E Aru i te Akaraanga a te Ariki

“Ei reira aia e tataʼi i teianei ture nana uaorai ki roto i tetai buka, . . . E ei iaia uaorai taua ture ra vaoo ei, e ka tatau oki aia e ope ua atu tona au rā i te ora anga nei.”​—DEUTERONOMI 17:​18, 19.

1. Penei ka anoano tetai Kerititiano kia aite kiaai?

PENEI kare koe e manako ia koe uaorai ei ariki me kare ei ariki vaine. Koai te Kerititiano tiratiratu tei apiiia ra i te Pipiria te ka tamanako iaia uaorai i te akonoanga ma te mana ariki ra, mei nga Ariki meitaki ra ko Davida, Iosia, Hezekia, me kare ko Iehosaphata ra? Inara, ka rauka ia koe e ka tau oki kia aite atu kia ratou ra i roto i tetai tu takake. Eaa te reira? E eaa koe i tau ei kia anoano kia aite atu kia ratou i taua tu ra?

2, 3. Eaa ta Iehova ra i kite momua atu no runga i tetai ariki tangata ra, e eaa ta taua ariki ra ka rave?

² I te tuatau ia Mose, i mua roa atu i to te Atua ra akatika anga i tetai ariki tangata no to Iseraela, kua kite atu Aia e ko te inangaro anga i tetai ariki ka tupu mai i roto i Tona au tangata. No reira kua akauru atu aia ia Mose kia kapiti atu i te au apiianga tau ki roto i te Ture koreromotu ra. E au apiianga teianei no te ariki, e arataki anga no te ariki.

³ Kua tuatua atu te Atua: “Kia tae koe ki te enua ta to Atua ta Iehova e oronga mai noou ra. . . . e kia tuatua koe e, E akaariki au i tetai ariki ki rungao iaku, mei te pa enua ravarai e akapini iaku nei; Ko ta to Atua ra ta Iehova e iki ra, ko taau ïa e akariro ei ariki ki rungao ia koe. . . . E kia noo aia ki runga i te terono o tona ra basileia, ei reira aia e tataʼi i teianei ture nana uaorai ki roto i tetai buka, . . . E ei iaia uaorai taua ture ra e vaoo ei, e ka tatau oki aia e ope ua atu tona au rā i te ora anga nei; kia apii aia e kia mataku i tona Atua ra ia Iehova, e kia akono i te au tuatua ravarai o teianei ture, e teianei au akonoanga, kia raveia.”​—Deuteronomi 17:​14-19.

4. Eaa tei o atu ki ta te Atua ra au aratakianga no te au ariki?

⁴ Ae, te ariki ta Iehova ka iki no tona aronga akamori ka rave i tetai tataanga nana uaorai te ka kitea e koe i roto i taau Pipiria. I reira ka rave putuputu te ariki i te tatau anga i taua kopi ra i te au ra takitai. Kare te reira i te akono anga no te akamaara anga. E apii ia, e e puapinga tona akakoro anga. Taua ariki tei iaia to Iehova ra mareka anga ka umuumuia kia aruaru i taua apiianga ra kia akatupu e kia tamou i te tu ngakau tika. Kua umuumu katoaia aia kia apii i taua au tataanga akauruia ra kia riro ei ariki autu, e te kite oonu oki.​—2 Ariki 22:​8-13; Maseli 1:​1-4.

E Apii Mei te Ariki Rai

5. Ko teea au tuanga o te Pipiria ta te Ariki ko Davida ra kia tata e kia tatau, e akapeea tona manako no te reira?

⁵ Eaa i toou manako tei anoanoia no Davida i tona riro anga ei ariki no Iseraela? Ka tika aia, kia rave i tetai kopi no nga puka Penetatuku (Genese, Exodo, Levitiku, Numero, e Deuteronomi). E tamanako e eaa te tupuanga ta te reira i akono ki runga i to Davida manako e te ngakau kia taangaanga i tona uaorai nga mata e nga rima kia tata atu i tetai kopi o te Ture ra. Penei, kua tata katoa a Mose i te puka a Iobu e pera katoa ia Salamo 90 e te 91. Kua kopi katoa ainei a Davida i eia katoa? Peneiake. Pera katoa, penei tei iaia katoa nga puka a Iosua, te Akava, e a Ruta. No reira ka kite koe e e tuanga meitaki ta te Ariki ko Davida no te Pipiria kia tatau e kia akamanako. E e tumu taau kia irinaki e kua rave tikai aia i te reira, no te mea e akamanako i tana au tuatua no te Ture a te Atua, te kitea nei i teianei ia Salamo 19:​7-11.

6. Akapeea e papu ei ia tatou e ko Iesu mei tona metua ra ko Davida e inangaro tona i te au Tuatua Tapu ra?

⁶ Te Davida Maata atu​—ko Iesu, te Tamaiti a Davida​—kua aru i te akaraanga aiteite. E peu ia na Iesu kia aere ki te tunako i te epetoma taki tai. I reira kua akarongo atu aia i te tatau anga i te au Tuatua Tapu e kua akatakaia atu. E maata atu i te reira, i etai atianga kua tatau a Iesu uaorai ki te au tangata ra mei te Tuatua mai a te Atua ra e kua akataka atu i te aiteanga. (Luka 4:​16-21) E ngoie ua ia koe kia kite i te tu o tona matau anga i te au Tuatua Tapu ra. E tatau ua i te au tataanga Evangeria ra, e akamanako i te putuputu o ta Iesu ra tuatua anga “kua tataia” me kare i roto i etai atu tu kua taiku i etai tataanga akatakaia o te au Tuatua Tapu. No teaa oki, i roto i tana Tuatua i te Maunga ra tei tataia e Mataio, kua taiku mai a Iesu mei te au Tuatua Tapu Epera e 21 taime.​—Mataio 4:​4-10; 7:29; 11:10; 21:13; 26:​24, 31; Ioane 6:​31, 45; 8:17.

7. Akapeea to Iesu ra tuke anga mei te au arataki akono anga ra?

⁷ Kua aru a Iesu i te akoanga ia Salamo 1:​1-3: “E ao to te tangata, kare e aaere i te ako a te akono kore i te Atua, . . . Ko tei inangaro ra i te ture a Iehova; e tei tana ture tona manako anga i te po e te ao. . . . ko tana katoa e rave ra, te meitaki ra ïa.” Mei teaa ra te tuke anga o te reira ma te au arataki akonoanga o tona tuatau ra, ‘te noo ra ki runga i te nooanga o Mose’ mari ra kare i akono “i te ture a Iehova.”​—Mataio 23:​2-4.

8. Eaa ra i puapinga kore ei i te au arataki akonoanga ngati Iuda ra i te tatau anga e i te apii anga i te Pipiria ra?

⁸ Inara, penei kua ekokoia tetai papaki, no tetai tataanga te ka rauka kia akatakaia mei te mea rai e te akamaroiroi kore atura Iesu i te apii anga i te Pipiria. Ia Ioane 5:​39, 40, ka tatau tatou i ta Iesu i tuatua ki tetai papaki i tona tuatau ra: “Ka kimi marie i te au tuatua i tataia ra; no te mea, te manako ra kotou ka rauka te ora mutu kore i reira: na ratou ra oki e akakite ïa iaku ra. Kare ra kotou e aere mai kiaku nei i te ora no kotou.” I taua tuatua ra kare a Iesu e akamaroiroi kore atu ana i te aronga ngati Iuda e akarongo atura kiaia kia kore e apii i te au Tuatua Tapu. Kareka ra, te akaari atura aia i to ratou tu ngakau tae kore me kare to ratou tamou kore. Kua kite ratou e ka rauka i te au Tuatua Tapu kia arataki ia ratou ki te oraanga mutu kore, mari ra ko te au Tuatua Tapu tikai ta ratou e kimi ra ka tau katoa kia taki atu ia ratou ki te Mesia, kia Iesu. Tera ra, kare ratou i ariki iaia. No reira kare e puapinga no te apiianga no te mea kare to ratou i te ngakau tae, kia rauka te apii atu.​—Deuteronomi 18:15; Luka 11:52; Ioane 7:​47, 48.

9. Eaa te akatauanga meitaki ta te au apotetoro e te au peroveta i mua akera i akanoo?

⁹ Mei teaa ra te tuke anga o te tutu ra ma te au pipi a Iesu, kapiti katoa oki te au apotetoro! Kua apii ratou i “te tuatua tapu i tataia ra, ko te tuatua ïa i pakari ei [tetai] e tae ua atu ki te ora.” (2 Timoteo 3:15) I roto i teia tu kua aite ratou ki te au peroveta i mua akera tei “uiui, e kua kimi pu tikai.” Kare taua au peroveta ra i akamanako e ko taua kimi anga ra e okotai ua rave maroiroi poto anga i te apii no etai marama tokoiti ua me kare okotai mataiti. Kua tuatua te apotetoro ko Petero e kua rave ratou “i te kimi marie anga,” e maata oki no te Karaiti e mei teaa ra te kaka tei o atura ki tana tuanga no te akaoraanga i te au tangata nei. I tana reta mua, e 34 taime o Petero taiku anga mei te tai ngauru au puka mai o te Pipiria ra.​—1 Petero 1:​10, 11.

10. Eaa ra tatou tataki tai i tau ei kia inangaro i te apii Pipiria?

¹⁰ Te taka meitaki ra, e ko te apii marie anga i te Tuatua a te Atua ko tetai angaangaia na te au ariki i Iseraela i taito ra. Kua aru a Iesu i taua akaraanga ra. E ko te apiianga i te reira ko tetai raveanga te reira na te aronga te ka tutara kapiti ma Karaiti ei au ariki i te rangi ra. (Luka 22:​28-30; Roma 8:17; 2 Timoteo 2:12; Apokalupo 5:10; 20:6) Ko teianei akaraanga ariki te aiteite ra te puapinga no te katoatoa i teia tuatau te akara atura ki te au akameitakianga ki runga i te enua nei i raro ake i te tutara anga a te Patireia ra.​—Mataio 25:​34, 46.

E Raveanga na te Au Ariki e Naau Oki

11. (a) Eaa te tu kino te vaira no te au Kerititiano i te apii anga? (e) Ka tau tatou kia ui kia tatou uaorai i teea au uianga?

¹¹ Ka rauka ia tatou te tuatua ketaketa e te tiratiratu e ko te au Kerititiano mou taki tai ka tau kia rave i tana uaorai akara anga matatio i te Pipiria. Kare te reira i tetai apinga te umuumu uaia ra me akamata mua koe i te apii Pipiria ma te Au Kite o Iehova. Ka tau tatou tataki tai kia akatika kia kore e aite mei tetai papaki i te tuatau o te apotetoro ko Paulo ra tei unui ra ki muri i ta ratou uaorai apii anga. Kua apii ratou “i te apiianga mua o te tuatua a te Atua e tikaʼi,” mei “te tuatua mua o te Mesia.” Inara, kare ratou i rave tamou i ta ratou apiianga e no reira kare ratou ‘e aere ki mua i te pakari mou ra.’ (Ebera 5:​12–​6:3) Ka rauka ia tatou kia ui ia tatou uaorai: ‘Akapeea toku manako ngakau no taku uaorai apii i te Tuatua a te Atua, me kua taokotai atu au no tetai tuatau poto ua ma te putuputuanga Kerititiano me kare e au rau ngauru ua atu mataiti? Kua pure a Paulo e ko te au Kerititiano i tona tuatau ra ‘kia maata oki te kite i te Atua.’ Te akaari ra ainei au e tei iaku taua inangaro ra?’​—Kolosa 1:​9, 10.

12. Eaa ra i puapinga maatai te inangaro tamouia i te Tuatua a te Atua ra?

¹² Te taviri ki taau raveanga meitaki i te apii e akatupu koe i te inangaro no te Tuatua a te Atua. Te tou atura a Salamo 119:​14-16 ki te putuputu, te akaataanga akakoro anga ki runga i te Tuatua a te Atua ra ei tumu e raukai ia koe te mareka anga i te reira. E tika katoa te reira, noatu eaa te roa i toou riro anga ei Kerititiano. Ei akaketaketaanga i te reira, e akamaara i te akatauanga o Timoteo. Noatu rai e kua tavini teianei tangata pakari Kerititiano “mei te toa meitaki ki o Iesu Mesia ra,” kua raurau atura Paulo iaia kia akamaroiroi “e te tika oki i te tua i te tuatua-mou ra.” (2 Timoteo 2:​3, 15; 1 Timoteo 4:15) Te taka meitaki ra, ko te “akamaroiroi” anga te o atura te au raveanga meitaki i te apii anga.

13. (a) Akapeea e raukai kia maata atu te taime no te apii Pipiria? (e) Eaa te au akatikatika anga taau e kite ra noou kia rave e raukai te taime no te apii?

¹³ Tetai takainga atu ki te au raveanga meitaki i te apii ko te akataka putuputu anga i te tuatau no te apii Pipiria. Akapeea koe i te raveanga i te reira tu? Noatu eaa taau pauanga tiratiratu, i toou manako e ka puapingaia koe mei te akapouanga kia maata atu te taime i taau uaorai apii? ‘Penei,’ ka akamanako koe e, ‘akapeea e raukai iaku te akataka i te taime no te reira?’ Ko tetai papaki kua akatere atu i to ratou taime apii anga Pipiria na te ara vaveanga i te popongi. Penei ka tatau ratou i te Pipiria e 15 miniti me kare ka rave i tetai angaanga apii nana uaorai. Ko tetai atu tu, eaa i kore ei e akataka i tetai akatikatika anga meangiti i taau papaanga no te epetoma? Ei akatauanga, me te rave ra koe i te tatauanga nutipepa i te maata anga o te au ra me kare te akarakara anga nuti i runga i te tivi i te aiai, ka rauka ainei i te akakore i te reira e okotai ua ra i te epetoma? Ka rauka ia koe te taangaanga i te taime i taua ra ra no te akatere atu i taau apiianga Pipiria. Me ka mono atu koe i te nuti e okotai ra e ka rave ei e 30 miniti i taau uaorai apii anga, ka rauka mai ia koe e 25 au ora i te mataiti. E tamanako ana i te puapinga o te 25 ora tei kapitiia atu ki taau tatauanga Pipiria me kare te apii! Teia tetai atu manako: E akara i taau au angaanga i te openga o te au ra takitai. E akara me ka kitea e koe tetai atu apinga te ka rauka kia akakoreia me kare kia akamutuia kia oronga mai i te taime no te akatere atu i te tatauanga Pipiria me kare te apii anga.​—Ephesia 5:​15, 16.

14, 15. (a) Eaa ra i puapingai te au akakoroanga no runga i te apii naau uaorai? (e) Eaa te au akakoroanga no runga i te tatauanga i te Pipiria ka rauka kia raveia?

¹⁴ Eaa te ka akariro i te apiianga kia ngoie atu noou, kia meitaki atu? Te au akakoroanga. Eaa te au akakoroanga no te apii ka rauka ia koe kia akanoo? No te aronga e manganui, ko tetai akakoroanga meitaki na mua ko te tatauanga i te Pipiria katoa. Penei tae mai ki teianei, kua tatau koe i etai tuanga o te Pipiria i etai atianga e kua puapingaia mei te reira. Ka rauka ainei ia koe i teianei kia akariro i te reira ei tamanako anga naau kia tatau i te Pipiria katoa ra? Ko toou akakoro anga mua no te reira penei ko te tatau anga i nga Evangeria e a, aruia mai e tetai akakoro anga tuanga rua, mei te tatauanga i te toenga atu o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano ra. Me rauka anake te tupuanga akamerengo anga e te au puapinga, penei ko tetai atu akakoro anga naau ko te tatauanga i te au puka a Mose e te au puka tuatua enua tae roa kia Esetera. I te otianga te reira, ka kite koe e ka rauka ua kia akaoti i te toenga atu o te Pipiria ra. Ko tetai vaine, e vaitata i te 65 mataiti i tona riroanga ei Kerititiano, kua tata ki roto i te kapi mua o tana Pipiria i te ra i akamatai aia i te tatau i te reira e i muri akera te ra i akaoti ei aia i te reira. I teianei e rima taime i tatau ei aia i te Pipiria! (Deuteronomi 32:​45-47) E kare aia i tatau mai i te reira mei te komupiuta me kare mei tetai tataanga, kua mou aia i te Pipiria i roto i tona nga rima.

¹⁵ Ko tetai papaki kua oti ia ratou te akakoro anga no te tatauanga i te Pipiria katoa kua rave i etai atu au takainga kia akariro i ta ratou apiianga kia puapinga maata mai e te tutakianga oki. Tetai tu na te kapiti atu anga i te apinga ikiia no te apii i mua ake i te tatauanga i te au puka tataki tai o te Pipiria. I roto i te “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” e te Insight on the Scriptures, ka kitea e tetai te akakite anga meitaki no runga i te akanoonoo anga tuatua enua, te tu, e te au puapinga te ka rauka mai mei te au puka tataki tai o te Pipiria.a

16. Ka tau tatou kia kopae ke i te aruanga i teea akatauanga no te apiianga Pipiria?

¹⁶ I te tuatau o taau apii, e kopae ke i te akavaitata anga matauia ki te aronga e manganui o tei karangaia ra e apiipii Pipiria. Te akara maata ra ratou ki runga i te akatakaanga i te au irava mei te mea rai e i akamataia mai te Pipiria e te tangata nei. Tetai papaki o ratou ka tauta kia akanoo mai i te aronga tatau no te puka takitai me kare kia akamanako ua i tetai akakoroanga e te tumu manako ta tetai tangata tata i te puka takitai i manako maira. Te tupuanga o taua manakoanga tangata ra penei ko te tukuanga i te au puka Pipiria ei tuatua enua ua me kare te manakoanga ia ratou ei akaataanga i te au ravenga akavaitata anga ki te akonoanga. Ko etai atu aronga apiipiiia ka oronga ia ratou uaorai ki te au apii tuatua, mei te reo taineti o te au puka apii Pipiria ra. Ka maata atu to ratou o anga ki roto i te apiianga i te akamataanga i te au tuatua ra e te taikuanga i te aite anga Epera e te Ereni ra kare i te puapinga o te tuatua a te Atua. I toou manako e ko taua akavaitata anga ra penei ka oronga mai i te akarongo oonu e te akakeuanga?​—1 Tesalonia 2:13.

17. Eaa tatou i tau ei kia manako e e tuatua ta te Pipiria na te katoatoa?

¹⁷ E tika ainei te au manako taopenga o te aronga apiiia ra? E tika ainei e ko te puka taki tai o te Pipiria e okotai ua tumu maata tei manakoia atu me kare e okotai ua aronga ra? (1 Korinetia 1:​19-21) Ko te tika, ko te au puka o te Tuatua a te Atua e puapinga tinamou to ratou no te au tangata o te au mataiti katoatoa e te au tu katoa oki. Noatu me kua tataia tetai puka i te akamataanga ki tetai tangata okotai, mei ia Timoteo rai me kare a Tito, me kare ki tetai pupu, penei ki to Galatia me kare to Philipi, ka rauka ia tatou katoatoa e ka tau oki kia apii i taua au puka ra. E puapinga te reira no tatou ravarai, e ko tetai puka orongaia mai penei ka akono i etai tumu e manganui e ka puapingaia te aronga e manganui. Ae, ko te tuatua o te Pipiria no te au tangata e pini ua ake, te tauturu maira ia tatou kia kite eaa i uriiai ki roto i te au reo o te au tangata takapini te ao katoa.​—Roma 15:4.

E Puapinga Noou e no Etai Ke Katoa

18. Ia koe e tatau ra i te Tuatua a te Atua, ka tau koe kia akaata ki runga i teaa?

¹⁸ Ia koe e apii ra, ka kite tikai koe i te puapinga o te kimi anga i te marama o te Pipiria pera katoa kia tauta kia kite i te au tumu rikiriki i to ratou pirianga tikai. (Maseli 2:​3-5; 4:7) Ta Iehova i akakite na roto i tana Tuatua te akapiri vaitataia ra ki tana akakoroanga. No reira ia koe e tatau ra, e akapiri atu i te au tumu e te akoanga ki te reira. Penei ka akamanako koe i akapeea tetai manako viviki ua, me kare te totou i piri atu ei ki ta Iehova ra akakoro anga. E ui kia koe uaorai: ‘Eaa ta teianei i akakite mai kiaku no runga ia Iehova? E akapeea te pirianga o te reira ki ta te Atua akakoro anga te ka raveia na roto i tona Patireia?’ Penei ka akaata katoa koe e: ‘Akapeea e raukai iaku te taangaanga i teianei akakite anga? Ka rauka ainei iaku i te akono i te reira i roto i te apiianga me kare i te akakiteanga kia etai ke atu i te akatumu anga ki runga i te au Tuatua Tapu?’​—Iosua 1:8.

19. Koai te ka puapingaia ia koe e akakite ra kia etai ke i te au mea taau i apii ra? E akataka mai.

¹⁹ Te manakoanga no etai ke atu e mea puapinga ia i roto i tetai atu tu. I roto i taau tatauanga i te Pipiria e te apii, ka kitea e koe te au mea ou e ka rauka te au kiteanga oonu. E tauta kia kapiti atu i te reira ki roto i te au tuatua anga akamaroiroi ma etai o te mema o toou pamiri me kare ki etai ke atu. Me rave koe i te reira i te au tuatau tau e na roto i te tu mako, kare e ekoko anga ka riro taua au uriurianga ra ei tutakianga. Ko taau akakiteanga ngakau tae e te meitaki i taau i rauka me kare te au tu taau i mareka i te kite ka akariro i taua akakiteanga ra kia maata atu te meitaki kia etai ke ra. E tere atu oki i te reira, ka riro mai ei puapinga kia koe uaorai. Na roto i teea tu? Kua kite te aronga karape e ka roa atu te maara anga a te tangata i tana i kite ra me kare i apii i te taime e ou ra i roto i tona manako, ka taangaanga aia me kare ka taiku akaou i te reira, mei te tuatua anga i te reira kia etai ke ra.b

20. Eaa ra i puapingai kia tatau putuputu i te Pipiria?

²⁰ I te au taime taki tai e tatau ra koe na roto i tetai puka o te Pipiria ra, ka kite akaou koe i tetai tumu ou. Ka umere koe i te au takiota tuatua kare ra i tuatua maata atu kia koe i mua atura. Ka akakite mai te reira i tetai aiteanga ou. Ka tau kia akaketaketa mai teia e kare i te au puka ua na te tangata nei, te au puka o te Pipiria e au apinganui tei tau naau ei apiianga putuputu e te puapinga oki. Kia maara, te ariki, mei ia Davida rai, kua akaueia ‘kia tatau oki e ope ua atu tona au rā i te ora anga nei.’

21. Eaa te tutaki ka rauka ia koe kia manakonako atu mei te akamaataanga i taau apii i te Tuatua a te Atua?

²¹ Ae, ko te aronga tei akataka i te taime kia rave i te apii anga oonu i te Pipiria ka puapinga maataia. Kua rauka ia ratou te au mekameka pae vaerua e te au kite oonu. Ka riro to ratou pirianga ma te Atua ra kia maroiroi atu, kia meitaki atu. Ka riro katoa ratou ei mea maata atu te puapinga ki te au mema o te pamiri, ki te au taeake e te au tuaine i roto i te putuputuanga Kerititiano, e ki te aronga te ka riro mai a muri akera ei aronga akamori ia Iehova.​—Roma 10:​9-14; 1 Timoteo 4:16.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa ra ta te au ariki i Iseraela ra i umuumuia kia rave?

• Eaa te akatauanga ta Iesu e te au apotetoro ra i akanoo mai no te apii anga Pipiria?

• Eaa te au akatikatika anga ka rauka ia koe kia rave ei akamaata atu i toou taime no taau uaorai apii?

• Ka tau koe kia akamata atu i te apii i te Tuatua a te Atua ra ma teea tu manako?

[Pia i te kapi 15]

“I Roto i to Tatou Nga Rima”

“Me te anoano ra tatou . . . i tetai concordance ki te Pipiria, kare e kitea e tatou tetai atu apinga meitaki atu i te Internet. Inara me te anoano ra tatou i te tatau i te Pipiria, i te apii i te reira, i te akamanako i te reira, i te akaata i te reira, ka tau kia mou tatou i te reira ki roto i to tatou nga rima, no te mea ko te reira anake te mataara e tae ei ki roto i to tatou au manako e to tatou ngakau.”​—Na Gertrude Himmelfarb e poropeta tei noo mai mei tana angaanga, i te City University, i New York.