“Ko tei Akono I te Ako Ra, E Pakari Tona”

“E TAVAITAI i to ngakau ki te apii, e to taringa ki te tuatua kite ra,” te karanga ra a Maseli 23:12. I roto i teia irava, te “apii,” me kore te terenianga i te tu akono tau, te kapiti maira i te apiianga ia koe uaorai e te ako tei orongaia mai kia tatou mei tetai ke. Te umuumuia ra taua apiianga i te kite e eaa te akatikatikaanga e anoanoia ra, e akapeea te reira i te orongaia anga. No reira, e puapinga maata “te tuatua kite ra” mei tetai tumuanga irinakiia no te apiianga.

E tumuanga meitaki tikai te puka Pipiria o Maseli no te au tuatua pakari. Te au materi i roto i reira kua rekotiia no tetai tangata “kia kite i te pakari, e te ako; . . . kia ārikiia ta te pakari i apii mai, te tuatua-tika, e te tuatua-tau, e te apa kore.” (Maseli 1:1-3) Kia pakari tatou i te ‘tavaitai i to tatou taringa’ ki te reira. Te oronga maira a Maseli pene 15 i te tu aratakianga papu meitaki i te akamakoanga i te riri, i te taangaanga anga i te arero, e te oronga anga i te kite. E akamanako ana tatou i tetai au irava mei taua pene ra.

Eaa ‘Tei Akaanga Ke i te Riri Otooto’?

I te akatakaanga e akapeea te au tuatua e akakeu ra i te riri me kore te riri otooto, te karanga ra te ariki o Iseraela taito ko Solomona e: “Ko te tuatua maru ra tei akaanga ke i te riri [“otooto,” NW]: kareka te tuatua akakoko ra, ko te riri ïa te tupu.” (Maseli 15:1) E taangaangaia ana te tuatua “riri” kia akataka i tetai manako ngakau pakari me kore tetai tu manako reka kore. E akatakaia ana te “riri otooto” ei “tu manako riri pakari tikai e te aka angaanga tikai i te akatere.” Akapeea teia materi i te tauturu anga ia tatou i te akono i te riri o tetai ke e i te akono katoa i to tatou uaorai?

Te au tuatua kino te akatupu ra i te mamae ka akakino roa atu i te turanga mareka kore. I tetai tua ra, e akatupu putuputu ana te tuatua maru i te tupuanga maru ua. Inara, te pau maru anga ki tetai tangata riri, kare i te mea mama ua i te au taime. Inara, e mea meitaki, me tauta tatou i te marama eaa te apinga tei akariri iaia. “Na te akono o te tangata i kore ei i riri vave,” i karanga ai te Pipiria, “ko tona ïa kakā koia i akakore i te ara.” (Maseli 19:11) Penei paa kua riri te tangata no te mea te apikepike ra aia me kore te inangaro tauturu ra aia? Penei te tumu tikai o tona riri kare i runga i ta tatou i tuatua me kore i rave. Me taii atu tatou ki tetai tangata riri i roto i te angaanga orometua Kerititiano, kare ainei e e tupu putuputu ana teia no te mea kua rongo tarevake aia i ta tatou au irinakianga me kore kua akavareia aia e tetai manako tarevake? Ka manako ainei tatou e te riri tikai maira aia ia tatou e oti ka pau riri atu ei tatou kiaia? Noatu me kare e kite vaveia atu te tumu i riri ei tetai tangata, te pau anga ma te au tuatua te akatupu ra i te mamae te akakite maira kua ngere tatou i te apii ia tatou uaorai. Kia kopaeia te reira tu pauanga.

Te akoanga kia oronga i tetai pauanga maru e mea puapinga katoa tikai i te akonoanga i to tatou uaorai riri. Ka rauka ia tatou i te akono i taua akoanga na te kite anga i te akakite i to tatou au manako na roto i te au mataara e kare e ririia mai e te tangata e akarongo maira. Me te akono ra i te au mema pamiri, auraka kia tuatua kino me kore kia piri atu i te akakino anga i tetai, mari ra ka rauka ia tatou i te akakite maru ua atu i to tatou au manako ngakau. E putuputu ana te tuatua akakino tikai i te akatupu i te ta. Te akakite maru ua anga ki tetai tangata i to tatou au manako kare te reira e akaapa roa ana iaia e penei ka akakeu te reira iaia kia tataraapa.

‘E Mea Apinga i te Vaa o te Tangata Pakari Ra’

E akakeu ana te apiianga ia tatou uaorai i te tu e tuatua ana tatou e pera katoa i ta tatou ka tuatua. “E riro te kite ra ei mea apinga i te vaa o te tangata pakari ra,” i karanga ai a Solomona, “kareka te vaa o te neneva ra, te akapuroro ua ra ïa i te tuatua neneva.” (Maseli 15:2) Me akatupu tatou i te inangaro i te tauturu i tetai ke e kua akakite tatou kia ratou i ta te Atua akakoroanga e tana au tauturu umere tikai, kare ainei e te ‘akariro ra tatou te kite ra ei mea apinga’? Kare te tangata neneva e rave ana i teia no te mea te ngere ra aia i te kite.

I mua ake i te oronga akaou atu anga i te aratakianga no te taangaanga anga i te arero, te oronga maira a Solomona i tetai akatukeanga te akakeu ra i te manako. “Tei te au ngai katoa nei to Iehova mata, i te akara anga i te kino e te meitaki.” (Maseli 15:3) Ka rekareka tatou i teia no te mea kua papu ia tatou: “Te akara nei nga mata o Iehova e pini ua ake te ao katoa nei, kia oronga mai aia i te maroiroi ki te aronga i tika te ngakau iaia.” (2 Paraleipomeno 16:9) Kua kite te Atua me te rave ra tatou i te mea meitaki. Te kite katoa maira aia i te aronga te rave ra i te kino e e tutakianga ta ratou kiaia.

Kua akaketaketa katoa a Solomona i te puapinga o tetai arero maru ua, i te na ko anga: “Ko te arero tuatua meitaki ra, e rakau ora ïa: kareka te arero tuatua kino ra, e mea mamae ïa no te vaerua.” (Maseli 15:4) Te tuatua e “rakau ora” te akakite maira i te au tu no te akaoraanga e te akamaroiroianga. (Apokalupo 22:2) E akaoraora ana te tuatua maru ua a tetai tangata pakari i te tu manako o te aronga e akarongo maira ki te reira. Kua akareka teia ia ratou. Ei tuke anga, tetai arero pikikaa me kore tuatua viivii e akamamae ra i te tu manako o te tangata e akarongo maira.

Rauka Anga i te Ako e te ‘Ruru Anga i te Kite’

“E akavaavaa te neneva i te apii a tona metua tane,” i karanga ai te ariki pakari, “ko tei akono i te ako ra, e pakari tona.” (Maseli 15:5) Akapeea tetai tangata i te ‘akavaavaa i te apii’ me kare te reira i orongaia ake? Kare ainei e te karanga maira teia irava e kia orongaia te apii no te akatanotanoanga me inangaroia? I roto i tetai pamiri, tei te nga metua te apainga​—te metua tane tikai​—kia oronga i te apii, e tei te tamaiti te apainga kia ariki i te reira. (Ephesia 6:1-3) Inara, na roto i tetai au tu, e ako pouroaia ana te au tavini o Iehova. “Ko ta te Atu e akaperepere ra, ko tana ïa e ako mai,” te karanga ra a Ebera 12:6, “e e pāpā rai aia i te au tamariki katoa tana i kite maira?” To tatou ariuanga ki te ako te akakite maira me e tangata pakari tatou me e tangata neneva ua.

I te oronga anga i tetai akatuke anga akaou, kua karanga a Solomona: ‘Te [“ruru,” NW] nei te vaa o te aronga pakari i te kite: kare ra i pera te ngakau o te neneva ra.’ (Maseli 15:7) Te oronga anga i te kite mei te ruru anga rai i te ua. I te au tuatau taito, kare te tangata tanutanu kai e ruru pouroa ana i tana ua e tai ngai. Mari ra, e manga ua ua tana e ruru ana i te taime okotai i roto i te one kai katoa. Mei te reira katoa rai te oronga anga i te kite. Ei akatauanga, me aravei tatou i tetai tangata i roto i te angaanga orometua, kare i te mea meitaki kia akakite pouroa e tai aereanga i ta tatou i kite no runga i te Pipiria. Mari ra, ka akara meitaki te tangata pakari i tana ka tuatua. Te ‘ruru’ ra aia i te kite iaia e akakite marie atura e tai ua apiianga Pipiria i te taime okotai e oti kua akamaata atu no runga i te reira, te akamanakoanga i te akaariu mai anga i te tangata e akarongo maira. Kua rave to tatou Akaraanga, ko Iesu Karaiti, i teia i te tuatua anga ki tetai vaine Samaria.​—Ioane 4:7-26.

Te oronga anga i te kite te o maira i te tuatuaanga i tetai apinga ei ikuikuanga e te puapinga maata. Ka anoanoia te akamanakoanga oonu kia tuatua i te au tuatua te akakitekite ra e te akamaroiroi ra. No reira, “te kimi ra te ngakau o te aronga tuatua-tika ra i tana e tuatua atu.” (Maseli 15:28) E mea puapinga tikai kia riro ta tatou au tuatua mei te ua topatapata ra te tamauu ra i te one e e mea puapinga maata, kare mei te vai tae viviki ua ra tei pakoko i te au apinga katoatoa i taii atu ki runga!

‘Tapu i te Tu Akono Tau’

Te ruru anga i te kite no runga ia Iehova e tana akakoroanga e te oronga anga kiaia “ta te vaa nei” ei “atinga ra” ko te mataara pakari tikai. (Ebera 13:15) Inara, kia arikiia taua atinga ra e ia Iehova, kia ‘tapu katoa tatou i to tatou tu akono tau.’ (1 Petero 1:14-16, NW) Te taangaanga anga e rua nga materi akatuke, kua akakite pakari mai a Solomona i teia tuatua tika puapinga maata kia tatou no te akamanakoanga. Kua karanga aia: “Te atinga a te aronga kino ra, e mea rikarika ïa na Iehova: ko te pure ra a te aronga tiratiratu ra, e mea tau ïa nana. Te rikarika rā Iehova i te aerenga o te tangata kino: ko tei aru ra i te tuatua-tika ra, te akaperepere ra aia iaia.”​—Maseli 15:8, 9.

Akapeea te aronga e akaruke ra i te mataara ki te ora i te manakoanga i te ako, e eaa te ka tupu kia ratou? (Mataio 7:13, 14) “Te tangata e akaruke i te mataara ra, e pāpāanga manganui tona: ko tei riri i te ako ra, e mate rava ïa.” (Maseli 15:10) Kare ratou i ariki ana i te ako akatikatikaanga mei te aronga pakari i roto i te putuputuanga Kerititiano e kare ratou i tataraapa tikai ana, kua iki tetai pae te aru ra i tetai mataara kino i te akaruke i te mataara no te tuatua tika. E neneva tikai!

Akapeea me te akaariari ua ra tetai tangata e te ariki ra aia i te ako inara e aka riri tikai tona i te reira? Kare katoa teia e meitaki ana. “Te vai ua ra ade e te mate ki mua i te aroaro o Iehova,” i karanga ai te ariki o Iseraela. “Ka tanga atu ei te ngakau o te tamariki a te tangata nei.” (Maseli 15:11) Kare atu e apinga akatutuia tei mamao rava mei te Atua ora mari ra ko ade, te ngai o te aronga mate. E tikai, tei mua te reira i tona aroaro. Kua kite aia e koai ratou e te tu tikai o te tangata katoatoa i reira e ka rauka iaia i te akatuakaou mai ia ratou. (Salamo 139:8; Ioane 5:28, 29) E ngoie ua ia Iehova i te kite e eaa to roto i te au ngakau o te tangata! “Te vai ua nei ra te au mea katoa ma te maeu rava ki mua i tona mata, tei iaia te tuatua ia tatou nei,” i tata ei te apotetoro ko Paulo. (Ebera 4:13) Ka rauka te akapikikaaanga i te akavare i te au tangata kare ra i te Atua.

Kare te tangata e kopae ra i te ako e rikarika ua ana i te ako mari ra e riri katoa ana i te aronga e oronga maira i te reira. “Kare te akavaavaa e mareka mai ki tei ako mai iaia ra,” i karanga ai a Solomona. I te apai anga mai i tetai manako aiteite i te akamaataanga i te manako, kua karanga aia: “Kare oki aia e aere ki o te aronga pakari.” (Maseli 15:12) E puapinga kore i te akamanako atu e ka akatikatika taua tangata ra i tona arataa!

Manako Papu i te Akamanakoanga

Te taikuanga i te tuatua “ngakau” ko te apinga te kapiti ra i te materi e toru a Solomona tei aru mai. I te akatakaanga i te tupuanga o to tatou au manako ki runga i to tatou tu akaraanga, kua karanga te ariki pakari: “Tei te rekareka o te ngakau e mareka ei te mata kia aue ra te ngakau ra e kinokino ei te vaerua.”​—Maseli 15:13.

Eaa te akatupu ra i te ngakau aue? “E aue tei te ngakau o te tangata ra, e piko ïa [ma te tangi] ki raro,” te karanga ra te Pipiria. (Maseli 12:25) Akapeea tatou i te kopae anga i te au apinga reka kore no te oraanga mei te akataitaia anga ia tatou? Auraka oki e akamanako putuputu ki runga i te au turanga e penei kare e rauka ia tatou i te akatere, ka rauka ia tatou i te akamanako ki runga i te au akameitakianga maata ta Iehova i oronga mai kia tatou i teianei e tana ka rave no tatou no te tuatau ki mua. Ka akapiri vaitata atu teia ia tatou kiaia. Ae, te akavaitata anga ki “te Atua kakā” ka kore atu ei, e ka akarekareka te reira i to tatou ngakau aue.​—1 Timoteo 1:11.

Tei runga ravao, te karere a te Pipiria e tumuanga meitaki tikai no te pumaana e te rekareka. Kua karanga te tangata tata taramo e e ao to te tangata ko tei “inangaro ra i te ture a Iehova; e tei tana ture tona manako anga i te po e te ao.” (Salamo 1:1, 2) Noatu me kite mai tatou i te ngakau aue, te tatauanga i te Pipiria e te akamanako oonu anga i ta te reira e akakite maira, ka akamaroiroi ia tatou Tera katoa ta tatou angaanga orometua tei orongaia mai e te Atua. Te akapapuia maira kia tatou e “ko tei ruru ma te roimata ra, ka kokoti ïa ma te rekareka.”​—Salamo 126:5.

“Te kimi ra te ngakau o te tangata kite ra i te kite,” i karanga ai a Solomona, “ko te vaa o te neneva ra, te kai ra ïa i te tuatua neneva.” (Maseli 15:14) Te akakite maira teia materi kia tatou i tetai akatukeanga maata i rotopu i te akoanga a tetai tangata pakari e tetai tangata neneva. I mua ake i te oronga anga i tetai ako, ka kimikimi tetai tangata ngakau marama i te kite. E tangata akarongo meitaki aia e kua rauka iaia i te au tikaanga umuumuia. Kua kimikimi aia i te au Tuatua Tapu kia kite meitaki e eaa te au ture e te au kaveinga te tau ra ki te turanga. Tana ako kua akatumu ngaueue koreia ki runga i te Tuatua a te Atua. Inara, te tangata neneva kare roa aia e manako atu i te kimi i te au tikaanga o te turanga e ka tuatua i te apinga ua te ka aere ua mai ki roto i tona manako. No reira, me kimi tatou i te ako, e mea meitaki tikai kia aere ki te aronga pakari, tei kite auraka ki te aronga e penei ka akakite ua mai kia tatou i ta tatou ka inangaro i te akarongo atu. Aue i te meitaki kia rauka “i te au apinga oronga ua i te tangata nei” i roto i te putuputuanga Kerititiano, tei ‘kimi i te kite’ i mua ake ka oronga ei i te ako!​—Ephesia 4:8, NW.

Te akakite maira te materi tei aru mai i te puapinga meitaki tikai i te rauka anga i tetai tu akamanakoanga papu. Kua karanga te ariki o Iseraela: “E rā kino anake to te tangata tumatetenga ra: kareka tei mataora te ngakau ra, e pokai tamou ïa tana.” (Maseli 15:15) Te oronga maira te oraanga i te au akameitakianga e te au tumatetenga, te au rekareka e te aue. Me akamanako ua rai tatou i runga i te kino, ka rokonaia to tatou manako i te mii, e ka taitaia to tatou au ra. Inara, me tuku tatou i to tatou au akameitakianga uaorai e to tatou manakonakoanga oronga ua ia mai e te Atua kia akatere i to tatou manako, ka ngaro ke ua te au turanga taitaia o te oraanga e ka kite mai tatou i te mataora tikai. Te akariro ra te tu akamanakoanga papu ia tatou kia rekareka i tetai “pokai tamou.”

No reira, na roto i te au mataara ravarai, kia akangateitei maata tatou i te apiianga. Auraka oki te reira e akakeu ua i to tatou au manako ngakau, te au tuatua, e te au angaanga pera katoa i to tatou akamanako atu anga no te tuatau ki mua.

[Tutu i te kapi 13]

‘Ko te tuatua maru ra tei akaanga ke i te riri otooto’

[Tutu i te kapi 15]

Tei te metua te apainga kia oronga i te apii

[Tutu i te kapi 15]

‘Te ruru nei te vaa o te aronga pakari i te kite’