TUMU MANAKO I TE KAPI MUA | NO TEAA RA A IESU I MAMAE EI E I MATE EI?
Kua Tupu Tikai Ainei te Reira?
I te mataiti 33 T.N., kua tamateia a Iesu o Nazareta. Kua akaapaia aia no te patoi i te kavamani, kua taiaia, e kua patiaia ki runga i te rakau tamamaeanga. Kua mate aia ma te mamae otooto. Inara kua akatuakaou mai te Atua iaia, e 40 rā i muri mai, kua aere aia ki te rangi.
No roto mai teia akapapaanga umere i te au Evangeria e ā o te Tuatua Tapu Ereni, tei kapikiia ko te Koreromotu Ou. Kua tupu tikai ainei teia au mea? E uianga meitaki teia e te puapinga tikai. Naringa kare te reira i tupu, e mea puapinga kore ua te akarongo Kerititiano e ka riro te oraanga mutu kore i te Parataito ei moemoea ua. (1 Korinetia 15:14) Inara me kua tupu tikai te reira, e manakonakoanga meitaki to te au tangata no te tuatau ki mua, e ka rauka ia koe i te piri atu ki roto. No reira, e mea tika ainei te au papaanga Evangeria, me e mea maani ua?
TA TE AU TIKA E AKAARI MAIRA
Te akaata ra te au tataanga Evangeria i te au tika ma te tau meitaki e te papu, kare mei te au tua maani ua. Ei akaraanga, kua kī te reira i te ingoa o te au ngai tika tikai, ka rauka kia atoroia i teia tuatau. Te taiku maira te reira i te aronga tika tikai, tei akapapuia to ratou oraanga e te aronga tata tuatua enua.—Luka 3:1, 2, 23.
Kua taikuia a Iesu e te aronga tata tuatua enua o te anere mataiti mua e te rua anere mataiti.a Te tu i mate ei aia i roto i te au Evangeria, te rotai ra ki te au ravenga a to Roma no te tamate atu i te tangata i tera tuatau. Pera katoa, kua akakiteia te au tupuanga ma te papu e te tika—te akaari katoa maira i te au tu tarevake o tana au pipi. (Mataio 26:56; Luka 22:24-26; Ioane 18:10, 11) Te akapapu meitaki ra teia au mea e kua rekoti te aronga tata Evangeria i te au mea no runga ia Iesu ma te papu e te tika.
AKAPEEA TE TUAKAOUANGA O IESU?
I te mea e te āriki ra te maata anga e kua ora ana a Iesu e kua mate, te ekoko ra tetai pae i tona tuakaouanga. Kare katoa tana au apotetoro i irinaki ana i te akakite anga mua e kua akatuia mai aia. (Luka 24:11) Inara kua akakoreia te manako ekoko o te katoatoa, te kite mata anga te au pipi ia Iesu tei akatuia mai i te au atianga ke ke. Te tika, i tetai atianga e 500 tangata tei kite mata iaia.—1 Korinetia 15:6.
Noatu ka tapeka e ka tamateia te au pipi, kua tutu maroiroi rai ratou ki te katoatoa, kapiti mai te aronga tei tamate ia Iesu. (Angaanga 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Ka ngakau toa ainei te au pipi e manganui naringa kare ratou i papu tikai e kua akatuia mai a Iesu? Te tika, na te tuakaouanga o Iesu i akakeu i te akonoanga Kerititiano i te tuatau mua e i teianei.
Te riro ra te papaanga Evangeria no te matenga e te tuakaouanga o Iesu ei akairo papu no tetai tataanga tuatua enua tika tikai. Me tatau meitaki koe i teia, ka papu tikai ia koe e kua tupu te reira. Ka akaketaketaia toou irinaki papu me mārama koe i te tumu i tupu ei te reira. Ka akamārama mai te atikara e aru maira i teia.
a Ko Tacitus tei anauia i te mataiti 55 T.N., kua tata aia e ko “Karaiti, te ngai i akamata mai ei te ingoa [Kerititiano], tei mamae i te akavaanga maata i roto i te nga rima o to tatou kavana ko Ponotio Pilato i te tuatau i tutara ai a Tiberio.” Kua taiku katoaia a Iesu e Suetonius i te anere mataiti mua; e te tangata tata tuatua enua ko Josephus i te anere mataiti mua; pera katoa te kavana o Bitunia ko Pliny the Younger i te rua anere mataiti.