Tua Oraanga

Kua Kaka te Marama Pae Vaerua i te Itinga Rotopu

AKAKITEIA E NAJIB SALEM

I te anere mataiti mua T.N., kua kaka te marama o te Tuatua a te Atua mei Itinga Rotopu e tae ua atu ki te ope o te ao. I te tuatau o te 20 anere mataiti, kua oki akaou mai taua marama ra kia akarama akaou i taua tuanga o te ao. Ka akatika mai ana iaku kia akakite atu kia koe e akapeea te reira i te tupu anga.

KUA anauia au i te 1913 i roto i te taoni o Amioun, i apatokerau o Lebanona. Ko te mataiti openga ia no te meitaki e te maru i te ao, no te akamata anga te Tamaki I o te Ao i tera mai mataiti. Te ope anga te tamaki i te 1918, ko Lebanona ra, tei kiteaia i te reira tuatau e ko te poe o Itinga Rotopu, tei ngere oonu i roto i te pae moni e te poritiki.

I te 1920, te akamata akaou anga te au angaanga mere i te angaanga i Lebanona, kua tae mai te mere no te au tangata Lebanona tei noo i tetai ngai ke. I roto ia ratou ko toku nga angakara ko Abdullah e George Ghantous. Kua tata mai raua ki to raua metua tane, ko Habib Ghantous, toku papa ruau, i te akakiteanga kiaia no runga i te Patireia o te Atua. (Mataio 24:14) No te akakitekite anga ki tona oa tangata o te taoni ra i te apinga i roto i te au reta a tana nga tamaiti kua aviriia toku papa ruau. Kua puka aere te tangata o te taoni e te akamaroiroi ra te nga tamaroa a Habib i to raua metua tane kia oko i tona enua, e kia oko mai i tetai atini, e kia tutu aere.

Te Akatotoa Mua Anga o te Marama

I tera mai mataiti, i te 1921, ko Michel Aboud, tei noo ana i Brooklyn, New York, U.S.A., kua oki mai ki Tripoli, i Lebanona. Kua riro mai aia e ko tetai Tangata Apiipii Pipiria, tei kapikiia te Au Kite o Iehova i te reira taime. Noatu e kare te maata anga o te au taeake e te kopu tangata o te Taeake Aboud i akarongo mai i te tuatua o te Pipiria, tokorua ra nga tangata kitea meitakiia tei akarongo, ko tetai poropeta, ko Ibrahim Atiyeh, e tetai taote nio, ko Hanna Shammas. E tikai, kua oronga mai a Dr. Shammas i tona are e te kiriniki no te au uipaanga Kerititiano.

E tamaiti meangiti ua au i te atoro mai anga te Taeake Aboud e te Taeake Shammas ia Amioun, te ngai e noo ra au. Kua akakeu oonu ta raua atoro anga iaku, e kua akamata au i te aru i te Taeake Aboud i roto i te angaanga tutuanga. E 40 mataiti ia maua tokorua ra ei nga oa tamou i roto i te angaanga orometua, e tae ua atu ki te matenga o te Taeake Aboud i te 1963.

I rotopu i te 1922 e te 1925, kua akatotoa ateaia te marama o te tuatua mou o te Pipiria i roto i te au vira e manganui i apatokerau o Lebanona. Kua aere mai etai 20 ki te 30 tangata i te uriuri i te Pipiria i roto i te au kainga, mei to matou rai i Amioun. Kua tono te au orometua i te tamariki kia ruturutu i te au tini e kia aoaoa e te avaava anga na te tauta anga i te tamanamanata i ta matou au uipaanga, no reira i tetai taime ka aravei matou i roto i te vaorakau paina.

I toku meangiti anga, no toku maroiroi no te angaanga orometua​—e no te aereanga ki te uipaanga Kerititiano katoatoa ra​—kua tapaia te ingoa Timoteo kiaku. Kua ota mai te akaaere o te apii iaku kia akamutu i te aere ki “taua au uipaanga” tei tapaia ra e ia. I toku patoi anga, kua akaateaia mai au mei te apii.

Akakitekiteanga i te Au Enua Pipiria

I muri ua ake i toku papetito anga i te 1933, kua akamata au i te angaanga painia, tei tapaia te angaanga orometua tamou ra e te Au Kite o Iehova. Noatu e e tokoiti ua to matou numero i reira, kua tutu aere matou kare ua ki te maata anga o te au vira i te tuanga apatokerau o Lebanona mari ra kua itae katoa matou ia Beirut e tona au ngai i uta e tae ua atu ki te tonga ia Lebanona. I taua au mataiti mua, na raro ua ana matou i te aere anga me kare na runga i te atini, mei ia Iesu Karaiti rai e tana au pipi i te anere mataiti mua.

I te 1936, ko Yousef Rahhal, ko tetai Kite Lebanona tei noo ana i Marike no te au mataiti e manganui, kua oki mai ki Lebanona no tetai atoro anga. Kua apai mai aia ma ia ra i te apinga akatangi e tetai nga ponikarapu. Kua tuku matou i te apinga akatangi ki runga i tetai motoka 1931 Ford e kua aere atu na roto ia Lebanona e Suria, i te apaianga i te tuatua o te Paitireia ki te au ngai mamao. Ka rongoia te tuatua i te ngai mamao tere atu e 10 kiro mita. Kua aere te au tangata ki runga i te tauu o to ratou au are i te akarongo i ta ratou i akataka mai ei au reo tei aere mai no te rangi mai. Ko ratou i te ngai tanutanu kua akaruke i ta ratou angaanga e kua aere vaitata mai i te akarongo.

Ko tetai oku tere openga ma Yousef Rahhal koia oki ki Aleppo, i Suria, i te tuatau paroro o te 1937. I mua ake ka oki ei aia ki Marike, kua aere katoa atu maua ki Paretaina. I reira kua atoro atu maua i te au oire o Haifa e ia Ierusalema, e pera katoa te au vira i uta. Ko tetai a maua tangata i aravei atu ko Ibrahim Shehadi, tei matau au i mua atu ana na roto i te tata pepa. Kua tere a Ibrahim ki mua i te kite o te Pipiria ki te take e i te tuatau o ta maua atoro anga, kua akamata aia i te piri mai kia maua i roto i te angaanga orometua i tera are e i tera are.​—Angaanga 20:20.

Kua inangaro katoa oki au i te aravei i te Poropeta Khalil Kobrossi, e Katorika ngaueue kore te apii ra i te Pipiria ma te Au Kite o Iehova na roto i te tata pepa. Akapeea i rauka mai ei iaia te ngai noo anga o te Au Kite i Lebanona? A, i roto i tetai are toa i Haifa, kua vai te tangata tiaki toa ra i etai au mea okooko ra a Khalil i roto i te pepa tei vetea mai mei tetai au puka ra a te Au Kite o Iehova. Tei runga i taua pepa ra to tatou ngai noo anga. E atoro anga memeitaki to matou, e i muri mai, i te 1939, kua aere mai aia ki Tripoli kia papetitoia.

I te 1937, kua tae mai a Petros Lagakos e tana vaine ki Tripoli. I te au tuatau o te au mataiti tokoiti i aru mai, kua oti ia matou tokotoru te maata anga o Lebanona e Suria, i te aereanga ki te au tangata i to ratou au kainga ma te tuatua o te Patireia. I te taime e ka mate ei te Taeake Lagakos i te 1943, kua apai te Au Kite i te marama pae vaerua ki te maata anga o te au oire e te au vira o Lebanona, e Suria, e Paretaina. I tetai au taime, mei te 30 ia matou ka na runga atu i te motoka me kare na te pati i te popongi rai i te 3:00 a.m. e raukai i te itae atu i te au ngai mamao.

I te au mataiti 1940, kua uri a Ibrahim Atiyeh i Te Punanga Tiaki i roto i te reo Arama. I muri mai, ka tata rima au e a kopi o te makatini e ka tuku atu ia ratou ki te Au Kite i Paretaina, i Suria, e Aiphiti. I taua au ra ra i te tuatau o te Tamaki II o te Ao, kua maata te patoi anga ki ta matou tutuanga, inara kua rave ua atu matou i te aravei anga ma te aronga katoatoa e inangaro i te tuatua mou o te Pipiria i Itinga Rotopu. Kua toro au i te au mapu o te au oire e te au vira takapini maira, e kua rave matou ei akakoroanga puapinga no te itaeanga ia ratou ma te tuatua meitaki.

I te 1944, te raveia ra te Tamaki II o te Ao, kua akaipoipo au ia Evelyn, e tamaine na toku oa painia ko Michel Aboud. E i te openga e toru a maua tamariki, e tai tamaine e rua tamaroa.

Angaanga Anga ma te Au Mitinari

I muri ua ake i te akamutu anga te tamaki, kua tae mai te karatuati mua o te Apii Gileada no te au mitinari ki Lebanona. Tei tupu, kua akanooia te putuputuanga mua i Lebanona, e kua ikiia au ei tavini tauturu. I reira, i te 1947, kua atoro mai a Nathan H. Knorr e tona tekeretere, ko Milton G. Henschel, ia Lebanona e kua oronga mai i te akamaroiroi anga ki te au taeake. Kare i roa atu e maata te au mitinari tei tae mai, e e tauturu anga maata tikai ratou kia matou i te akaaereanga i ta matou angaanga orometua e te akonoanga i te au uipaanga putuputuanga.

Ko tetai au tere o matou ki te ngai mamao i Suria, kua aravei matou i te patoi anga no ko mai i tetai epitikopo o taua ngai. Kua akaapa aia ia matou no te tuaanga ko tei tapaia e ia e te au puka Ziona. Ma te tuke ra, i mua ake i te 1948 te tuatua putuputu ra te au orometua ia matou e ko te “au Komuniti.” I teia atianga, kua opuia e kua ui mae ia matou e rua ora, i taua taime ra kua orongaia atu tetai akakite anga meitaki.

I te openga iora, ko te akavanui tei akarongo ki te akava anga kua akakite e: “Noatu e ka tao au i te kumikumi [e tuatua tuke te taikuia ra ki te epitikopo] tei maani i te au akaapa anga patoi ia kotou, ka akameitaki au ia ratou no te oronga anga mai i teia tuatau kia aravei au ia kotou e kia kite i ta kotou au apiianga.” I reira kua tataraara aia no te tamanamanata mai ia matou.

Koi aere ra ki Beirut i runga i tetai pati e ngauru mataiti i muri mai, kua akamata au i te tuatua ma tetai tangata te noo ra i te pae iaku, e initinia tanutanu. I muri mai i tetai manga miniti i te akarongoanga ki to matou au irinaki anga, kua akakite mai aia e kua rongo ana aia i taua tuatua no ko mai i tetai oa i Suria. Koai ra te oa? Ko te akavanui tei akarongo ana i to matou akavaanga e ngauru mataiti i mua atu ana!

I te au tuatau o te 1950, kua atoro atu au i te Au Kite i Iraq e kua piri atu ki roto i te akakitekiteanga mei tera ngutupa i tera ngutupa ma ratou. Kua rave katoa au i te au tere e manganui ki Ioridana e ki te Paepae Opunga. I te 1951, ko au tetai o te pupu tokoa o te Au Kite tei aere atu ki Betelehema. Kua akono matou i reira i te Kai Aiai a te Atu. I te popongi rai o taua ra ra ko te katoatoa tei tae mai no taua atianga ra kua aere atu na runga i te pati ki te Kauvai Ioridana, i te ngai i papetitoiai e 22 i te akatutu anga i to ratou akatapu anga kia Iehova. I te au tuatau me ka aro matou i te patoi anga i taua au ngai ra, ka tuatua matou e: “Te aere mai nei matou i te akakite kia kotou e tai o ta kotou uaorai nga tamaiti kua riro mai ei Ariki i rungao i te ao katoa nei! Eaa ra koe i riri ei? Ka tau ra koe kia rekareka!”

Tutuanga i Rotopu i te Au Tu Ngata

E ngakau meitaki, akaaka, e te maoraora to te au tangata o Itinga Rotopu. E manganui tei akarongo mai ki te tuatua o te Patireia o te Atua ma te manako inangaro. E tikai, kare e apinga akaoraora maata atu i te kiteanga e kare e roa atu ana ka akatupuia teianei totou o te Pipiria: “E noo te Atua ki rotopu [i tona iti tangata]. E nana e orei i te roi-mata katoatoa; e e kore rava te mate, e te aue, e te mii; e te mamae oki, e kore katoa ïa.”​—Apokalupo 21:​3, 4.

Kua kiteaia mai e au e kare te maata anga o te tangata tei patoi ra i ta matou angaanga i marama roa i ta matou angaanga e te tuatua ta matou e akakite ra. Kua rave te au tangata orometua o Kerititome i te akapikikaa maata ia matou! No reira, i te tuatau o te tamaki a te tangata tei akamata i Lebanona i te 1975 e tere atu ki te 15 mataiti te roa, kua aro atu te Au Kite i te au tu ngata e manganui ra.

I tetai tuatau, te rave ra au i tetai apii Pipiria ma tetai ngutuare tei maroiroi ana ei aronga aere pure ra. Kua riri te aronga orometua no to ratou tere meitaki anga i roto i te apiianga i te au tuatua mou o te Pipiria. Tei tupu, i tetai po kua akakeu tetai pupu akonoanga o te reira ngai i tona au mema kia tomo atu ki roto i te are toa o te ngutuare, e kua tutungi atu ratou i te au apinga okooko ra e $10,000, U.S. te moni. I taua po rai, kua aere mai ratou e kua keia iaku. Inara, kua rauka iaku i te tuatua atu ki to ratou arataki, i te akatakaanga e me e au Kerititiano tikai ratou, kare ratou e akono i tetai tu kino. I reira, kua akaue aia kia tapu i te motoka e kua ota mai iaku kia eke ki vao.

I tetai atianga ke, e a tangata vaeau kua keia iaku. I muri ake i te au akakino anga e manganui, ko to ratou arataki, tei karanga mai e ka pupui aia iaku, kua taui poitirere ua i tona manako, e kua tatara iaku. E rua o teia au tangata nei tei roto i te are auri i teianei no te ta anga e te keia anga, e ko tetai ake e rua ra kua tamateia.

Tetai Au Tuatau i te Akakitekite

E putuputu te tuatau toku rere anga mei tetai enua ki tetai. I tetai tuatau te rere anga mei Beirut ki Marike, kua noo au ki te pae ia Charles Malek, ko tetai minita Lebanona i mua ana no te au enua ke. Kua akarongo meitaki ua mai aia, te arikianga i te irava katoatoa taku i tatau atu kiaia mei te Pipiria. I te openga iora, kua akakite mai aia e i aere ana aia i tetai apii i Tripoli e ko tona puapii ko Ibrahim Atiyeh, te tangata ta toku metua tane ongai i apii atu i te tuatua mou o te Pipiria! Kua akakite mai a Mr. Malek e kua apii a Ibrahim iaia kia akangateitei i te Pipiria.

I tetai rere anga, kua noo au i te pae i tetai komono Paretaina no te United Nations. Kua rauka iaku te tuatau i te akakite atu kiaia i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua. I te openga iora kua akaaravei atu aia iaku ki te ngutuare o tona teina i New York, e e atoro putuputu ana au ia ratou. E kopu tangata katoa rai toku e angaanga ra i te are o te United Nations i New York. Kua pou e toru ora toku atoro anga i tona opati i tetai ra, i taua tuatau ra kua rauka iaku i te oronga atu kiaia i tetai akakite anga no runga i te Patireia o te Atua.

E 88 oku mataiti i teianei, e te rauka nei rai iaku i te piri maroiroi atu ki te akono i te au apainga putuputuanga. Taku vaine, ko Evelyn, te tavini nei rai ia Iehova i te pae iaku. Kua akaipoipo ta maua tamaine i tetai akaaere tutaka o te Au Kite o Iehova, te tavini nei ei tangata pakari i roto i te au putuputuanga i Beirut. Ta raua tamaine e Kite katoa rai. Ta maua tamaiti openga e tana vaine e nga Kite, e ta raua tamaine tei roto rai i te tuatua mou. Ko ta maua tamaiti mataiapo, kua apiiia ana te akarongo Kerititiano i roto i tona ngakau, e te manakonako nei au e a tetai taime, ka ariki akaou aia i te reira.

I te 1933, kua ikiia au kia tavini ei painia​—ko tetai tangata mua i te Itinga Rotopu. Kare rava e rauka iaku i te kite i tetai apinga meitaki roa atu i te rave i roto i toku oraanga mari ra kia tavini ia Iehova ei painia i teia 68 mataiti katoatoa i pati akenei. E ka tauta au kia aere ua atu i roto i te marama pae vaerua tana i oronga mai.

[Tutu i te kapi 23]

Najib i te 1935

[Tutu i te kapi 24]

Ma tetai motoka akatangi i te au Maunga i Lebanona, i te 1940

[Au Tutu i te kapi 25]

Akamata i runga mei te tua kaui: Najib, Evelyn, ta raua tamaine, te Taeake Aboud e ta Najib tamaiti mataiapo, i te 1952

I raro (pa mua): Au Taeake ko Shammas, Knorr, Aboud, e Henschel i te kainga o Najib, i Tripoli, i te 1952

[Tutu i te kapi 26]

Najib e tana vaine, ko Evelyn