Aea te Toru Tauatini Mataiti e Akamatai?
KUA rongo ana ainei koe i te tuatua e kare te toru tauatini mataiti e akamata i roto i te mataiti 2000 inara i te 2001? Te tika ra taua tuatua—i tetai tu. Me ka tamanako tatou e kua anauia a Iesu Karaiti i roto i tei kiteia i teianei e ko te 1 M.T.N., mei ta tetai i manako, ka akairo i reira a Titema 31, 2000 (kare i te 1999), i te openga o te rua tauatini mataiti, e ia Tianuare 1, 2001, i te akamataanga o te toru.a Inara, i teia tuatau vaitata rai kua akatika pouroa te aronga apiipii e kare a Iesu Karaiti i anauia i te 1 M.T.N. I naea, i reira, aia i anauiai?
I Naea a Iesu i Anauiai?
Kare te Pipiria i akakite mai i te ra tikai o to Iesu anau anga. Inara, te tuatua ra, te reira e kua anauia aia “i te au rā o te ariki ra o Heroda.” (Mataio 2:1) E manganui te aronga apiipii Pipiria tei irinaki e kua mate a Heroda i roto i te mataiti 4 M.T.N. e kua anauia a Iesu i mua ake i te reira—penei i te 5 me kare 6 M.T.N. Kua akatumu ratou i ta ratou au manako no runga i to Heroda matenga ki runga i te au tuatua a te tangata tuatua enua ngati Iuda o te anere mataiti mua ko Flavius Josephus.b
Kia tau ki ta Josephus, kare i roa i mua ake i te matenga te Ariki ko Heroda, kua tupu te arai anga marama. Kua taiku te aronga apiipii Pipiria no runga i tetai manga arai anga marama ia Mati 11, 4 M.T.N., ei akapapu e kua mate a Heroda i roto i taua mataiti. Inara, i roto i te mataiti 1 M.T.N., kua tupu te arai anga i te katoa anga o te marama ia Tianuare 8 e tetai manga arai anga ia Titema 27. Kare tetai i kite me te tuatua ra a Josephus ki tetai o te au arai anga i te 1 M.T.N. me kare ki te 4 M.T.N. No reira, kare e rauka ia tatou i te taiku ua i ta Josephus au tuatua ei akataka tikai i te mataiti i mate ei a Heroda. Noatu me ka rauka ia tatou, ma te kore e maata te tuatua akakite kare rai e rauka ia tatou i te akataka e i naea a Iesu i anauiai.
Ko te akapapu anga pakari ka rauka ia tatou no runga i te ra i anauiai a Iesu te aere maira no roto mai i te Pipiria. Te akakite ra te rekoti akauruia e kua akamata te katini o Iesu ko Ioane Papetito i tana rave angaanga ei peroveta i te 15 mataiti o te Emepera Roma ko Kaisara Tiberio. (Luka 3:1, 2) Te akapapu maira te tuatua enua noa ua e kua akataoongaia a Tiberio ei emepera ia Tepetema 15, 14 T.N., no reira ka aere ua atu tona 15 mataiti mei te tuanga openga o te 28 T.N. ki te tuanga openga o te 29 T.N. Kua akamata a Ioane i tana angaanga orometua i taua taime ra, e kua akamata a Iesu i tana angaanga orometua e ono marama i muri mai. (Luka 1:24-31) Ko teia, me kapitiia atu ki tetai kite anga, ka tuku i te akamataanga o te angaanga orometua a Iesu i roto i te pururu anga rau rakau o te 29 T.N.c Te akakite ra te Pipiria e “toru o te ngauru anga o to Iesu mataiti” te akamata anga aia i tana angaanga orometua. (Luka 3:23) Me e 30 ona mataiti i roto i te pururu anga rau rakau o te 29 T.N., kua anauia aia i reira i roto i te pururu anga rau rakau o te 2 M.T.N. I teianei, me tare tatou ki mua e rua tauatini mataiti mei te pururu anga rau rakau o te 2 M.T.N. (te akamaaraanga e kare e mataiti kare; no reira, mei te 2 M.T.N. ki te 1 T.N. e rua mataiti), ka kite tatou e kua ope te rua tauatini mataiti e kua akamata te toru tauatini mataiti i roto i te pururu anga rau rakau o te 1999!
Te tau ra ainei te reira? Ei akaraanga, ka akairo ainei i te akamata anga o te toru tauatini mataiti i te akamataanga o te Tutara Anga Tauatini Mataiti o Iesu Karaiti, tei taikuia i roto i te puka o Apokalupo? Kare. Kare te Pipiria i akakite mai i te pau anga i rotopu i te toru tauatini mataiti e te Tutara Anga Tauatini Mataiti o Karaiti.
Kua akamatakite a Iesu i tana au pipi auraka e tamanako ua no runga i te ra. Kua akakite aia ki tana au pipi: “Kare ïa i akonoia kia kite kotou i te taime e te tuatau, ta te Metua i vaoo iaia uaorai.” (Angaanga 1:7) I mua ana, kua akakite mai a Iesu e kare aia i kite tikai e aea te Atua e rave ei i te akavaanga ki runga i teia akatereanga kino, te akapapaanga i te mataara no te Tutara Anga Tauatini Mataiti o Karaiti. Kua tuatua aia: “Kareka te reira rā e te reira ora, kare rava tetai e kite, kare oki te au angela o te rangi, ko toku Metua anake ra.”—Mataio 24:36.
E mea tau ainei kia tapapaia e ka oki mai a Karaiti i te 2,000 mataiti mei tona ra anauanga ei tangata? Kare. Kua kite a Iesu i te ra i anauiai aia. E papu e kua kite aia e akapeea me tare i te 2,000 mataiti mei te reira ra. Inara, kare aia i kite i te ra e te ora no tona oki mai anga. Papu e, kare i te mea ngoie no te akataka tikai i tona ra oki mai anga! Te ‘ra e te ora’ tei roto ia i te tika anga a tona Metua—te papaanga koia ua tei kite.
Pera katoa, kare a Iesu i akaue ana i tana au pipi kia tatari iaia mei tetai ngai tikai i te enua. Kua akakite aia kia ratou, auraka e akaputuputu e kia tatari, mari ra kia totoa e “tae ua atu ki te openga o te enua ra” e kia akariro i to te pa enua katoa ei pipi. Kare roa aia i oki ana ki muri no runga i te reira akauenga.—Angaanga 1:8; Mataio 28:19, 20.
Ka Akapueuia Ainei to Ratou Au Manakonakoanga no te Tauatini Mataiti?
Noatu rai, e au manakoanga teitei to te aronga apiianga arairai akonoanga i te mataiti 2000. Kua irinaki ratou i te au marama ka aru mai, ka akatupu tikaia tetai au tuanga o te puka Apokalupo. E tikai, te kite ra ratou ia ratou uaorai e piri atura ki roto i te akatupu anga i te reira. Ei akaraanga, te tou ra ratou ki te totou tei tataia ia Apokalupo 11:3, 7, 8, te tuatua ra no runga i nga kite e rua tei totou i “te oire maata, i karangaia e ko Sodoma e ko Aiphiti, i te akonoanga o te vaerua, i te ngai i akasatauroiaʼi to tatou Atu ra.” I te akamutu anga raua i ta raua akakiteanga, kua tamateia te nga kite e rua e tetai taae kino tei aere mai ki vao mei roto i te vaarua.
Kia tau ki te ripoti i roto i The New York Times Magazine o Titema 27, 1998, kua “akakite [te arataki o tetai pupu akonoanga okotai] ki te au pipi e koia tetai o te nga kite e rua tei anoanoia kia akakite i te akapouanga o te enua e te aerenga mai o te Atu—e oti kia tamateia e Satani ki runga i te au mataara o Ierusalema.” Kua maramaia e te manata ra te au mana akaaere o Iseraela. Te mataku ra ratou e penei ka tauta tetai aronga ngata i te “akatupu” i taua totou i ta ratou i manako—noatu me ko te aite anga i te reira e kia akakeu i te vaeau! Inara, kare te Atua e anoano i ta te tangata “tauturu” kia akatupu i tona akakoroanga. Pouroa te au totou o te Pipiria ka akatupuia i to te Atua taime e i ta te Atua i manako.
Kua tataia te puka Apokalupo ma te “au akairo.” Kia tau kia Apokalupo 1:1, kua inangaro a Iesu i te akaari ki “tona au tavini” (kare ki te ao katoa) i te ka tupu kare e roa atu. Kia marama i te puka o Apokalupo, ka anoano to Karaiti au tavini, me kare au pipi, i to te Atua vaerua tapu, ta Iehova e oronga ra ki te aronga te akamareka ra iaia. Me kia marama tikaiia te puka Apokalupo, ka rauka i te au tangata akarongo kore i te tatau i te reira e kia marama i te reira. I reira kare e anoanoia te au Kerititiano kia pure i te vaerua tapu e raukai kia marama i te reira.—Mataio 13:10-15.
Kua kite ana tatou e kia tau ki te au akakite anga Pipiria, ka akamata te toru tauatini mataiti mei to Iesu anau anga i roto i te pururu anga rau rakau o te 1999 e kare taua ra e Tianuare 1, 2000, e Tianuare 1, 2001, puapinga takake. Noatu ra, te vaira tetai tauatini mataiti te akakeu ra i te au Kerititiano. Me kare i te toru tauatini mataiti, ko teea? Ka pau mai te atikara openga i teia uianga.
[Au Tataanga Rikiriki i Raro]
a Akara i te pia te ingoa “2000 me kare 2001?” i te kapi 5.
b Kia tau ki te papaanga a teia aronga apiipii, kua akamata te toru tauatini mataiti i te 1995 me kare 1996.
c No tetai atu akakiteanga maata, e akara ine i te Insight on the Scriptures, neneiia e te Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., Voriumu 1, kapi 1094-5.
[Pia i te kapi 5]
2000 me Kare 2001?
Kia marama ei e eaa ra tetai i tuatuai e ka akamata mai te toru tauatini mataiti mei to Iesu anau anga ia Tianuare 1, 2001, ka akamanako ana i teia akatutu anga. Tamanako ana e te tatau ra koe i tetai puka e 200 kapi te roa. Me tae koe ki te kapi 200, kua oti ia koe i te tatau e 199 kapi, ma te okotai kapi toe kia tatau. Kare e oti ia koe te puka kia tae roa ki te openga o te kapi 200. Mei te reira katoa, e 999 mataiti o te tauatini mataiti i teianei, tei akara matauia, ka rere ke ia Titema 31, 1999, ma te okotai mataiti toe e tae atu ei ki te openga o te tauatini mataiti. Na te akamanako akapera, ka akamata te toru tauatini mataiti ia Tianuare 1, 2001. Inara, kare te aite anga, e i taua ra tikai e 2,000 mataiti kua rere ke mei te ra i anauiai a Iesu, mei ta teia atikara i akaari mai.
[Pia i te kapi 6]
Akapeea i te Maani Angaia te Akapapa Anga Ra T.N.-T.A.
I te akamata anga o te ono anere mataiti T.N., kua akaue te Pope John I i tetai mongoka ko Dionysius Exiguus tona ingoa kia maani i tetai papaanga tare anga te ka akatika i te au ekaretia kia akanoo i tetai ra tikai no te Easter.
Kua akamata a Dionysius i te angaanga. Kua tare aia ki muri, e kua pati to Iesu matenga, ki tana i manako e ko te mataiti i anauiai a Iesu; i reira kua ta numero aia i te mataiti tataki tai ki mua mei reira mai. Kua akataka a Dionysius i te tuatau mei to Iesu anau anga “T.A.” (i te Tuatau o to tatou Atu.”) Koi akakoro ei i te maani i tetai ravenga tau no te tareanga i te Easter i te mataiti tataki tai, kua tauru mai a Dionysius i te manako ta numero anga i te mataiti mei to Karaiti anau anga e ki mua.
Noatu kua akatika te maata anga o te aronga apiipii e kare a Iesu i anauia i roto i te mataiti ta Dionysius i taangaanga ei tumu no tana au tareanga, inara te akatika ra tana akapapa anga ia tatou kia kimi i te au tupu anga na roto i te ara o te taime e kia kite i to ratou pirianga mei tetai ki tetai.