“E Akapaapaa Kotou ia Ia!”
“Ko tei uti i te aʼo ra, kia akapaapaa anake ïa ia Iehova.”—SALAMO 150:6.
1, 2. (a) Eaa te maata te tupu ruperupe anga te akonoanga Kerititiano mou i te anere mataiti mua ra? (e) Eaa te akamatakiteanga ta te au apotetoro i oronga ra? (ng) I akapeea te tupu anga mai o te akonoanga akaruke i te tuatua mou?
KUA akapapa a Iesu i tana au pipi ki roto i te putuputuanga Kerititiano, tei tupu ruperupe ra i te anere mataiti mua ra. Noatu rai te patoi anga kino a te akonoanga, kua tutuia “te evangelia . . . e tei akakiteia akenei ki te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi.” (Kolosa 1:23) Inara i muri ake i te matenga te au apotetoro a Iesu Karaiti, kua akatupu kikite maira Satani i te akonoanga akaruke i te tuatua mou ra.
2 Kua oronga mai te au apotetoro ra i te akamatakiteanga i teia na mua akera. Ei akatauanga, kua akakite atu a Paulo ki te aronga pakari no Ephesia maira: “E teianei, e matakite ia kotou uaorai, e te anana katoa i akariroiaʼi kotou e te Vaerua Tapu ei tiaki i rungao ra, kia akaangai oki kotou i te ekalesia a te Atua, ko tana i oko i tona uaorai toto. Kua kite oki au kia riro ke atu au, ka o mai ei te luko taae ki roto ia kotou na, kare e akaperepere i te anana. E ka tu mai oki te tangata mei roto ia kotou uaorai, e tuatua mai i te tuatua mingi, kia aruia ratou e te pipi.” (Angaanga 20:28-30; e akara katoa ia 2 Petero 2:1-3; 1 Ioane 2:18, 19.) E no reira, i te a o te anere mataiti, kua tamata te akonoanga Kerititiano akaruke i te tuatua mou i te taokotai i to ratou au nuku ma te Patireia o Roma katoa. I etai anere mataiti i muri akera kua tutara te Patireia Tapu o Roma ra, ma te au kapitianga ki te pope o Roma, ki rungao i tetai tuanga maata o te au tangata ra. I muri iora, kua akameameaau te Taui Anga Porotetani i te au ravenga kikino a te Akonoanga Katorika ra, inara kare ia i re i te akaora anga i te akonoanga Kerititiano mou ra.
3. (a) I naea e i akapeea te tutu anga i te tuatua meitaki ki te tangata ravarai? (e) Eaa te au manakonako anga tei tupu i te 1914?
3 Inara, i te vaitata anga te openga o te 19 anere mataiti ra, kua rave akaou tetai pupu aronga apiipii Puka Tapu ngakau tae i te tutu aereanga e te akatotoaanga ki ‘te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi i te manakonako anga no te tuatua meitaki.’ Na runga i te tumu anga o ta ratou apii i te totou Puka Tapu, kua tou mai teianei pupu ki mua e tere atu i te 30 mataiti ki te mataiti 1914 ei te openga o “te tuatau akatakaia no to te au pa enua,” e tuatau “e itu tuatau,” me kare e 2,520 mataiti, tei akamata maira i te akataneaanga o Ierusalema i te 607 M.T.N. (Luka 21:24; Daniela 4:16) Tano tikai ki te au manakonako anga, kua riro te 1914 ei tuatau tauianga i te au ravenga a te tangata i runga i te enua nei. Kua tupu katoa te au apinga tuke ki te rangi ra. I reira te Ariki au mutu kore i tuku ei i tona oa Ariki, koia a Iesu Karaiti, ki runga i tetai terono i te rangi ra, i te teateamamao anga kia akaatea ke atu i te au tu kino ravarai mei te mata o te enua nei e te akanoo akaouanga ia Parataito.—Salamo 2:6, 8, 9; 110:1, 2, 5.
I Na te Ariki Mesia!
4. I akapeea ta Iesu akono anga kia tau ki te aiteanga o tona ingoa koia a Mikaela?
4 I te 1914 kua akamata teia Ariki Mesia, ko Iesu, i te rave angaanga. Kua tapaia tona ingoa i te Puka Tapu ko Mikaela, tera te aiteanga e “Koai Tei Aite ki te Atua?,” no te mea kua papa tona manako no te akatikaanga i te tu ngateitei o Iehova. Mei tei tataia ia Apokalupo 12:7-12, kua akataka mai te apotetoro ko Ioane na roto i te orama eaa te ka tupu: “E tamaki tei runga i te rangi: ko Mikaela e tana au angela, tamaki atura i te taae; e kua tamaki maira te taae e tana au angela, Kare ra i riro te re ia ratou; e kare rava atura o ratou e nooanga i runga i te rangi, Uriia atura oki te taae maata ki vao, ko taua ovi taito ra ïa, ko tei karangaia i te diabolo ra, e ko Satani oki, ko tei pikikaa i to te ao katoatoa nei, I uriia aia ki vao ki runga i te enua nei, e tana au angela katoa, kua uri katoaia ki vao.” Ko tetai topa anga maata tikai ia!
5, 6. (a) I muri ake i te 1914, eaa te akakite anga marekaia tei raveia mei te rangi maira? (e) Akapeea to Mataio 24:3-13 tau anga ki teia?
5 E reo maata tikai i te rangi i te akakite anga i reira: “Teia mai nei te ora, e te maroiroi, e te basileia, o to tatou Atua, e te mana o tana Mesia: kua uriia oki te akaapa i to tatou au taeake ki raro, ko tei akaapa ia ratou ki mua i te aroaro o to tatou Atua i te po e te ao. Vi atura ra aia ia ratou [i te au Kerititiano tiratiratu ra] i te toto o te Punua-mamoe [koia a Iesu Karaiti], e i te tuatua ta ratou i akakite ra; kare oki ratou i inangaro i to ratou uaorai ora, kua akakoromaki ra e tae ua atu ki te mate.” Kua riro te aiteanga o teia ei akaora anga no te aronga tamou marie i te tiratiratu, te aronga tei akono ra i te akarongo i te atinga oko puapinga maata o Iesu ra.—Maseli 10:2; 2 Petero 2:9.
6 Kua tuatua maira te reo maata i te rangi: “E teianei, kia rekareka, e te au rangi e, e ko kotou katoa oki ko tei noo i reira. E mate ra oki to te enua e to te tai! tei raro atu na oki te diabolo ia kotou na, e riri maata oki tona, no te mea kua kite aia e e manga tuatau poto ua tona e toe nei.” Kua kitea te “mate” tei totouia maira no teia enua i te au tamaki o teianei ao, te au onge kai, te maki mate, te au ngaruerue enua, e te rave kino tei tupu ra ki te enua i teia anere mataiti nei. Mei ta Mataio 24:3-13 i akakite maira, kua totou mai a Iesu e ko teia tetai tuanga o ‘te akairo o te openga o te akatereanga o te au mea nei.’ Kua tika ki te totou anga, mei te 1914 mairai kua kite te au tangata i te mate aite koreia i te tuatua enua katoa o te tangata nei mei mua mai.
7. Eaa ra te Au Kite o Iehova i tutu aere ei ma te tu rapurapu?
7 I teia tuatau no te mate mei ia Satani maira, ka kitea ainei e te tangata e manakonako anga tetai no te tuatau ki mua? Ae oki, no te mea te tuatua ra a Mataio 12:21 no Iesu: “E i tona ingoa e irinaki ei te au etene ra”! Kare te au tu kikino i roto i te au pa enua i ‘te akairo anake no te openga o te akatereanga o te au mea nei’ mari katoa ra no ‘te akairo o to Iesu parutia’ ei Ariki i te rangi no te Patireia Mesia ra. No runga i taua Patireia ra, kua tuatua katoa mai a Iesu: “E tutu aereia te evangelia o te basileia nei, e kako rava ake te ao katoa nei; ei kite no te pa enua ravarai; ko te openga iora ïa i reira ra.” (Mataio 24:14) Ko teea te pupu tangata i runga i te enua i teia tuatau nei te tutu aere ra i te manakonako anga mekameka no te tutara a te Patireia o te Atua ra? Ko te Au Kite o Iehova ia! Ma te tu rapurapu, te akakite ra ratou i te ngai tangata e i tera are i tera are e te vaitata nei te Patireia o te Atua no te tuatua tika e te au i te rave i te au angaanga i rungao i te enua nei. Te kapiti atura ainei koe ki teia angaanga orometua? Kare atu e angaanga maata atu naau kia rave!—2 Timoteo 4:2, 5.
Akapeea te Aerenga Mai “o te Openga”?
8, 9. (a) I akapeea te akamata anga te akava anga “i te ngutuare o te Atua” ra? (e) I akapeea ta Kerititome aati anga i te Tuatua a te Atua ra?
8 Kua tomo te au tangata ki roto i tetai tuatau akavaanga. Te akakiteia maira kia tatou ia 1 Petero 4:17 e kua akamata te akavaanga “i te ngutuare o te Atua”—e akavaanga i te au akaaerenga tei karanga e Kerititiano ratou tei kitea ra mei “te tuatau openga ra” i te rave anga i te ta anga i te Tamaki I o Teianei Ao i te 1914-18. I akapeea te turanga o Kerititome i teia akava anga? E akamanako ana i te turanga o te au akonoanga i te turuanga i te au tamaki mei te 1914 mairai. Kare ainei te au orometua i touia ma “te toto o te aronga ao ara kore ra” ta ratou i tutu atura kia aere ki roto i te au ngai pupui anga?—Ieremia 2:34.
9 Kia tau ki ta Mataio 26:52 ra, kua tuatua a Iesu: “Ko tei rave i te koke ra, ka mate ia i te koke.” Mei teaa te tika o teia i roto i te au tamaki o teia anere mataiti nei! Kua raurau te au orometua i te au tangata ou kia tamate i etai au tangata ou ke ra, noatu ko te aronga o to ratou uaorai akonoanga—kua ta te Katorika i te Katorika e te Porotetani kua ta i te Porotetani. Kua akateiteiia te pa enua ki runga ake i te Atua e ia Karaiti. I mua ua akenei, i etai au pa enua Aperika, kua tukuia te au piri anga kopu ke ki runga ake i te au kaveinga Puka Tapu. I Ruanata, te ngai maataanga i o ratou e Katorika, kare i raro ake i te apa mirioni tei taiaia i te ta ua anga eteniki ra. Kua akatika te pope i roto i te nutipepa Vatikana L’Osservatore Romano e: “E akapou anga tikai teia i tetai pupu tangata, tei tau kore ra e noatu ko te au Katorika kua rave i taua apainga ra.”—Akaaite ia Isaia 59:2, 3; Mika 4:3, 5.
10. Eaa te akava anga ta Iehova ka rave ki runga i te akonoanga pikikaa?
10 Eaa to te Ariki au mutu kore manako no te au akonoanga te akamaroiroi ra i te au tangata kia ta tetai i tetai me kare tei tu ua ra i te pae i te tuatau te ta ra etai au mema o ta ratou anana i etai atu au mema? No runga ia Babulonia Maata, koia te akatereanga akonoanga pikikaa o te ao katoa nei, te akakite maira a Apokalupo 18:21, 24 kia tatou: “Kua rave iora tetai angela maroiroi i tetai toka maata mei te toka tavirianga te tu, e kua titiri atura ki raro i te tai, na ko akera, mei te reira katoa te oire maata ra ko Babulonia i te uri takiri angaia ki raro, e e kore rava e kitea akaouia atu. E tei roto iaia te toto o te au peroveta, e to te aronga tapu i te kitea anga ia, e to te aronga katoatoa i taia i teianei ao.”
11. Eaa te au apinga rikarika tei tupu ana ki roto ia Kerititome ra?
11 I te akatupu anga i te totou Puka Tapu, e kino anake te au apinga i tupu ana i roto ia Kerititome. (Akaaite ia Ieremia 5:30, 31; 23:14.) Ko te maata anga no te tu akono tuku ua o te au orometua ra, kua ki katoa ta ratou au anana i te akono tau kore. I te Unaite Teite, tei manakoia ra e iti tangata Kerititiano, e vaitata i te apa o te au akaipoipo anga katoatoa te taopeia ra ki roto i te kopae anga. Te maata ra te nui anga te au tamaine mapu e e maata oki te rave anga totoma i roto i te au mema akonoanga. Te rave kino ra te au orometua Katorika i te au tamariki ou—e kare i te au tuatau toko iti ua. Kua tuatuaia e i te tutaki anga akavaanga no teianei au akava anga ka tae te moni tutaki a te Akonoanga Katorika i te Unaite Teite ki tetai pirioni tara i te raungauru mataiti. Kua akamanako kore ua a Kerititome i te akamatakiteanga a te apotetoro ko Paulo ia 1 Korinetia 6:9, 10: “Kare ainei kotou i kite e, kare te aronga tuatua-tika kore e noo i te basileia o te Atua? Auraka e vavare: kare te kanga, e te akamori idolo, e te akaturi, e te akavaine, e te aronga sodoma, E te keia, e te noinoi apinga, e te konā kava, e te akakino, e te āru, kare anake ïa e noo i te basileia o te Atua.”
12. (a) Eaa ta te Ariki au mutu kore ka rave kia Babulonia Maata? (e) Ei tuke anga kia Kerititome, eaa te tumu no te au tangata o te Atua ka imene ei ia “Aleluia”?
12 Kare e roa atu ana, ka rave te Ariki au mutu kore, ko Iehova, na roto i tana Rangatira Vaeau teitei, ia Iesu Karaiti, e ka tuku mai i te mate maata. Te mea mua, ko Kerititome e etai atu au manga o Babulonia Maata ka mamae i te akatupu anga i ta Iehova ra akava anga. (Apokalupo 17:16, 17) Kua akakite ratou i to ratou uaorai tau kore no te ora ta Iehova i oronga mai na roto i te atinga oko o Iesu ra. Kua kopae ke ratou i te ingoa tapu o te Atua. (Akaaite ia Ezekiela 39:7.) Mei teaa ra te taitoito anga e kia imene ratou i te au imene “Aleluia” i roto i to ratou au are pure oko maata o te akonoanga! Kua takore atu ratou i te ingoa apinga maata o Iehova mei roto i ta ratou au urianga Puka Tapu inara te akara anga kite kore ra i te tika e ko te aiteanga o te “Aleluia” e “Akapaapaa ia Ia”—ko “Ia” e tu tapoto anga ia “Iehova.” Te tau ra, ia Apokalupo 19:1-6 te tataia ra te au imene “Aleluia” te ka imeneia kare e roa atu ana i te akono anga i ta te Atua ra akatupuanga i te akava anga ki runga ia Babulonia Maata.
13, 14. (a) Eaa te au tupuanga maata ka tupu i muri akera? (e) Eaa te tupuanga mataora no te au tangata mataku i te Atua ra?
13 I te akapapa anga i muri ake ko te ‘taenga mai’ o Iesu kia akakite e kia rave i te akava anga ki runga i to te au pa enua e te au tangata oki. Nana uaorai i totou mai: “E kia tae maira te Tamaiti a te tangata [Iesu Karaiti] ma tona kakā, e te aronga angela tapu ravarai, ei reira aia e noo ei ki rungao i tona terono [akavaanga] kakā; E akaputuputuia to te pa enua ravarai ki mua i tona aroaro: e nana e akataka ia ratou, mei te tiaki mamoe e akataka i te mamoe e te puaka-nio ra: E tuku aia i te mamoe ki tona rima katau, kareka te puaka-nio, ei te rima kaui ïa. Ei reira te Ariki e tuatua mai ei kia ratou ki tona rima katau ra, Ka aere mai kotou, te aronga i akaoraia e taku Metua, e noo ki te basileia i akonoia no kotou mei te maani anga mairai i te enua nei.” (Mataio 25:31-34) Te akakite katoa maira te Mataio 25 irava 46 e ko te pupu puaka nio “ka aere ke ïa i te mate mutu kore, kareka te aronga tuatua-tika ra, ei te ora mutu kore ïa.”
14 Te akataka maira te puka Puka Tapu o Apokalupo e akapeea te “Ariki o te au ariki, e te Atu o te au atu ra,” koia to tatou Atu i te rangi ra, ko Iesu Karaiti, ka aere mai ei a taua tuatau ra na runga i te oroenua ki te tamaki ia Aramakito, ma te akapouanga i au ravenga poritiki e te au ravenga okooko o ta Satani akatereanga. E na reira ta Karaiti riringi anga mai i “te riri otooto o te Atua mana katoatoa ra” ki rungao i to Satani ngai katoatoa i te enua nei. I te mea ‘kua kore atu teia au mea taito nei,’ ka aratakiia mai te au tangata mataku i te Atua ra ki roto i te ao ou kaka ki te ngai na te Atua “e orei i te roi-mata katoatoa.”—Apokalupo 19:11-16; 21:3-5.
E Tuatau no te Akapaapaa ia Ia
15, 16. (a) Eaa ra i puapinga maataʼi kia akarongo tatou i ta Iehova tuatua totou? (e) Eaa ta te au peroveta e te au apotetoro i akakite mai ka tika tatou kia rave no te ora, e eaa te aite anga o teia no te aronga tini i teia tuatau nei?
15 Te vaitata mai nei taua ra no te rave anga i te akava anga! No reira, ka meitaki tatou kia akarongo i te tuatua totou a te Ariki au mutu kore ra. Ki te aronga te vaira ki roto i te au apiianga e te au peu a te akonoanga pikikaa, te tuatua maira tetai reo no te rangi mai: “Ka aere ke mai ana kotou ki vao, e aku au tangata, kia kore kotou e riro ei rave katoa i tana au ara, kia kore kotou e mate katoa i tona ra au mate.” Inara ka aere te aronga te ka ora ki ea? E okotai ua tuatua mou, e no reira e okotai ua akonoanga mou. (Apokalupo 18:4; Ioane 8:31, 32; 14:6; 17:3) Tei runga te raukaanga ia tatou te ora mutu kore i te kiteaanga taua akonoanga ra e te akarongoanga i tona Atua. Te taki atura te Puka Tapu ia tatou kiaia ia Salamo 83:18, te tatau ra: “Ko Iehova toou ingoa, e ko koe anake Tei Teitei i te enua katoa nei.”
16 Inara, ka tau tatou kia rave kia maata atu i te kite anake i te ingoa o te Ariki au mutu kore ra. Ka anoanoia tatou kia apii i te Puka Tapu e kia kite i tona au tu mekameka e tana au akakoroanga. I reira ka tau tatou kia rave i tona anoano no teia tuatau nei, mei te akakiteia maira ia Roma 10:9-13. Te ngai i taiku maira te apotetoro ko Paulo i te au peroveta akauruia ra e kua taopenga mai ra: “E riro oki e, ko tei kapiki i te ingoa o Iehova, e ora ïa.” (Ioela 2:32; Zephania 3:9) E ora ia? Ae, ko te aronga maata i teia tuatau te akono ra i te akarongo i te oko orongaia mai e Iehova na roto ia Karaiti ka akaoraia i te mate maata te aere maira, me raveia te akava anga ki runga i te ao viivii o Satani.—Apokalupo 7:9, 10, 14.
17. Eaa te manakonako anga mekameka ka tau kia akakeu ia tatou kia kapiti i teianei i te imeneanga i te imene a Mose e te Punua-mamoe?
17 Eaa to te Atua anoano no te aronga te manakonako ra kia ora ratou? Koia oki e kia kapiti tatou i teia nei rai i te imeneanga i te imene a Mose e te Punua-mamoe ra, ma te akapaapaa anga i te Ariki au mutu kore ra i te teateamamao anga i tona autu anga. Ka rave tatou i teia na te tuatuaanga kia etai ke ra i tana au akakoro anga kaka. Ia tatou e tupu ra i te kite anga i te Puka Tapu, ka akatapu tatou i to tatou oraanga ki te Ariki au mutu kore ra. Ka taki atu te reira ki to tatou ora anga no te tuatau mutu kore ua atu i raro ake i te akanoonoo anga ta teia Ariki mana i akataka mai, te kitea ra ia Isaia 65:17, 18: “I na oki, te anga nei au i te rangi ou [te Patireia Mesia o Iesu] e te enua ou [tetai totaiete ou tuatua tika o te au tangata]; e kare oki tei muatangana ra e maaraia, kare e akamanako akaouia atu. E rekareka ra kotou, e e rere ua i te rekareka e tuatau ua atu, i taku e anga nei.”
18, 19. (a) Eaa te mea tau no te au tuatua a Davida ia Salamo 145 kia akakeu ia tatou kia rave? (e) Eaa ta tatou te ka rauka kia tapapa papu atu i te rima o Iehova?
18 Kua akataka maira te tata taramo ko Davida i te Ariki au mutu kore no roto i teia au tuatua: “E maatā Iehova e kia akapaapaa maataia; kare oki tona maata e kitea kia kimi.” (Salamo 145:3) Tona tu maata kare e kitea kia kimi mei te au kotinga o te reva e te mutu kore ra! (Roma 11:33) Ia tatou ka tamou marie i te tuku anga i te kite ki roto ia tatou no Tei Anga mai ia tatou e tana oko tei orongaia mai na roto i tana Tamaiti, ia Iesu Karaiti, ka anoano ra tatou kia akapaapaa maata atu i to tatou Ariki au mutu kore. Ka anoano tatou kia rave i ta Salamo 145:11-13 e akapapa maira: “E tuatua ratou i te kakā o toou ra basileia, e karangaranga ua oki i toou ra ririnui, I te akakite anga ki te tamariki a te tangata nei i tona ra mana, e te mana kakā o tona ra basileia. Ko toou ra basileia, e basileia mutu kore ïa, e toou ra mana ka tae ïa ki te au uki ravarai.”
19 Ka rauka ia tatou te tapapa papu atu e ka tupu ta to tatou Atua i akakite maira: “Te oora nei koe i to rima, e te akamerengo nei i te kaki o te au mea ora katoa nei.” Ka arataki maru ua te Ariki au mutu kore ia tatou na roto i te openga o teia tuatau openga nei, no te mea kua akapapu maira Davida kia tatou: “Te tiaki nei a Iehova i te aronga katoa i inangaro iaia; kareka te aronga kino katoa ra, ka akapouia ïa e ia.”—Salamo 145:16, 20.
20. Akapeea koe i te akarongo anga i te patianga a te Ariki au mutu kore ra, tei akakiteia maira i roto i nga taramo openga e rima ra?
20 Te akamata ra e te akaoti ra nga taramo openga e rima i te Puka Tapu ra ma te patianga “Aleluia.” E no reira, te pati maira Salamo 146 kia tatou: “Alelu Ia. E akameitaki ia Iehova, e toku vaerua. E akapaapaa au ia Iehova koi vai ake toku ora: ka imene au i taku Atua koi vai ake au nei.” Ka akono ainei koe i taua patianga ra? E mea tika ka tau koe kia anoano i te akapaapaa iaia! Kia riro ra ko koe tetai i roto i te aronga akatakaia maira ia Salamo 148:12, 13: “Te au tangata ou, e te au tamaine; te au tangata metua, e te au tamariki ra: Ko te reira te akameitaki i te ingoa o Iehova; tona anake ra oki te ingoa kia akateitei; tei runga roao tona kakā i te enua nei, e te au rangi ra.” Kia akarongo tatou ma te ngakau katoa i taua patianga ra e: “Alelu Ia,” kotou! Na roto i te taokotai anga, e akapaapaa tatou i te Ariki au mutu kore ra!
Eaa Taau Tuatua Akataka Anga?
◻ No teaa ta te au apotetoro a Iesu i akamatakite maira?
◻ Akamata mai i te 1914, eaa te au angaanga iki anga i tupu mai?
◻ Eaa te au akava anga ta Iehova e vaitata ra i te rave?
◻ Eaa ra teia i riro ei ei tuatau no te au tuatau ravarai kia akapaapaa i te Ariki au mutu kore ra?
[Pia i te kapi 19]
Teia Tuatau Tumatetenga Maata
Kua kitea e te aronga e manganui e kua mama mai tetai tuatau pekapeka i te tuanga akamata anga o te 20 anere mataiti nei. Ei akatauanga, i te tuanga mua o te puka Pandaemonium, na tetai Tangata Maata no te U.T. ko Daniel Patrick Moynihan, tei neneiia i te 1993, ko tetai tuatua no runga i “te tumatetenga maata o te 1914” te tatau ra: “Kua tae mai te tamaki e kua taui—takiriia—te ao nei. I teia tuatau nei e varu ua nga teite i runga i te enua nei tei vai ana i te 1914 e kare to ratou tu kavamani i tauiia na te ta ua mei reira mairai. . . . To te toenga o te vaitata i te 170 au teite i te pae mai, ko tetai papaki e ou roa te angaia mai anga, kia kite i te tu pekapeka i teianei.” E tika tikai, kua kite te tuatau mei te 1914 maira i te au tumatetenga maata e manganui!
Pera katoa oki kua neneiia i te 1993 te puka Out of Control—Global Turmoil on the Eve of the Twenty-First Century. Te tangata nana i tata ko Zbigniew Brzezinski, koia te upoko i mua ana o te National Security Council o te U.T. Kua tata aia: “Kua akapaapaaia te akamata anga o te rua ngauru anere mataiti ra i roto i te au tuatua akataka anga ei te akamataanga tikai o te Tuatau no te Manako Anga. . . . Kua tuke ra i ta te reira i taputou mai, kua riro te ruangauru anere mataiti ei tetai anere mataiti akamaringi anga toto maata roa e te rikarika no te au tangata, ei tetai anere mataiti tau kore e te tarevake te manako anga poritiki e te au ta anga. Kua akapapaia te takino anga ki te tu kare i aiteia i mua ana, kua akapapaia te ta anga na runga i te tumuanga maata roa. Te tuke anga i rotopu i te meitaki te ka rauka i te rave anga taineti e te tu kino tei tukuia mai e te rave anga poritiki e mea poitirere tikai. Kare rava te ta anga i na roto i te ao katoa i te tuatua enua i mua ana, kare katoa oki mei teia te manganui o te au oraanga tei akapouia i mua ana, kare oki i aruaru maataia te tamate anga i te tangata i mua ana na runga i te au tauta anga manako akateitei kia maata roa te au akakoro anga.” Mei teaa ra te tika o te reira!
[Tutu i te kapi 17]
Kua uriia mai e Mikaela a Satani e tona nuku katoa ki raro i te enua nei i muri ake i te akanooanga i te Patireia i te 1914