Ta Tatou Tamariki​—E Tuanga Akaperepere Maataia

“I na, te tamariki ra, e tuanga ïa no ko ia Iehova ra; ta te kopu i anau ra, e tutaki ïa.”​—SALAMO 127:3.

1. Akapeea te pepe tangata mua i te anau mai anga?

AKAMANAKO ana i te au tupuanga temeio ta te Atua ko Iehova i rave na te mataara i anga mai ei aia i te tangata e te vaine mua. Kua oronga te metua tane, a Adamu, e te metua vaine, a Eva, i tetai tuanga ia raua uaorai tei tupu i roto i te vairanga tamariki o Eva ki roto i tetai tangata ou tei oti meitaki i te angaia​—ko te pepe tangata mua. (Genese 4:1) E tae ua mai ki teianei, te riro anga te toanga e te anauanga o tetai tamaiti i te akaki ia tatou ki tetai tu umere roa ta te manganui e karanga ana e e temeio tikai.

2. Eaa koe ka karanga ai e e temeio tikai tei tupu i roto i te vairanga tamariki o tetai vaine nui?

² I roto i tetai 270 ra, te teera mua tei angaia i roto i te metua vaine i tona pirianga ki te metua tane i te tupu anga ki roto i tetai pepe tei angaia ki te au tirioni ua atu au teera. Tei roto i taua teera mua ra te au akakiteanga tei anoanoia no te akatupu mai mei te 200 e ara atu tu teera. I te aru anga i taua au akakiteanga umere ra, tei kore te tangata i marama tikai, kua tupu mai teia au teera tu ngata nei e te umere ki roto i tetai akapapaanga e te tu tano meitaki ua no te akatupu anga mai i tetai tangata ora ou!

3. Eaa te manganui o te au tangata manako tau i akatika ai e ko te Atua te tumu no te anauanga mai o tetai tangata ou?

³ Koai, taau ka karanga, e ko tei anga mai tikai i te pepe? Kare e ekoko e Koia ko tei anga mai i te oraanga i mua ana. Kua imene te tata taramo o te Pipiria: “Kia kite kotou ko Iehova anake ra te Atua: nana tatou i anga, e nona oki tatou.” (Salamo 100:3) E te au metua, kua kite meitaki kotou e kare no to kotou uaorai kite i rauka mai ei ia kotou taua manga kou akaperepere maataia ra o te oraanga. Ko tetai Atua pakari mutu kore ua rai te tumu i rauka ai te anga mai i tetai tangata ora ou na roto i te temeio. No te tauatini ua atu au mataiti, te au tangata manako tau i te oronga anga i te akameitakianga ki Tei Anga Mekameka mai no te anga mai anga i tetai tamaiti ki roto i te vairanga tamariki o tona metua vaine. Te akapera ra ainei koe?​—Salamo 139:13-16.

4. Eaa te tarevake o te tangata te kare rava e tau kia akaapaia kia Iehova?

⁴ Inara e tu manako kore ua ainei to Iehova, ko Tei Anga mai, i te akamata i tetai ravenga no te oraanga kia rauka ua nei i te tane e te vaine i te anau mai i te tamariki? Te manako kore ra tetai au tangata, kareka ra a Iehova kare rava aia mei te reira. (Salamo 78:38-40) Te karanga ra te Pipiria ia Salamo 127:3: “I na, te tamariki ra [e te au tamaine katoa], e tuanga ïa no ko ia Iehova ra; ta te kopu i anau ra, e tutaki ïa.” Ka akamanako ana tatou e eaa teia mea e tuanga e eaa ta te reira e akapapu maira.

E Tuanga e e Tutaki

5. Eaa i karangaia ai e e tuanga akaperepere maataia te tamariki?

⁵ Mei tetai apinga aroa rai te tuanga. E angaanga pakari putuputu ana te au metua e te roa kia rauka i te vaoo mai i tetai tuanga na ta ratou tamariki. Penei ka o mai te moni, te kainga, me kore penei paa ko tetai au apinga akaperepereia. Noatu eaa te tu, e akapapuanga ra te reira no te aroa o te metua. Te karanga ra te Pipiria e kua oronga mai te Atua i te tamariki na te au metua ei tuanga na ratou. E au apinga aroa akaperepereia ratou no ko mai iaia. Me e metua koe, ka karanga ainei koe e te akaari maira taau angaanga e te manako ra koe i taau tamariki ei apinga aroa tei akatuangaia mai e Tei Anga mai i te ao katoa e pini ua ake kia koe?

6. Eaa ra to te Atua akakoroanga no te tauturu anga i te tangata nei kia anau tamariki?

⁶ Te akakoroanga o Iehova i oronga mai ei i teia apinga aroa koia oki kia nooia te enua e te uanga o Adamu raua ko Eva. (Genese 1:27, 28; Isaia 45:18) Kare a Iehova i anga tataki tai mai ana i te tangata, mei tana i rave i te au mirioni ua atu au angera. (Salamo 104:4; Apokalupo 4:11) Mari ra, kua iki te Atua kia anga i te tangata ma te tu te ka rauka i te anau mai i te tamariki te ka tutu ki to ratou au metua na roto i te au tu aiteite ua. E akameitakianga umere tikai te reira no tetai metua vaine e te metua tane kia anau e kia utuutu i taua tangata ou ra! Ei au metua, te akameitaki ra ainei kotou ia Iehova no te tikaanga kia rekareka kotou i teia tuanga akaperepere maataia?

Kia Kite mei ta Iesu Akaraanga

7. E tuke anga ki ta etai au metua e rave ra, akapeea a Iesu i te akaari anga i te inangaro e te aroa no ‘te tamariki a te tangata’?

⁷ Te mea mii ra, kare te au metua katoatoa e manako ana i te tamariki ei tutaki. E meangiti ua te aroa e akaari ra te manganui no ta ratou tamariki. Kare taua tu metua ra e akaata ana i te tu o Iehova me kore o tana Tamaiti. (Salamo 27:10; Isaia 49:15) Te tuke, akamanako ana i to Iesu inangaro i te tamariki ou. I mua ake i te aerenga mai a Iesu ki te enua nei ei tangata​—e peretana vaerua ririnui aia i te rangi​—te karanga ra te Pipiria i tona “ki anga i te rekareka no te tamariki ia a te tangata nei.” (Maseli 8:31, Rotherham) E maata tikai tona aroa i te tangata nei e kua oronga puareinga ua aia i tona oraanga ei oko kia rauka ia tatou te ora mutu kore.​—Mataio 20:28; Ioane 10:18.

8. Akapeea a Iesu i te tuku anga i tetai akaraanga meitaki no te au metua?

⁸ Iaia i te enua nei, kua tuku a Iesu i tetai akaraanga meitaki tikai no te au metua. Akamanako ana i tana i rave. Kua akapou aia i tetai tuatau no te tamariki, noatu e maata tana angaanga e te taomianga. Kua akarakara aia ia ratou e kanga ra i te ngai okoanga e kua taangaanga i te au mea no runga i to ratou tu i roto i tana apiianga. (Mataio 11:16, 17) I tona tere openga ki Ierusalema, kua kite a Iesu e ka tamamaeia aia e ka tamateia. No reira i te apai anga mai te tangata i te tamariki kia aravei iaia, kua rave akera te au pipi a Iesu, kua tono i te tamariki kia aere, penei i te paruru iaia mei te au taomianga maata atu. Inara kua ako atura Iesu i tana au pipi. I te akaari anga i tona “ki anga i te rekareka” i te tamariki, kua karanga atura aia: “Ka tuku mai ana i te tamariki, kia aere ua mai kiaku nei, auraka e akakoreia atu.”​—Mareko 10:13, 14.

9. Eaa ra ta tatou e rave ra i puapinga maata atu ei i ta tatou e tuatua ra?

⁹ Ka kite tatou mei ta Iesu akaraanga. Me aere mai te tamariki ou kia tatou, ka akapeea tatou me ariu atu​—noatu me e maata ta tatou angaanga? Mei ta Iesu ainei i rave? Ta te tamariki ka anoano, mei to ratou au metua tikai, koia oki ko ta Iesu i oronga puareinga ua kia ratou​—tona taime e te akamanakoanga. E tika, e puapinga te au tuatua mei te “inangaro nei au ia koe.” Inara, e maata atu ta te angaanga i ta te tuatua ua. Kare na taau tuatua anake ua e kitea ai toou aroa e maata roa atu ra na taau e rave ra. Na te taime, te akamanakoanga, e te utuutuanga taau e oronga ra ki taau tamariki, e akaari mai i te reira. Inara, te rave pouroa anga i te reira, penei kare e akatupu mai i te au tupuanga akara mataia, penei kare e viviki roa ana mei taau i manako. Ka umuumuia te akakoromaki. Ka kite tatou i te akakoromaki me aru tatou i te mataara i akono ei a Iesu i tana au pipi.

To Iesu Tu Akakoromaki e te Aroa

10. Akapeea a Iesu i te apii anga i tetai apiianga ki tana au pipi no runga i te tu akaaka, e me kua puapingaia ainei i te akamataanga?

¹⁰ Kua kite a Iesu e te tupu ra te akarereanga no tetai turanga teitei i rotopu i tana au pipi. I tetai ra, i muri ake i te tae anga ki Kaperenauma ma tana au pipi, kua ui atu aia kia ratou: “I tauetono ana kotou i te aa i te arataa ra? Muteki ua iora ratou, i tauetono ana oki ratou uaorai i te arataa, i te ka maata ia ratou.” Inara kare aia i ako riri atu ia ratou, kua oronga ra a Iesu ma te akakoromaki i tetai apiianga tau i te tauta anga kia apii ia ratou i te tu akaaka. (Mareko 9:33-37) Kua akatupu ainei te reira i tetai tupuanga meitaki? Kare i tupu vave ana. Mei tetai ono marama i muri mai, kua raurau a Ioane raua ko Iakobo i to raua metua vaine kia pati kia Iesu i tetai nga taoonga teitei i roto i te Patireia. Kua akatano akaou atu a Iesu, ma te akakoromaki i to raua aerenga manako.​—Mataio 20:20-28.

11. (a) Eaa te akonoanga matauia tei kore te au apotetoro a Iesu i te rave i muri ake i te tae anga ki te pia i runga? (e) Eaa ta Iesu i rave, e kua puapingaia ainei tana tauta anga i taua taime ra?

¹¹ Kare i roa kua tae mai te Pasa o te 33 T.N., e kua aravei ngaro ua a Iesu ma tana au pipi i te akono i te reira. I te tae anga atu ki te pia i runga, kare okotai i te 12 apotetoro i tu mai i te rave i te angaanga matauia o te orei anga i te vaevae repo o tetai pae​—e angaanga akaaka oki na tetai tavini me kore na tetai vaine i te ngutuare. (1 Samuela 25:41; 1 Timoteo 5:10) Kare i aiteia ana to Iesu mamae i te kite anga e te akaari ra rai tana au pipi i te inangaro turanga e te taoonga teitei! I reira kua orei tataki tai a Iesu i te vaevae e oti kua pati akatenga atura kia aru ratou i tana akaraanga i te tavini anga i etai ke. (Ioane 13:4-17) Kua aru ainei ratou? Te karanga ra te Pipiria e i muri mai i taua aiai ra “e tauetono anga oki tei tupu i roto ia ratou i to ratou e ka maata.”​—Luka 22:24.

12. Akapeea te au metua me aru ia Iesu i roto i ta ratou tautaanga i te tereni i ta ratou tamariki?

¹² Me kare taau tamariki e ariu mai ki taau ako, te kite ra ainei koe e mei teaa tikai ra to Iesu manako ngakau? Akara e kare a Iesu i tuku ana i te au i tana au apotetoro, noatu e marie ratou i te akatano i to ratou au tarevake. I te openga iora kua akatupu maira tona akakoromaki i te ua meitaki. (1 Ioane 3:14, 18) E te au metua, e mea tau kia aru koe i to Iesu aroa e te akakoromaki, auraka rava e tuku i te au i roto i taau tautaanga i te tereni i taau tamariki.

13. No teaa kare ei e tau kia arai marokiakia ua atu te metua i te uianga a te tamaiti?

¹³ Ka anoanoia te tamariki ou kia kite e te aroa ra to ratou metua ia ratou e te manako maata ua maira ia ratou. E inangaro ana a Iesu kia kite i te manako o tana au pipi, no reira me e au uianga ta ratou e akarongo ana aia. E ui ana aia i to ratou manako no runga i tetai au mea. (Mataio 17:25-27) Ae, ka o mai te akarongo meitaki anga e te manako anga oonu tikai ki te apiianga meitaki. Kia kopae te au metua i tetai ua atu manako kia arai atu i tetai tamaiti uiui ki te tuatua marokiakia e: “Aere atu! Kare koe kite mai ana e maata taku angaanga?” Me e maata tikai te angaanga a te metua, e akakite ki te tamaiti e akonei ake ka uriuri ei i taua mea ra. I reira e akapapu te metua e kia uriuriia rai te reira. Na teia mataara ka kite te tamaiti e te manako maata ua maira tikai te metua iaia, e ka papa ua aia i reira i te irinaki ki roto i te metua.

14. Eaa ta te au metua ka kite mei ia Iesu no runga i te akaari anga inangaro ki ta ratou tamariki?

¹⁴ Ka tau ainei kia akaari te au metua i to ratou inangaro na te takave anga i to ratou rima ki runga i ta ratou tamariki e ka tatomo ei ia ratou? I konei akaou, ka rauka i te au metua kia kite mei ia Iesu. Te karanga ra te Pipiria e “kua rave atura aia ia ratou, kua ikiiki iora, kua tuku atura i tona rima ki rungao ia ratou, akaora atura ia ratou.” (Mareko 10:16) Akapeea ra i toou manako te ariu anga atu te tamariki ou? Kare e ekoko kua pumaana tikai to ratou ngakau, e kua akapiri vaitataia atu ratou kia Iesu! Me te vai ra te inangaro e te aroa tikai i rotopu ia kotou te au metua e ta kotou tamariki, ka ariu viviki ua mai ratou ki taau au tautaanga i te ako e te apii ia ratou.

Te Uianga e Eaa te Maata o te Taime

15, 16. Eaa te manako no te utuutuanga tamariki tei matauia mai ana, e i te akaraanga na teaa i akatupu mai i te reira?

¹⁵ Kua ui tetai aronga e me ka anoano maata tikai ainei te tamariki i te taime e te akamanakoanga aroa o to ratou nga metua. Tetai manako no te utuutuanga tamariki tei akakite pu uaia ma te karape koia oki ko tei tapaia e tuatau meitaki. Kua karanga te aronga akakite i teia manako e kare te tamariki e anoano maata i te taime o to ratou metua tera ua kia riro te taime poto ka akapouia kia ratou ei mea puapinga tikai, mea akamanako meitakiia, e ei mea paraniia. Te meitaki ra ainei te manako no runga i te tuatau meitaki, i te akatupu anga i te reira kua akamanakoia ainei te turanga o te tamariki ou?

¹⁶ Kua akakite tetai tangata tata tei tuatua ana ki te tamariki e manganui e ko ta ratou i “inangaro maata roa atu mei to ratou au metua koia oki kia maata atu te taime,” kapiti mai te “akamanakoanga papakitai kore.” Puapinga katoa, i karanga ai tetai poropeta o te koreti: “I tupu mai te tuatua [tuatau meitaki] no te akava ngakau o nga metua. Te oronga ra te tangata i tetai tikaanga no ratou uaorai kia akaiti mai i te taime ka akapou ratou ki ta ratou tamariki.” Eaa tikai te maata o te taime ka akapou te au metua ki ta ratou tamariki?

17. Eaa ta te tamariki ka anoano mei to ratou au metua?

¹⁷ Kare a te Pipiria tuatua no te reira. Inara, kua raurauia te au metua ngati Iseraela kia tuatua ki ta ratou tamariki ia ratou i roto i to ratou are, ia ratou e aere ra i runga i te mataara, ia ratou e takoto ra ki raro, e ia ratou e tu ra. (Deuteronomi 6:7) Te taka meitaki ua ra te aiteanga o teia e ka anoanoia te au metua kia kapiti ki te tamariki e kia apii putuputu ia ratou i te au ra tataki tai.

18. Akapeea a Iesu i te taangaanga anga i te au tuatau i te tereni i tana au pipi, e eaa ta te au metua ka kite mai mei teia?

¹⁸ Kua tereni meitaki tikai a Iesu i tana au pipi iaia e kaikai ra ma ratou, e teretere ra ma ratou, e e noonoo ua ra ma ratou. E kua taangaanga meitaki aia i te au tuatau ravarai i te apii ia ratou. (Mareko 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Kia pera rai, te au metua Kerititiano i te taangaanga i te au tuatau ravarai i te tamou e te akono marie i te komunikeitianga ma ta ratou tamariki e kia tereni ia ratou i roto i to Iehova au arataa.

Eaa te ka Apii e Akapeea me Rave i te Reira

19. (a) Eaa te ka anoanoia i te pae mai i te akapou anga i te taime ma te tamariki? (e) Eaa te ka anoano maataia te au metua kia apii i te tamariki ou?

¹⁹ Te akapou anga ua i tetai taime ma te tamariki e te apii anga ia ratou kare ko te reira ua te umuumuia ra no te ngaki meitaki anga ia ratou. Puapinga, katoa, koia oki eaa tei apiiia. Akara e akapeea te Pipiria i te akaketaketa anga mai eaa tikai teia. “E teianei au tuatua taku e akaue atu kia koe i teianei rā,” te karanga ra te reira e, “ka apii tamou tikai . . . ki taau au tamariki.” Eaa ra “teianei au tuatua” ka anoanoia i te apii ki te tamariki? Te papu ua ra e, ko te au tuatua tei taiku uaia akenei, koia oki: “E inangaro atu koe i to Atua ia Iehova ma to ngakau katoa, e ma to vaerua katoa, e ma to maroiroi katoa.” (Deuteronomi 6:5-7) Kua akakite a Iesu e ko teia te akauenga puapinga rava atu i te au akauenga katoatoa a te Atua. (Mareko 12:28-30) Ka anoano maataia kia apii te au metua i ta ratou tamariki ou no runga ia Iehova, te akamarama anga e eaa i riro ei e koia anake tei tau i to tatou aroa ngakau katoa e te akamorianga.

20. Eaa tei akaueia e te Atua ki te au metua i taito kia apii ki ta ratou tamariki?

²⁰ Inara, ko “teianei au tuatua” e raurauia maira te au metua kia apii i ta ratou tamariki e maata atu te o maira i to te aroa ua anga tetai uaorai i te Atua ma te katoaanga iaia. Ka kite koe e i roto i te pene o Deuteronomi i mua ake, kua tata akaou a Mose i te au ture ta te Atua i tata ki runga i nga papa toka​—te Ture Ngauru. Te kapiti maira teia au ture i te au akauenga auraka e pikikaa, auraka e keia, auraka e ta ua, e auraka e akaturi. (Deuteronomi 5:11-22) No te anoano maata no te apii i te puapinga o te au tu akono tau ki ta ratou tamariki kua akaariia ki te au metua i taito. Ka anoanoia te au metua Kerititiano i teia tuatau kia oronga i taua au ikuikuanga rai ki ta ratou tamariki me te inangaro ra ratou i te tauturu i ta ratou tamariki kia rauka tetai tuatau tinamou, e te mataora ki mua.

21. Eaa te aiteanga no te ikuikuanga e kia “apii tamou tikai” i te tuatua a te Atua ki roto i te tamariki ou?

²¹ Akara ana e kua akakiteia ki te au metua e akapeea ratou me apii i “teianei au tuatua,” me kore au akauenga, ki ta ratou tamariki ou: “Ka apii tamou tikai koe i te reira ki taau au tamariki.” Te aiteanga o te tuatua “apii tamou tikai” koia oki “kia apii e kia tamou ngaueue kore na te tuatua me kare te ako putuputu anga: akamaroiroi atu me kore akaketaketa ki roto i te manako.” No reira, te akakite maira te Atua, ki te au metua kia akanoo i tetai porokaramu ikuikuanga Pipiria tei paraniia ma te akakoroanga kia tamou ngaueue kore i te au mea pae vaerua ki roto i te manako o ta ratou tamariki.

22. Eaa tei akakiteia ki te au metua ngati Iseraela kia rave i te apii anga i ta ratou tamariki, e eaa te aiteanga i te reira?

²² Ka anoanoia te tautaanga pakari no taua porokaramu paraniia ra a te metua. Te karanga maira te Pipiria: “E tākai oki koe i te reira [“teianei au tuatua,” me kore au akauenga a te Atua] ki runga i to rima ei akairo; e ei tarae ki mua tikai i to mata na. E tata oki i te reira ki runga i te au pou o to are ra, e ki runga katoa i to au ngutupa ra.” (Deuteronomi 6:8, 9) Kare te aiteanga e ka tata tikai te au metua i te au ture a te Atua ki runga i te au pou e te au ngutupa are, ka takai i tetai kopi o te reira ki runga i te rima o ta ratou tamariki, e ka tuku i tetai ki mua i to ratou mata. Mari ra, ko te manako maata koia oki kia akamaara putuputu ua te au metua i te au apiianga a te Atua ki ta ratou tamariki. Kia raveia te apiianga i te tamariki na roto i tetai mataara matau, putuputuia mei te mea rai e tei mua tika ua te au apiianga a te Atua i te tamariki i te au taime katoatoa.

23. Eaa te ka akamanakoia i roto i te apiianga o te epetoma e aru mai nei?

²³ Eaa tetai au apinga puapinga tikai ka anoanoia te au metua kia apii i ta ratou tamariki? Eaa i puapinga ai i teia tuatau kia apiiia e kia tereniia te tamariki kia paruru ia ratou uaorai? Eaa te tauturu ka rauka i te au metua i teianei ei tauturu ia ratou kia puapingaia i te apii anga i ta ratou tamariki? Ka akamanakoia teia e tetai au uianga ke atu ta te au metua e manganui e manako ra i roto i te atikara ka aru mai.

Te Au Metua, Paruru i Ta Kotou Tuanga Akaperepere Maataia

“E akapuanga oki tei te pakari . . . na [te reira] oki e oronga mai i te ora i te aronga pu ra.”​—KOHELETA 7:12.

1. Eaa te au metua ka manako ei i ta ratou tamariki ei apinga aroa?

ANAU mai nga metua ki te ao nei i tetai tangata ora tei aiteite tona au tu pae kopapa e te au tu tangata ki to raua uaorai. Kua karanga te Pipiria i taua au tamariki ra e “e tuanga ïa no ko ia Iehova ra.” (Salamo 127:3) I te mea e koia te Oronga-Ora mou tikai, kua irinaki tikai a Iehova i te oronga ki te au metua i tetai apinga tei taopenga mai e nana rai. (Salamo 36:9) E te au metua, eaa ra to kotou manako no runga i te rauka anga mai taua apinga aroa puapinga maata ra mei ko mai i te Atua?

2. Eaa ra te pauanga a Manoa i te kite anga e ka riro mai aia ei metua tane?

² Kare e ekoko e ka arikiia taua apinga aroa ra ma te akaaka e te akameitakianga. Tere atu i te 3,000 mataiti i topa, kua pau iora te tangata ngati Iseraela ko Manoa na roto i teia mataara i te akakite anga tetai angera ki tana vaine e ka anau mai aia i tetai tama. I te rongo anga i te nuti meitaki, kua pure iora Manoa: “E [“Iehova,” NW] e, e tuku akaou mai koe kia maua nei i taua tangata no te Atua taau i tono maira, e akakite mai kia maua i ta maua e rave i taua tamaiti te ka anau ra.” (Te Au Akava 13:8) E te au metua, eaa ta kotou ka kite mai mei te akaraanga a Manoa?

Eaa i Anoanoia ai te Tauturu Tu-Atua i Teianei

3. Eaa i anoanoia ai ta te Atua tauturu i te ngaki anga i te tamariki i teia tuatau tikai?

³ I teianei tei maata roa atu i to mua ana, ka anoano te au metua i ta Iehova tauturu i te ngaki anga i ta ratou tamariki. Te tumu? Kua uriia mai a Satani te Tiaporo e tana au angera mei te rangi mai ki raro nei i te enua. “E mate ra oki to te enua,” e akamatakite maira te Pipiria, “tei raro atu na oki te diabolo ia kotou na, e riri maata oki tona, no te mea kua kite aia e e manga tuatau poto ua tona e toe nei.” (Apokalupo 12:7-9, 12) Te akamarama maira te Pipiria e “mei te liona ngunguru ra,” a Satani, “i te kimi anga i te tangata e pou iaia.” (1 Petero 5:8) E mea matau na te au riona i te takete i tei apikepike roa atu, te maata anga i te taime ko te punua. No reira, kia pakari, te au metua Kerititiano i te akara kia Iehova no te aratakianga i te paruru anga i ta ratou tamariki. Eaa te maata o taau tautaanga e rave ra?

4. (a) Te kite anga e te ori aere ra tetai riona i te oire eaa te ka akamaitu i te au metua kia rave? (e) Eaa ta te tamariki ka anoano no te paruruanga?

⁴ Me kua kite koe e te ori aere ua ra tetai riona i roto i te oire, kare e ekoko e ko te paruru anga i taau tamariki te mea puapinga maata roa atu. Te tapapa ua maira a Satani. Te umuumu ra aia i te takino i te iti tangata o te Atua, i te maani anga kia kore ratou e marekaia mai e te Atua. (Iobu 2:1-7; 1 Ioane 5:19) Ko te tamariki tetai takete mama roa atu. Kia ora mai mei te au puereere a te Tiaporo, ka anoanoia te tamariki kia kite e kia akarongo ia Iehova. E mea puapinga tikai te kite Pipiria. “Teia oki te ora mutu kore,” i tuatua ai a Iesu, “kia kite ratou ia koe i te Atua mou ra, e ia Iesu i te Mesia, i taau i tono maira.” (Ioane 17:3) Pera katoa, ka anoano te tamariki i te pakari​—te tu kite i te marama e i te taangaanga i ta ratou e apii ra. I te mea e “na taua pakari oki e oronga mai i te ora i te aronga pu ra,” ka anoanoia kotou e te au metua kia tuku i te tuatua mou ki roto i te au ngakau o ta kotou tamariki. (Koheleta 7:12) Akapeea ra koe me rave i teia?

5. (a) Akapeea te apii anga i te pakari? (e) Akapeea te Maseli i te akataka anga mai i te puapinga o te pakari?

⁵ Ka rauka ia koe​—e e mea tau—​kia tatau koe ki taau tamariki mei roto i te Tuatua a te Atua. Inara e maata atu te umuumuia ra i te tauturu anga ia ratou kia inangaro e kia akarongo ia Iehova​—te umuumuia ra kia rauka ia ratou te marama. Ei akatutu: Penei ka akakiteia ki te tamaiti auraka e tikoti i te mataara i mua ake ka akara ai ki nga tua roa ai. Inara, kare tetai au tamariki e akarongo ana. No teea ra? Penei kare e akamarama putuputuia ana te au kino o te u anga i te motoka me kore kare e raveia ana na roto i te tu te akaketaketa ra i te kino ka tupu ki runga i te tamaiti, kia autu i reira ki rungao i te tu “neneva” te ka taopenga mai ki tetai u anga. I te apiianga i te pakari ka anoanoia tetai taime, e pera katoa te akakoromaki maata. Inara e mea puapinga tikai te pakari! “Tona au arataa, e arataa mataora ïa,” e karanga ra te Pipiria, “e e au tei tona ra au aerenga katoa. Ko te rakau ora aia i te aronga e opu iaia: e ko tei tāpu iaia, e ao tona.”​—Maseli 3:13-18; 22:15.

Apiianga te Oronga Maira i te Pakari

6. (a) Eaa ra te tamariki i te maata anga o te taime e rave ei te tu pakari kore? (e) Eaa te tamakianga e tupu nei?

⁶ Maata te taime e rave ana te tamariki i te mea tau kore, kare no te mea e kare ratou i apiiia ana i te mea tika, mari ra no te mea kare te apiianga i tae ki roto i to ratou ngakau​—ki roto roa ia ratou uaorai. Te akatupu nei te Tiaporo i tetai tamakianga kia peke te ngakau o te tamariki. Te kimi ravenga nei aia kia akaari pu ua ia ratou ki te au akakeuanga akono kore i te atua o tona ao. Te tauta katoa ra aia i te akanauru i to ratou manako ngakau ara i anauia mai ei kia rave i te au mea kino. (Genese 8:21; Salamo 51:5) Ka anoanoia te au metua kia kite e e tamakianga tika tikai te akatupuia nei kia peke te ngakau o ta ratou tamariki.

7. Eaa ra e kare e rava ana i te akakite ua ki tetai tamaiti i te mea tika me kore i te mea tarevake ra?

⁷ E akakite ua ana te au metua ki te tamaiti i te mea tika me kore te mea tarevake, i te irinaki anga e kua apii ratou iaia ki tetai kaveinga no te tu akono tau. Penei ka karanga ratou ki te tamaiti e e tarevake kia pikikaa, kia keia, me kore kia rave i te pirianga ainga ki tetai ua atu kare tetai i akaipoipo. Inara, ka anoano te tamaiti i tetai akakeuanga pakari atu no te akarongo anga kare ua ra no te mea e kua akakite mai tona nga metua. Na Iehova teia au ture. Ka anoanoia te tamaiti kia kite e ko te akarongo i te au akauenga a te Atua te arataa o te pakari.​—Maseli 6:16-19; Ebera 13:4.

8. Eaa te tu apiianga te ka tauturu i te tamariki kia akono ma te pakari?

⁸ Te tu ngata o te ao katoa e pini ua ake, te tu tuketuke o te au apinga ora, te tauianga o te au tuatau​—ka tauturu pouroa taua au apinga ra i tetai tamaiti ou kia ariki i te vaianga o Tei Anga mai koia oki tei ki i te pakari. (Roma 1:20; Ebera 3:4) Pera katoa, e mea tau kia apiiia te tamaiti e te aroa maira te Atua iaia e kua akanoonoo na roto i te atinga a Tana Tamaiti kia oronga mai i te oraanga e tuatau ua atu nona e ka rauka iaia i te akarekareka i te Atua na te akarongo anga i Tana tuatua. Ka inangaro atu i reira te tamaiti i te tavini ia Iehova, noatu te au timataanga a te Tiaporo i te tapu iaia.​—Maseli 22:6; 27:11; Ioane 3:16.

9. (a) Eaa te umuumuia maira no te apiianga akaora? (e) Eaa te ikuikuia maira te au metua tane kia rave, e eaa ta teia e kapiti maira?

⁹ Ka anoanoia tetai taime, te akamanakoanga, e te paranianga i te tu apiianga te ka paruru i tetai tamaiti e te ka akakeu iaia kia rave i te mea tika. Te umuumuia maira te au metua kia ariki i te aratakianga mei ko mai i te Atua. Te akakite maira te Pipiria: ‘Ko kotou, e te au metua tane, . . . e rave atu i te utuutu mai [i ta kotou tamariki] i te ako anga e te akatikatikaanga manako a Iehova ra.” (Ephesia 6:4, NW) Eaa te aiteanga i tera? Te “akatikatikaanga manako,” i roto i te reo Ereni tumu, te oronga ra i te manako o te “tukuanga i te manako ki roto.” No reira te raurauia maira te au metua tane, tikai, kia tuku i te manako o Iehova ki roto i ta ratou tamariki. Ka riro tikai tera ei paruruanga maata no te tamariki! Me kua rauka i te tamariki to te Atua au manako, tona aerenga manako, i te tukuia ki roto i to ratou manako, ka paruruia ratou mei te angaanga tarevake.

Anoano Tei Akakeuia e te Aroa

10. Kia ikuiku meitaki tikai i taau tamaiti, eaa ra te mea puapinga tikai kia kite koe?

¹⁰ Inara, kia rauka ia koe i te akatupu i toou anoano kia utuutu meitaki i taau tamariki, ka anoanoia e na te aroa e akakeu i taau au tautaanga. Tetai tumu puapinga koia oki ko te komunikeitianga meitaki. E kimi e eaa te tupu ra i roto i te oraanga o taau tamaiti e eaa tona au manako. I roto i tetai turanga mareka ua, e akamaroiroi marie atu i taau tamaiti. Tetai au taime, penei ka poitirere koe i tana ka tuatua mai. Kia matakite tikai e auraka e riri vave ua. Mari ra, e akarongo ma te manako takinga meitaki.

11. Akapeea te metua i te tuku anga i te manako o te Atua ki roto i te tamaiti?

¹¹ Tika, penei kua tatau ana koe ki taau tamaiti mei roto i te Pipiria no runga i te au ture a te Atua e arai ra i te tu ainga tau kore, noatu kua tatau ana me eia taime. (1 Korinetia 6:18; Ephesia 5:5) Penei kua akaketaketa teia ki rungao i taau tamariki i te mea mareka e te mea mareka kore kia Iehova. Inara, e maata atu te ka umuumuia no te tuku anga i tona manako ki roto i tetai tamaiti. Ka anoanoia i te tauturu i te tamariki kia uriuri no runga i te puapinga o ta Iehova au ture. Ka anoanoia ratou kia irinaki e e mea tika e te meitaki tana au ture e ko te apinga tau e te aroa i te rave koia oki ko te akarongo i te reira. Na te uriuri anga ua koe kia ratou mei te au Tuatua Tapu kia ariki ratou i te manako o te Atua e tau ei kia karangaia e kua tuku koe i tona manako ki roto ia ratou.

12. Akapeea te metua i te tauturu anga i tana tamaiti kia rauka te manako tau tikai no runga i te au pirianga ainga?

¹² Me tuatua no runga i te ainga, penei e ui koe, “Toou manako ka riro te akarongo anga ki te au ture a Iehova auraka e rave i te pirianga ainga i mua ake i te akaipoipo anga i te akangere i tetai tangata i te mataora?” Akamaroiroi i taau tamaiti kia akamarama mai i tana pauanga. Muri ake i te akara akaou anga i te akanoonooanga manea a Iehova no te anauanga i tetai tamaiti, penei e ui koe: “Toou manako ka maani to tatou Atua aroa i te au ture te ka akangere ia tatou i te rekareka o te oraanga? Me kore ra i toou manako e i tukuia mai tana au ture kia mataora tatou e kia paruru ia tatou?” (Salamo 119:1, 2; Isaia 48:17) Kimi kia kite koe eaa te manako o taau tamaiti no runga i teia mea. I reira ka oronga ai koe i tetai au akaraanga e akapeea te ainga tau kore i te taki anga atu ki te mamae ngakau e te pekapeka. (2 Samuela 13:1-33) Na te uriuri anga ki taau tamaiti kia marama e kia ariki aia i te manako o te Atua, e maata tikai taau i rauka i te tuku anga i te manako o te Atua ki roto iaia. Inara, te vai nei tetai apinga ke atu ka rave koe.

13. Na te marama anga no runga i teaa e akakeu tikai i te tamaiti kia akarongo ia Iehova?

¹³ Ma te pakari, kare anake ua koe e apii i taau tamaiti i te au openga kino o te akarongo kore ia Iehova mari ra ka akamarama katoa koe e akapeea a Iehova uaorai i te takino angaia e te mataara e noo nei tatou. Akaari ki taau tamaiti mei roto i te Pipiria e ka akaongoongo tatou ia Iehova me kore tatou e rave i tona anoano. (Salamo 78:41) Penei e ui koe, “Eaa koe kare ei e inangaro i te akamamae ia Iehova?” e te akamarama e: “Te karanga ra a Satani te enemi o te Atua e te tavini ua nei tatou ia Iehova no te au tumu noinoi e kare no to tatou aroa iaia.” E oti i reira e akataka e na te vai tiratiratu anga, kua akarekareka a Iobu i te ngakau o te Atua, te oronga anga i reira i tetai pauanga ki te akaapaanga pikikaa a Satani. (Iobu 1:9-11; 27:5) Ka anoanoia taau tamaiti kia marama e tei runga ua i tona au tu, ka rauka iaia kia akataitaia me kore kia akamataora ia Iehova. (Maseli 27:11) Ka rauka ua teia e te au apiianga puapinga ke atu e manganui kia apiiia ki te tamariki na te taangaanga anga i te puka Learn From the Great Teacher.a

Au Tupuanga Mareka Tikai

14, 15. (a) Ko teea au apiianga i roto i te puka Teacher tei akakeu i te tamariki? (e) Eaa te au tupuanga meitaki taau i kite mai mei te taangaanga anga i te puka? (Akara katoa i te pia i te kapi 18-19.)

¹⁴ Kua tata tetai papa ruau i Koroatia e tatau ana i te puka Teacher ma tana mokopuna e itu mataiti e kua akakite te tamaiti kiaia i teia: “Kua akakite mai a Mama e rave i tetai angaanga, inara kare au i inangaro i te rave i te reira. E oti i reira kua maara mai iaku te pene ‘Obedience Protects You,’ no reira kua oki au e kua akakite kiaia e ka akarongo au iaia.” No runga i te pene “Why We Should Not Lie,” kua akakite tetai nga tokorua i Florida, U.S.A., e: “Te oronga maira te reira i te au uianga e pati ra i te tamariki kia akakite mai eaa to roto i to ratou ngakau e kia akakite mai i te au tarevake te kare tikai ratou e inangaro ana i te akakite mai.”

¹⁵ Kua tere atu i te 230 tutu i roto i te puka Teacher, e ka kitea tetai tataanga akamarama, me kore akatakaanga, no te tutu tataki tai me kore no te au pupu tutu. “Maata te taime e tamou ana taku tamaiti i tona mata ki runga i tetai tutu e kare e inangaro kia uriia te kapi,” i akakite ei tetai metua vaine rekareka. “Kare anake ua te au tutu e manea ana mari ra te apii maira ratou uaorai i tetai au apiianga, me kore te akakeu ra i te tamariki kia ui mai i tetai au uianga. No runga i tetai tutu te akara tivi ra tetai tamaiti i roto i tetai pia poiri, kua ui mai taku tamaiti, ‘Mami, eaa ta tera tamaiti e rave ra?’ na roto ra i te tangianga reo e akakite maira e kua kite aia e e apinga tarevake tetai.” Te tatau ra te tataanga akamarama i te tutu: “Who can see everything we do?”

Apiianga Puapinga no Teia Tuatau

16. Eaa ra te mea puapinga kia apiiia ki te tamariki i teia tuatau, e no teaa ra?

¹⁶ Ka anoanoia te tamariki kia kite i te tu tau e te tau kore o te taangaanga anga i te au mero muna o to ratou kopapa. Tera ra, kare te tuatua anga no runga i teia i te mea ngoie ua. Kua akakite tetai tangata tata nuti pepa e i tupu mai aia i roto i tetai tuatau tei manakoia e e mea tau kore kia tuatua no runga i te au mero no te ainga. No runga i te apiianga i tana tamariki, kua tata aia: “Ka inangaroia au kia autu ki rungao i toku tu akama.” Tika roa, e me kopae te au metua i te tumu manako o te ainga no te akama ua nei, kare te reira e paruru i ta ratou tamariki. Te taangaanga nei te aronga rave tau kore i te tu kite kore o te tamariki. Te tirotiro atu nei te puka Learn From the Great Teacher i te tumu manako na roto i tetai tu tau tikai, e te ngateitei. Kare te akamarama anga ki te tamariki no runga i te ainga e apai ke i to ratou tu apa kore, na te kore anga ra e akamarama kia ratou e arataki atu ki te akangere anga ia ratou i to ratou tu apa kore.

17. Akapeea te puka Teacher i te tauturu anga i te au metua kia apii i ta ratou tamariki no runga i te ainga?

¹⁷ I roto i te pene 10, me uriuri no runga i te au angera kino tei aere mai ki te enua nei e tei uanga mai i te tamariki, kua uiia ki te tamaiti, “What do you know about sex relations?” Te oronga maira te puka i tetai pauanga mama ua, e te ngateitei. Muri mai, te akamarama maira te pene 32 e akapeea te paruru anga i te tamariki mei te aronga rave tau kore i te ainga. Manganui te au reta tei ripoti mai e e mea puapinga tikai taua apiianga ra. Kua akakite tetai: “Te epetoma i topa i te aere anga taku tamaiti a Javan ki ko i te taote o te tamariki, kua ui mai aia e me kua uriuri rai maua kiaia no runga i te tu tau o te taangaanga anga i te au tuanga o te kopapa. Kua rekareka tikai aia e kua rave maua i teia na te taangaanga anga i ta tatou puka ou.”

18. Akapeea te puka Teacher i te uriuri anga no runga i te akangateiteianga i te au apinga akatutu anga pa enua?

¹⁸ Te tuatua ra tetai pene ke mai no runga i te tuatua Pipiria o te toko toru mapu Epera ko Sadaraka, Meseka, e Abedenego, tei patoi i te tipapa ki raro i tetai tiki tei akatutu i te Au-Enua o Babulonia. (Daniela 3:1-30) Penei kare tetai aronga e akaaite i te akangateiteianga i tetai tiki ki te taki anga i te rima ki te reva, mei ta te puka Teacher e akakite maira. Inara, akara eaa ta te tangata tata puka ko Edward Gaffney e karanga ra i roto i tetai uiuianga tuatua na te U.S. Catholic. Kua taiku mai aia e i te akakite anga atu tana tamaine kiaia i muri ake i tona ra mua ki te apii papuriki e kua kite aia i tetai “pure ou i te apii,” kua pati aia kiaia kia ripiti mai i te reira kiaia. “Kua tuku aia i tona rima ki runga i tona pukuatu,” i tuatua ai a Gaffney, “e kua akamata ma te ngakau parau, ‘Te koreromotu nei au i te kauraro ki te reva . . . ’” Kua tuatua ua atu aia: “E mea viviki roa, toku marama anga. Te tika ua ra te Au Kite o Iehova. E tuanga pae vaerua tetai no te akamorianga i te enua e akatupuia ra i roto i ta tatou au apii i te akamataanga roa mai​—koia oki ko tetai tu tiratiratu ekoko kore te kare roa e rauka kia akaaiteia.”

Puapingaia te Tautaanga

19. Eaa te au tutakianga e vai maira no te apii anga i te tamariki?

¹⁹ Tika rava, e ka puapingaia taau tautaanga i te apii anga i taau tamariki. Kua aue takiri tetai metua vaine i Kansas, U.S.A., i te tae mai anga tetai reta mei ko i tana tamaiti. Kua tata aia: “Toku manako kua manuia tikai au e kua rauka tetai utuutuanga tei tauturu iaku kia rauka te tu manako ngakau ngaueue kore e te tau tikai. Kua tau rai kia akapaapaaia korua ko Tati.” (Maseli 31:28) E maata atu te au metua ka rauka i te puka Learn From the Great Teacher i te tauturu kia apii i te tamariki kia rauka i te paruru atu i teia tuanga akaperepere maataia.

20. Eaa te ka tau i te au metua kia akamaara ua rai, e eaa te akakeuanga ta te reira ka akatupu kia ratou?

²⁰ Ka tau ta tatou tamariki kia orongaia te taime, te akamanakoanga, e te tautaanga pouroa ka rauka ia tatou i te oake. E poto ua rai to ratou tuatau mapuanga. Taangaanga meitaki i te au tuatau ravarai kia piri kia ratou e kia tauturu ia ratou. Kare rava koe e taitaia i te reira. Ka taopenga mai ratou i te inangaro ia koe. E akamaara ua rai, e e apinga aroa ta kotou tamariki na te Atua kia kotou. E tuanga akaperepere maataia tikai ratou! (Salamo 127:3-5) No reira akono rai ia ratou mei te reira, mei te mea ra e apainga taau ki te Atua no te mataara e ngaki ra koe ia ratou no te mea ko te tika, naau tera apainga.

[Tataanga Rikiriki i Raro]