira rekarekaanga noinoi e ruruanga i ta te kopapa e kia tae te tuatau ka kokoti i te kino i taua kopapa ra.​—Galatia 6:8.

14. Eaa ka raukaʼi kia tuatuaia ma te irinaki anga e kare te aroa e kore?

¹⁴ I teianei ko te apinga openga kare ra te aroa e rave: “Kare ua te aroa e kore.” Tetai apinga, kare ua te aroa e kore me kare e ope no te mea ko te Atua te aroa, e koia “te Ariki au mutu kore.” (1 Timoteo 1:17) Ia Roma 8:38, 39, te akapapuia maira kia tatou e kare rava te aroa o Iehova no tatou e kore: “Kua kite tikai oki au e, kare te mate, kare oki te ora, kare oki te au angela, kare oki te ui ariki, kare oki te au mea mana, kare oki te au mea e vai nei, kare oki te au mea e ka tupu a muri atu, Kare oki te teitei, kare oki te akaaka, e kare katoa te au mea i angaia nei, e tika kia akataka ke ia tatou i te aroa o te Atua i roto i to tatou Atu ia Iesu Mesia ra.” Pera katoa oki, kare te aroa e kore i te mea kare e kitea ia i te ngere anga. Te tau ra te aroa i tetai ua atu atianga, ki tetai ua atu akaaoanga ra.

Te Au Apinga ko te Aroa Ia

15. Eaa ra a Paulo i papaʼi i te akakoromaki anga roa ei mea mua i te au tu katoa o te aroa ra?

¹⁵ I teianei ka uriuri manako tatou i te tua papu, te au apinga ko te aroa ia, kua akamata mai a Paulo: “E akakoromaki anga roa to te aroa.” Kua tuatuaia ana e kare e apinga mei te pirianga Kerititiano ra me kare e akakoromaki anga roa, koia oki, me kare e akakoromaki anga tetai i tetai ra. E tika te reira no te mea e apa ua tatou pouroa, e ka timata ra to tatou au tu apa ua e te tau kore ia etai ke ra. No reira rai te apotetoro ko Paulo i papaʼi ko teia tu na mua ei akakite e eaa te aroa!

16. Na teea au tu ta te au mema o te ngutuare tangata ra i te akaarianga i te takinga meitaki tetai ki tetai?

¹⁶ Kua tuatua a Paulo e e “takinga-meitaki” katoa oki te aroa. Koia oki, e tu tauturu to te aroa, e manako meitaki, e akamanako ia etai ke ra. Ka akakite te takinga meitaki iaia uaorai i te au apinga mamaata e te au mea rikiriki katoa oki. Kua akaari tikai te tangata Samaria mei te tangata tupu rai i te takinga meitaki ki te tangata tei rokoia e te anana keia ra. (Luka 10:30-37) Te rekareka ra te aroa i te tuatuaanga “ine.” Me tuatua ua koe, “Omai te varaoa” e akauenga ia. Kia kapitiia atura te tuatua “ine” kua akariro i te reira ei patianga. E takinga meitaki te au tane i ta ratou au vaine me ka akono ratou i te ako ia 1 Petero 3:7 ra: “Koia katoa oki kotou, e te au tane, e noo ia ratou ma te kite, i te akangateiteianga i te vaine, i te āriki paruparu ra, e ei atu katoa oki i te aroa ua ra i te ora; kia kore ta kotou pure e topa.” Te takinga meitaki ra te au vaine i ta ratou au tane me te akaari ra ratou i te “akangateiteianga oonu” ia ratou ra. (Ephesia 5:33, NW) Te takinga meitaki ra te aronga metua i ta ratou au tamariki me ka aru ratou i te ako ia Ephesia 6:4 (NW): “E kotou e te au metua tane, auraka e akariri atu i ta kotou tamariki, inara e rave atu i te utuutu mai ia ratou i te ako anga e te akaaerenga manako o Iehova.”

17. Na teea nga mataara e rua to te aroa ra rekareka anga i te tuatua mou ra?

¹⁷ Kare te aroa e rekareka i te tuatua tika kore mari ra “e rekareka ra i te tuatua-mou.” Te aere kapiti ra te aroa e te tuatua mou​—ko te Atua oki te aroa, e mei te reira katoa rai, koia “te Atua tuatua-mou.” (Salamo 31:5) Te rekareka ra te aroa i te kite anga i te autu anga te tuatua mou i rungao i te pikikaa e te akaari ateaanga i te reira; ko teia tetai tumu no te tupuanga kia maata te numero o te aronga akamori ia Iehova ra i teia tuatau nei. Inara, i te mea te akatukeia ra te tuatua mou i te tuatua tika kore, ka tau katoa te manako e te rekareka ra te aroa i te tuatua tika. Te rekareka ra te aroa i te autu anga o te tuatua tika, mei tei akaueia maira te aronga akamori ia Iehova kia rave i te topa anga a Babulonia Maata.​—Apokalupo 18:20.

18. Na teea tu ta te aroa ra tapoki anga i te au mea katoa?

¹⁸ Te akakite katoa maira Paulo kia tatou e ko te aroa “e tapoki i te au mea katoa.” Mei ta te Kingdom Interlinear e akaari maira, ko te manako e ka tapoki te aroa i te au mea ravarai. Kare te reira e “akakite ua i te apa” o tetai taeake ra, mei ta te aronga rave kino e rave ra. (Salamo 50:20; Maseli 10:12; 17:9) Ae, ko te manako i konei te aiteite ra ki ta 1 Petero 4:8 (NW): “Te tapoki ra te aroa i te au ara tini.” Inara, no te tiratiratu o tetai kare aia e tapoki i te au ara kikino kia Iehova ra e ki te putuputuanga Kerititiano oki.

19. Na teea mataara to te aroa akarongo anga i te au mea katoa?

¹⁹ Ko te aroa ka “akarongo i te au mea katoa.” E tu papu to te aroa, kare i te papu kore. Kare te aiteanga e ka rauka ua te akavare i te aroa. Kare te reira e viviki ua i te irinaki i etai au tuatua anga manako ua. Inara e riro ei tetai kia akarongo i te Atua ra, ka tau kia anoano aia kia irinaki atu. E no reira kare te aroa i ekoko ua, e akaapa ua. Kare ia e akakore atu i te irinakianga mei te aronga akarongo kore ra, tei tuatua papu ra e kare e Atua, kare katoa oki ia i aite atu ki te aronga te manako ketaketa ra e kare e rauka kia kitea e no ea mai tatou, e eaa te tumu no tatou i tae mai ei ki konei, e eaa te tu no te tuatau ki mua ra. Te oronga maira te Tuatua a te Atua i te au akapapu anga kia tatou no teia au apinga katoatoa. Te papa katoa ra te aroa kia akarongo no te mea te irinaki ra ia, kare ona tu tarotokaka ua.

20. Akapeea te kapiti anga te aroa ma te manakonako ra?

²⁰ Te akapapu katoa maira te apotetoro ko Paulo kia tatou e ko te aroa “e manakonako i te au mea katoa.” I te mea e papu te aroa, kare i te papu kore, e manakonako maroiroi tona i te au mea ravarai i taputouia maira i te Tuatua a te Atua. Te tuatuaia maira kia tatou: “Kia arote te tangata e arote ra ma te tapapa e tikaʼi; e te tangata e pāpā sitona ra kia pera ma te tapapa e tikaʼi, e kia rave aia i tana tapapa ra.” (1 Korinetia 9:10) Mei te aroa rai e tu irinaki ra ia, e tu manakonako katoa oki ia, te manakonako tamou ra no te meitaki.

21. Eaa te akapapu anga a te Tuatua Tapu e e akakoromaki to te aroa?

²¹ I te openga, te akapapuia maira kia tatou e ko te aroa “e akakoromaki i te au mea katoa.” Ka rauka i te reira i te rave te reira no ta te apotetoro ko Paulo i akakite mai kia tatou ia 1 Korinetia 10:13: “Kare kotou i rokoia e te timataanga, mari ra mei ta te tangata nei rai: e tuatua-mou ra ta te Atua, e kare aia e vaoo ia kotou kia timataia, mari ra ko te tika ia kotou kia akakoromaki ra; e akatupu katoa aia i te akapuanga i taua timataanga ra, kia tika ia kotou kia akakoromaki.” Ka akariro te aroa kia akara tatou i te au akaraanga e manganui i roto i te Au Tuatua Tapu no te au tavini o te Atua tei akakoromaki ra, e ko tei maata ia ratou ko Iesu Karaiti, mei te akamaaraaraia maira kia tatou ia Ebera 12:2, 3.

22. Ei au tamariki na te Atua ra, eaa te tu meitaki roa te ka tau tatou kia akamanako tamou i te akakiteanga?

²² E tika rava, ko te aroa (a·gaʹpe) ko te tu meitaki roa ia ta tatou e au Kerititiano, ei Au Kite no Iehova, te ka tau kia tatanu, i nga tu e rua e eaa kare i te reira e eaa oki te reira. Ei au tamariki na te Atua, kia akamanako tamou tatou i te akakiteanga i teianei ua o te vaerua o te Atua ra. I te rave anga i te reira kia riro mei te Atua rai, no te mea, kia maara, “ko te Atua oki te aroa.”

Maara Ainei Ia Koe?

◻ Akapeea ta Iesu Karaiti raua ko Paulo akakite mai anga i te meitaki maata o te aroa?

◻ Kare te aroa e vareae na roto i teea tu?

◻ Akapeea te aroa i te ‘tapoki anga i te au mea katoa’ ra?

◻ Eaa ka raukaʼi kia tuatuaia e kare te aroa e kore?

◻ Eaa nga mataara e rua i rekarekaʼi te aroa ma te tuatua mou ra?

[Pia i te kapi 21]

AROA (AGAPE)

Eaa Kare i te Reira Eaa Oki te Reira

1. Kare e vareae 1. Akakoromaki anga roa

2. Kare e tu akamaata 2. Takinga meitaki

3. Kare e akatietie 3. E rekareka i te tuatua mou

4. Kare e rave i te mea tau kore 4. Tapoki i te au mea katoa

5. E kimi i te meitaki nona uaorai 5. Akarongo i te au mea katoa

6. E riri vave 6. Manakonako i te au mea katoa

7. E manako i te mamae anga 7. Akakoromaki i te au mea katoa

8. E rekareka i te tuatua tika kore

9. Kare e kore

[Au Tutu i te kapi 18]

Kua taakaaka atura Iehova ia Nebukanesa no tona tu akamaataanga