Me Tupu Mai Ana te Au Tauetono Anga no te Akaipoipo
KARE roa tetai tane me kore tetai vaine manako tau e rekareka ana i te maroanga no te akaipoipo, inara e kite putuputu katoatoaia ana te reira. Mei tei matauia, kua tuatua tetai tokorua i tetai apinga te akariri ra i tetai ra. Kua akamaata mai te au reo, e kua akamura mai te tu riri, akatupu anga i tetai pekapeka akakeuia e te manako ngakau ma te au tuatua akakino. Oti akera kua aru mai te tu muteki anu ua atu rai, ma nga tokorua marokiakia roa ai kare e inangaro i te tuatua. Aere rai, kua akamutu te riri e kua tataraara tetai ki tetai. Kua akatupu akaouia te au—e tae roa e tauetono akaou ei.
Te au pekapeka no te akaipoipo e tumu tuatua ia no te au putunga tuatua takatakata anga e te au tua anga no te au porokaramu i runga i te tivi, inara i te tikaanga kare rava te reira ei mea kataanga. E tikai, te karanga ra tetai materi Pipiria e: “Ka rauka te au tuatua manako kore i te koputa oonu mei tetai ua atu koke.” (Maseli 12:18, Today’s English Version) Ae, penei ka akaruke mai te tuatua kino i te au akairo kino no te manako ngakau te ka vai ua i muri roa mai i akamutu mai ei te taumaro. Penei ka taki katoa atu te karo ki te ta.—Exodo 21:18.
E tika, no te tu apa ua o te tangata nei, i tetai taime kare te au manamanata i roto i te oraanga akaipoipo e rauka i te kopaeia. (Genese 3:16; 1 Korinetia 7:28) Noatu rai, auraka te au taumaro anga putuputu e te kino e kopaeia ei mea matauia. Kua kite mai te aronga kite e ko tetai akaraanga no runga i te karo ka tupu mai te akapapu anga e ka kopae nga tokorua i te openga. No reira, e mea puapinga kia akono korua ko toou tokorua i te au tauetono anga na roto i te tu ponuiaau.
Akarakaraanga i te Turanga
Me kua ki toou akaipoipo i te au karo anga, e tauta i te akara e me te vai ra tetai aerenga ki taau au taumaro anga. Tei matauia, eaa te tupu ana me tauetono ana korua ko toou tokorua no runga i tetai apinga? E viviki ana ainei te uriurianga i te anga ke mei to te reira akakoroanga e topa kino roa atu i roto i tetai pepei anga i te au akakino anga e te au akaapa anga? Me koia ia, eaa taau ka rave?
Te mea mua, e akara meitaki tikai e akapeea ana koe ei tangata tataki tai e oronga ra ki te manamanata. E mama ua ana koe i te akaririia? E tangata taumaro ainei koe? Eaa ta toou tokorua ka akakite mai no runga ia koe i roto i teia turanga nei? E puapinga maata kia akamanakoia teia uianga openga, no te mea penei e tuke toou au manako mei toou tokorua e eaa te karangaia ra e e taumaro anga.
Ei akaraanga, penei e tangata muteki ua toou tokorua, ko koe ra e tangata oraora tikai e te tuatua tika ua me akakite atu koe i toou uaorai manako. Penei ka karanga koe: “I toku maata mai anga, i akapera ana oki te katoatoa i roto i toku pamiri i te komunikeitianga. Kare te reira i te karo!” E penei kia koe e kare rai. Inara, penei paa, taau e kite ra e e tuatua tika ua kua manako mai toou tokorua ei karo anga mamae e te tata anga. Na te matakite ua anga e e tuke toou au tu e toou tokorua no te komunikeitianga ka tauturu i te kopae i te au manako tarevake.
Akamaara, katoa rai, e kare te ava ava e o ua mai ana i roto i te karo. Kua tata a Paulo ki te au Kerititiano: “Kia kopae ravaia . . . te taumāro ra, e te tuatua akakino.” (Ephesia 4:31) Te taki atura te “taumāro” ki te akamaataanga i te reo, ko te “tuatua akakino” ra te tou ra ki tei tuatuaia ra. Ma te akamanakoanga i te reira, pera katoa te au tuatua te tuatua maruia ra ka riro ei mea taumaro me te akariri ra te reira me kore te taakama ra.
Ma te tamouanga i te reira, e akara akaou ana e akapeea koe i te akono anga i te au tauetono anga ma toou tokorua. E tangata taumaro ainei koe? Mei ta tatou e akara ana, te pauanga tikai ki taua uianga ra te vai maata ra i runga i te akaraanga manako o toou tokorua. E kia kopae ua i te manako o toou tokorua e e kino roa, e tauta i te akara ia koe uaorai mei ta toou tokorua e kite maira ia koe, e akono i te au akatanotanoanga me te inangaroia ra. Kua tata a Paulo: “Auraka rava e tangata e kimi i tona uaorai meitaki, e kimi ra te tangata ravarai i to etai ke ra.”—1 Korinetia 10:24.
“E Matakite i to Kotou Akarongo Anga”
Tetai tuanga i te akonoanga i te au tauetono anga kua kiteaia i roto i te au tuatua a Iesu: “E matakite i to kotou akarongo anga.” (Luka 8:18) E tika, kare a Iesu e tuatua ra no runga i te komunikeitianga i roto i te akaipoipo. Noatu rai, te tau ra rai te kaveinga. Mei teaa te meitaki toou akarongo anga ki toou tokorua? E akarongo tikai ana ainei koe? Me e viviki ana koe i te tauru mai i te au pauanga mama ua ki te au manamanata e kare takiri koe e marama ana? “Ko tei tuatua vave mai e kare i akakiteia atu, e neneva tona, e ka akama ïa aia.” (Maseli 18:13) Me tupu mai tetai tauetono, i reira, ka inangaroia korua ko toou tokorua i te uriuri manako no runga i te reira e kia akarongo tikai ki tetai e tetai.
E kia akameangiti mai i te manako o toou tokorua, e tauta i te akaari i te “manako ngakau aroa.” (1 Petero 3:8) I roto i te tuatua Ereni mua, te akakite tumu maira teia tuatua i te mamae ma tetai tangata ke. Me te taitaia ra toou tokorua no runga i tetai apinga, kia manako pera rai koe. E tauta i te akara i te manamanata mei tona akaraanga.
Papu ei, kua rave ana te tangata akono tau i te Atua ko Isaaka i te reira. Te akakite maira te Pipiria e kua taitaia tikai tana vaine, ko Rebeka, no runga i tetai manamanata no te pamiri e te o maira tana tamaiti, ko Iakoba. “Kua rikarika roa au i teia oraanga noku i nga tamaine a Heta nei,” i karanga ai aia kia Isaaka. ‘Me ka rave a Iakoba i te vaine no te au tamaine a Heta mei teia no te au tamaine o te enua nei, eaa te puapinga o te oraanga kiaku?’—Genese 27:46, NW.
E tika, no te apiapi, i te akaraanga kua akamaata roa atu a Rebeka i te au mea. No te mea, kua rikarika tikai ana ainei aia i tona oraanga? Ka inangaro ainei tikai aia i te mate me akaipoipo ake tana tamaiti i tetai o te au tamaine a Heta? Kare paa. Noatu rai, kare roa a Isaaka i akameangiti mai i te au manako ngakau o Rebeka. Mari ra, kua kite a Isaaka e te tano ua ra te manako o Rebeka, e kua rave tau atu aia i tetai angaanga. (Genese 28:1) E rave katoa rai i te reira me apiapi akaou mai toou tokorua no runga i tetai mea. Kia kopae ua atu i te reira ei apinga rikiriki ua, e akarongo ki toou tokorua, akangateitei i tona manako, e oti e ariu atu na roto i tetai tu tangi aroa.
Akarongo e te Kite
Te karanga ra tetai materi Pipiria e: “Na te kite o te tangata e akamarie i tona riri.” (Maseli 19:11, NW) I roto tikai i te makitakita o tetai tauetono anga, e mea ngoie ua i te ariu viviki atu ki te au tuatua akakino katoatoa te tuatuaia maira e toou tokorua. Tei matauia, ra, te akatupu anake ua atura teia i te karo. No reira, me te akarongo ra ki toou tokorua, e akariro ei tautaanga naau kia akarongo kare ua ki te au tuatua te tuatuaia maira mari katoa ra i te au manako i muri i te au tuatua. Ka tauturu taua kite ia koe i te akara mamao atu i te au ongoongo anga uaorai e kia aere tika roa ki te tumu o te manamanata.
Ei akatauanga, penei ka karanga mai taau vaine kia koe, “Kare roa koe e noonoo mai ana kiaku!” Penei ka akakeuia koe kia riri atu e i te patoi atu i te akaapaanga ma te au tikaanga manako kore. “I noo ana au e tai ra katoa kia koe i te epetoma i topa akenei!” taau paa ka pau atu ei. Inara me akarongo meitaki koe, penei ka kite mai koe e kare e te ui tikai maira taau vaine e kia maata mai te au miniti me kore te au ora. Mari ra, penei te ui maira aia no te au akapapuanga, te akakite ra kia koe e te manako ra e kare aia e manakoia maira e kare e inangaroia maira.
Penei e vaine koe e te akakite maira taau tane i tona manako no runga i tetai apinga tei oko uaia akenei. “Akapeea i pou maata roa ai ia koe i tera moni?” i ui atu ei aia ma te aka poitirere. Penei ka viviki koe i te paruru ia koe uaorai ma te au tika anga no runga i te au moni a te pamiri me kore na te akaaiteanga taau oko ki tetai o tana ra. Inara, ka tauturu te kite ia koe i te kite mai e penei kare taau tane e tuatua ra no runga i te au tara e te au tenetene. Mari ra, penei kua taitaia mai aia no te mea kua akarukenaia aia ki vao no te ravenga i te akonoanga i te ikianga me tae mai ana ki tetai apinga oko maata.
E tika, e tukeke te mataara e akara ana nga tokorua tataki tai e mei teea te maata ia raua i te noonoo kapiti anga e akapeea te au ikianga no te okoanga e raveia ai. Ko te tumu maata oki e me riro mai te au mea ei au tumu manako no te tauetono, na te kite e tamarie mai i toou riri e ka akariro ia koe kia akara meitaki i te au itiu tikai e vai ra. E kia ariu viviki ua atu, e aru i te ako anga a te tangata tata Pipiria ko Iakobo kia ‘rapurapu ua i te akarongo, kia tavarevare i te tuatua, kia tavarevare oki i te riri.’—Iakobo 1:19.
Me tuatua atu koe, e akamaara e toou tu me tuatua atu koe ki toou tokorua e mea puapinga ia. Te karanga ra te Pipiria e “te arero ra o te aronga pakari ra, mei te vairakau ïa.” (Maseli 12:18) Me o atu korua ko toou tokorua i roto i tetai tauetono anga, e mamae ana taau au tuatua me e vairakau ia? Me te patu ra ainei te reira i te au arairai anga, me te akatuera ra i te mataara no te akaongi anga? Mei ta tatou i kite takere mai ana, te au pauanga riririri me kore viviki ua te akakeu ua ra i te karo.—Maseli 29:22.
Me te topa atura te tauetono ki tetai tamakianga tuatua, e tuku maata atu i te tautaanga kia noo ua ki te tumu manako. Akara i te tumu, kare i te tangata. Kia akamanako tikai e eaa te tika ra kare e koai te tika ra. Kia akara meitaki e auraka taau au tuatua e akavera atu i te au ai ka no te karo. Te karanga te Pipiria: “Kareka te tuatua akakoko ra, ko te riri ïa te tupu.” (Maseli 15:1) Ae, taau e tuatua ra e akapeea koe i te tuatua anga ko te tukeanga ia me ka inangaro koe i te taokotaianga o toou tokorua me kare.
Tauta i te Akatikatika, Auraka kia Re
I to tatou akonoanga i te au tauetono anga, ko te pauanga te akakoroanga kare i te autu anga. Akapeea koe i te itae anga i tetai pauanga? Te mataara papu roa atu koia oki kia kimi e kia akono i te kaveinga Pipiria, e te tane tikai kia akono i te akamataanga i te rave i te reira. E kia viviki ua i te akakite pakari i te au manako no runga i te au itiu me kore manamanata te vai ra, kore koe e akara atu i te reira mei to Iehova akamanakoanga? E pure kiaia, e kimi i te au o te Atua te ka paruru i toou ngakau e te manako. (Ephesia 6:18; Philipi 4:6, 7) E akono pakari i te tautaanga kia akara i te inangaro uaorai kare i toou ua mari katoa ra o toou tokorua.—Philipi 2:4.
Eaa te akakino putuputu roa ra i tetai turanga koia oki te tukuanga i te au manako mamae e te au manako ngakau akatere kore ua i te akaaere i toou au manako e te au angaanga. I tetai tua ra, ko te puareinga ua i te akatanotanoia e te ako o te Tuatua a te Atua ka taki atu ki te au, te taokotaianga, e ta Iehova akameitakianga. (2 Korinetia 13:11) No reira, kia aratakiia e “te pakari no runga maira,” akaari i te au tu akono tau i te Atua, e kokoti i te au akameitakianga ei “aronga e akatupu [ra] i te tuatua au ra.”—Iakobo 3:17, 18.
E tikai, kia apii te katoatoa i te akono i te au tauetono anga ma te au, noatu te aiteanga e ka akaatingaia taau uaorai au inangaro ra. (1 Korinetia 6:7) E tikai, e akono i te akoanga a Paulo kia akapae i te “riri, te makitakita, te vareae, te akakino, te tuatua viivii ra, i to kotou vaa . . . , kua kopae oki kotou i te tangata taito ra e tana katoa au ravenga; E kua akatangata ou ko tei akaouia.”—Kolosa 3:8-10.
I na, i tetai au taime ra, ka tuatua koe i te au apinga e ka mii koe i muri akera. (Iakobo 3:8) Me tupu teia, e tataraara ki toou tokorua. E tamou marie i te tauta ua atu. Aere rai, ka kite mai korua ko toou tokorua i te tu meitaki maata i to korua akonoanga i te au tauetono anga.
[Pia/Tutu i te kapi 22]
Toru Nga Takainga i te Tamaru Anga i Tetai Manamanata
• Akarongo atu ki toou tokorua.—Maseli 10:19
• Akangateitei i tona manako.—Philipi 2:4
• Ariu atu na roto i te tu aroa.—1 Korinetia 13:4-7
[Pia/Tutu i te kapi 23]
Eaa Taau ka Rave i Teianei
E ui ki toou tokorua i te au uianga i raro ake, e akarongo ki te au pauanga e auraka e tauru ua mai ki roto. E oti i reira ka rauka i toou tokorua i te rave akapera rai kia koe.
• E tangata taumaro ainei au?
• E akarongo tikai ana ainei au me akakite mai koe i toou uaorai manako, me e viviki ua ana au i te pau i mua ake e oti mai ei koe i te tuatua?
• Kua riro ainei taku au tuatua ei manako kore ua kia koe me kore e riririri ua?
• Eaa te ka rauka ia taua roa ai i te rave i te akameitaki atu i te tu o ta taua komunikeitianga—koia tikai me kare taua e rotai ana no runga i tetai apinga?
[Tutu i te kapi 21]
E akarongo ana ainei koe?
[Tutu i te kapi 22]
“Te manako ra au e kare au e manakoia maira me kore e inangaroia maira”
[Tutu i te kapi 22]
“Kare roa koe e noonoo mai ana kiaku!”
[Tutu i te kapi 22]
“I noo ana au e tai ra katoa kia koe i te marama i topa akenei!”