Tamouanga i Nga Mata e te Ngakau ki Runga i te Tutaki Anga

AKAKITEIA E EDITH MICHAEL

I te akamata anga o te au mataiti 1930, te noo ra matou i vao ake ia St. Louis, Missouri, U.T.M., kua atoro mai tetai o te Au Kite o Iehova. I te reira taime tikai kua mutu te taura kakau, kua topa ta Mama au kakau teatea ma tikai ki roto i te vari. Kua ariki aia i te au puka tei orongaia mai, kia akaruke ra te vaine, kua tuku ia atu ki runga i te paata, e kua akangaropoinaia atu i te reira.

E AU mataiti taitaia te reira, e kua akanooia mai a Papa mei te angaanga. I tetai ra kua ui aia me e apinga rai tetai i roto i te are no te tatau. Kua akakite atu a Mama kiaia no runga i te au puka. Kua akamata aia i te tatau i te reira, e kare i roa ana kua karanga aia: “E Mama, ko teia te tuatua mou!”

“Ae, ko tetai akonoanga tena te inangaro ra i te moni mei te katoa anga o ratou,” kua pau mai aia. Inara, kua raurau a Papa iaia kia noo ki raro e kia akara raua i te au tuatua tapu. I te pera anga aia, kua papu tikai iaia. I muri mai kua akamata raua i te kimi i te Au Kite kua kitea mai e aravei ana ratou i roto i tetai are uipaanga tarauia vaitata i rotopu ia St. Louis, e taangaanga katoaia ana taua are uipaanga ra ei ngai uraura anga e tetai atu au mea ke.

Kua apai a Papa e Mama iaku​—vaitata e toru oku mataiti—​e kua kitea te are uipaanga, inara te raveia ra te ura i reira. Kua kitea e Papa te tuatau e raveia ana te au uipaanga, e kua oki atu matou. Kua akamata katoa matou i te aere ki te apii Pipiria i te epetoma vaitata mai i te ngai e noo ana matou. Kua raveia te reira i te kainga o te vaine tei atoro mua mai ia matou. “Kore oki korua e apai mai i ta korua nga tamaroa?” kua ui mai aia. Kua akama a Mama i te karanga atu e kare o raua tamaka. I te openga ra i te akakite anga atu aia, kua orongaia mai te tamaka, e kua akamata toku nga tungane i te aru ia matou ki te au uipaanga.

Kua orongaia tetai ngai tutu aereanga na Mama vaitata mai ki to matou kainga, e kua akamata aia i te angaanga orometua mei tera are ki tera are. Kua aru atu au, te pipinianga i muri iaia. I mua ake ka kite ei aia i te akaoro, kua aaere maua tere atu te kiro mita i ko i te pati tei apai atu ia maua ki te au uipaanga i St. Louis. Noatu e e aiti e e kiona tetai, kare rava maua i topa ana i te au uipaanga.

I te 1934, kua papetitoia a Mama e Papa. Kua inangaro katoa au kia papetitoia, e kua maro ua atu au e tae roa i te pati anga a Mama i tetai Kite pakari kia tuatua mai kiaku no runga i te reira. Kua ui mai aia i te au uianga e manganui na roto i tetai tu ka marama atu au. I reira kua akakite aia ki toku nga metua auraka e tapu iaku kia kore e papetitoia; ko te akakino aea i toku tupu anga i te pae vaerua. No reira kua papetitoia au i tera mai tuatau maana, e ono rai oku mataiti.

E reka ana au i te puka rikiriki Home and Happiness, taku i akono i te au taime ravarai, i te tukuanga i te reira i raro i toku pute urunga iaku e moe ra. Ma te putuputu, kua pati ua rai au ia Mama kia tatau mai i te reira kiaku, kia mou ngakau rava iaku i te reira. E tutu to runga i te kapi openga o te reira no tetai tamaine meangiti i roto i te Parataito e akonokono ra i tetai riona. Kua karanga au e ko au te reira tamaine meangiti. Kua tauturu te reira tutu iaku kia tamou i toku nga mata ki runga i te tutaki o te oraanga i roto i ta te Atua ao ou.

Kua akama tikai au, inara noatu e ka ruketekete au, kua pau ua rai au i te au uianga i te Apii Punanga Tiaki a te putuputuanga.

E mea mii i te tuatua, kua mataku a Papa e ka ruti aia i tana angaanga, no reira kua akamutu aia i te taokotai mai ma te Au Kite. Kua pera katoa toku au tungane.

Angaanga Orometua Tamou

Kua maani a Mama i te au painia, me kore te au orometua tamou, kia paka i to ratou terera i muri i to matou aua, e i muri ake i te apii kua piri atu au kia ratou i te angaanga orometua. Kare i roa ana kua inangaro au i te painia, inara kua patoi a Papa i teia, te irinakianga e kia maata atu taku apiianga no te ngai angaanga. I te openga iora kua rauka ia Mama i te akakeu iaia kia akatika iaku kia painia. No reira ia Tiunu 1943, e 14 rai oku mataiti, kua akamata au i te angaanga orometua tamou. Ei tauturu i te tutaki anga i te au mea o te ngutuare tangata, kua rave au i te angaanga i tetai ua taime, e i tetai au taime kua angaanga tamou au. Inara kua taeria e au tei akakoroia no te marama e 150 ora i roto i te angaanga tutu aereanga.

Kare i roa ana kua kitea e au tetai patana painia, ko Dorothy Craden, tei akamata i te painia ia Tianuare 1943, e 17 rai ona mataiti. E Katorika akono mou tikai aia, inara i muri ake i te ono marama o te apii anga Pipiria, kua papetitoia aia. No tetai au mataiti e manganui kua riro aia ei tumu akamaroiroi anga e te akamatutu anga kiaku, e kua pera rai au kiaia. Kua piri vaitata atu maua mei te teina e te tuakana rai.

I te akamataanga i te 1945, kua painia kapipiti maua i roto i tetai au taoni meangiti i Missouri kare e putuputuanga i reira. I Bowling Green kua akamanea maua i tetai are uipaanga; kua aere mai a Mama i te tauturu ia maua. I reira kua atoro maua i te au kainga pouroa i roto i te taoni i te epetoma tataki tai e kua pati atu i te au tangata ki tetai tuatua anga ki te katoatoa ta maua i akapapa i te au taeake no St. Louis kia aere mai e kia oronga. Kua tae mai i rotopu i te 40 e te 50 i te epetoma. I muri mai kua pera rai maua i Louisiana, kua tarau maua i tetai iero Freemason. Ei tauturu i te tutaki i te tarau o te au are uipaanga, kua tuku maua i te au pia no te moni tauturu ki vao, e i te au epetoma tataki tai kua peke te au kaiou i te tutakiia.

Aru mai kua aere maua ki Mexico, Missouri, kua tarau maua i tetai are toa. Kua akamanea maua i te reira kia taangaangaia e te putuputuanga meangiti i reira. E nga pia tetai tei kapitiia mai ki te are maata i reira e noo ana maua. Kua tauturu katoa maua i te akapapa i te au tuatua ki te katoatoa i Mexico. E oti kua aere maua ki te kapitara teite, ko Jefferson City, i te au epetoma tataki tai i te popongi kua aravei maua i te au opita i roto i to ratou au opati. Kua noo maua i roto i tetai pia i runga ake i te Are Uipaanga Patireia ma Stella Willie, kua riro aia mei tetai metua vaine kia maua.

Mei reira mai kua aere matou toko toru ki te au taoni o Festus e Crystal City, tei piri vaitata ki tetai e tetai. Kua noo matou i roto i tetai are moa meangiti tei tauiia i muri ake i te kainga o tetai ngutuare tangata tei inangaro. I te mea kare e tane papetitoia, kua rave matou i te au uipaanga pouroa. Ei angaanga i tetai taime ua, kua oko matou i te au apinga akamanea. E meangiti ua ta matou apinga i te pae kopapa. Ko te tika, kare e rauka ia matou te tutaki i te maani i te puta i roto i to matou au tamaka, no reira i te au popongi tataki tai kua tuku matou i te au pepa ou i roto ia ratou, e i te po kua pua tataki tai matou i to matou pona okotai.

I te akamata anga i te mataiti 1948, e 19 rai oku mataiti, kua tae mai ta maua patianga ko Dorothy ki te pupu 12 o te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada no te au mitinari. I muri ake i te apii anga e rima marama, kua karatuati te aronga apii e tai anere ia Peperuare 6, 1949. E tuatau mataora tikai te reira. Kua neke toku nga metua ki California, e kua aere mai a Mama mei reira roa mai kia tae mai ki te reira.

I Runga i ta Maua Tukuanga Angaanga

Kua tukunaia e 28 aronga tei karatuati ki Itale​—e ono, kapitiia atu maua ko Dorothy, ki te oire o Milan. Ia Mati 4, 1949, kua akaruke matou ia New York na runga i te pai Itale Vulcania. Kua pou e 11 au ra o te terepu, e kua akamaki te tai kino i te maata anga ia matou. Kua aere mai te Taeake ko Benanti i ko i te uapu o Genoa i te aravei ia matou e te apai ia matou ki Milan na runga i te rerue.

I te taeanga matou i ko i te kainga mitinari i Milan, kua kite matou i te au tiare na tetai tamaine Itale mapu i tuku i roto i to matou au pia tataki tai. I te au mataiti i muri mai kua aere atu teia tamaine, ko Maria Merafina, ki Gileada, kua oki mai ki Itale, e kua tavini kapipiti maua i roto i tetai kainga mitinari!

Te popongi i muri ake te taeanga matou ki Milan, kua akara atu matou ki vao i te maramarama o te are pai. I runga i te mataara i muri ake i to matou kainga te vaira tetai apatimani maatamaata tei pomuia. Kare i akakoroia kua akatopaia e tetai tangata Marike tetai pomu tei tamate atu i te katoatoa o te 80 au ngutuare tangata e noo ra i reira. I tetai taime ke atu, kare i u ana te vakatori tei akakoroia kua topa te au pomu ki runga i tetai aua apii kua mate atu e 500 tamariki apii. No reira kare te au tangata e reka roa ana i te au tangata Marike.

Kua iu te tangata i te tamaki. E manganui tei karanga e me akamata akaou tetai tamaki, kare ratou e aere ki te au ngai paruru mei te pomu mari ra ka noo ki te kainga e ka pata i te kati e ka mate atu i reira. Kua akapapu atu matou kia ratou e tei reira matou kare i te komono, i te Unaite Teite me kore i tetai ua atu kavamani a te tangata, mari ra i te Patireia o te Atua, te ka akaope atu i te au tamaki pouroa e te mamaeanga te apai maira ratou.

I roto i te oire maatamaata o Milan, e uipa ana tetai putuputuanga vaitata e 20 me kore e tere atu i roto i te kainga mitinari. Kare i maaniia ake tetai ngai tutu aereanga, no reira kua akamata matou i te akakite aere i roto i tetai apatimani maatamaata. I te ngutupa mua, kua aravei maua ia Mr. Giandinotti, tei inangaro i tana vaine kia akaruke i te ekaretia, no reira kua ariki aia i tetai o ta maua au puka. E vaine ngakau tae a Mrs. Giandinotti, e kua ki tikai i te au uianga. “Ka rekareka au me kite koe i te reo Itale,” i karangaʼi aia, “kia rauka ia koe te apii mai i te Pipiria kiaku.”

E teitei rava te tauu are i roto i to raua apatimani e e popoiri roa te mori, no reira ka tuku aia i tona nooanga ki runga i te kaingakai i te po kia vaitata i te pae i te mori no te tatau i te Pipiria. “Me ka apii au i te Pipiria kia koe,” kua ui mai aia, “ka rauka ainei iaku te aere atu ki te pure?” Kua karanga atu maua kiaia e nana rai e iki i te reira. Kua aere aia ki te pure i te au popongi Tapati e kua aere mai ki ta matou au uipaanga i te au avatea. I tetai ra kua karanga mai aia, “Kare au e oki akaou ki te pure.”

“No teaa ra?” kua ui atu maua.

“No te mea kare ratou e apii ana i te Pipiria, e kua kitea e au te tuatua mou na te apiianga i te Pipiria ma kotou.” Kua papetitoia aia e kua apii i te au vaine e manganui tei aere ki te pure i te au ra ravarai. I muri mai kua akakite mai aia kia maua e naringa maua i karanga atu kiaia e auraka e aere ki te pure, ka akamutu aia i tana apii e penei kare rava e kite i te tuatua mou.

Au Tukuanga Angaanga Ou

Kare i roa ana kua tukunaia maua ko Dorothy, kapiti mai e a au mitinari, ki te oire Itale o Trieste, i te reira taime te nooia ra e te au vaeau Peritane e te Marike. Vaitata e tai ngauru anake ua Au Kite, inara kua tupu teia numero. Kua tutu aere matou i Trieste e toru mataiti, i te akaruke anga matou, te vaira e 40 papuritia Patireia, e 10 ia ratou e au painia.

Ta matou tukuanga angaanga aru mai koia oki ko te oire o Verona, kare e putuputuanga i reira. Inara i te tuku anga te ekaretia i te taomianga ki rungao i te au mana taoonga, kua maroia matou kia akaruke. Kua tukunaia atu maua ko Dorothy ki Roma. I reira kua tarau maua i tetai pia akamaneaia, e kua angaanga maua i te au ngai tei vaitata atu ki te Vatikana. Tei reira maua i aere atu ei a Dorothy ki Lebanona i te akaipoipo ia John Chimiklis. Kua noo kapiti ana maua vaitata e 12 mataiti, e kua mii tikai au iaia.

I te 1955 kua akatueraia tetai kainga mitinari ou i tetai tuanga ke atu o Roma i runga i tetai mataara tei kapikiia e ko New Appian Way. Ko tetai i te a i roto i te kainga ko Maria Merafina, te tamaine tei tuku i te au tiare i roto i to matou au pia te po i tae atu ei matou ki Milan. Kua akatupuia tetai putuputuanga ou i teia ngai o te oire. I muri ake i te uruoaanga pa enua i Roma i te reira tuatau maana, kua akameitakiia au no te aere atu ki te uruoaanga i Nuremberg, Tiamani. Mei teaa ra te mataora i te aravei anga i te aronga tei akakoromaki maata i raro ake i te tutara anga a Hitler!

Okianga ki te Teite

I te 1956, no te au manamanata o te pae i te oraanga kopapa, kua oki atu au ki te Unaite Teite na roto i te akaruke anga no te maki. Inara kare rava au i anga ke ana i toku nga mata i te tutaki anga no te tavinianga ia Iehova i teianei e mutu kore ua atu i roto i tona ao ou. Kua parani au i te oki akaou ki Itale. Inara, kua aravei au ia Orville Michael, tei tavini i ko i te opati maata i teianei ao o te Au Kite o Iehova i Brooklyn, New York. Kua akaipoipo maua i muri ake i te uruoaanga pa enua i te 1958 i New York City.

I muri poto ua ake kua neke atu maua ki Front Royal, Virginia, i reira kua rekareka maua i te tavinianga ma tetai putuputuanga meangiti. Kua noo maua i roto i tetai apatimani iti i muri i te Are Uipaanga Patireia. I te openga ra, ia Mati 1960 kua anoanoia kia oki atu ki Brooklyn i te kimi i tetai angaanga noa nei e raukaʼi te tutaki i ta maua au pira. Kua angaanga maua i te au po i roto i te au pangika tukeke e raukaʼi ia maua te rave i te angaanga tamou.

Ia maua i Brooklyn, kua mate toku papa, e kua tupu te maki akamate ki te metua vaine o taku tane. No reira kua iki maua i te neke atu ki Oregon kia vaitata ki to maua nga metua vaine. Kua kitea e maua te angaanga i tetai taime e kua tamou ua atu i roto i te angaanga orometua painia i reira. I te tuatau topa anga rau o te 1964, kua aere atu maua e to maua nga metua vaine ki tetai tua i te enua no te uipaanga mataiti a te Taiate Punanga Tiaki Pipiria e te Pepa i Pittsburgh, Pennsylvania.

I te tuatau o to maua atoro anga ia Rhode Airani, kua akamaroiroiia maua e tetai akaaere kotinga, ko Arlen Meier, e tana vaine kia neke ki te kapitara teite, Providence, te ngai te inangaro maataia ra te au papuritia Patireia. Kua raurau mai to maua nga metua vaine ia maua kia ariki i teia tukuanga angaanga ou, no reira i te oki anga atu ki Oregon, kua oko maua i te maata anga o ta maua au apinga o te kainga e kua neke atu.

Ki te Apii Gileada Akaou

I te tuatau maana o te 1965, kua aere atu maua ki tetai uruoaanga i Yankee Taitiamu. I reira kua akaki maua i te pepa no te Apii Gileada ei nga tangata akaipoipo. I tetai marama i muri mai, kua poitirere tikai maua i te tae anga mai te au pepa tataanga, tei tau kia akaokiia atu i nga ra e 30. Kua manamanata tikai au i te aere atu ki tetai enua mamao i te mea kare a Mama e meitaki roa ana i te pae kopapa. Inara kua akamaroiroi mai aia iaku: “Akakiia tena au pepa tataanga. Kua kite koe e ariki ua koe i tetai ua atu akameitaki anga no te tavini te oronga maira a Iehova!”

Na teia i akaoti i te reira. Kua akaki maua i te au pepa tataanga e kua tuku i te reira. Mei teaa ra te poitirere anga i te tae anga mai te au patianga ki te pupu 42, tei akamata ia Aperira 25, 1966! Tei Brooklyn, New York i reira te Apii Gileada. Meangiti mai i te rima marama i muri mai, kua karatuati atu e 106 ia matou ia Tepetema 11, 1966.

Kua Tukunaia ki Atenetina

E rua ra i muri ake i te karatuati anga, te aere ra maua ki Atenetina na runga i te Peruvian Airlines. I te taeanga atu maua ki Buenos Aires, kua aravei mai te akaaere manga, ko Charles Eisenhower, ia maua i ko i te ngai toanga pairere. Kua tauturu aia ia maua na roto i te aronga akara apinga e kua apai ia maua ki te manga. E tai o maua ra i te akapapa aere i te au apinga e te noo meitaki anga; i reira kua akamata ta maua apii Paniora. Kua apii maua i te reo Paniora e 11 ora i te ra no te marama mua. I te rua o te marama, kua apii maua i te reo e a ora i te ra e kua akamata i te piri atu ki roto i te angaanga tutu aere.

E rima o maua marama i Buenos Aires e i reira kua tukunaia atu maua ki Rosario, e oire maatamaata mei te a ora i te apatokerau na runga i te rerue. I muri ake i te tavinianga i reira e 15 marama, kua tonoia atu maua mamao atu i te apatokerau ki Santiago del Estero, e oire i tetai ngai vera i te metepara. Ia maua i reira, i roto ia Tianuare 1973, kua mate toku mama. Kare au i kite ana iaia e a mataiti. Ko tei tauturu mai iaku i toku mamae ngakau koia oki ko te manakonakoanga papu o te tuakaouanga pera katoa i te kite anga e te tavini ra au i te ngai tei inangaroia e Mama noku.​—Ioane 5:28, 29; Angaanga 24:15.

E oaoa tikai te au tangata i Santiago del Estero, e e ngoie tikai te au apii Pipiria i te akamata. I te taeanga maua i te 1968, mei te 20 me kore e 30 e aere ra ki te au uipaanga, inara e varu mataiti i muri mai kua tere atu i te anere i roto i ta matou putuputuanga. Kapiti atu i te reira, te vaira e rua nga putuputuanga ou i rotopu i te 25 e te 50 au papuritia i te au taoni i te pae mai.

Oki Akaouanga ki te Teite

No te au manamanata i te pae kopapa, i te 1976 kua tukuna akaouia maua ki te Unaite Teite ei nga painia takake​—ki Fayetteville, North Carolina. E manganui te au tangata i reira te tuatua ra i te reo Paniora mei Marike Rotopu e te Apatonga, te Repapuriki Tominika, Pueto Riko, e pera katoa mei Paniora mai. E manganui ta maua apii Pipiria, e kare i roa ana kua akamataia tetai putuputuanga Paniora. Kua pou ia maua vaitata rai e varu mataiti i roto i te reira tukuanga angaanga.

Inara, kua inangaro maua kia piri vaitata ki toku metua vaine ongai, pakarikari e te pirikoki. E noo ana aia ki Portland, Oregon, no reira kua rauka ta maua tukuanga angaanga ou ki te putuputuanga Paniora i Vancouver, Washington, kare e mamao ana mei Portland. E meangiti te putuputuanga i te taeanga maua i roto ia Titema 1983, inara te kite nei maua i te aronga ou e manganui.

Ia Tiunu 1996, kua oti iaku e 53 mataiti o te angaanga tamou, e kua oti i taku tane e 55 mataiti ia Tianuare 1, 1996. I teia au mataiti e manganui, kua rauka iaku te akameitaki anga no te tauturuanga e anere ua atu kia kite i te tuatua mou o te Tuatua a te Atua e te akatapu anga i to ratou oraanga kia Iehova. E manganui o teia te tavini nei ei aronga pakari e ei au orometua tamou.

I tetai au taime e uiia mai ana kiaku me e mii ana au no te kore i anau tamariki. Te tika, kua akameitaki mai a Iehova iaku ma te au tamariki e te ai mokopuna e manganui i te pae vaerua. Ae, kua akapuapingaia e kua akakiia toku oraanga i roto i te angaanga a Iehova. Ka rauka iaku te akamanako atu i te tamaine a Iepheta, tei akapou i tona oraanga i te rave angaanga i te iero e kare rava i anau tamariki ana no tana akameitaki anga maata no te tavini.​—Akava 11:38-40.

Te maara nei iaku i te maani anga i toku akatapu anga kia Iehova i toku meangiti anga. Te taka meitaki nei te tutu o te Parataito i roto i toku manako i teianei e mei te reira taime ra. Te tamou nei rai toku nga mata e te ngakau ki runga i te tutaki anga o te oraanga mutu kore i roto i to te Atua ao ou. Ae, ko toku anoano koia oki ko te tavini anga ia Iehova, kare e no tetai 50 mataiti, mari ra e tuatau ua atu​—i raro ake i tona tutara Patireia.

[Tutu i te kapi 23]

Dorothy Craden, ma tona nga rima i runga i toku pakuivi, e te au taeake painia i te 1943

[Tutu i te kapi 23]

I Roma, Itale, ma te au taeake mitinari i te 1953

[Tutu i te kapi 25]

Ma taku tane