Panu Anga i te Ao te Taui nei te Turanga Puapinga
TE KARANGA ra tetai tua rekaia e e kua aaere aia i te ao ma tetai mori i te kimi i tetai tangata meitaki inara kua riro mai ei mea puapinga kore ua. Ko Diogenes tona ingoa, e tangata apii tei noo ana i Atene i te a anere mataiti M.T.N.
Kare i akapapuia mai e me e tika taua tua ra. Noatu rai, naringa e te ora nei rai a Diogenes i teia tuatau, kare e ei mea poitirere e ka akara pakari katoa atu aia kia kiteaia mai te au tangata akono tau tataki tai. I te akaraanga e manganui kare e irinaki ana e ka ariki te au tangata i tetai au turanga puapinga matauia. E maata te taime e arataki ana te akakitekite anga nuti i to tatou manako ki te au mea rikarika—i roto i te oraanga muna, te kavamani, te au angaanga, te au tarekarekaanga, te ngai pitiniti, e i roto i tetai au ngai ke atu. E manganui te au turanga puapinga akaperepereia a te uki i mua ana kare e akangateiteiia ana. Te akara akaouia nei e te kopae putuputuia nei tetai au turanga tei akanooia. Te akangateitei manako uaia ra tetai atu au turanga puapinga inara kare e raveia ana.
“Kua ngaro ke te tuatau no te au turanga akono tau,” i karanga ai te tangata apii no runga i te akonoanga ko Alan Wolfe. Kua akakite katoa mai aia e: “Kare rava tetai ua atu tuatau o te tuatua enua e te maata atura te manako e kare e rauka i te tangata i te irinaki ki runga i te au peu e te au akaaerenga kia arataki ia ratou, ma te tu akono tau.” No runga i te 100 mataiti i topa, kua akakite mai te Los Angeles Times i ta te tangata apii ko Jonathan Glover i kite ana e te topa anga te akonoanga e te au ture akono tau i te ao katoa e pini ua ake e tuanga maata ta te reira i te akao atu anga i te ao ki roto i te kino.
Inara, ko taua oripuanga no runga i te au turanga puapinga tei arikiia, kare i tapu ana i tetai au tangata i te kimi anga i tetai ture no te tu akono tau. I nga mea mataiti ua i topa akenei, kua akakite a Federico Mayor, te akaaere tianara o mua ana no te UNESCO, e “tei maata rava atu, ko te au ture te manako anga maata tika tikai a teianei ao.” Inara no te ariki kore anga teianei ao i te au turanga puapinga tau kare te aiteanga e kare takiri e turanga puapinga tau e anoanoia kia arikiia.
Inara, ka akatika pouroa ainei te au tangata e eaa te au turanga te ka arikiia? Te taka ua ra e kare. E me kare e akatikaia te au turanga no runga i te tika e te tarevake, akapeea tetai tangata i te akara meitaki anga i tetai au turanga puapinga ua? Te arikiia nei taua tu akono aiteite kore ra i teia tuatau. Inara, ka kite koe e kare teia tu i akameitaki tikai ana i te maata anga o te au tu akono tau.
Te irinaki pakari ra te tangata tata tuatua enua Peritane ko Paul Johnson e na teia apii no te aite kore ra i tauturu i te “akaiti mai . . . i te tu akono teitei a tetai uaorai apainga, e te akonoanga i tetai ture tika e te tinamou” i te akaraanga e te angaanga ua ra rai i mua ake i te akamata anga o te 20 anere mataiti.
Ka kitea ainei, i reira, tetai “ture tika e te tinamou” me kore te aru anga i te “au ture akono tau i te ao katoa e pini ua ake”? E mana akaaere ainei tetai te ka oronga mai i te au turanga puapinga meitaki rava atu e kare e taui ana, te oronga maira i te tu ngaueue kore i roto i to tatou au oraanga e te oronga maira kia tatou i te manakonakoanga no te tuatau ki mua? Na te atikara e aru mai nei e akamarama mai i teia au uianga.