Iehova​—To Tatou Metua Ngakau Aroa

“E kua ki te Atu i te [ngakau] aroa e te takinga-meitaki maata.”​—IAKOBO 5:11.

1. Eaa ra te aronga akaaka i akavaitata atu ei ki te Atua ko Iehova?

E MAATA tikai te ao katoa e pini ua ake e kare rava e rauka i te aronga akara etu i te akamata i te tare i tona au vananga etu. To tatou vananga etu, te Tarava, e maata tikai e kare rava e rauka i tetai tangata i te akamata i te tare i tona au etu katoatoa. Etai au etu, mei ia Antares, e tauatini ua atu taime i te maatamaata e te marama i to tatou ra. Mei teaa i reira te ririnui i Tei Anga Mekameka i te au etu katoatoa i te ao katoa e pini ua ake! Ko te tika, “te arataki ra aia i taua au nuku ra ki vao ma te tatauia: kua tapa anakeia to ratou au ingoa e ia.” (Isaia 40:26) Inara, teia Atua rai tei maata roa e te matakuia e “kua ki . . . i te [ngakau] aroa e te takinga-meitaki maata.” Mei teaa te oraora i teia kite ki te au tavini akaaka o Iehova, ki te aronga tikai te mamae ra i te takinga kino anga, te maki, te taitaia, me kore etai atu au tu ngata!

2. Akapeea te akara anga putuputu a te au tangata o teianei ao i te au manako ngakau maru?

² E manganui te akara ra i te au manako ngakau maru mai, mei te tu “aroa ngakau takinga-meitaki” o Karaiti, ei tu paruparu. (Philipi 2:1) Akakeuia e te apiianga o te tupu ua anga, te akamaroiroi ra ratou i te au tangata kia tuku ia ratou uaorai ki mua noatu e te takatakai ra i te au manako o etai pae. Tetai au akaraanga i roto i te au tamataora anga, e te au tarekareka anga e aronga akatangata kare e aue me kore kare e akaari i te tu maru. Te pera katoa ra etai au tutara poritiki. Tetai tangata apii Setoiko ko Seneca, tei apii i te emepera kino ko Nero, kua karanga e ko te “tu tangi e tu paruparu ia.” Kua akakite ta M’Clintock e ta Strong Cyclopædia e: “Te au akakeu anga a te Setoiko . . . te angaanga nei rai ki runga i te manako o te au tangata i teia tuatau katoa.”

3. Akapeea a Iehova i te akataka anga iaia uaorai kia Mose?

³ Ei tuke anga, te tu o Tei Anga ra i te tangata e mea pumaana ia ki te ngakau. Kua akataka aia iaia uaorai kia Mose na roto i teia au tuatua: “Ko Iehova, ko Iehova, e Atua takinga-meitaki, e te aroa ua, e te akakoromaki maata, e te meitaki maata, e te tuatua-mou, . . . e te akakore i te tuatua-tika kore, e te ara, e te kino; e kare e tuatua ki te tangata kino e, e tangata kino kore.” (Exodo 34:6, 7) E tika, kua akamutu a Iehova i teia akatutu anga iaia uaorai na te akatakaanga i tona tu tika. Kare aia e akaatea i te aronga rave akakoro i te ara mei te utunga tau. Mari ra, te mea mua te akatutu maira aia iaia uaorai ei Atua takinga meitaki, tei “ki tikai i te takinga meitaki.”

4. Eaa te aiteanga pumaana ki te ngakau o te tuatua Epera tei uri putuputuia e “takinga meitaki”?

⁴ I tetai au taime ko te tuatua “takinga meitaki” te manako uaia ra i roto i te tu anu, te manako akava anga i te tapu i te utunga. Inara, na tetai akaaite anga i te au urianga Puka Tapu e apai mai i te aiteanga puapinga o te tuatua akataka Epera tei kiritiia mai mei roto i te verepa ra·chamʹ. Kia tau i ta tetai aronga apii, ko tona aite anga tikai koia oki “kia maru.” “Racham,” i akamarama ei te puka Synonyms of the Old Testament, “te akakite ra i tetai manako oonu maru o te ngakau aroa, mei tei akakeuia e te akara anga i te tu paruparu me kore i te mamaeanga i roto i te aronga tei akaperepereia e tatou me kore e anoano ra i ta tatou tauturu.” Tetai au akataka anga pumaana ki te ngakau o teia tu inangaroia ka kiteaia i roto i te Insight on the Scriptures, Voriumu 2, au kapi 375-9.

5. Akapeea te tu takinga meitaki i te kitea angaia i roto i te Ture a Mose?

⁵ To te Atua ngakau aroa te kitea meitakiia ra i roto i te Ture tana i oronga atu ki te iti tangata o Iseraela. Te aronga tei ngere ra, mei te au takaua, te au matiroeroe, e te putaua, kua akonoia ma te ngakau aroa. (Exodo 22:22-27; Levitiku 19:9, 10; Deuteronomi 15:7-11) Te katoatoa, kapiti mai te au tavini e te au animara, ka puapingaia mei te akaangaroi anga i te Ra Tapati epetoma. (Exodo 20:10) Pera katoa, kua akara mai te Atua i te au tangata tataki tai tei akono i te aronga akaaka ma te maru. Te akakite ra a Maseli 19:17 e: “Ko tei aroa i te ao ra, kua oronga aia i te apinga na Iehova; e nana rai e tutaki mai iaia i taua mea ra.”

Au Kotinga ki te Ngakau Aroa Tu-Atua

6. Eaa ra a Iehova i tono ei i tana au peroveta e te au karere ki tona iti tangata?

⁶ Kua apai to Iseraela i te ingoa o te Atua e kua akamori ki te iero i Ierusalema, koia oki “tetai are no te ingoa o taku Atua no Iehova.” (2 Paraleipomeno 2:4; 6:33) Inara, kare i roa ana, kua akatika ua ratou i te tu tau kore, te akamori itoro, e te ta tangata, te apai mai anga i te akakino anga ki te ingoa o Iehova. Ei rotai atu ki tona tu ngakau aroa, kua tauta te Atua ma te akakoromaki i te akatikatika i teia turanga kino ma te kore e apai mai i te tumatetenga ki runga i te iti tangata katoa. “Tono atura aia i te rima o te au karere nona kia ratou ra, kare i tukumoe i te tono anga; no te mea te [ngakau] aroa ra aia i tona iti-tangata e tona uaorai nooanga: Kua taitoito ra ratou i te au karere a te Atua, e kua akavaavaa i tana tuatua, e kua takinga-kino i te au peroveta nana, e tupu rava akera te riri o Iehova i tona tangata, e kare rava akera e ravenga e oraʼi.”​—2 Paraleipomeno 36:15, 16.

7. I te taeria anga te kotinga o to Iehova ngakau aroa, eaa tei tupu ki te patireia o Iuda?

⁷ Noatu e e ngakau aroa to Iehova e te akakoromaki maata, me anoanoia ka akaari aia i te riri tika. I te reira tuatau, kua taeria te kotinga o te ngakau aroa tu-Atua. Ka tatau tatou no runga i te au tupu anga: “I tuku mai ei [a Iehova] i te ariki o te Kaledea, tei ta ua i to ratou au tangata ou ki te koke, i roto i te are, i to ratou ngai-tapu, kare rava i [ngakau] aroa i te tangata ou, e te potiki tamaine ou, i te tangata metua, e tei piko ki raro i te ruaine: tuku katoaia atura e ia ki roto i tona rima.” (2 Paraleipomeno 36:17) No reira kua takoreia atu a Ierusalema e tona iero, e kua apainaia atu te iti tangata ei tuikaa ki Babulonia.

Ngakau Aroa no Tona Ingoa

8, 9. (a) Eaa ra a Iehova i akakite ei e ka akaari aia i te ngakau aroa no tona ingoa? (e) Akapeea te au enemi o Iehova i te akamuteki angaia?

⁸ Kua rekareka te au iti tangata i te pae mai no teia tumatetenga. Na roto i te tu aviri, kua karanga ratou e: “Ko te au tangata teia no Iehova, e kua aere ke mai ratou i tona enua.” Te kite anga i teia akakino anga, kua akakite a Iehova e: “Kua [ngakau aroa] ra au ia ratou no toku ra ingoa tapu . . . E akatapu oki au i toku ingoa maata, . . . e kite oki te au etene e ko Iehova au.”​—Ezekiela 36:20-23.

⁹ I muri ake i te tuikaa anga tona iti tangata no tetai 70 mataiti, kua tuku te Atua ngakau aroa, ko Iehova, ia ratou e kua akatika ia ratou kia oki atu e kia akatu akaou i te iero i Ierusalema. Kua akamuteki teia i te iti tangata i te pae mai, tei akara ua mai ma te umere. (Ezekiela 36:35, 36) Inara, ma te maromaroa, kua topa akaou te iti tangata Iseraela ki roto i te au raveanga kino. Tetai tangata ngati Iuda tiratiratu, ko Nehemia, kua tauturu i te akatikatika i te turanga. I roto i tetai pure i te ngai tangata, kua akara akaou aia i ta te Atua au raveanga ngakau aroa ma te iti tangata, i te na ko anga e:

10. Akapeea a Nehemia i te akatutu anga i to Iehova ngakau aroa?

¹⁰ “Kia rokoia ra ratou e te tumatetenga, kua kapiki atu ratou kia koe, e kua akarongo mai koe i runga i te rangi ra: e no to aroa tumatatini, kua oronga mai koe i te au akaora no ratou, ko tei akaora ia ratou i te rima o to ratou au enemi. E au iora to ratou, kua oki akaou ratou e rave i te kino ki mua ia koe: i vaooiaʼi ratou e koe ki te rima o to ratou au enemi, tei tutara ki runga ia ratou: kia oki ra ratou, e kia kapiki atu kia koe ra, kua akarongo mai koe i runga i te rangi; e manganui toou akaora anga atu ia ratou, no toou ra aroa; . . . E manganui rai toou mataiti i te akakoromaki anga ia ratou.”​—Nehemia 9:26-30; akara katoa ia Isaia 63:9, 10.

11. Eaa te tuke e vaira i rotopu ia Iehova e te au atua o te tangata?

¹¹ I te openga iora, i muri ake i te kopae kino anga i te Tamaiti akaperepere a te Atua, kua ngere te iti tangata ngati Iuda i to ratou turanga akameitakiia e tuatau ua atu. To te Atua pirianga tiratiratu kia ratou ra kua tere atu i te 1,500 mataiti. Te tu ra te reira ei akakite anga mutu kore ki te tika e e Atua takinga meitaki tikai a Iehova. Mei teaa te tuke maata ki te au atua kino e te au atua manako kore tei maaniia e te au tangata ara ua nei!​—Akara i te kapi 8.

Te Akakite Anga Maata Rava Atu i te Ngakau Aroa

12. Eaa ra te akakite anga maata rava atu i to te Atua ngakau aroa?

¹² Te akakite anga maata rava atu i to te Atua ngakau aroa ko tana tonoanga mai i tana Tamaiti akaperepere ki te enua nei. E tika, kua apai mai to Iesu oraanga tiratiratu i te mareka anga maata rava kia Iehova, te orongaanga kiaia i te pauanga tikai ki te au akaapaanga pikikaa a te Tiaporo. (Maseli 27:11) Inara, i taua taime rai, te akara anga atu i tana Tamaiti akaperepere i te mamae anga i tetai mate kino e te akaaka kare e ekoko anga kua akatupu i te mamae kia Iehova tei maata atu i tei tamou marieia e tetai ua atu nga metua. E atinga aroa tikai te reira, te akatueraanga i te mataara no te ora o te tangata. (Ioane 3:16) Mei ta Zekaria, te papa o Ioane Papetito i akakite ra, kua akapaapaa te reira i te “ngakau aroa o to tatou Atua.”​—Luka 1:77, 78.

13. Na teea mataara puapinga ta Iesu i te akaata anga i te tu o tona Metua?

¹³ Te tonoanga mai o te Tamaiti a te Atua ki te enua nei kua oronga katoa mai ki te tangata i tetai akara anga taka marama i to Iehova tu. Akapeea? I te mea e kua akaata tikai a Iesu i te tu o tona Metua, i roto tikai i te ngakau aroa tana i akaari atu ki te aronga akaaka! (Ioane 1:14; 14:9) Na teia tu, kua taangaanga te au tangata tata Evangeria e toru ko Mataio, Mareko, e Luka i te verepa Ereni, splag·khniʹzo·mai, tei aere mai mei roto i te tuatua Ereni no te “au ngakau.” “Mei roto tikai i tona aerenga mai,” i akamarama ei te tangata apii Puka Tapu ko William Bar­clay, “te kitea ra e te akataka ra te reira, kare i tetai tu tangi ua nei me kore ngakau aroa, inara i tetai manako ngakau te akakeu ra i tetai tangata ki te oonu anga tikai o tona oraanga. Ko te reira te tuatua pakari rava atu i roto i te reo Ereni no te manako ngakau aroa.” Kua uri ke ke ia te reira e e “tangi” me kore “tangi atura.”a​—Mareko 6:34; 8:2.

To Iesu Kite Anga i te Tu Tangi

14, 15. I roto i tetai oire i Galilea, akapeea a Iesu i te akakeu angaia e te tu aroa, e eaa ta teia e akatutu maira?

¹⁴ Te akatutu anga ko tetai oire i Galilea. Kua akavaitata atu tetai tangata “kua pini rava i te repera” ia Iesu ma te kore i oronga atu i te akamatakite anga tei matauia. (Luka 5:12) Kua akatikatika pakari atu ainei a Iesu iaia no tei kore i aoa mai e, “Kua viivii, kua viivii,” mei tei umuumuia e te Ture a te Atua ra? (Levitiku 13:45) Kare. Mari ra, kua akarongo atu a Iesu ki te pati anga akatenga a taua tangata ra: “Kia tika ia koe, kia mā au ia koe.” No te “aroa,” kua itae atura Iesu e kua amiri atura i te repera, na ko atura: “Kua tika ïa iaku; kia mā koe.” I reira rai kua akaoki akaouia mai te erata o taua tangata ra. Kare i reira a Iesu i akaari anake i tona mana temeio mei te Atua maira mari katoa ra i te au manako maru te akakeu ra iaia kia taangaanga i te reira au mana.​—Mareko 1:40-42.

¹⁵ Kia araveiia atu ainei a Iesu i mua ake ka akaari ei aia i te au manako ngakau aroa? Kare. I etai taime i muri mai, kua aravei atu aia i tetai aronga e aere ra ki tetai tanumanga mei roto mai i te oire o Naina. Kare e ekoko anga, e kua kite ana a Iesu i te au tanumanga e manganui i mua ana, inara ko teia turanga e mea tangi tikai. Ko tei mate ra ko te tamaiti okotai anake ia a tetai vaine takaua. Akakeuia e te “aroa,” kua akavaitata atura Iesu kiaia e kua karanga atura: “Auraka e aue.” I reira kua rave aia i te temeio umere i te akatu akaou anga i tana tamaiti.​—Luka 7:11-15.

16. Eaa ra a Iesu i manako aroa ei i te urupu tangata maata e aru ra iaia?

¹⁶ Te apii anga umere tei kiteaia mei te au tupu anga i runga akenei koia oki me akakeuia a Iesu e te “aroa,” ka rave aia i tetai apinga papu tikai kia tauturu. I tetai atianga i muri mai, kua tutaka a Iesu i te au urupu tangata maata tei tamou ua i te aru iaia. Kua ripoti a Mataio e “aroa atura aia ia ratou, no te mea kua mate ratou i te roiroi, e kua pueu rikiriki keia, mei te mamoe tiaki kore ra.” (Mataio 9:36) E meangiti ua ta te au Pharisea i rave ei akamerengo i te tu pongi o te au tangata ua nei i te pae vaerua. Mari ra, kua akateiaa ratou i te aronga akaaka i te au ture rikiriki puapinga kore ua e manganui. (Mataio 12:1, 2; 15:1-9; 23:4, 23) Kua akaariia mai ta ratou akara anga i te au tangata noa nei i te tuatua anga ratou no te aronga tei akarongo atu kia Iesu: “Teianei au tangata tei kore i kite i te ture nei, kua taumaaia ïa.”​—Ioane 7:49.

17. Akapeea to Iesu tu tangi no te au urupu tangata maata i te akakeu anga iaia, e eaa te arataki anga mamao tana e oronga atura i reira ra?

¹⁷ Ei tukeanga, kua akakeu oonuia a Iesu e te turanga kino o te au urupu tangata i te pae vaerua. Inara e maata ua atu rai te au tangata inangaro nona i te akono atu ia ratou tataki tai. No reira kua akakite atu aia i tana au pipi kia pure kia maata mai te aronga angaanga. (Mataio 9:35-38) Kia rotai atu i taua au pure ra, kua tono atu a Iesu i tana au apotetoro ki vao ma te tuatua: “Te vaitata mai nei te basileia o te ao.” Te au ikuiku anga tei orongaia i te reira atianga kua riro ei arataki anga puapinga no te au Kerititiano e tae ua mai i teia tuatau nei. Kare e ekoko anga, ko to Iesu au manako ngakau aroa te akakeu ra iaia kia akamerengo i te tu pongi o te tangata i te pae vaerua.​—Mataio 10:5-7.

18. Akapeea a Iesu i te akamanako anga atu i te tamanamanata anga mai te au urupu tangata i tona noo anga muna, e eaa te apii anga ta tatou e kite ra mei teia?

¹⁸ I tetai atu atianga, kua akamanako akaou atu a Iesu i te au anoano o te au urupu tangata i te pae vaerua. I teia taime kua roiroi aia e tana au apotetoro i muri ake i tetai tere tutu aere, e kua kimi ratou i tetai ngai akaangaroi anga. Inara kare i roa ana kua kitea ratou e te au tangata. Kare a Iesu i akaririia e teia tamanamanata anga i to ratou noo anga muna, kua rekoti a Mareko e kua “tangi atura” aia. Eaa ra te tumu o to Iesu au manako oonu? “Mei te mamoe tiaki kore ratou.” Kua akaari akaou a Iesu i tona au manako e kua akamata i te apii atu i te au urupu tangata “no te basileia o te Atua.” Ae, kua akakeu oonuia aia e to ratou tu pongi i te pae vaerua e kua tuku atinga atura aia i te akaangaroi anga tei anoanoia, i te apii atu ia ratou.​—Mareko 6:34; Luka 9:11.

19. Akapeea to Iesu manako no te au urupu tangata i aere mamao atu ei i to ratou au anoano i te pae vaerua?

¹⁹ Koi akamanako maata atu ei i te au anoano o te au tangata i te pae vaerua, kare rava a Iesu i akangaropoina ana i to ratou au anoano i te pae kopapa. I te reira atianga rai, kua rave katoa aia i te ‘akaora i te aronga maki.’ (Luka 9:11) I tetai atianga i muri mai, kua noo te au urupu tangata kiaia ra no tetai tuatau roa, e kua mamao tikai ratou mei te kainga. Te kite anga i to ratou anoano i te pae kopapa, kua karanga atura Iesu ki tana au pipi: “Te tangi atu nei au i teianei aronga maata, i te mea, ka po toru akenei ratou kiaku nei, e kare ua e manga kia kai; kare au e tuku pongi ua ia ratou, ko te paruparu aea ratou i te ara.” (Mataio 15:32) Kua rave a Iesu i teianei i tetai apinga ei akaatea atu i te mamaeanga te ka tupu mai. Na roto i te temeio kua oronga atu aia i tetai manga na te au tauatini au tane, au vaine, e te au tamariki mei nga varaoa e itu e nga mea ika rikiriki.

20. Eaa ta tatou i kite mei te tupuanga openga i rekotiia o to Iesu akakeu angaia e te tu aroa?

²⁰ Te tupu anga openga tei rekotiia o to Iesu akakeu angaia e te tu tangi koia oki i tona terepu openga ki Ierusalema. E au urupu tangata maata te teretere kapiti atura iaia i te akono i te Pasa. I runga i te mataara vaitata atu i Ieriko, kua kapiki ua maira tetai nga tangata patipati matapo e rua: “E te Atu . . . e aroa mai koe ia maua.” Kua tauta te au urupu tangata i te akamuteki ia raua, inara kua kapiki atu a Iesu ia raua e kua ui atu e eaa ta raua i inangaro iaia i te rave. “E te Atu, kia puera o maua mata,” i pati akatenga atu ei raua. Akakeuia e te “aroa,” kua amiri atura aia i to raua nga mata kite akera raua. (Mataio 20:29-34) Mei teaa ia apii anga puapinga ta tatou i kite mei teia! Te vaitata nei a Iesu i te tomo atu i roto i te epetoma openga o tana angaanga orometua i te enua nei. E maata tana angaanga ka akatupu i mua ake ka mamae ei i tetai mate kino i te rima o te au rima rave o Satani. Inara, kare aia i akatika i te taomi anga o teia taime kino ei arai i tona au manako ngakau aroa no te au anoano rikiriki ua o te tangata.

Au Akatutu Anga te Akataka Maira i te Ngakau Aroa

21. Eaa te akatutuia maira e ta te pu akakoreanga i te kaiou maata a tona tavini?

²¹ Te verepa Ereni splag·khniʹzo·mai, tei taangaangaia i roto i teia au akapapa anga o to Iesu oraanga, kua taangaanga katoaia i roto i tetai au akatutu anga e toru a Iesu. I roto i tetai tua kua pati akatenga atu tetai tavini no tetai taime i te tutaki i tetai kaiou maata. “Aroa maira,” tona pu, akakore atura i te kaiou. Te akatutu maira teia e kua akaari mai te Atua ko Iehova i te ngakau aroa maata i te akakoreanga i te kaiou maata o te ara a te Kerititiano tataki tai tei taangaanga i te akarongo i roto i te atinga oko o Iesu.​—Mataio 18:27; 20:28.

22. Eaa ta te parapore o te tamaiti kaimoumou apinga e akatutu maira?

²² Te vai katoa ra te tua o te tamaiti kaimoumou apinga. Kia akamaara e eaa tei tupu i te oki mai anga te tamaiti akarongo kore ki te kainga. “E tei te ngai mamao rai aia, kua akara maira tona metua iaia, aroa maira, oro maira, takave maira i runga i tona kaki, kua ongi maira iaia.” (Luka 15:20) Te akaari maira teia e me akaari tetai Kerititiano akarongo kore i te tataraara tikai, ka tangi mai a Iehova e ka ariki maru akaou i te reira tangata. No reira, na roto i teia nga akatutu anga e rua, te akaari maira a Iesu e ko to tatou Metua ko Iehova, “e kua ki te Atu i te [ngakau] aroa e te takinga-meitaki maata.”​—Iakobo 5:11.

23. Eaa te apii anga ta tatou i kite mei te akatutu anga o te tangata Samaria tei akara atu i te tangata tupu?

²³ Te toru o te akatutu anga tei taangaangaia o splag·khniʹzo·mai no runga i te tangata Samaria ngakau aroa tei “aroa atura” i te kite anga i tetai tangata ngati Iuda tei keiaia e kua akarukeia vaitata i te mate. (Luka 10:33) Te rave anga kia tau ki teia au manako, kua rave te tangata Samaria i tei rauka iaia i te rave i te tauturu i te tangata manene. Te akatutu maira teia e te tapapa maira a Iehova raua ko Iesu i te au Kerititiano mou kia aru i to raua akara anga i te akaarianga i te tu maru e te ngakau aroa. Tetai au mataara ta tatou ka rave no teia ka uriuriia i roto i te atikara ka aru mai.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Au Uianga e Akamanako Akaouia Ra

◻ Eaa te aite anga o te tu takinga meitaki?

◻ Akapeea a Iehova i te akaari anga i te ngakau aroa no tona ingoa?

◻ Eaa te akakite anga maata rava atu i te ngakau aroa?

◻ Na teea mataara maata rava ta Iesu akaata anga i te tu o tona Metua?

◻ Eaa ta tatou i kite mei ta Iesu au angaanga ngakau aroa e mei tana au akatutu anga?

[Pia i te kapi 12, 13]

E TUATUA PAKARI NO TE “AKONO ANGA MARU E TE AROA”

“E TAKU ngakau, e taku ngakau e!” i aue ei te peroveta ko Ieremia. Te kopekope ra ainei aia no tetai maki kopu tei tupu mai no tetai apinga kino tana i kai? Kare. Te taangaanga ra Ieremia i tetai akaaite anga ei akatutu i tona manako oonu no te tumatetenga e aere maira ki rungao i te patireia o Iuda.​—Ieremia 4:19.

I te mea e e au manako oonu to te Atua ko Iehova, kua taangaanga katoaia te tuatua Epera no te “ngakau,” me kore “kopu” (me·ʽimʹ), ei akatutu mai i tona au manako ngakau maru. Ei akara anga, i tetai au ngauru mataiti i mua ake i te au ra o Ieremia, kua apainaia te patireia e tai ngauru kopu o Iseraela ei tuikaa e te ariki o Asura. Kua akatika ua a Iehova i teia ei utunga no to ratou tu akarongo kore. Inara kua akangaropoina ainei te Atua ia ratou i te tuikaa anga? Kare. Kua vai rai tona pirianga oonu kia ratou ei tuanga no tona au tangata koreromotu ra. I te taiku anga ia ratou i te ingoa o te kopu rongonui o Epheraima, kua ui a Iehova e: “E tamaiti akaperepere ainei a Epheraima naku? e tamaiti inangaroia ainei aia? mei taku oki tuatua anga atu iaia, kua manako tamou atu rai au iaia: e teianei, kua tangi toku ngakau iaia, e aroa atu rai au iaia.”​—Ieremia 31:20.

Na te tuatuaanga e “kua tangi toku ngakau,” kua taangaanga a Iehova i tetai tuatua akatutu ua ei akatutu mai i tona au manako aroa oonu no tona iti tangata tuikaa. I roto i tana tuatua no runga i teia irava Jer 31:20, kua tata te tangata apii i te Puka Tapu o te 19 anere mataiti ko E. Henderson e: “Kare e apinga maata atu i te akaariari anga i te manako maru o te metua ki te okianga mai o tetai tamaiti kaimoumou apinga, tei akaariia mai i konei e Iehova. . . . Noatu e kua tuatua patoi ana aia i [te aronga akamori itoro o te au Epheraima] e kua akautunga ia ratou . . . , kare rava aia i akangaropoina ia ratou, mari ra, ei tuke anga, kua mareka rava i te tapapa anga atu i to ratou meitaki anga tikai.”

Te tuatua Ereni no te “kopu,” me kore “ngakau,” kua taangaanga katoaia na teia tu i roto i te au Tuatua Tapu Kerititiano Ereni. Me kare e taangaangaia ana, mei tei tuatuaia i roto ia Angaanga 1:18, te taiku ra te reira i te au manako ngakau maru me kore ngakau aroa. (Philemona 12) I tetai taime te kapitiia atura te reira tuatua ki te tuatua Ereni te aiteanga e “meitaki” me kare “manamanata kore.” Kua taangaanga nga apotetoro ko Paulo raua ko Petero i te tuatua taokotaiia i te akamaroiroianga i te au Kerititiano kia akaari i te “ngakau aroa,” koia oki te “oronga meitaki anga i te tu tangi.” (Ephesia 4:32; 1 Petero 3:8) Te tuatua Ereni no te “kopu” ka rauka katoa i te kapitiia atu ki te tuatua Ereni pol·yʹ. Te kapiti anga ko tona aite anga tikai “te rauka anga te kopu maata.” Teia tuatua Ereni meangiti ua kua taangaanga anakeia e okotai taime i roto i te Puka Tapu, e te taiku ra te reira ki te Atua ko Iehova. Te oronga ra te New World Translation i teia urianga: “E maru tikai oki a Iehova.”​—Iakobo 5:11.

Mei teea to tatou mareka anga e ko tei ririnui rava atu i te ao katoa e pini ua ake, ko te Atua ko Iehova, kare rava i aite i te au atua tei maani uaia e te au tangata ngakau aroa kore! Ei aru anga i to ratou Atua “ngakau aroa,” te akakeuia ra te au Kerititiano mou kia aite katoa mei te reira i ta ratou au raveanga ki tetai e tetai.​—Ephesia 5:1.

[Tutu i te kapi 10]

I te taeria anga te kotinga o te ngakau aroa tu-Atua, kua akatika a Iehova i to Babulonia kia nina atu i tona iti tangata akarongo kore

[Tutu i te kapi 11]

Te akaraanga atu i tana Tamaiti akaperepere e mate ra e mea papu e kua akatupu i te mamae maata rava ki te Atua ko Iehova i ta tetai ua atu tangata i mamae ra

[Tutu i te kapi 15]

Kua akaata tikai a Iesu i te tu ngakau aroa o tona Metua