Te Kimi Mareka Anga i te Tuatua Tika a Iehova

“Ko tei aruaru i te tuatua-tika e te aroa, e rauka iaia te ora, te tuatua-tika, e te ngateitei.”​—MASELI 21:21.

1. Eaa te au ravenga a te au tangata i teia tuatau tei taki atu ki te au tupuanga kikino?

“E ANA rai te tangata i te arataa e, e mea tika; ko te openga ra o taua arataa ra, ko te mate ïa.” (Maseli 16:25) Mei teaa ra te tika te akataka anga a teianei materi Pipiria i te au arataa o te maataanga o te au tangata i teia tuatau! E mea matauia, te manako ra te au tangata i tei tika anake i to ratou uaorai mata, ma te manako koreanga i te au umuumuanga tumu maata o etai ke ra. (Maseli 21:2) Te tuatua akangateitei ra ratou i te au ture e te au turanga o te enua ra mari ra te kimi ra kia kopae ke ia ratou i te au tuatau ravarai. Te tupu anga ko tetai taiate tataka ke, oripu ua, e te taitaia.​—2 Timoteo 3:​1-5.

2. Eaa te umuumu vivikiia ra no to te tangata uaorai puapinga?

² No to tatou uaorai meitaki​—e no te au e te tinamou o te pamiri tangata katoatoa—te umuumu rapurapu nei tatou i tetai ture me kare te turanga tei tau e te tika ra, ko tetai te puareinga ra te au tangata katoatoa kia ariki e kia akono. I te akara anga, kare e ture me kare e turanga tei akanooia e tetai ua atu tangata, noatu akapeea te pakari e te ngakau tae, te ka tau no taua umuumuanga ra. (Ieremia 10:23; Roma 3:​10, 23) Me te vaira taua turanga ra, ka kiteaia te reira kiea e mei teaa rai tona tu? Penei ko te uianga puapinga maata atu, me te vaira taua turanga ra, ka mareka ainei koe e ka mou ainei i te reira?

Kimianga i te Turanga Tuatua Tika

3. Koai tei tau ra kia oronga i tetai turanga arikiia e te puapinga ki te au tangata katoatoa, e no teaa ra?

³ E kiteai tetai turanga te ka arikiia e te puapinga ra oki ki te katoatoa, ka tau tatou kia aere ki tetai kare ra e kotingaia e tetai ua atu tu tangata, peu, e te au kotinga poritiki kare ra e arairaiia e te tu ngere o te tangata nei i te kite e te au tu apikepike. Kare e ekoko anga, ko tei rauka ra te tu tau takake ko Tei Anga mana katoatoa ra, ko te Atua ko Iehova, tei tuatua ra: “Mei te rangi nei oki e teitei maata tona i to te enua, koia katoa toku ra au aerenga e teitei i to kotou ra au aerenga, e toku ra au manako i to kotou ra au manako.” (Isaia 55:9) Pera katoa, te akataka maira te Pipiria ia Iehova “e Atua tuatua-mou, e te kino kore ra, e tuatua-tika tana, e te tiratiratu.” (Deuteronomi 32:4) I roto i te Pipiria katoa, ka kite tatou i te tuatua ‘e tuatua-tika a Iehova.’ (Exodo 9:27; 2 Paraleipomeno 12:6; Salamo 11:7; 129:4; Aue o Ieremia 1:18) Ae, ka rauka ia tatou kia akara atu kia Iehova no te turanga teitei roa no te mea e tiratiratu aia, e tu tau, e te tuatua tika.

4. Eaa te aiteanga o te tuatua “tuatua-tika” ra?

⁴ Inara, ko te tuatua “tuatua-tika” kare i te mea marekaia i teia tuatau. Ko te tika, te maataanga o te au tangata e manako reka kore to ratou no te reira, te akaaiteanga i te reira ma te akameamea ua, me kare te tu ngateitei pikikaa ua ra e te meitaki. Inara, kia tau ki ta tetai tikitinari, te aiteanga o te “tuatua-tika” e “tu tau, e tiratiratu, e viivii kore; e apa kore, e ara kore; aruanga i te au kaveinga ture tu-Atua me kare te au turanga arikiia no te akono tau; raveanga tika me kare e tau ua.” Kare ainei koe e mareka i te ture me kare te turanga tei takave ra i taua au tu meitaki ra?

5. E akataka mai i te tu no te tuatua tika te akakiteia maira i roto i te Pipiria?

⁵ No runga i te tu no te tuatua tika, te akakite maira te Encyclopaedia Judaica: “Kare te tuatua tika i tetai manako ua mari ra ko tei akatumuia ki runga i te tu tau e te tika i roto i te au pirianga katoatoa.” Ei akatauanga, kare te tuatua tika o te Atua, i tetai tu peretana ua i roto iaia, mei tona tu tapu e te ma oki. Kareka ra, e akakite anga te reira i tona tu i te au aerenga tei tika ra e te tu tau. Penei ka tika kia tuatuaia e i te mea e tapu a Iehova e te ma, te au mea ravarai tana i rave e te au mea ravarai mei ko mai iaia ra e tuatua tika ia. Mei ta te Pipiria i tuatua ra, “E tuatua-tika ta Iehova i tona katoa ra au aerenga; e te takinga-meitaki i tana katoa ra au angaanga.”​—Salamo 145:17.

6. Eaa ra ta Paulo i tuatua no etai au ngati Iuda akarongo kore ra i tona tuatau, e no teaa ra?

⁶ Kua akaketaketa mai a Paulo i teianei tumu i roto i tana reta ki te au Kerititiano i Roma ra. No etai au ngati Iuda akarongo kore ra, kua tata aia: “No to ratou kite kore i te tuatua-tika a te Atua, e kua umuumu oki kia tupu ta ratou uaorai tuatua-tika, kare akenei ratou i kauraro tikai i te tuatua-tika a te Atua ra.” (Roma 10:3) Eaa ra Paulo i taiku ei kia ratou ei aronga “kite kore i te tuatua-tika a te Atua ra”? Kare ainei ratou i apiiia i te ture, te au turanga tuatua tika a te Atua ra? Kua apii tikaia ratou. Inara, ko te maataanga o ratou kua manako i te tuatua tika ei tu tika no tetai peretana ua, kia rauka na te akono anga i te au ture akonoanga, kare ei turanga i te arataki ia ratou i ta ratou au akonoanga i te au oa tangata ra. Mei te au arataki akonoanga o to Iesu tuatau ra, kare ratou i kite i te tumu katoa no te tuatua tau e te tuatua tika.​—Mataio 23:​23-28.

7. Akapeea te akakite anga i to Iehova tuatua tika?

⁷ I roto i te tukeanga maata, kua akakite taka meitakiia mai to Iehova tuatua tika i tana au akonoanga katoatoa. Noatu e kare tona tuatua tika e umuumu kia akakore ua aia i te au ara akakoroia e te aronga rave kino ra, kare te reira e akariro iaia ei Atua anu e te maro ua, kia matakuia e kia akamamao keia atu. Ei tukeanga, kua oronga mai tana au angaanga tuatua tika i te tumuanga e raukai i te au tangata te akavaitata atu kiaia e kia akaoraia mei te au tupuanga kino o te ara. No reira, e tau tikai, e kia akatakaia a Iehova “e Atua tuatua-tika e te Akaora.”​—Isaia 45:21.

Tuatua Tika e te Ora

8, 9. I roto i teea au tu ta te Ture akakiteanga i to te Atua ra tuatua tika?

⁸ Kia ariki i te pirianga i rotopu i te tuatua tika a te Atua e tana angaanga aroa no te ora, e akamanako ana i te Ture tana i oronga ki te iti tangata o Iseraela na roto ia Mose. Kare e ekokoanga e e tuatua tika te Ture. I tana au tuatua openga, kua akamaaraara a Mose i to Iseraela: “E teiea ïa enua maata, i tikaʼi tona au akonoanga, e te au tuatua-tau, mei teia katoa nei ture taku i tuku atu ki mua i to kotou aroaro i teianei rā?” (Deuteronomi 4:8) E au anere mataiti i muri akera, kua akakite te Ariki o Iseraela ko Davida ra: “Te tuatua-tau a Iehova, e mea mou ïa, e mea tika anake ïa.”​—Salamo 19:9.

⁹ Na te au Ture ra, kua akataka meitaki a Iehova i tana au turanga apa kore no te tika e te tarevake. Kua akataka meitaki mai te Ture i roto i te au tumu rikiriki e ka akapeea to Iseraela i te akonoanga ia ratou uaorai kare i te au tumu akonoanga anake mari ra i te raveanga pitiniti katoa oki, te au pirianga akaipoipo, te kai e te au ravenga meitaki i te oraanga e pera katoa, te au tuatua tau. Kua apai katoa te Ture i te au akautunga ketaketa ki te aronga tei aati i te ture, pera katoa te akautunga mate i etai au turanga.a Inara e kino ainei ta te Atua ra au umuumu anga tuatua tika, tei akakiteia maira i roto i te Ture, e roiroi e te teiaa ki te au tangata, te akakore ra i to ratou tu rangatira e te rekareka, mei ta te au tangata e manganui e tuatua nei i teia tuatau?

10. I akapeea te aronga tei inangaro ra ia Iehova i te manako ngakau anga no tana au ture?

¹⁰ Kua kite te aronga tei inangaro ra ia Iehova i te mareka anga maata i tana au ture tuatua tika e te au tuatua tau. Ei akatauanga, ko te Ariki ko Davida, kare i akatika anake i ta Iehova ra au ikianga tau e mea mou e te tuatua tika, mei ta tatou i kite ana, mari ra kua manako ngakau mareka katoa e te ariki anga ia ratou. No runga i te au ture e te au ikianga akavaanga a Iehova, kua tata aia: “E apinga anoano maataia ïa i to te auro, i te auro maata ra e te memeitaki, e venereka ïa i to te meli i te topatapata anga no roto i te melikerio. Na te reira oki i apii mai i to tavini; tei te akono i te reira te tutaki maata.”​—Salamo 19:​7, 10, 11.

11. I akapeea te Ture i riro ei ‘ei arataki ki te Mesia’?

¹¹ E au anere ua atu mataiti i muri akera, kua tou maira Paulo i tetai ua atu puapinga maata o te Ture. I roto i tana reta ki to Galatia, kua tata aia: “I riro ei oki te ture ra ei arataki ia tatou ki te Mesia, kia akatikaia tatou i te akarongo.” (Galatia 3:24) I to Paulo ra tuatau, te arataki e tavini i roto i tetai ngutuare tangata maata. Ko tana angaanga kia paruru i te tamariki e te arataki atu ia ratou ki te apii. I roto i taua tu rai, kua paruru te Ture i to Iseraela ra mei te au ravenga taeke e te au akonoanga a to te au pa enua takapini ra. (Deuteronomi 18:​9-13; Galatia 3:23) Kapiti katoa, kua akariro te Ture i to Iseraela kia kite i to ratou tu ara e to ratou umuumu anga no te akakore anga ara e te ora oki. (Galatia 3:19) Kua tou atu te umuumu anga no te au akanoonoo anga atinga ra ki te atinga oko e kua oronga mai i te totou akaraanga kia raukai te akataka i te Mesia mou ra. (Ebera 10:​1, 11, 12) No reira, i ta Iehova akakite anga i tana tuatua tika na roto i te Ture, kua rave aia i te reira ma te meitaki no te au tangata e te manako anga i te ora mutu kore ra.

Te Aronga Akamanakoia e te Atua e Tuatua Tikaia

12. Eaa te ka rauka i to Iseraela ra na te akonoanga meitaki anga i te Ture?

¹² I te mea e tuatua tika te Ture tei orongaia maira e Iehova i te au tu ravarai, na te akarongoanga i te reira ka rauka i to Iseraela te turanga tuatua tika ki mua i te Atua. Kua akamaaraara atu a Mose ki to Iseraela ia ratou te vaitata ra i te tomo atu ki te Enua Taputouia ra: “Ka riro ïa ei tuatua-tika na tatou; kia akono tatou e kia rave i taua au akauenga katoa nei ki mua i te aroaro o to tatou Atua ra o Iehova, tana i akaue mai kia tatou.” (Deuteronomi 6:25) Kapiti katoa, kua taputou a Iehova: “E tāpu oki kotou i taku au akonoanga, e taku ra au tuatua-tau; kia akono oki te tangata i te reira ra, ka ora aia i reira: ko au ko Iehova.”​—Levitiku 18:5; Roma 10:5.

13. E tau kore ainei a Iehova i te umuumuanga i tona au tangata kia akono tamou i te Ture o te tuatua tika ra? E akatakaia mai.

¹³ E mea mii ra, ei iti tangata, kua kore i to Iseraela i te “rave i teianei akauenga katoa ki mua ia Iehova” e kua ngere i te au akameitaki anga taputouia ra. Kare ratou i akono i te au akauenga katoatoa a te Atua no te mea e apa kore te Ture a te Atua mari ra ko ratou kare. Te riro ra ainei te aiteanga o teianei e e tau kore te Atua me kare e tuatua tika kore? Kare rava ia. Kua tata a Paulo: “E teianei, eaa ua ta tatou tuatua? E tuatua-tika kore aina ta te Atua? Auraka rava ïa.” (Roma 9:14) Ko te tika e ko te aronga tataki tai, i mua ake e i muri ake i te oronga angaia te Ture, kua akamanakoia ei tuatua tika na te Atua noatu rai e apa ua ratou e te ki ra i te ara. Te papaanga o tana au tangata mataku i te Atua ra te kapiti katoa ra ia Noa, Aberahama, Iobu, Rahaba, e Daniela. (Genese 7:1; 15:6; Iobu 1:1; Ezekiela 14:14; Iakobo 2:25) Ko te uianga, i reira, e: I runga i teea tumuanga teianei aronga tataki tai i manakoiai e tuatua tika na te Atua?

14. Eaa te aiteanga o ta te Pipiria tuatua anga no te tangata ei “tuatua-tika” ra?

¹⁴ Me tuatua mai te Pipiria no tetai tangata e, e “tuatua-tika,” kare te aiteanga e kare ona ara me kare e apa kore aia. Kareka ra, te aiteanga te tau ra aia no tana au apainga ki mua i te Atua e te tangata oki. Ei akatauanga, kua tapaia a Noa “e tangata tuatua-tika” e te “apa kore i tona uki” no te mea kua pera aia “i te au mea katoa ta te Atua i akaue mai iaia ra, ko tana ïa i rave marie.” (Genese 6:​9, 22; Malaki 3:18) A Zakaria raua ko Elisabeta, nga metua o Ioane Papetito, “e puke tangata tuatua-tika raua i mua i te aroaro o te Atua, i te akono marie anga i te au akauenga, e te au akonoanga katoa a te Atu, ma te apa kore.” (Luka 1:6) E ko tetai kare i te ngati Iseraela, e rangatira vaeau Itaria ko Korenelio te ingoa, kua akatakaia e “tangata tuatua-tika e te mataku oki i te Atua.”​—Angaanga 10:22.

15. E pirianga vaitata to te tuatua tika ki teaa?

¹⁵ Pera katoa, te tuatua tika i roto i te au tangata e maata te pirianga ki te apinga i roto i tona ngakau​—tona akarongo e te ariki anga e te inangaro no Iehova e tana au taputou​—e kare i te rave anga anake i ta te Atua i umuumu ra. Te tuatua ra te au Tuatua Tapu no Aberahama e “kua akarongo atura aia ia Iehova; e kua akono atura aia i te reira ei tuatua-tika nana.” (Genese 15:6) E akarongo to Aberahama kare e te vai anake ra te Atua mari ra i tana taputou katoa oki no runga i te “uanga” ra. (Genese 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) No runga i te tumuanga o taua akarongo ra e te au angaanga te rotai ra ma te akarongo, kua rauka ia Iehova te akono atu e te akameitaki oki ia Aberahama e etai atu aronga tiratiratu noatu to ratou tu apa ua.​—Salamo 36:10; Roma 4:​20-22.

16. Eaa te tupu anga no te akarongo i te oko ra?

¹⁶ Ei taopenga, te tuatua tika i roto i te au tangata tei runga i te akarongo i te atinga oko o Iesu Karaiti. No te au Kerititiano i te anere mataiti mua ra, kua tata a Paulo: “E e mea oronga uaia e kua akatikaia ratou i te tuatua tika na [to te Atua] takinga meitaki oronga ua na roto i te tukuanga mai i te oko tei tutakiia e Karaiti ra ko Iesu.” (Roma 3:24, NW) Te tuatua ra Paulo i reira no te aronga tei ikiia ei aronga akatuangaia ma Karaiti i te Patireia o te rangi ra. Inara kua akatuera katoa te atinga oko o Iesu i te tika no te aronga e mirioni ua atu o etai ke ra kia rauka te turanga tuatua tika ki mua i te aroaro o te Atua. Kua kite te apotetoro ko Ioane i tetai orama “e aronga maata rava, kare takiri e pou kia tatau, . . . i te tu ua anga ki mua i te terono, e ki mua i te Punua-mamoe, ma te kakau teatea i te kakau anga.” Te akatutu maira te au kakau teatea i to ratou tu ma e te tuatua tika ki mua i te Atua no te mea “kua orei i to ratou kakau, e kua akateatea i te toto o te Punua-mamoe ra.”​—Apokalupo 7:​9, 14.

Kia Mareka i to Iehova Tuatua Tika

17. Eaa te au takainga ka tika kia raveia i te aruaru anga i te tuatua tika?

¹⁷ I te mea kua oronga aroa mai a Iehova i tana Tamaiti, ia Iesu Karaiti, ei ravenga no te au tangata kia rauka te turanga tuatua tika ki mua iaia, kare te reira e tupu ua mai. Ka tika tetai kia akono i te akarongo i roto i te oko, kia apai mai i tona oraanga kia rotai ma to te Atua ra anoano, kia akatapu iaia kia Iehova, e kia akatutu i te reira na te papetito anga ki te vai. I reira, ka tika tetai kia aruaru ua atu i te tuatua tika, pera katoa etai atu au tu i te pae vaerua. Ko Timoteo, e Kerititiano papetitoia ma te kapikianga no te rangi, kua akamaroiroiia e Paulo: “E aruaru atu te tuatua-tika, i te akono i te Atua, i te akarongo, i te anoano, i te akakoromaki, e te maru.” (1 Timoteo 6:11; 2 Timoteo 2:22) Kua akaketaketa katoa mai a Iesu i te umuumuanga no te tauta ua atuanga i te tuatua anga: “E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra.” Penei ka rave pakari tatou kia kimi i te au akameitakianga no te Patireia o te Atua, inara te rave pakari katoa ra ainei tatou kia aruaru i te au aerenga tuatua tika a Iehova.​—Mataio 6:33.

18. (a) Eaa ra i kore ei e ngoie ua kia aruaru i te tuatua tika? (e) Eaa ta tatou ka kite mei ta Lota akatauanga?

¹⁸ Inara, kare i te mea ngoie ua kia aruaru i te tuatua tika. Ko teia no te mea e apa ua tatou katoatoa e ko to tatou manako matauia no te tuatua tika kore ia. (Isaia 64:6) Pera katoa oki, te koropiniia ra tatou e te au tangata tei meangiti ua te manako anga no te au aerenga tuatua tika o Iehova ra. Te aiteite ra to tatou au turanga ki to Lota, tei noo ra ki roto i te oire rave kino o Sodoma ra. Kua akataka mai te apotetoro ko Petero eaa a Iehova i akamanako ei e mea tau kia akaora atu ia Lota i te akapouanga te aere maira. Kua tuatua a Petero: “Mamae atura oki te ngakau o taua tangata tuatua-tika ra, i te noo anga i roto ia ratou, i te akara anga, e te akarongo anga atu, i tera rā, i ta ratou tuatua-tika kore.” (2 Petero 2:​7, 8) No reira, ka tau tatou tataki tai kia ui: ‘Te oronga ra ainei au i te manako anga muteki ua i roto i toku ngakau ki te au ravenga tau kore ta tatou e akara nei takapini ia tatou? Te kite ra ainei au i te au tamataora anga me kare tarekareka matauia ei mea reka kore ua? Me kare te manako ngakau mamae ra ainei au mei ia Lota rai i taua au ravenga tuatua tika kore ra?’

19. Eaa te au akameitakianga ka rauka ia tatou me ka kitea e tatou te mareka anga i to te Atua tu tuatua tika?

¹⁹ I teianei tuatau kino e te tau kore, ko te mareka anga i te tuatua tika o Iehova e tumu ia no te tinamou e te paruru anga. Ki te uianga: “Koai e Iehova, te ka tuitarere i toou ra puakapa? koai te ka noo i to maunga tapu ra?” Kua pau atura Davida: “Ko te tangata aerenga tiratiratu, ko tei akono i te tuatua-tika ra.” (Salamo 15:​1, 2) Na te aruaruanga i to te Atua ra tu tuatua tika e te mareka anga i te reira, ka rauka ia tatou kia tamou marie i te pirianga meitaki ma ia katoa e kia rekareka ua atu i tana akaperepere e te akameitakianga. No reira, ka riro to tatou ei oraanga mataora, ngateitei, e te manako au. “Ko tei aruaru i te tuatua-tika e te aroa, e rauka iaia te ora, te tuatua-tika, e te ngateitei,” te na ko ra te Tuatua a te Atua. (Maseli 21:21) Pera katoa, na te tautaanga i te meitaki te ka rauka ia tatou kia rave i tei tau e tei tika i ta tatou au tautaanga katoatoa ka riro ei pirianga mataora no tatou e tetai tu meitaki no te oraanga​—i te akono tau e te pae vaerua. Kua tuatua te tata taramo: “E ao to te aronga i akono i te tuatua-tau; i tei rave i te tuatua-tika kare e tukumoe.”​—Salamo 106:3.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Ka Rauka Ainei ia Koe te Akataka?

• Eaa te tuatua tika?

• Akapeea te pirianga o te ora ki to te Atua ra tuatua tika?

• I runga i teea tumuanga i akatikaiai te au tangata e te Atua ei tuatua tika?

• Akapeea e kiteai e tatou te mareka anga i roto i to Iehova tuatua tika ra?

[Au Tutu i te kapi 15]

Kua akakite te Ariki ko Davida i te ngakau mareka no ta te Atua au ture

[Au Tutu i te kapi 16]

Ko Noa, Aberahama, Zakaria raua ko Elisabeta, e Korenelio kua tapaia e tuatua tika e te Atua. Te kite ra ainei koe i te tumu?