Te Au Temeio​—E Tika Ainei me e Mea Maani Ua?

KUA opu vivikiia maira to te tangata ra manako i te apinga tapiripiri i runga i tetai motoka te pati atura, “Te Tupu Nei te Au Temeio​—E Ui ki te Au Angera.” Noatu e e tangata akonoanga rai aia, kare i papu iaia e eaa te aite anga o teia. Te karanga ra ainei te akairo e te irinaki ra te tangata akaoro i te au temeio? Me kare, e tu takatakata anga ua ainei ia no te akakite mai anga i te irinaki kore anga ki roto i nga temeio e te au angera?

Penei ka inangaro koe i te kite eaa ta te tangata tata Tiamani ko Manfred Barthel e akakite maira: “Te akapae viviki ra te tuatua temeio i te aronga tatau i roto i nga manako patoi anga e rua.” Te aronga tei irinaki i te au temeio kua papu e kua tupu te reira e penei ua ake te tupu putuputu maira.a Ei akaraanga, kua ripotiia mai e i nga mea mataiti i topa akenei i Ereni, kua karanga te aronga irinaki e kua tupu ana te au temeio okotai taime i te marama. Kua taki atu teia i tetai epitikopo o te Akonoanga Otototi Ereni kia akamatakite e: “I te akara anga te manako ra te tangata irinaki i te Atua, ia Maria, e te au tainiti ma te au tu tangata. Auraka oki te aronga irinaki e akamaata atu i teia au tumu manako.”

Te irinaki anga i roto i te au temeio kare i akatotoa ateaia i roto i tetai au enua. Kia tau ki tetai tareanga Allensbach tei neneiia i Tiamani i te 2002, e 71 patene o tona au tangata te manako ra i te au temeio ei mea maani ua, kare i te mea tika. Inara, i raro ake i te tai toru i roto i te aronga tei irinaki i te au temeio, e toru vaine tei karanga e kua rauka mai tetai karere no ko mai i te Paretenia ko Maria. I nga mea marama i muri mai i te karangaia anga e kua mama mai a Maria kia ratou​—kua aru mai te au angera e tetai kukupa ra—​kua ripoti mai te nutipepa Tiamani Westfalenpost e: “Tae mai i teianei vaitata e 50,000 aronga tuitarere, te au tangata te kimi ra i te rapakau anga, pera katoa te aronga kimikimi kua aru vaitata tikai i te au orama tei kiteaia e te au vaine ra.” E 10,000 te kapitiia maira te tapapaia ra e ka aere mai ki te oire kia kite i tetai ua atu au mama anga. Kua karangaia e kua tupu mai taua au mama anga no te Paretenia ko Maria i Lourdes, i Varani, i te 1858, e i Fátima, i Potukara, i te 1917.

Akapeea te Au Akonoanga Kare i te Kerititiano Ra?

Te kiteaia ra te irinaki anga i roto i te au temeio vaitata rai e tei roto i te au akonoanga ravarai. Te akataka maira The Encyclopedia of Religion e kua akono te aronga mua tei kitea mai te akonoanga Buda, te akonoanga Kerititiano, e te Itirama i te au manako tuke no runga i te au temeio, inara te akakite maira te reira e: “Te akaari ekoko kore maira te tuatua enua te aru maira no teia au akonoanga e e kua riro ana taua au temeio e te au tua temeio ra ei tuanga maata i roto i te oraanga akonoanga o te tangata.” Te karanga ra teia tataanga e “kua aratakiia te Buda i tetai taime kia rave i te au temeio.” I muri ake, i te “tatanuia anga te akonoanga Buda ki Tinito, kua rave putuputu tona au mitinari i te akaari i te au mana temeio.”

I muri ake i te taiku anga ki taua au temeio tei manakoia, kua taopenga mai taua enetaikoropitia e: “Penei kare tetai i papa ake i te ariki katoa i teia au tua no te temeio tei akakiteia mai e te aronga tata akonoanga, inara kare ekoko anga e kua angaia ratou ma te manako anga meitaki no te akakaka anga i te Buda, tei rauka i te oronga atu ki tana au pipi akarongo ma taua au mana temeio ra.” Te karanga ra taua mana taoonga no runga i te Itirama e: “Kare te maata anga o te pupu tangata Itirama i akamutu ana i te tapapa atu i te au temeio. Kua akatutuia mai a Muhammad i roto i te au peu (hadīths) e kua rave ana i te au temeio i te ngai tangata i te au atianga e manganui. . . . I muri ake i to ratou mate anga, te irinakiia ra e te rave ra te au tainiti i te au temeio i roto i to ratou uaorai au vaarua ei akapuapinga i te aronga akarongo, e kua patiia atu ta ratou tauturu anga.”

Akapeea te Au Temeio i Roto i te Akonoanga Kerititiano?

Ko te aronga e manganui tei ariki i te akonoanga Kerititiano te mavete ra i roto i to ratou au manako. Kua ariki etai i te tika anga ta te Pipiria e ripoti maira no runga i te au temeio ta Iesu Karaiti i rave me kore ta te au tavini o te Atua ra i te au tuatau i mua ake i te Kerititiano. Inara, e manganui te ariki ra ki ta te tangata Taui Porotetani ko Martin Luther. Te karanga ra The Encyclopedia of Religion no runga iaia e: “Kua tata mai a Luther raua roa ai ko Calvin e kua ope te tuatau o te au temeio e auraka e tapapaia atu te tupu mai anga o te reira.” Kua irinaki ua atu te Akonoanga Katorika ki tana e irinaki ra i roto i te au temeio “kare oki i tauta ana i te akataka mai e akapeea te reira i te tupu mai anga,” i karanga ai teia tataanga. Inara, “kua irinaki te pupu tangata Porotetani kite e ko te ravenga akonoanga Kerititiano e tumu anga maata ia no te tu akono e kare te Atua kare katoa rai te ao vaerua i tuatua mai ana me kare i akakeu ana tikai i te oraanga tangata i tetai tuanga maata.”

Te ekoko ra tetai au Kerititiano akatutu, kapiti mai etai au orometua, e e tika tikai te au temeio tei taikuia mai i roto i te Pipiria. E akamanako ana, ei akaraanga, i te ngangaere ka tei tataia mai i roto i te Pipiria ia Exodo 3:1-5. Te akataka maira te puka What the Bible Really Says e e maata te aronga apii Tiamani kare e manako ana i teia e e papaanga tika tikai no tetai temeio. Kareka ra, kua manako ratou i te reira e “e akairo no Mose’ i te putoto anga i roto roa o te au manako no te tataraara e te au manako ngakau taitaia tikai o te akava ngakau.” Te akakite katoa maira te puka e: “Ka kite katoaia te au ai mura ei au tiare te puera viviki maira i roto i te ra no te vai anga o te tu-Atua.”

Penei ka kite koe i taua akataka anga ei akamerengo kore anga. No reira, eaa taau ka irinaki? E mea tika ainei i te irinaki e kua tupu ke ana taua au temeio? E akapeea ra te au temeio i teia tuatau? I te mea e kare e rauka ia tatou i te ui atu ki te au angera, koai ta tatou ka ui atu?

Te Turanga o te Pipiria

Kare e rauka i tetai tangata i te akaapa e kua akakite mai te Pipiria e kua akao mai te Atua i te au tuatau i topa ra kia rave i te au angaanga kare e rauka i te tangata ra. Nona ra, ka tatau tatou: ‘E kua arataki mai koe i to au tangata ia Iseraela mei te enua maira mei Aiphiti, ma te au akairo, e ma te au temeio, e ma te rima ririnui, e te rima akatikaia ra, e te rikarika maata.’ (Ieremia 32:21, akaaite ia NW.) E akamanako ana, kua taakaakaia te iti tangata ririnui roa atu o taua tuatau na roto i te mate tai ngauru tu-Atua tei tonoia mai, kapiti mai te mate anga to te reira mataiapo. E au temeio tikai ia!​—Exodo, pene 7 ki te 14.

E anere mataiti i muri mai, kua akataka mai te aronga tata Evangeria e a i etai 35 temeio ta Iesu i rave. Ko te tika, te akakite maira ta ratou au tuatua e e maata atu tana au angaanga ririnui i rave i tei akakiteia maira. E tika tikai ainei teia au ripoti me e mea maani ua?b​—Mataio 9:35; Luka 9:11.

Me kua riro te Pipiria ko ta te reira e karanga ra e​—ei Tuatua no te tuatua mou na te Atua​—e tumu anga taka meitaki i reira toou i te irinaki ki roto i te au temeio ta te reira e tuatua ra. Te taka meitaki ra ta te Pipiria ripoti anga e kua tupu ana te au temeio i te au tuatau i topa​—te au temeio rapakau anga, te au akatuakaou anga, e te vai atura​—inara te taka meitaki ua ra te reira i te akataka anga mai e kare taua au temeio e tupu akaou mai. (Akara i te pia “Te Tumu i Kore ei Tetai Au Temeio i Tupu Akaou Mai,” i te kapi 4) Ko te aite anga o teia i reira e ko te aronga tei ariki e e tika te Pipiria kare e irinaki ana i te au temeio o teia tuatau? Na te atikara te aru mai nei e pau mai.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia i te kapi 4]

TE TUMU I KORE EI TETAI AU TEMEIO I TUPU AKAOU MAI

Kua taikuia mai te au tu temeio tukeke i roto i te Pipiria. (Exodo 7:19-21; 1 Ariki 17:1-7; 18:22-38; 2 Ariki 5:1-14; Mataio 8:24-27; Luka 17:11-19; Ioane 2:1-11; 9:1-7) Te manganui o teia au temeio kua riro ei akataka anga ia Iesu e ko te Mesia, e te akapapu maira te reira e tei iaia ta te Atua turu anga. Kua akaari mai te au pipi mua a Iesu i te au apinga aroa temeio, mei te tuatua anga i roto i te reo ke e te kite tikai anga i te au tuatua akauruia. (Angaanga 2:5-12; 1 Korinetia 12:28-31) E mea puapinga taua au apinga aroa temeio ki te putuputuanga Kerititiano i te tuatau o tona akamata anga. Akapeea ra?

I na, tokoiti ua te au kopi o te au Tuatua Tapu. Tei matauia, kua rauka i te aronga apinganui anake ra tetai ua atu au tu o te au pokaikai tuatua me kore te au puka. I roto i te au enua peikani, kare te Pipiria me kore tona Tumutata i kiteaia e, ko Iehova. Kua orongaia te apiianga Kerititiano na roto i te tuatua vaa anga. E puapinga te au apinga aroa temeio i te akaari anga e te taangaanga ra te Atua i te putuputuanga Kerititiano.

Inara kua akataka mai a Paulo e ka akapae keia teia au apinga aroa me kare te reira e anoano akaouia. “Noatu te vaira te au apinga aroa o te totouanga, ka akapae keia te reira; noatu te vaira te au reo, ka akamutu te reira; noatu te vaira te kite, ka akapae keia te reira. No te mea e kite papakitai to tatou e te totou ra tatou ma te papakitai; inara me tae mai koia oki tei oti tikai ra, ka akapae keia atu tei papakitai ra.”​—1 Korinetia 13:8-10, NW.

I teia tuatau, kua rauka i te au tangata te Pipiria, pera katoa te au papaanga tuatua e te au enetaikoropitia. Tere atu i te ono mirioni te au Kerititiano kua tereniia i te tauturu i tetai ke kia rauka i te kite tu-Atua tei akatumuia ki runga i te Pipiria. No reira, kare e anoano akaouia te au temeio i te akapapu mai anga ia Iesu Karaiti e ko te Akaora akataoongaia a te Atua me kore te oronga mai i te akapapu anga e te turu maira a Iehova i tona au tavini.