E Akaaiteite Ana Ainei Koe ia Koe Uaorai ki Tetai Ke?
KOAI ma ia tatou tei kare i aravei ana i tetai tangata e manea atu ia tatou, i te akaraanga te mareka maataia ra, viviki atu i te marama, me kore e meitaki ake tana au maka i te apii? Penei e meitaki atu te oraanga kopapa o tetai me kore te mareka ra te angaanga, te puapinga ra, me kore i te akaraanga e maata ake to ratou au taeake. Penei e maata ake ta ratou au apinga, maata atu te moni, e motoka ou mai, me kore te akaraanga mataora ua akera ratou. I te taikuanga i taua au apinga ra, e akaaiteite ana ainei tatou ia tatou uaorai ki tetai ke? Ka rauka ainei te au akaaiteiteanga i te kopaeia? No teaa ra e te inangaro ra ainei tetai Kerititiano i te kopae i te reira? E akapeea tatou i te mareka anga ma te kore e akaaiteiteanga ia tatou uaorai ma tetai ua atu tangata ke?
No Teaa ra e Penei Aea Tatou e Akaaite Atu Ei
Tetai manako e no teaa ra te au tangata e akaaite ana ia ratou uaorai ki tetai ke koia oki e penei te akono ra te reira i te tamou marie me kore i te akamaata atu i to ratou manako akangateitei i roto ia ratou uaorai. E putuputu ana te tangata i te merengo i te kite anga e e puapinga katoa rai ratou mei to ratou au taeake. Tetai manako akaou mai koia oki e ko te au akaaiteiteanga e au tautaanga ia kia akameangiti mai i te tu papu kore no runga ia tatou uaorai, i te marama anga e eaa te maata te ka rauka ia tatou i te rave e eaa to tatou au kotinga anga. E akarakara ana tatou eaa ta tetai ke i akatupu. Me aiteite rai ratou mei ia tatou rai i roto i te au tu e manganui e kua tae ana i tetai au akakoroanga tikai, penei ka manako mai tatou e ka rauka rai ia tatou i te itae katoa i taua au akakoroanga ra.
Te au akaaiteiteanga e maani putuputuia ana i rotopu i te au tangata tei aiteite mei tetai ki tetai—e tane e tane e vaine e vaine, aiteite te mataiti, e aiteite katoa te turanga no te oraanga tangata e kua kite tetai i tetai. Kare roa tatou e akaaite ana ia tatou uaorai ki tetai tangata ke me te kiteaia ra e e aka tuke rai tetai. I tetai atu tua, kare roa tetai tamaine mapu ua nei e akaaite ana iaia uaorai ma tetai tamaine akaariari kakau rongonui e ki tona au taeake apii, e kare rai te tamaine akaariari kakau rongonui e akaaite ana iaia uaorai ki taua tamaine mapu ra.
I roto i teea au ngai e raveia ana te au akaaiteiteanga? Tetai ua atu apinga me kore e tu te manako puapingaia ra i roto i tetai oire tangata—me ko te kite, te purotu, te puapinga i te pae apinga, te au kakau—penei te tumuanga ia no te akaaiteiteanga. Inara, e matau ana tatou i te akono i te au akaaiteiteanga no runga i te au apinga e inangaroia ana e tatou. Penei ake kare tatou e vareae atu i te maata o te akaputuanga stamp a tetai o to tatou au taeake, ei akaraanga, naringa ra me e inangaro tikai to tatou i te koi anga i te au stamp.
Te akakeu ra te au akaaiteiteanga i tetai au putunga tu e manganui no te ariuanga, akamata mai mei te tu mareka ua ki te taitaia, mei te akapaapaanga e te inangaro kia aru katoa ki te tu mareka kore me kore te akonoanga patoitoi. Tetai papaki o teia au manako ngakau ra e kino ia, e kare te reira e tau ana ki te au tu Kerititiano.
Au Akaaiteiteanga Taemoemo
Te manganui te tauta ra kia riro mai ei “aronga tei re” i roto i te akaaiteiteanga te akaari ra i te tu taemoemo. E inangaro ana ratou kia meitaki atu i tetai ke, e kare ratou e mareka ana kia kite tikai roa ratou e e meitaki ake rai ratou. Kare e mataora ana i te piri atu ki taua au aronga ra. E ngata ana te au akataeakeanga kia ratou, e e kinokino te pirianga. Kare e te ngere ra taua tutu tangata ra i te tu akaaka ua mari ra e matau ana ratou i te akono kore i te akoanga Pipiria no runga i te aroa anga i to ratou tangata tupu, mei te mea e ka ngoie ua to ratou tu i te akakeu i roto i tetai ke i te au manako e e meangiti ua ratou e te tu taakama.—Mataio 18:1-5; Ioane 13:34, 35.
I tetai tua te maanianga i te au tangata i te manako e e “aronga ruti” ua ratou te tamamae ra ia ratou. Tei tau ki tetai tangata tata, “e kino rava atu to tatou au tu paruparu me i te akaraanga e te au tangata tei aiteite katoa to ratou turanga mei to tatou rai kua rauka ia ratou te au apinga ta tatou e inangaro ana.” Te akakeu ra te vaerua taemoemo i te vareae, te akamoupuku, e te mareka kore ki tetai tangata ke no te mea no tana au apinga, tu puapinga, te turanga, tona tu, te au akameitakianga, e te vai atura. Ka taki atu teia ki te taemoemo akaou atu—e aerenga kino tikai. Te akaapa ra te Pipiria i te “emoemo anga tetai e tetai.”—Galatia 5:26, NW.
Na te taakaaka anga i te au akatupuanga o te au tangata taemoemo ke maira, te tauta ra te aronga vareae i te akaora i to ratou uaorai manako akangateitei takinoia i roto ia ratou uaorai. Penei taua tutu ariuanga ka akaraanga e e apinga meangiti ua, inara me kare te reira e kite meitakiia e kare e tapuia, ka taki atu te reira ki tetai ravenga tarevake akakino tikai. Akamanako ana e rua nga tataanga Pipiria e e vareae te tumuanga maata.
I tona nooanga i rotopu i te au Philiseti, kua akameitakiia a Isaaka ma te ‘anana mamoe oki, e te anana puaka-toro, e manganui oki te tavini: e kua vareae iora te Philiseti iaia ra.’ Kua ariu atu ratou na te akaki anga i te au ruavai ki te one tei ko ia e te metua tane o Isaaka, ko Aberahama, e kua pati atu to ratou ariki ia Isaaka kia akaruke i te enua. (Genese 26:1-3, 12-16) E ekai tikai to ratou vareae e te kino tikai. Kare i rauka akaou ana ia ratou i te akakoromaki i to Isaaka tu rekareka no te pae puapinga i rotopu ia ratou.
I te au anere mataiti i muri mai, kua akatakake a Davida iaia uaorai i runga i te ngai tamakianga. Kua akamaaraia tana au angaanga e te au vaine o Iseraela, tei imene e: “Kua mate ta Saula e kua tausani, kua ngauru ra te tausani i ta Davida.” Noatu e kua rauka iaia tetai tuanga no te akapaapaaanga, kua akamanako a Saula i taua akaaiteiteanga e mea taakama, e kua tupu te vareae i roto i tona ngakau. Mei reira mai, kua akatupu aia i te akamou riri kia Davida. Kare i roa ana kua rave aia i te mea mua o te au tautaanga e manganui i te tamate ia Davida. Mei teaa tikai te aka kino te ka tupu mai mei te vareae!—1 Samuela 18:6-11.
No reira me te akakeu ra te akaaiteiteanga ia tatou uaorai mei tetai ke atu—ta ratou au angaanga me kore au akameitakianga—i te au manako ngakau aiteite atura ki te vareae me kore te taemoemoanga, e matakite! E au manako ngakau kino teia, kare e tau ana ki to te Atua manako anga. Inara i mua ake ra ka akara matatio ei e akapeea e rauka ai taua au tu ra i te kopaeia, e akamanako ana tatou i tetai apinga ke akaou mai te akatupu ra i te au akaaiteiteanga.
Akarakaraanga ia koe Uaorai e te Tu Mareka Ua
‘E tangata kite ainei au, e manea, e mako tikai, e meitaki i te tu kopapa ra, e akangateiteiia ana, e te aroa? E mei teaa te maata?’ E taime ua ake e tu ana tatou i mua i te io i te uianga i te au apinga mei teia rai. I na, tei tau ki tetai tangata tata, “papu roa, e putuputu ana taua au uianga i te tomo mai anga ki roto i to tatou manako e te akatupu ra i te au pauanga te akataka ngaro maira i te rekareka.” Ko tetai tangata e kare e papu ana eaa tana ka rauka i te rave penei ka akamanako no runga i teia au apinga ma te kore i tetai ua atu akakeu anga taemoemo me kore tetai manako e te manga vareae rai. Te akarakara ua ra aia iaia uaorai. Kare aina e e apinga tarevake te reira. Inara, te mataara tau i te raveanga i teia, koia oki kare i te akaaiteiteanga ia tatou uaorai ma tetai ke atu.
Tei runga ua i te au tumu anga e tuketuke, e tukeke to tatou au tu kite. Ka vai ua rai te au tangata e te akaraanga e e meitaki atu ratou ia tatou. No reira, e kia akara vareae atu ia ratou, ka tau tatou kia akaaite i to tatou tu raveanga kia tau ki to te Atua au turanga tuatua tika, te oronga maira i tetai aratakianga papu e eaa te mea tika e te meitaki. E inangaro to Iehova i te kite meitaki tikai ia tatou tataki tai. Kare aia e akaaite ana ia tatou ki tetai ua atu tangata. Te ako maira te apotetoro ko Paulo ia tatou: “Kia akapapu ra te tangata ravarai i tana uaorai angaanga, e i reira e rauka ai iaia te tumu no te rekareka nona anake rai, e kare no te akaaite anga ki te tangata ke.”—Galatia 6:4, NW.
Tamaki Anga i te Vareae
No te mea kua apa pouroa te au tangata ravarai, penei ka umuumuia te au tautaanga ririnui e roa te tuatau i te tamaki anga i te vareae. E apinga ke rai i te kiteanga e te karanga ra te Tuatua Tapu kia tatou: “E arataki i te akangateitei anga tetai e tetai,” inara e apinga ke ra i te raveanga i te reira. Kua kite mai a Paulo i tona uaorai anoano ki te ara. Kia tamaki i te reira, kua umuumuia aia kia ‘moto i [tona] kopapa kia vi.’ (Roma 12:10; NW, 1 Korinetia 9:27) Ia tatou, penei te aiteanga o te reira e kia kopae te au manako taemoemo, monoanga i te reira ma te au apinga te ka akamaroiroi. Ka inangaroia tatou kia pure, pati anga ia Iehova kia tauturu ia tatou “eiaa e maata te manako ia [tatou] uaorai, i tei tau iaia kia manako ra.”—Roma 12:3.
Ka tauturu katoa te apii Pipiria e te akamanako oonuanga. Ei akatauanga, e akamanako ana, i te Parataito taputouia e te Atua no te tuatau ki mua. Ka rauka i reira te katoatoa i te au, te oraanga meitaki i te pae kopapa, te maata i te kai, te au kainga tau meitaki, e te angaanga mareka tikai. (Salamo 46:8, 9; 72:7, 8, 16; Isaia 65:21-23) Ka akakeuia ainei tetai kia taemoemo atu? Kare roa. Kare e tumu no te raveanga i te reira. E tika, kare a Iehova i oronga mai ana i te au akatakaanga pouroa e eaa te tu o te oraanga i taua taime ra, inara ka rauka ia tatou i te akamanako tau ua e ka aruaru te katoatoa i te au inangaro e te au tu karape ta ratou e reka ana. Penei ka apii tetai i te akarakara etu, e tetai mai ka maani i te au kakau manea tikai. Eaa oki tetai ka vareae atu ei i tetai atu? Ka riro te au angaanga a to tatou au taeake ei akamaroiroianga, kare e tumu anga no te akamoupuku. Ka riro taua au manako ngakau ra e au apinga ia no te tuatau i topa.
Me ko te reira te tu oraanga ta tatou e inangaro ra, kare ainei e ka aruaru tatou i teianei i te tatanu i taua tu rai? Te rekareka ra tatou i tetai parataito pae vaerua, akamataraia mai mei te au manamanata e manganui o te ao nei takapini ia tatou. Mei te mea oki e kare te tu taemoemo e kiteaia i roto i to te Atua ao ou, e tumu tikai tetai kia kopae i te reira i teia taime nei.
E mea tarevake ainei, i reira, i te akaaiteiteanga ia tatou uaorai ma tetai ke? Me kore e tuatau ainei tetai e penei ka tau ua te reira?
Au Akaaiteiteanga Tau Ua
E manganui te au akaaiteiteanga tei taki atu ki te au ariuanga rikarika e te taitaia, inara kare te reira e umuumu ua ia ana. I roto i teia tu, e akara ana i te ako a te apotetoro ko Paulo: “Kia riro mai ei aronga aru i te aronga tei akarongo e te tapapa marie kua rauka ia ratou te au taputou.” (Ebera 6:12, NW) Te aruaru anga i te tatanu i te au tu mei taua aronga o to Iehova au tavini tiratiratu no te tuatau taito ra ka riro ia ei mea puapinga. E tika, penei ka kapiti mai te reira i etai au akaaiteiteanga. Ina, ka rauka te reira i te tauturu ia tatou i te akara i te au akaraanga ka rauka ia tatou i te aru e te au ngai ka inangaroia tatou kia akameitaki atu.
Akamanako ana ia Ionatana. I tetai tua, e tumu tetai e kia vareae aia. E ko te tama mua a te Ariki o Iseraela ko Saula, penei kua manako akera a Ionatana e kia riro mai ei ariki, inara kua iki a Iehova i tetai tangata mei etai 30 mataiti mapu ake iaia, ko te mapu ko Davida. E kare oki i akamoupuku ana i te riri, kua akatuke a Ionatana iaia uaorai na roto i te akataeake anga karapii kore e te turuturuanga ia Davida ei ariki akataoongaia o Iehova. E tangata pae vaerua tikai a Ionatana. (1 Samuela 19:1-4) Kare mei tona metua tane rai, tei akara ia Davida ei enemi ra, kua kite a Ionatana i to Iehova rima i roto i te au mea e kua kauraro atu ki Tona anoano; kare oki aia i akaaiteite atu ana iaia uaorai kia Davida, i te ui anga, “Eaa oki e ko Davida e kare ko au?”
I rotopu i te au taeake Kerititiano, auraka rava tatou e manako tamatakuia, mei te mea e te tauta ra tetai papaki kia meitaki atu ia tatou me kore kia pau i to tatou ngai. Kare e tau ana te tu tarere. Te akatakaia ra te au Kerititiano pakari e te kapipitianga, te taokotaianga, e te aroa, kare te taemoemo. “E enemi maata te aroa no te vareae,” i karanga ai te tangata apii no runga i te tu o te tangata ko Francesco Alberoni. “Me aroa tatou i tetai tangata, te inangaro ra tatou i te mea meitaki nona, e e mataora ana tatou me puapinga mai aia e te mataora.” No reira me kua ikiia tetai tangata ke i roto i te putuputuanga Kerititiano no tetai apainga tikai, te apinga aroa kia rave koia oki kia mareka ua i te reira. Ko te tu ia te reira o Ionatana. Mei iaia rai, ka akameitakiia tatou me turuturu tatou i te aronga te tavini tiratiratu ra i roto i te au taoonga tau i roto i ta Iehova akaaerenga.
Ka rauka te akaraanga meitaki tikai tei akanooia e te au taeake Kerititiano kia mareka tau ia. Ka rauka te au akaaiteiteanga tau ua kia ratou i te akakeu ua atu ia tatou ki tetai aruanga meitaki o to ratou akarongo. (Ebera 13:7) Inara me kare tatou e matakite meitaki, ka taui te aruanga ki te taemoemoanga. Me te kite maira tatou e kua meitaki atu tetai ta tatou e akara mareka ra e kua tauta tatou i te taakaaka me kore aviri atu iaia, kua taekeia te aruanga ki te vareae.
Kare roa tetai tangata apa ua nei e oronga mai ana i te akaraanga tau tikai. No reira, te karanga ra te Tuatua Tapu e: “Ei aru kotou i te Atua, mei te tamariki akaperepere ra.” Pera katoa, “I mate katoa oki te Mesia uaorai no kotou; e kua vaoo oki i te akaraanga na kotou, kia aru kotou i tona takainga vaevae.” (Ephesia 5:1, 2; 1 Petero 2:21) Te au tu o Iehova raua ko Iesu—to raua aroa, pumaana, tu tangi, e te tu akaaka—te apinga ia ka tau tatou kia tauta i te aru. Ka tau tatou kia tuku taime i te akaaiteite ia tatou uaorai ki to raua au tu, au akakoroanga, e te au ravenga i te raveanga i te au apinga. Taua tutu akaaiteiteanga ka akapuapinga i to tatou oraanga, te oronga mai anga i te aratakianga papu, te tu ngaueue kore, e te tinamou, e ka rauka i te tauturu ia tatou kia taeria ki te turanga o te au tane e te au vaine Kerititiano pakari. (Ephesia 4:13) Me akamanako tatou i te raveanga i tei meitaki ia tatou i te aruanga i to raua akaraanga apakore, papu e kare roa tatou e akakeuia i te akaaiteite ia tatou uaorai ma te au taeake tangata.
[Tutu i te kapi 28, 29]
Kua tupu mai te vareae ki te Ariki ko Saula no Davida
[Tutu i te kapi 31]
Kare roa a Ionatana i akara atu ana i te mapu ko Davida ei enemi