Kua Kite Ainei Koe e Akapeea me Tapapa?

KA RAUKA ainei ia koe i te akamanako e mei teaa te maata o te taime i pou i te au tangata i te au mataiti ravarai no te tapapa ua? Te tapapa ra ratou i roto i te raini i te are toa me kore i tetai ngai pikao anga penitini. Te tapapa ra ratou e kia akonoia mai i te ngai kaikai anga. Te tapapa ra ratou i te akara atu i te taote me kore te taote nio. Te tapapa ra ratou i te au pati e te au rerue. Ae, e maata te taime i roto i to tetai tangata oraanga kua pou no te tapapa anga e kia tupu te au mea. Kia tau ki tetai tamanako anga, kua ngere i Tiamani ua e 4.7 pirioni ora i te mataiti okotai no te tapapa ua anga i roto i te au apinga akaoro tei piritiaia! Kua tareia e tetai tangata e te aiteite ra teia ki te roa o te ora anga o te au tangata e 7,000.

Ka riro te tapapa anga ei mea riri ia. I teia tuatau, kare e maata ana te taime no te rave i te au apinga, e te manako anga i tetai atu au apinga ta tatou ka tau kia rave ka akariro i te tapapa anga ei timata anga. Kua tuatua te tangata tata ko Alexander Rose e: “Ko te apa o te mamae anga o te ora anga koia oki ko te tapapa anga.”

Kua kite katoa te vaa tuatua Marike ko Benjamin Franklin e ka pou katoa te moni no te tapapa anga. E tere atu i te 250 mataiti i topa, i akakite ei aia: “Ka pou te moni i te taime.” No reira oki te au pitiniti i kimi ravenga ei no te kopae i te au tu taroaroa i te tuatau angaanga. Ko te maata i te au mea meitaki tei raveia i roto i te taime iti ua ka riro ei tutaki anga maata. Te au pitiniti te akono tika ra i te au tangata te tauta ra i te oronga i te au raverave anga viviki​—ngai kaikai viviki, te akaoro anga e kia pangika i te moni e te vai atura​—no te mea te kite ra ratou e ko te akamareka anga i te aronga okooko te kapiti maira i te akameangiti anga i te taime te tapapaia ra.

Kaimoumou Anga i to Tatou Au Oraanga

Kua koumuumu te tangata atu pee Marike o te iva anere mataiti ko Ralph Waldo Emerson e: “Mei teaa te maata o te ora anga tangata kua ngaro ke i roto i te tapapa anga!” I ou ua ake nei, kua koumuumu te tangata tata ko Lance Morrow no runga i te tu maromaroa e te merengo kore i te pae kopapa o te tapapa anga. Inara kua tuatua aia no runga i “te tu mii o te tapapa anga.” Eaa oki te reira? “Te kite anga i to tetai apinga akaperepere, te taime, te tuanga iti o to tetai oraanga, te keiaia ra e kua ngaro ke.” E mea mii kia tuatuaia, inara e tika tikai. Te taime i ngaro ke no te tapapa anga kua ngaro ke ua atu.

E tika, naringa kare i poto ua te ora anga, kare e manako maata ia te tapapa anga. Inara e poto ua te oraanga. E tauatini mataiti i topa, kua tuatua te tata taramo Pipiria e: “Te au rā o to matou au mataiti, e itu ïa ngauru i te mataiti; e kia tae kite varu i te ngauru i te mataiti i te maroiroi, e riro ra taua maroiroi ra ei roiroi e ei taitaia anga; kare oki e mamia, motu ke atura, rere atura matou.” (Salamo 90:10) I te ngai te noo ra tatou e koai tatou, to tatou au oraanga​—te au ra, te au ora, te au miniti i mua ia tatou i to tatou anau anga​—kua kotingaia. Inara, kare e rauka ia tatou i te kopae i te au turanga i maroia tatou kia kaimoumou i etai o te reira taime akaperepereia te tapapa ua anga i te au tupu anga me kore i te tangata.

Apiianga e Akapeea me Tapapa

Kua kite ana te maata anga ia tatou i roto i tetai motoka ma tetai tangata akaoro e tauta putuputu ra i te pati i tetai motoka i mua ake iaia. E putuputu te taime, kare i anoanoia te tu rapurapu​—kare te tangata akaoro i umuumuia e kia rapurapu. Noatu rai, kare aia e reka ana me akaaereia tona tere anga e tetai tangata akaoro ke. Kua pikikaa tona tu akakoromaki kore e kare aia i apii e akapeea me tapapa. I apii? Ae, te kite anga e akapeea me tapapa e apii anga ia tei umuumuia kia apiiia. Kare tetai i anauia mai ma te reira. Te umuumu ra te au pepe e kia akaraia mai me pongi ratou me kore kare e mataora ana. Ia ratou e maata maira ka marama ratou e i tetai taime ka anoanoia ratou kia tapapa i ta ratou e inangaro ra. E tika, i te mea e tuanga te tapapa anga tei kore e rauka kia kopaeia i roto i te oraanga, te kite anga e akapeea me tapapa akakoromaki ua me anoanoia e akakite anga i te tu pakari o tetai tangata.

Ae, te vaira etai au turanga te marama meitakiia ra te tu akakoromaki kore. Tetai mapu tane e rapurapu viviki ra i tana vaine ki te are maki no te mea te vaitata maira ta raua pepe ou e kia anauia kua tika kia kore e akakoromaki me taroaroaia. Te au angera tei raurau ia Lota kia akaruke ia Sodoma kare i papa no te tapapa koi taroaroa ei a Lota. Te vaitata maira te akapou anga, e tei roto te au oraanga o Lota e tona pamiri i te tumatetenga. (Genese 19:​15, 16) Inara, i te maata anga o te taime, kare te au oraanga i roto i te tumatetenga me maroia te au tangata kia tapapa. I roto i taua au turanga, ka riro te au apinga ei mea tau me apii te katoatoa e akapeea me akakoromaki​—noatu me kua akatupuia te tapapa anga e te tu mako kore o tetai tangata me kore kua ngere i te inangaro. Pera katoa, ka ngoie ua kia akakoromaki naringa te katoatoa i apii e akapeea me taangaanga i te taime tei pou no te tapapa anga na roto i tetai tu puapinga. Te pia i te kapi 5 kua ki i etai au manako no te akariro anga i te tu tapapa ua anga kare e kia akakoromaki uaia pera katoa kia puapingaia.

Kare e rauka i te akangaropoinaia e ka pikikaa te tu akakoromaki kore i te tu ngakau parau, te manako anga e e puapinga atu tetai e kia anoanoia e te tapapa anga. No etai ma taua tu, te tau ra kia manako ia te au tuatua ka aru mai i roto i te Pipiria: “E mea meitaki te tangata ngakau akakoromaki i te tangata ngakau parau ra.” (Koheleta 7:8) Te ngakau nengonengo, me kore ngakau parau, e tu paruparu ia i te pae i te tu tangata, e te akakite ra te materi Pipiria e: “Te rikarika rā Iehova i te aronga katoa i parau te ngakau ra.” (Maseli 16:5) No reira te apii anga e kia akakoromaki​—te apii anga e akapeea me tapapa​—penei te umuumu ra e kia akara meitaki tatou ia tatou uaorai e to tatou au pirianga ma tetai au tangata i te pae mai ia tatou.

Ka Tutakiia te Tu Akakoromaki

Ka ngoie ua te tapapa anga me kua papu ia tatou e ko ta tatou e tapapa ra e mea puapinga ia e kia taroaroaia e ka tupu te reira i te openga ra. Na teia tu, e meitaki i te akaata no runga i te tumu e te tapapa ra te katoa anga o te aronga akamori ngakau tae i te Atua no te tupu anga o tana au taputou anga mekameka tei kiteia i roto i te Pipiria. Ei akaraanga, te akakiteia maira kia tatou i roto i tetai taramo akauru tu-Atua ia e: “Ka riro te enua no te aronga tuatua-tika, ka noo tamou rai ratou i reira.” Kua akakiteia teia taputou e te apotetoro ko Ioane i te tuatua anga aia: “Ko tei akono ra i to te Atua ra anoano, e tika ïa i te ora anga e tuatau ua atu.” (Salamo 37: 29; 1 Ioane 2:17) Te taka meitaki ra, me ka rauka ia tatou te noo e tuatau ua atu, kare i reira te tapapa anga i te manamanata. Inara kare tatou e te noo nei e tuatau ua atu i teianei. E tika tikai ainei kia tuatua no runga i te oraanga mutu kore?

I mua ake ka pau ei, ka akamanako ana e kua anga te Atua i to tatou nga metua mua ma te manakonako anga e kia ora e tuatau ua atu. No te mea ua nei e kua ara raua kua ngere raua i taua manakonako anga no raua uaorai e ta raua tamariki​—kapiti mai ia tatou. Inara, i muri ake i to raua ara anga, kua akakite te Atua i tona akakoroanga kia uri ke i te au tupu anga no to raua tu akarongo kore. Kua taputou aia i te aere anga mai o tetai “uanga,” tei riro mai e ko Iesu Karaiti.​—Genese 3:15; Roma 5:18.

Me ka puapinga tatou tataki tai mei te tupu anga o tana au taputou tei runga ia i ta tatou iki anga. E rave ei i te reira ka anoanoia te akakoromaki. E raukai i te tauturu ia tatou kia apii no runga i teia tu akakoromaki anga, te akamaroiroi maira te Pipiria ia tatou kia manako maata i te akaraanga o tetai tangata pama. Ka ruru aia i tana ua e kare e iki anga mari ra kia tapapa marie​—te rave anga i tei rauka iaia kia paruru i tana kai​—e tae ua atu ki te taime no te kokoti anga. I reira e tutakiiai tona tu akakoromaki, e ka kite atu aia i te au ua o tana angaanga. (Iakobo 5:7) Te taiku ra te apotetoro ko Paulo i tetai akaraanga o te tu akakoromaki. Te akamaara maira aia kia tatou no runga i te au tane e te au vaine tiratiratu i taito ra. Te akara tika ra ratou ki te tupu anga o te au akakoroanga a te Atua, inara kia tapapa ratou i te tuatau tau o te Atua. Te akamaroiroi maira te apotetoro ko Paulo ia tatou kia aru i teia aronga, “te aronga i rauka tei tuatuaia maira i te akarongo e te akakoromaki.”​—Ebera 6:​11, 12.

Ae, kare e rauka kia kopaeia te tapapa anga i roto i te oraanga. Inara kare e kia riro ei tumu taitaia no te oraanga. No te aronga te tapapa ra i te tupu anga o te au taputou a te Atua, ka riro ei tumu rekareka anga. Ka akaki ratou i te taime i pou no te tapapa anga na te tatanuanga i tetai pirianga vaitata ma te Atua e te rave anga i te au angaanga te akatutu ra i to ratou akarongo. E na roto i te pure, te apii, e te tamanako anga, ka tatanu ratou i te irinaki papu ngaueue kore e ko te au mea pouroa ta te Atua i te taputou ka tupu ia i tona tuatau tau.

[Pia/​Au Tutu i te kapi 5]

AKAMEANGITI I TE TU MAMAE O TE TAPAPA ANGA!

E parani na mua! Me kua kite koe e ka anoanoia koe kia tapapa, e akapapa i te tatau, tata, tuitui, rangaranga, me kore te rave anga i tetai angaanga puapinga.

E taangaanga i te taime i te tamanako anga, tetai apinga ngata i te rave i to tatou ao aerenga viviki.

E akono i tetai apinga tatau i te pae i te terepaoni kia taangaanga me ka anoanoia koe kia tiaki; i te rima me kore e tai ngauru miniti, ka tatau koe i tetai au kapi.

I te tapapaanga i roto i tetai pupu, e akapou i te tuatau, me ka tau, kia akamata i tetai uriuri nga ki tetai e kia oronga i te au manako akamaroiroi kia ratou.

E akono i tetai puka tata me kore puka tatau i roto i toou motoka no tetai tuatau roa te tapapa anga.

E topiri i toou nga mata, e akaangaroi, me kore pure.

TEI RUNGA TE TAPAPA ANGA E MANUIAI I TE TU E TE TAMANAKO ANGA.