Oraanga Kerititiano e te Angaanga Orometua—Au Manako ke Mai
TIUNU 1-7
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 44-45
“Akakore a Iosepha i te Ara a Tona ai Tuakana”
(Genese 44:1, 2) Kua akaue akera aia i te akaaere o tona are, na ko akera, Ka akaki ana i te au pute a te au tangata nei ki te kai, e kia teimaa ratou, ka tuku ei i te moni ki roto i te vaa pute, tanao, tanao; 2 E tuku oki i te kapu noku nei, i te kapu ario nei, ki roto i te vaa pute a te tamaiti openga ra, e tana katoa ra moni oko sitona. E kua pera oki aia i ta Iosepha i tuatua maira.
“Tei Iaku Ainei ta te Atua ra?”
Kua tuku iora a Iosepha i tana ereere. Kua arumaki ia tona ai tuakana, kua opukinaia, e kua akaapaia no te keia atu i te kapu. Te kiteaia anga te reira i roto i te pute a Beniamina, kua akaokiia ratou pouroa ki ko ia Iosepha. E atianga teia no Iosepha kia kite i te tu tikai o tona ai tuakana. Ko Iuda to ratou vaa tuatua. Kua pati akatenga aia kia akaaroaia mai ratou, e kia akariroia ratou pouroa e 11 ei tuikaa i Aiphiti. Akakite a Iosepha e ko Beniamina anake ua te ka noo i Aiphiti ei tavini nona, e kia oki te katoa anga ia ratou.—Genese 44:2-17.
Kua akakeuia a Iuda kia tuatua riri na roto i te ngakau taitaia. “Koia anake tei toe i to raua metua vaine, e e akaperepere oki aia no tona metua tane.” Penei kua pakia te ngakau o Iosepha i teia au tuatua, no te mea koia te tama mua a te vaine a Iakoba ko Raera, tei mate atu i tona anauanga ia Beniamina. Mei tona metua tane rai, e akamaara ua ana a Iosepha ia Raera. Penei te tumu tera i inangaro maata ei a Iosepha ia Beniamina.—Genese 35:18-20; 44:20.
Kua pati akatenga a Iuda kia Iosepha kia kore e akariro ia Beniamina ei tavini. Inangaro aia e koia kia tavini, eiaa e ko Beniamina. Kua pati aia ma te ngakau mamae: “Eaa oki au e tikaʼi kia aere ki taku metua ra, kia kore e tae katoa te tamaiti nei? Ko te kite pu aea au i taku metua i te rokoia anga mai e te kino ra.” (Genese 44:18-34) Akapapu maira teia e kua taui teia tangata. Kare aia i akaari ua i te vaerua tataraara, mari ra kua akaari katoa aia i te tu tangi, te tu noinoi kore, e te tu takinga meitaki.
Kare i rauka akaou ia Iosepha i te akakoromaki. No te maata o te mamae ngakau i roto iaia. Kua tono aia i tona au tavini ki vao, kua aue maata aia e kua akarongoia mai te reira i ko i te are ariki o Pharao. E oti tuatua atu aia: “Ko au to kotou teina ra ko Iosepha.” Kua takave atura aia ia ratou e kua akakore atu i te ara ta ratou i rave kiaia. (Genese 45:1-15) Kua akaata mai aia i to Iehova tu, koia tei akakore tikai i te ara. (Salamo 86:5) Te rave ra ainei tatou i te reira?
(Genese 44:33, 34) E teianei, teia taku tuatua kia koe, ko to tavini nei te ka noo ei tavini noou, e taku pu e, ei tutaki ake i taua tamaiti nei, e tuku atu koe i te tamaiti nei, kia aere ua ana ki runga ma tona ai tuakana: 34 Eaa oki au e tikaʼi kia aere ki taku metua ra, kia kore e tae katoa te tamaiti nei? ko te kite pu aea au i taku metua i te rokoia anga mai e te kino ra”
(Genese 45:4, 5) Kua tuatua mairā Iosepha ki tona ai tuakana ra, Ka aere mai ana kotou i vaitata iaku nei. Kua aere maira ratou i vaitata. Kua tuatua maira aia, Ko au to kotou teina ra ko Iosepha, ko ta kotou i oko ki Aiphiti ra. 5 E tenana, auraka e aue, auraka oki e riri ia kotou uaorai, ko kotou i oko mai iaku i ko nei; na te Atua oki i tono mai iaku nei na mua ia kotou, kia ora te tangata.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 44:13) Kua aae iora ratou i to ratou kakau, akauta akera ratou ravarai i te au apainga ki rungao i ta ratou au asini, oki anake maira ki te oire.
Aae Anga i te Kakau
E akairo teia no te mamae maata o te ngakau no te ngati Iuda, e pera te au tangata no Asia mai, me akarongo ratou e kua mate tetai o to ratou kopu tangata. I tetai au taime, ka veveteia te tuanga o te kakau te ka akaari mai i te umauma o te tangata, e kare ko te vevete takiri anga o te kakau kia kore e tau akaou i te aao.
Te akakite anga mua o te rave anga o teia peu i roto i te Pipiria, no Reubena te reira, te mataiapo a Iakoba, te oki anga aia ki ko i te vaarua e kare ua rai a Iosepha, kua vevete aia i tona kakau, e kua tuatua: “Kare rai te tamaiti nei; ko au nei oki e, ka aere tika au nei kiea?” Ei mataiapo, tei runga ia Reubena te apainga i te akono i tona teina. Te akakiteia anga ki tona metua tane ko Iakoba e penei kua mate tana tamaiti, kua vevete aia i tona kakau e kua aao i te kakau paoa ma te aue (Gene. 37:29, 30, 34), e i Aiphiti, kua vevete to Iosepha ai tuakana i to ratou kakau i te akaari i to ratou mii te tuatuaia anga e e tangata keikeia a Beniamina.—Gene. 44:13.
(Genese 45:5-8) E tenana, auraka e aue, auraka oki e riri ia kotou uaorai, ko kotou i oko mai iaku i ko nei; na te Atua oki i tono mai iaku nei na mua ia kotou, kia ora te tangata. 6 Ka rua akenei mataiti onge i te enua nei, e rima oki mataiti e toe nei, kare e arote, kare oki e kokoti. 7 I tono mai ei te Atua iaku na mua ia kotou, kia toe kotou i te ao nei, kia ora kotou, i te ora maata. 8 E teianei, kare na kotou tei tono mai iaku ki ko nei, na te Atua ra; e kua akariro aia iaku ei metua no Pharao, e ei rangatira ki tona katoa ra ngutuare, e ei tutara oki i te enua katoa ra i Aiphiti.
Ririia ma te Kore e Ara
15 Eaa te ka tauturu ia tatou kia kore e kiia e te makitakita ki te aronga tei riri ia tatou ma te kore e ara? E akamaara e ko to tatou au enemi maata koia oki ko Satani e te au temoni. (Ephesia 6:12) I tetai au tangata e takinokino ra ia tatou ma te kite e te akakoro tikai, e manganui te aronga tei patoi i te iti tangata o te Atua no te kite kore me kore no te akavareia ra e etai ke. (Daniela 6:4-16; 1 Timoteo 1:12, 13) To Iehova inangaro no “te tangata katoatoa” kia rauka te tuatau “kia ora, e kia rauka te kite i te tuatua-mou.” (1 Timoteo 2:4) E tika rava e, ko tetai aronga patoi i mua ana e au taeake Kerititiano no tatou i teianei tei tupu mai no te kite anga i to tatou tu apa kore. (1 Petero 2:12) Kapiti mai, ka rauka ia tatou i te tamou mai i tetai apiianga mei te akaraanga a te tamaiti a Iakoba ko Iosepha. Noatu e kua maata tikai to Iosepha mamae no tona au tuakana, kare roa aia i akaenemi atu ia ratou. No teaa ra? No te mea kua kite aia e te o maira a Iehova ki roto i teia mea, i te akakeukeu aere anga i te au tupuanga kia rauka i te akatupu i Tona akakoroanga. (Genese 45:4-8) Ka rauka katoa ia Iehova i te akakeu i tetai ua atu tamamaeanga tika kore ka na roto tatou kia riro mai no te kaka o tona ingoa.—1 Petero 4:16.
(Genese 45:1-15) Kare akera i tika ia Iosepha kia akakoromaki i mua i te aronga katoa i tu ua mai i vaitata kiaia ra; e kua tuatua akera, E tuku i te au tangata katoa nei ki vao. Kare rava atura e tangata i noo mai i vaitata kiaia, ka akakite atu ei a Iosepha iaia uaorai ki tona ai tuakana ra. 2 Kua kakaoa iora aia; e kua rongo mai to Aiphiti, e te ngutuare katoa o Pharao ra. 3 Kua tuatua mairā Iosepha ki tona ai tuakana ra, Ko au ko Iosepha; te ora ra toku metua tane? Kare akerai i tika i te au tuakana nona ra kia karanga ua atu kiaia, i te maata o to ratou koiriria i tona tu. 4 Kua tuatua mairā Iosepha ki tona ai tuakana ra, Ka aere mai ana kotou i vaitata iaku nei. Kua aere maira ratou i vaitata. Kua tuatua maira aia, Ko au to kotou teina ra ko Iosepha, ko ta kotou i oko ki Aiphiti ra. 5 E tenana, auraka e aue, auraka oki e riri ia kotou uaorai, ko kotou i oko mai iaku i ko nei; na te Atua oki i tono mai iaku nei na mua ia kotou, kia ora te tangata. 6 Ka rua akenei mataiti onge i te enua nei, e rima oki mataiti e toe nei, kare e arote, kare oki e kokoti. 7 I tono mai ei te Atua iaku na mua ia kotou, kia toe kotou i te ao nei, kia ora kotou, i te ora maata. 8 E teianei, kare na kotou tei tono mai iaku ki ko nei, na te Atua ra; e kua akariro aia iaku ei metua no Pharao, e ei rangatira ki tona katoa ra ngutuare, e ei tutara oki i te enua katoa ra i Aiphiti. 9 E ngakoikoi ana kotou, e e aere kotou ki runga ki toku metua ra, e e karanga atu kotou kiaia, Te tuatua maira to tamaiti ra ko Iosepha, Kua akariro te Atua iaku ei tutara no Aiphiti katoa ra: e aere mai koe ki raro kiaku nei, auraka a tavare: 10 E ei te enua nei ei Gosena koe e noo ei, kia vaitata mai koe kiaku nei: ko koe, ma taau au tamariki, e ta to au tamariki ra tamariki e to au mamoe ra, e to au puakatoro ra, e taau apinga ravarai: 11 E ei reira au e angai ei ia koe; e rima oki mataiti onge e toe nei; ko te rokoia aea koe, e toou ngutuare, e taau katoa ra, e te putaua. 12 E i na, te akara mai nei to kotou mata, e te mata o toku teina nei o Beniamina, e ko toku uaorai teia vaa e karanga atu kia kotou nei. 13 E e akakite kotou ki toku metua i toku katoa nei kakā i Aiphiti nei, e te au mea katoa ta kotou i kite ana; e ngakoikoi oki kotou i te arataki mai i toku metua ki ko nei. 14 Kua takave maira aia ki runga i te kaki o tona teina ra ko Beniamina, kua aue iora; e kua aue iora oki a Beniamina ki runga i tona kaki. 15 E kua ongi maira oki aia i tona ai tuakana ravarai ra, e kua aue iora oki ki rungao ia ratou: e oti akera, kua karangaranga iora tona ai tuakana kiaia.
TIUNU 8-14
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 46-47
“Akaoraia Mei te Onge”
(Genese 47:13) E kare rava atura e kai i taua enua katoa ra; kua onge kino roa oki, e tumatetenga maata to taua enua ra to Aiphiti, e to te enua ra to Kanaana i te onge.
Te Akaora Anga i te Tuatau Onge
2 Kua ope akera nga mataiti mou e itu, e kua tupu mai te onge mei ta Iehova i akakite—e onge kare ua i Aiphiti, mari ra “kua pini katoatoa akera taua enua.” Te kapiki anga te tangata i Aiphiti, tei pongi ra, kia Pharao no tetai kai, kua karanga atu a Pharao kia ratou: “Ka aere kia Iosepha ra; ko tana e tuatua mai kia kotou na, ko ta kotou ïa e rave.” Kua oko atura a Iosepha i te sitona ki to Aiphiti e pou ua atu ta ratou moni. E oti, kua rave mai aia i ta ratou au manu ei tutaki i te kai. I te openga ra, kua tuatua maira te tangata kia Iosepha: “E oko mai koe ia matou nei e to matou enua ei oko kai, e kia riro atu matou e to matou enua katoa ei tavini no Pharao.” Oko akera a Iosepha i te au enua katoa o Aiphiti na Pharao.—Genese 41:53-57; 47:13-20.
(Genese 47:16) Kua karanga aturā Iosepha, O mai ta kotou au puaka, e naku e o atu i ta kotou ei oko i ta kotou au puaka, kua pou oki te moni.
(Genese 47:19, 20) Eaa oki matou kia mate ki mua i to aroaro na, ko matou e to matou enua katoa? E oko mai koe ia matou nei e to matou enua ei oko kai, e kia riro atu matou e to matou enua katoa ei tavini no Pharao: o mai ana i te ua, kia ora matou, auraka kia mate; e auraka kia vai tanea ua te enua. 20 Oko na rava akera taua enua katoa ra ko Aiphiti ia Iosepha na Pharao; kua oko maira oki to Aiphiti, ko te tangata ko tona kainga, ko te tangata ko tona kainga, no te mea, kua ririnui taua onge ra ki runga ia ratou: riro takiri atura te enua kia Pharao.
(Genese 47:23-25) Kua karanga aturā Iosepha ki taua au tangata ra, I na, kua okoia kotou e au i teianei rā, e to kotou enua, no Pharao: teia te ua na kotou, ei ruru anga na kotou i taua enua ra. 24 Kia ua ra, e apai ma ï kotou i te rima o te tuanga na Pharao: ko e a tuanga ra, na kotou uaorai ïa, ei ua kia ruru ki runga i te kainga ra, e ei kai oki na kotou, e to kotou au ngutuare, e ei kai na ta kotou au tamariki mea riki. 25 Kua tuatua maira ratou, Naau matou i akaora io nei: kia kite aroaia mai matou e to matou pu, e ei tavini matou no Pharao.
Akatupu te Patireia i to te Atua Anoano i te Enua Nei
11 Maata rava. Te tupu nei te onge pae vaerua takapini i teianei ao. Akamatakite mai te Pipiria: “I na, te tuatua maira te Atu ra ko Iehova, e tae maira te au rā, e unga atu ei au i te onge ki runga i te enua; kare ra i te onge kai, e te kaki i te vai, i te akarongo ra i te tuatua na Iehova.” (Amo. 8:11) Ka tupu katoa ainei te onge ki te au tangata no te Patireia o te Atua? Akakite mai a Iehova i te tuke i rotopu i tona iti tangata e tona au enemi: “E kaikai toku aronga tavini, e pongi ra kotou; i na, e inu toku ra aronga tavini, e mate ra kotou i te kaki vai: i na, e rekareka toku ra aronga tavini, e akama ra kotou. (Isaia 65:13) Te kite ra ainei koe i teia au tuatua te akatupuia anga?
12 Te taʼe ua mai nei te au kai pae vaerua kia tatou mei tetai kauvai maatamaata e te oonu. Kua riro ta tatou au puka Pipiria—e pera te au rekotianga e te au vitio, te au uipaanga e te au uruoaanga, e te au apinga i runga i ta tatou Web site—ei kai pae vaerua te taʼe ua maira mei te vai puke i roto i teia ao e onge ra i te pae vaerua. (Eze. 47:1-12; Ioela 3:18) Te mataora ra ainei koe i te kite i ta Iehova taputou no te maata rava o te kai e akatupuia nei i roto i toou oraanga? Te kaikai putuputu ra ainei koe i runga i ta Iehova kaingakai?
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 46:4) E aere katoa oki au ma koe ki raro ki Aiphiti; e ka akaoki mairai au ia koe ki runga nei: e na Iosepha e topiri i to mata na.
Te au tu e te au Akairo
Tuku anga i te rima ki runga i te mata o te tangata mate. Ta Iehova tuatua kia Iakoba, “e na Iosepha e topiri i to mata na” (Gene. 46:4), te akakite nei aia e na Iosepha e topiri i to Iakoba mata me mate ake aia, e apainga na te tamaiti mataiapo e rave. I te akaraanga, te akakite nei a Iehova kia Iakoba e ka tukuia te tikaanga mataiapo kia Iosepha.—1 Para. 5:2.
(Genese 46:26, 27) Taua aronga ravarai ra i aere mai ki Aiphiti, ratou katoa, ko Iakoba ma tana i anau ra, auraka nga vaine a te tamariki a Iakoba ra, e ono ngauru ratou e ono ara: 27 E nga tamariki a Iosepha i anau i Aiphiti ra, toko rua ïa. Taua aronga katoa no te kopu-tangata o Iakoba i tae ki Aiphiti ra, e itu ïa ngauru anga.
au mea ke mai roto i te nwtsty no runga ia Anga. 7:14
E 75 tangata i te katoa anga: Penei kare a Setephano i taiku ana i tetai irava mei te Tuatua Tapu Epera te akakite anga e e 75 tangata o te kopu o Iakoba tei aere atu ki Aiphiti. Kare teia numero e kiteaia i roto i te Tuatua Tapu Epera i taito. Akakite a Gene. 46:26: “Taua aronga ravarai ra i aere mai ki Aiphiti, ratou katoa, ko Iakoba ma tana i anau ra, auraka nga vaine a te tamariki a Iakoba ra, e ono ngauru ratou e ono ara.” Akakite te irava 27: “Taua aronga katoa no te kopu-tangata o Iakoba i tae ki Aiphiti ra, e itu ïa ngauru anga.” I konei, e rua tu te tare angaia te tangata, ko te numero mua, ko tana uaorai uanga e ko te rua, ko te katoa anga o te tangata tei tae ki Aiphiti. Kua taiku katoaia te numero o te uanga a Iakoba i roto ia Exo. 1:5 e Deu. 10:22, e e “70.” Te oronga nei a Setephano i te toru o te numero tei kapiti mai te katoa anga o to Iakoba kopu tangata. Kua tamanako tetai pae e kua kapitiia mai te tamariki tamaroa e te au mokopuna a te tamariki a Iosepha ko Manase e Epheraima, tei taikuia i roto i te urianga Septuagint no Gene. 46:20. Kua karanga tetai pae e kua kapitiia mai te au vaine a te tamariki a Iakoba, tei kore i ō ki roto i te tareanga ia Gene. 46:26. No reira, ko te numero “75”,[transpose?] penei ko te katoa anga teia o te tangata. Penei e tumu tetai i tukuia ai teia numero ki roto i te Tuatua Tapu Epera i te anere mataiti mua T.N. No tetai au mataiti, kua kite te aronga apii teitei e ko te numero “75” te numero tei tataia i roto ia Gene. 46:27 e Exo. 1:5 i roto i te urianga Septuagint reo Ereni. Pera katoa, roto i te 20 anere mataiti, e rua potonga Pokaikai Tuatua i te Tai Mate ra i kiteaia mai no runga ia Exo. 1:5 i te reo Epera, tei taangaanga katoa i te numero “75.” Penei no roto mai ta Setephano numero i teia au tata anga taito. Noatu ko teiea te mea tano, te akaari maira ta Setephano numero i te au ravenga tuke ke i tareia ai te uanga a Iakoba.
(Genese 47:1-17) Kua aere mairā Iosepha kua akakite maira kia Pharao, na ko maira, Tera mai toku metua tane, e toku au tuakana, e ta ratou au mamoe, e ta ratou au puakatoro, e te apinga ravarai na ratou, mei te enua mai mei Kanaana; e i na, tei te enua mai nei ratou tei Gosena. 2 E kua arataki aia i e toko rima i taua au tuakana nona ra, e tuku atura ki mua i te aroaro o Pharao. 3 Kua tuatua mairā Pharao ki taua au tuakana nona ra, Eaa ta kotou taoonga? Kua karanga atura ratou kia Pharao, E tikai mamoe anake to au tavini nei, ko matou, e to matou ai metua katoa. 4 E kua karanga rai oki ratou kia Pharao, I aere mai matou e noo i te enua nei; kare roa oki e kai na te au mamoe a toou au tavini nei; e onge maata roa oki tei te enua ra tei Kanaana: e teianei, e akatika mai koe, kia noo to au tavini i te enua akera i Gosena. 5 E kua tuatua akerā Pharao kia Iosepha, na ko akera, Teia mai nei toou metua tane e toou ai tuakana, i aere mai ratou ki ko nei kia koe nei: 6 Terao te enua ko Aiphiti tei mua i to aroaro na; ei te ngai meitaki ra koe akanoo ei i toou metua tane e toou ai tuakana, ei te enua ei Gosena ratou noo ei: e te kite ra koe i te tangata maroiroi i roto ia ratou ra, e akariro i te reira ei tiaki i te au puaka naku nei. 7 Kua arataki aturā Iosepha i tona metua tane ra ia Iakoba ki roto, kua tuku atura ki mua i te aroaro o Pharao. Kua akaora aturā Iakoba ia Pharao. 8 Kua tuatua mairā Pharao kia Iakoba, Kaia akenei oou rā i toou au mataiti i te ao nei? 9 Kua karanga aturā Iakoba kia Pharao, I toku nei au rā i toku au mataiti i te tuitarere ua anga, okotai akenei anere e toru ngauru i te mataiti: e au rā poto oki toku, e te kino i toku nei au mataiti i te ora anga nei, kare i taea to toku ai metua ra au rā i to ratou ra au mataiti i te tuitarere anga ratou i te ao nei. 10 Kua akaorā atura Iakoba ia Pharao, e kua aere maira ki vao mei mua mai i te aroaro o Pharao. 11 Kua akanoo iorā Iosepha i tona metua tane, e tona au tuakana, e oronga atura i te tapere no ratou i taua enua ra i Aiphiti, i te ngai meitaki ra, i te enua ra ko Ramese, i ta Pharao oki i akaue maira. 12 Kua angai aturā Iosepha i tona metua tane e tona ai tuakana, e te ngutuare katoa o tona metua, ki te kai, i tei tau i to ratou au kopu-tangata. 13 E kare rava atura e kai i taua enua katoa ra; kua onge kino roa oki, e tumatetenga maata to taua enua ra to Aiphiti, e to te enua ra to Kanaana i te onge. 14 Uipa marie maira te moni katoa no taua enua ra no Aiphiti, e to te enua ra to Kanaana, kia Iosepha, i te sitona ta ratou i oko maira: e kua apai aturā Iosepha i taua moni ra ki roto i te are o Pharao ra. 15 E kore akera oki te moni i taua enua ra i Aiphiti, e i te enua ra i Kanaana, kua aere maira to Aiphiti katoa kia Iosepha ra, kua tuatua maira, O mai te kai na matou: eaa oki matou kia mate ki mua i to aroaro na? kua kore takiri oki te moni. 16 Kua karanga aturā Iosepha, O mai ta kotou au puaka, e naku e o atu i ta kotou ei oko i ta kotou au puaka, kua pou oki te moni. 17 Kua taki maira ratou i ta ratou au puaka kia Iosepha ra: e kua apai aturā Iosepha ra: e kua apai aturā Iosepha i te kai na ratou ei oko i te au oro-enua, e te au mamoe, e te au puakatoro, e te au asini: ei kai tana e tuku atu na ratou i te reira mataiti, ei oko i ta ratou au puaka ravarai.
TIUNU 15-21
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | GENESE 48-50
“Maata ta te Aronga Ruaine ka Apii Mai”
(Genese 48:21, 22) Kua tuatua mairā Iseraela kia Iosepha, I na, teia au ka mate: e riro ra te Atua ei vaitata ia kotou, e ka akaoki akaou aia ia kotou ki te enua o to kotou ai metua ra. 22 E te oronga atu nei au i tetai tuanga naau kare ki to ai tuakana ra, ko tei rauka mai iaku i taku koke, e i taku ana, i te rima o te ngati Amori ra.
Iakoba
I mua ake ka mate ei aia, kua akameitaki atu a Iakoba i tana au mokopuna tamaroa, ko te au tamariki a Iosepha, e ma te aratakianga a te Atua, kua tuku ia Epheraima ki mua ake i tona tuakana ko Manase. E kia Iosepha, tei orongaia e takirua tuanga o te au apinga ravarai ki te mataiapo, kua karanga a Iakoba: “E te oronga atu nei au i tetai tuanga naau kare ki to ai tuakana ra, ko tei rauka mai iaku i taku koke, e i taku ana, i te rima o te ngati Amori ra. (Gene. 48:1-22; 1 Para. 5:1) Te potonga enua ta Iakoba i oko mai mei te tamariki a Hamora, i Sekema (Gene. 33:19, 20), te akaari maira teia taputou kia Iosepha i to Iakoba akarongo, no tana i totou no runga i te autu anga i te tamaki a tana uanga kia Kanaana mei te mea atura e kua tupu takere te reira. (Akara ia NGATI AMORI.) Ko ta Iosepha takirua tuanga o teia enua, kua orongaia te reira ki te uanga a Epheraima e Manase.
(Genese 49:1) Kua tiki aturā Iakoba i te au tamariki tamaroa nana ra, e karanga atura, Ka akaputuputu mai, kia akakite atu au kia kotou i te au mea e rokoia mai ei kotou, kia tae ki te au rā a muri atu.
Te au rā Openga
Ta Iakoba Totou i Runga i Tona Roi Mate. Te tuatua anga a Iakoba ki tana au tamariki tamaroa, “Ka akaputuputu mai, kia akakite atu au kia kotou i te au mea e rokoia mai ei kotou, kia tae ki te au rā a muri atu” me kore “te au rā openga” (AT), te akakite ra aia e a tetai tuatau ki mua ka akatupuia tana i tuatua. (Gene. 49:1) Mei tetai rua anere mataiti i mua atu ana, kua akakite a Iehova ki to Iakoba tupuna ko Aberama (Aberahama), e ka takinga kinoia tana uanga no tetai 400 mataiti. (Gene. 15:13) No reira, i teia atianga, te tuatau ki mua ta Iakoba e tuatua nei e ko “te au rā a muri atu”,[transpose?] kare te reira e akamata kia pou roa te 400 mataiti o te takinga kino anga. (Kia kite maata atu no runga ia Genese 49, akara i te atikara no runga i te au tamariki a Iakoba, i raro i to ratou uaorai ingoa.) Kua taangaanga katoaia teia totou ki te “Iseraela o te Atua” i te pae vaerua.—Gala. 6:16; Roma 9:6.
(Genese 50:24, 25) Kua karanga aturā Iosepha ki te au taeake nona ra, Teia au ka mate; e ka atoro mairai te Atua ia kotou, e nana kotou e arataki atu mei ko nei atu ki runga roa te enua i tana i taputou mai e, no Aberahama, e no Isaaka, e no Iakoba. 25 Kua akataputou aturā Iosepha i te au tamariki a Iseraela, na ko atura, E atoro mairai te Atua ia kotou, e na kotou e apai katoa i toku nei ivi ki runga mei ko nei atu.
Te Aronga Pakarikari—E Akameitakianga no te au Mapu Ou
10 Ka riro katoa te aronga ruaine ei akakeu anga meitaki ki te au taeake irinaki. I tona ruaine anga, kua rave te tamaiti a Iakoba ko Iosepha i tetai angaanga ngoie no te akarongo tei riro mai ei akakeu anga maata ki runga i te au mirioni ua atu o te aronga akamori mou tei ora mai i muri ake iaia. E 110 ona mataiti i te ‘ikuiku anga aia i te tuatua i tona ivi,’ koia oki, me akaruke te ngati Iseraela ia Aiphiti, e apai ratou i tona au ivi. (Ebera 11:22; Genese 50:25) Kua riro taua akaue anga ei tumuanga no te manakonakoanga no Iseraela i te au mataiti e manganui no te tuikaaanga pakari i muri ake i te mate anga o Iosepha, i te oronga mai i te akapapu anga e ka tae mai to ratou akaora.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Genese 49:19) Ko Gada ra, ka eke aia i tetai takanava: ka eke ra ratou iaia i muri ake.
Akameitakiia te Aronga Tei Oronga i te Kaka ki te Atua
4 I mua ake ka tomo atu ei ki roto i te Enua Taputouia, kua pati atu te au mema o te kopu tangata Iseraela o Gada e kia akatikaia ratou kia noo i roto i te enua ki i te puakatoro i te tua itinga ia Ioridana. (Numero 32:1-5) E noo ei ki reira ko te aite anga kia autu i te au akaaoanga pakari. Te kopu tangata i te tua opunga kua rauka te paruruanga o te O o Ioridana—e arai anga natura ki te tomo anga vaeau. (Iosua 3:13-17) Inara, no runga i te au enua i te itinga o Ioridana ra, te karanga ra The Historical Geography of the Holy Land, na George Adam Smith, e: “E paraa e te atea [te reira], vaitata rai e kare e arairai anga i o mai, i runga i te ngai titika maata o Arapia. No reira kua akatuera pouroa ia te reira ki te tomoanga a te aronga ori aere ua te pongi ra, ko etai ia ratou kua tomo mai ki roto i te reira i te au mataiti ravarai no te ngangaere.”
5 Akapeea te kopu tangata o Gada i te autu anga i raro ake i taua taomi anga tapupu kore ra? I te anere mataiti i mua atu, i roto i tana totou i runga i te roi mate, kua akakite atura to ratou ui tupuna ko Iakoba e: “Ko Gada ra, ka eke aia i tetai takanava: ka eke ra ratou iaia i muri ake.” (Genese 49:19) I te akaraanga mua penei e akara anga taitaia taua au tuatua. Te tikaanga, inara, kua riro te reira ei akauenga no te ngati Gada kia tamaki atu. Kua akapapu atura a Iakoba kia ratou e me ka tamaki atu ratou, ka akaruke taakamaia te aronga takanava, ma te ngati Gada e arumaki atura na muri atu ia ratou.
(Genese 49:27) Ko Beniamina ra, ka riro ïa i te ae mei te luko ra: e pou tana kai i te popongi roa, e kia po ra ka tuaʼi i tei rauka.
Beniamina
Kua akatutu mai a Iakoba i te tu tamakianga a te uanga a Beniamina i roto i tana totou i mua ake ka mate ei aia, na te tuatua anga ki tana tamaiti: “Ko Beniamina ra, ka riro ïa i te ae mei te luko ra: e pou tana kai i te popongi roa, e kia po ra ka tuaʼi i tei rauka.” (Gene. 49:27) Kua kiteaia te au aronga tamaki o te ngati Beniamina no to ratou tu karape i te taangaanga i te maka, ki to ratou rima katau e te rima kaui, e kare e aere ke “ki te rauru okotai.” (Aka. 20:16; 1 Para. 12:2) Te Akava ko Ehuda, tei tamate i te Ariki ko Egalona, e tangata rima kaui aia mei te ngati Beniamina. (Aka. 3:15-21) Penei kua kitea katoaia e “i te popongi roa” o te patireia o Iseraela, no roto mai i te ngati Beniamina, “te kopu mea iti rava,” te ariki mua o Iseraela ko Saula, te tamaiti a Kisa, e tumutoa ririnui i te tamaki anga i to Philiseti. (1 Samu. 9:15-17, 21) Pera katoa “kia po ra,” ki te patireia o Iseraela, no roto mai i te ngati Beniamina te Ariki vaine ko Esetera e te Tutara ko Moredekai, tei akaora mai i te ngati Iseraela kia kore e tamateia e te Patireia o Peresia.—Esete. 2:5-7.
(Genese 49:8-26) E Iuda e, ko koe rai, e akameitaki toou ai taeake ia koe: ka tukuia to rima ki runga i te kaki o toou au enemi; e tupou te tamariki a to metua tane ki raro i mua ia koe. 9 E punua lionā Iuda: mei te āru mai koe, e taku tamaiti, kua riro atura koe ki runga: kia piko aia ki raro mei te liona ra, kia moetapapa aia mei te liona tinana ra, naai aia e akatu ki runga? 10 Kare te sepeta e taka ke ia Iuda, e te akava i roto i ona vaevae, e tae ua mai te Silo ra; e koia ta te pa enua e akarongo. 11 E ere aia i tana asini ki te vine, e te anaunga o tana asini ki te vine meitaki ra; e orei aia i tona kakau i te wina, e tona kakau i rungao ra ki roto i te toto vine ra: 12 E muramura te mata i te wina, e e teatea te nio i te u. 13 Ko Zebuluna ra, ka noo aia i taatai ra; i te ngai pai aia ra; e e tae rava tona kotinga ki Zidona. 14 E asini ririnui a Isakara, e moe i rotopu i nga koro puaka: 15 Te kite ra oki aia i te akaangaroi anga, e e mea meitaki ïa, e te enua ra, e mea manea ïa; e orongaʼi aia i tona pakuivi ei vairanga apainga, e riro ei aia ei tavini tautaūnga. 16 Ko Dana ra, e tuku mai aia i te tuatua-tau ki tona au tangata, mei tetai o te au kopu o Iseraela nei. 17 Ka riro a Dana ei ovi i te arataa ra, ei asepi i te mataara ra, ko te kakati i te vaevae o te oroenua ra, e inga tiraa atura tei rungao ki raro. 18 I tiaki ua ana au i te ora naau, e Iehova e. 19 Ko Gada ra, ka eke aia i tetai takanava: ka eke ra ratou iaia i muri ake. 20 Ko Asera ra, ka riro tana kai i te mea meitaki roa ra; e te au mea anoanoia e te ui ariki ra tana ka oronga ra. 21 Ko Naphatali ra, e aili tuku uaia kia aere ua ana: ka tuku aia i te tuatua memeitaki ra. 22 Ko Iosepha ra, e tupu ou uua ïa, e tupu ou uuna ïa i te pae punavai ra; ko tei toro te rara na runga i te patu ra: 23 Maata ua rai tona mamae i te aronga akainana kakao, e kua akainana mai iaia, e kua makitakita oki iaia: 24 Te vai tika ra tana ana i te ketaketa, e te marōrō ra tona rima e tona kapu-rima i te ririnui o te Atua Mana o Iakoba ra. No reira maira, te tiaki ra, te toka o Iseraela; 25 No te Atua o to Metua tane ra, te ka tauturu mai ia koe ra, no te Mana katoatoa ra, ko te ka akameitaki mai ia koe ra, te au meitaki o te rangi i runga ra, te au meitaki o te moana e vai ua i raro nei, te au meitaki o te ua, e to te kopu. 26 Te au meitaki o to metua tane kua maata rava ïa i te au meitaki o toku ai tupuna, e tae atu i te openga o te au tuaivi vairanga mutu kore; kia vai ua ana ki rungao i te mimiti o Iosepha, e ei runga i te take upoko o tei taka ke i tona ra au tuakana.
TIUNU 22-28
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | EXODO 1-3
“Te Vai Nei au, ko au Rai e Vai Nei”
(Exodo 3:13) Kua karanga aturā Mose ki te Atua, I na, kia tae au ki te tamariki a Iseraela ra, e kia karanga atu au kia ratou e, I tonokia mai au e te Atua o to kotou ai metua kia kotou nei; kia tuatua maira ratou kiaku e, Koai tona ingoa? e akapeea atu au kia ratou?
Akangateitei i te Ingoa Maata o Iehova
4 E tatau ia Exodo 3:10-15. E 80 o Mose mataiti i akaue ei te Atua iaia e: “Naau e arataki mai i toku iti-tangata, i te tamariki a Iseraela, mei Aiphiti mai.” I reira, kua ui a Mose i tetai uianga puapinga kia Iehova e: ‘Me ui mai te ngati Iseraela kiaku e koai toou ingoa, eaa taku ka akakite kia ratou?’ Kua kite takere te iti tangata o te Atua i tona ingoa, eaa i reira a Mose i ui ei i teia uianga? Te inangaro ra aia i te kite maata atu no runga i te tu tikai o te Atua ko Iehova. Te inangaro ra a Mose i te akapapu ki te ngati Iseraela e ka akaora tikai mai te Atua ia ratou. E ka rauka ia tatou i te marama i te tumu no te reira. Kua roa te ngati Iseraela te riro mai anga ei au tuikaa, e papu e kua ekoko ana ratou e ka rauka ia Iehova i te tauturu ia ratou. Kua akamori ana tetai pae o te ngati Iseraela i te au atua o Aiphiti!—Eze. 20:7, 8.
(Exodo 3:14) Kua tuatua maira te Atua kia Mose, TE VAI NEI AU, KO AU RAI E VAI NEI: e kua tuatua maira aia, Teia taau e karanga atu ki te tamariki a Iseraela, Na TE VAI NEI AU au i tono mai kia kotou nei.”
TE AITEANGA I TE INGOA O TE ATUA
Kua uriia te ingoa o Iehova no roto mai i te kupu Epera “ka akatupu.” Karanga tetai aronga kite e ko teia kupu, ko te rave anga i tetai apinga. No reira, kua kite te maata anga i te aiteanga i te ingoa o te Atua e “Ka Akatupu Aia.” Kua tau rai teia kia Iehova no te mea koia Tei Anga i te au mea ravarai. Nana i anga i teianei ao e pini ua ake e te au mea ora katoatoa, e te akatupu nei rai aia i tona anoano e tana i akakoro.
Akapeea i reira tatou me mārama i ta Iehova pauanga ki ta Mose uianga ia Exodo 3:13, 14? Kua ui a Mose: “I na, kia tae au ki te tamariki a Iseraela ra, e kia karanga atu au kia ratou e, I tonokia mai au e te Atua o to kotou ai metua kia kotou nei; kia tuatua maira ratou kiaku e, Koai tona ingoa? e akapeea atu au kia ratou?” Pau mai a Iehova: “Te Vai Nei au, ko au Rai e Vai Nei.”
Kare a Mose i ui ana kia Iehova kia akakite i tona ingoa. Kua kite takere a Mose e te ngati Iseraela i te ingoa o te Atua. Inangaro nei a Mose ia Iehova kia akakite mai mei teaa tikai to te Atua tu no te akamatutu i te akarongo, e kia akakite mai i te aiteanga o tona ingoa. No reira, na te pau anga, “Te vai nei au, ko au rai e vai nei,” te akakite maira a Iehova i tona uaorai tu umere: I tetai ua atu atianga, ka riro mai aia e ko tetai ua atu ka anoanoia no te akatupu i tana i akakoro. Ei akaraanga, kia Mose e te ngati Iseraela, kua riro mai a Iehova ei Akaora, ei Tuku Ture, Tei Oronga mai—e te vai atura. No reira, na Iehova uaorai e iki kia riro mai aia e ko tetai ua atu ka anoanoia no te akatupu i tana i totou ki tona iti tangata. Inara, noatu ko teia tetai aiteanga o te ingoa o Iehova, kare ra te reira i kotingaia ki tetai ua atu apinga tana ka iki kia rave. Te kapiti katoa maira te akariro anga i te au mea i angaia e ko tetai ua atu ka anoanoia no te akatupu i tana i akakoro.
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Exodo 2:10) Tupu atura taua tamaiti ra, e kua apai maira aia iaia ki te tamaine a Pharao, riro maira aia ei tamaiti nana; tapa atura aia i tona ingoa ko Mose; kua tuatua akera oki aia, Naku aia i rave mai no raro i te vai.
Mose—E Tangata Tika Aina me e Maani Ua?
Ka ngatā ainei i te irinaki e ka rave te tamaine a te Ariki o Aiphiti i teia pepe nana uaorai? Kare, no te mea kua apii te au akonoanga o Aiphiti e ko teia tu takinga meitaki te ravenga e tae ei tetai ki te rangi. No runga i te retita anga i te tamariki, karanga tetai vaine kimikimi apinga taito ko Joyce Tyldesley: “Aiteite ua te turanga o te au vaine Aiphiti ki to te au tane Aiphiti. Kua karangaia e aiteite ua to ratou tika anga i te pae ture e te pitiniti, e . . . ka rauka i te au vaine i te retita i te tamariki.” Kua tataia ki roto i te Pepa Raupo Retitaanga e kua retita tetai vaine Aiphiti i tana au tavini. No te metua vaine o Mose tei ikiiki iaia, karanga The Anchor Bible Dictionary: “Ko te tutakianga i te metua vaine anau o Mose kia akono iaia . . . aiteite te reira ki te akanoonooanga o te retita tamariki o Mesopotamia.”
(Exodo 3:1) Tiaki aturā Mose i te mamoe a tona metua ongoai a Ietero taunga i Midiana ra: e kua taki atura aia i taua anana ra ki muri i te medebara, e tae atura ki te maunga o te Atua ra, ki Horeba.
Au Manako Maata Mei te Puka o Exodo
3:1—Eaa to Ietero tu ei taunga? I te au tuatau o te pateriareka kua riro te upoko ngutuare ei taunga no tona ngutuare tangata. I te akaraanga e upoko pateriareka a Ietero no te kopu o Midiana. I te mea e au uanga te au Midiana no Aberahama na tana vaine ko Ketura, penei paa kua kite ratou no runga i te akamori anga ia Iehova.—Genese 25:1, 2.
(Exodo 2:11-25) Tei te reira au rā, kia pakari a Mose ra, i aere ei aia ki tona ai taeake ra, e kite atura i ta ratou apainga teiaa: e i akara atura aia i tetai tangata Aiphiti, te ta ra i tetai i tona au taeake, e ngati Ebera. 12 Kua matatua ua iora aia i tetai pae e i tetai pae, e kare rava akera e tangata i kitea e ia, kua ta iora aia i taua tangata Aiphiti ra, e kua uuna iora ki raro i te one. 13 Kua aere akaou atura aia i tetai ra, e i na, te kukumi ra e toko rua puke tangata ngati Ebera ra; e kua karanga atura aia ki tei ē ra, Eaa koe i moto ei i toou ra tangata tupu? 14 Kua tuatua maira aia, Naai koe i akariro ei tutara e ei akava ia matou nei? te manako na koe i te ta mai iaku, mei taau i ta i te Aiphiti ra? Mataku iorā Mose, e kua tuatua akera, Kua kitea tikaia taua mea nei. 15 E kite akerā Pharao i taua mea ra, kua umuumu maira aia ia Mose e ta. Oro ke maira ra Mose mei mua mai i te aroaro o Pharao, e kua noo atura i te enua ra i Midiana; e kua noo iora aia ki runga i te ruavai. 16 Ko tetai taunga ra i Midiana toko itu ana puke tamaine: e kua aere maira ratou e uti i te vai, e akaki i te au āriki ei akainu i te au mamoe a to ratou metua tane ra. 17 Kua aere maira te au tiaki mamoe, e kua tuaru ke ia ratou ra: kua tu akera rā Mose ki runga e tauturu atura ia ratou, e kua akainu i ta ratou au mamoe. 18 E tae atura ratou ki to ratou metua tane ra kia Reuela, kua tuatua maira aia, Eaa te mea i tae vave mai ei kotou i teianei rā? 19 Kua karanga atura ratou, Na tetai tangata Aiphiti i tauturu mai ia matou i taua au tiaki mamoe ra; e nana katoa i uti i te vai na matou, e kua akainu akera i te anana. 20 Kua tuatua maira aia ki taua au tamaine nana ra, E teiea aia? eaa kotou i akaruke ei i taua tangata ra? kapikiia atura, kia kai i te kai. 21 Tika roa ia Mose e noo ki o taua tangata ra: e kua oronga maira aia i tana tamaine ia Zipora kia Mose. 22 E anau maira aia ra, e tamaiti; tapa iorā Mose i tona ingoa ko Geresoma; kua tuatua akera oki aia, E tangata ke au i te enua ke nei. 23 E roa akera, mate iora taua ariki no Aiphiti ra; te ngunguru ua ra te tamariki a Iseraela i ta ratou angaanga maata; e kua aue oki ratou, e kua tae roa ki te Atua to ratou aue i ta ratou angaanga i te maata. 24 E kua akarongo maira te Atua i to ratou aue anga; e kua maara te Atua i tana koreromotu ia Aberahama, ia Isaaka, e ia Iakoba. 25 E akara maira te Atua i te tamariki a Iseraela; e kua kite maira te Atua ia ratou.
TIUNU 29–TIURAI 5
AU MEA UMERE I ROTO I TE PIPIRIA | EXODO 4-5
“Ei Vaitata Katoao au i Toou Vaa”
(Exodo 4:10) Kua karanga aturā Mose kia Iehova, E taku Atu, kare au i te tangata vaa tukatau, mei ia koe rai i tuatua mai ki to tavini nei, e mei muatangana mairai: e reo murare oki, e te ngunguau toku.
(Exodo 4:13) E kua karanga atura aia, E taku Atu e, teia taku tuatua kia koe, e tono koe i tei tau ia koe kia tono ra.
Au Kotoeanga—Eaa to Iehova Manako no te Reira?
“Kare au e mako roa ana.” Penei ka manako koe e kare koe e tau ei orometua no te tuatua meitaki. Kua manako katoa tetai au tavini akarongo mou o Iehova i te tuatau Pipiria e kare ratou i mako roa ana i te rave i te au angaanga ta Iehova i tuku mai kia ratou. Akamanako ana i te akaraanga o Mose. I te tuku anga mai a Iehova i te angaanga nana, kua karanga atu a Mose e: “E taku Atu, kare au i te tangata vaa tukatau, mei ia koe rai i tuatua mai ki to tavini nei, e mei muatangana mairai: e reo murare oki, e te ngunguau toku.” Noatu, e kua akamaroiroi a Iehova iaia, kua pau atu a Mose e: “E taku Atu e, teia taku tuatua kia koe, e tono koe i tei tau ia koe kia tono ra.” (Exo. 4:10-13) Eaa ta Iehova i rave?
(Exodo 4:11, 12) Kua tuatua mairā Iehova kiaia, Naai i anga i te vaa tangata nei? e koai tei akariro iaia ei murare, e ei turi, e ei matapuera, e ei matapo? kare ainei ko au ko Iehova? 12 E teianei, e aere koe, ei vaitata katoao au i toou vaa, e naku e akakite i taau ka tuatua.
Te Kite ra Ainei Koe “i Tei Kore e Kitea Kia Akara Ra”?
5 Kua apii te Atua ia Mose i tetai apiianga puapinga i mua ake i tona oki anga ki Aiphiti. I muri mai, kua tata a Mose no runga i taua apiianga ra i roto i te puka o Iobu: “Ko te mataku i te Atu ra, ko te pakari ïa.” (Iobu 28:28) Ei tauturu ia Mose kia kite e eaa tikai te mataku, kua akaaite a Iehova i te tangata kiaia uaorai, te Atua Mana Katoatoa. Kua ui Aia e: “Naai i anga i te vaa tangata nei? e koai tei akariro iaia ei murare, e ei turi, e ei matapuera, e ei matapo? kare ainei ko au ko Iehova?”—Exo. 4:11.
6 Eaa te apiianga? Kua tonoia a Mose e Iehova, no reira kare aia e anoanoia kia mataku. Ka oronga te Atua i te mana kia Mose kia akakite i te karere a te Atua kia Pharao. Kare ko te taime mua teia i rokoia ai te au tavini o te Atua i te kino i Aiphiti. Penei kua akamaara a Mose e akapeea a Iehova i te paruru anga ia Aberahama, Iosepha, e ia Mose mei te au Pharao o mua ana. Kare o Pharao mana me akaaiteia atu kia Iehova. (Gene. 12:17-19; 41:14, 39-41; Exo. 1:22–2:10) No te mea kua kite a Mose i “tei kore e kitea kia akara ra,” kua aere aia kia Pharao ma te tu ngakau toa e kua akakite aia kiaia i te karere a Iehova.
(Exodo 4:14, 15) Kua tupu akera to Iehova riri ia Mose, e kua tuatua maira aia, Kare ainā Aarona ngati Levi ra i te tuakana noou? e tangata vaa tukatau aia kua kite au: e i na, te aere maira aia, e aravei ia koe: e ka rekareka tona ngakau, kia kite mai aia ia koe. 15 E naau e karanga atu kiaia, e ka tuku koe i te tuatua ki roto i tona vaa: e ei vaitata katoao oki au i toou vaa, e i tona vaa, e naku e akakite kia korua i ta korua e rave ra.
Au Kotoeanga—Eaa to Iehova Manako no te Reira?
Kare a Iehova i ariki ana i te kotoeanga a Mose kia kore e rave i tana tukuanga angaanga. Inara, kua iki a Iehova ia Aarona kia tauturu ia Mose i te rave i taua angaanga ra. (Exo. 4:14-17) Tetai atu, i te au mataiti tei aru mai, kua turu a Iehova ia Mose e kua oronga kiaia i tetai ua atu apinga tana i anoano kia puapinga i te akatupu i te au tukuanga angaanga ta te Atua i oronga kiaia. Teia tuatau, ka papu ia koe e ka akakeu a Iehova i te au taeake irinaki tukatau kia tauturu katoa ia koe i te rave i taau angaanga orometua. Tei runga ravao ra, te akapapu maira te Tuatua a te Atua ia tatou e, na Iehova e akariro ia tatou kia tau no te angaanga tana i akaue mai ia tatou kia rave.—2 Kori. 3:5; akara i te pia “Au Mataiti Mataora Rava Atu o Toku Oraanga.”
Kimi i te Mārama o te Tuatua Mou
(Exodo 4:24-26) E tae akera ki te ngai moe anga i te arataa ra, kua aravei mairā Iehova iaia, e kua umuumu mai iaia e ta. 25 Kua rave iorā Zipora i te toka koi, peritome iora i tana tamaiti ra, e kua titiri ki raro ki tona pae vaevae, e kua tuatua akera, E tane toto koe naku e. 26 Tuku atura aia iaia kia aere: no te peritome oki i tuatuaʼi aia e, E tane toto.
Au Uianga a te Aronga Tatau
E tuatua tuke tikai ta Zipora tuatuaanga “e tane toto koe naku.” Eaa ta te reira e akakite maira no runga iaia? Na te ariki anga aia i te au umuumuanga no te koreromotu peritome ra, kua akakite a Zipora i tetai pirianga koreromotu kia Iehova. Kua akaari mai te Ture koreromotu tei orongaia ki to Iseraela i tetai pirianga koreromotu, e ka manakoia atu a Iehova ei tane e ko tetai ake pupu ei vaine ra. (Ieremia 31:32) No reira, i te tuatua anga kia Iehova (na roto i tana angera komono ra) ei “tane toto,” i te akara anga kua akakite a Zipora i tona uaorai kauraroanga ki te au tuatua no taua koreromotu ra. Mei te mea rai e kua ariki aia i tetai turanga o te vaine i roto i te koreromotu peritome, ma te Atua ra ko Iehova ei tane ra. Noatu rai eaa te tu, no tana angaanga akapapu anga i te akarongo anga ki te umuumuanga a te Atua, kare te oraanga o tana tamaiti e o atu akaou ki roto i te kino.
(Exodo 5:2) Kua tuatua mairā Pharao, Koai a Iehova, ka akarongo atu ei au i tona reo, ka tuku atu ei ia Iseraela? Kare au i kite ia Iehova, kare oki au e tuku ia Iseraela.
Iehova
No reira, ko te “kite,” kare tona aiteanga e kia mārama ua no runga i tetai apinga me kore i tetai tangata. Kua kite a Nabala neneva ra i te ingoa o Davida inara kua ui rai aia, “Koai oki a Davida?” mei te mea e te ui ra, “E tangata puapinga ainei aia?” (1 Samu. 25:9-11; akaaite ia 2 Samu. 8:13.) Kua pera katoa a Pharao te tuatua anga kia Mose: “Koai a Iehova, ka akarongo atu ei au i tona reo, ka tuku atu ei ia Iseraela? Kare au i kite ia Iehova, kare oki au e tuku ia Iseraela.” (Exo. 5:1, 2) Te akaari maira te reira e kare a Pharao i kite e ko Iehova te Atua mou tikai, me kore e mana tona i rungao i te ariki o Aiphiti e tona enua, me kore e mana ririnui tona i te akatupu i Tona anoano tei akakiteia e Mose raua ko Aarona. Inara i teia taime, ka kite a Pharao e to Aiphiti katoa, e te ngati Iseraela i te aiteanga tikai o tera ingoa, e te tangata nona te ingoa. Mei ta Iehova i akaari kia Mose, ka rave te Atua i Tana i akakoro no Iseraela, te akaora e te oronga anga kia ratou te Enua Taputouia, e te akatupuanga i Tana koreromotu ki to ratou ui tupuna. Na teia tu, mei ta te Atua i tuatua, “ka kite kotou e ko Iehova au to kotou Atua ra.”—Exo. 6:4-8; akara ia MANA KATOATOA.
(Exodo 4:1-17) Kua karanga atu rai a Mose, na ko atura, E i na, kare ratou e akatika mai i taku, kare oki e akarongo mai i toku reo: ka riro ra ratou i te tuatua mai e, Kare a Iehova i mama mai kia koe. 2 Kua tuatua mairā Iehova kiaia, Eaa tena i toou na rima? Kua karanga atura aia, E rakau. 3 Kua tuatua maira aia, Ka titiri ana ki raro i te one. Kua titiri iora aia i taua rakau ra ki raro i te one, e riro atura ei ovi; oro ke aturā Mose i taua mea ra. 4 Kua tuatua mairā Iehova kia Mose, Ka akatika ana koe i to rima, ka opu i te iku. (Kua akatika akera aia i tona rima, e kua opu akera, riro atura ei rakau i roto i tona rima;) 5 Kia akarongo mai ratou e, kua mama mai te Atua o to ratou ai metua ra, ko Iehova, te Atua o Aberahama, te Atua o Isaaka, e te Atua o Iakoba, kia koe. 6 Kua tuatua mairai oki a Iehova kiaia, Ka tuku ana i toou rima ki runga i toou umauma. Kua tuku iora aia i tona rima ki runga i tona umauma: e kia kiriti akera aia, i na, kua leperaia taua rima nona ra mei te kiona. 7 Kua tuatua maira oki aia, Ka tuku akaou i toou rima ki runga i toou umauma. Kua tuku akaou iora aia i tona rima ki runga i tona umauma; e kia kiriti akera aia i te reira i runga i tona umauma ra, i na, kua riro akaou mei te kiko tangata katoa ra. 8 Ko ratou oki kia kore e akatika mai ia koe, e kia kore e akarongo i te reo o tei muatangana ra akairo, ka akatika ratou i te reo o te akairo i muri ake. 9 Kia kore ra ratou e akatika i te reira puke akairo e rua ravarai, e kia kore e akarongo i toou reo, ei reira koe e rave ei i te vai o te kauvai ra, ka riringi ei ki raro i te one marō: e ka riro taua manga vai taau i rave mai no raro i te kauvai ra, ka riro ïa ei toto ki raro i te one marō ra. 10 Kua karanga aturā Mose kia Iehova, E taku Atu, kare au i te tangata vaa tukatau, mei ia koe rai i tuatua mai ki to tavini nei, e mei muatangana mairai: e reo murare oki, e te ngunguau toku. 11 Kua tuatua mairā Iehova kiaia, Naai i anga i te vaa tangata nei? e koai tei akariro iaia ei murare, e ei turi, e ei matapuera, e ei matapo? kare ainei ko au ko Iehova? 12 E teianei, e aere koe, ei vaitata katoao au i toou vaa, e naku e akakite i taau ka tuatua. 13 E kua karanga atura aia, E taku Atu e, teia taku tuatua kia koe, e tono koe i tei tau ia koe kia tono ra. 14 Kua tupu akera to Iehova riri ia Mose, e kua tuatua maira aia, Kare ainā Aarona ngati Levi ra i te tuakana noou? e tangata vaa tukatau aia kua kite au: e i na, te aere maira aia, e aravei ia koe: e ka rekareka tona ngakau, kia kite mai aia ia koe. 15 E naau e karanga atu kiaia, e ka tuku koe i te tuatua ki roto i tona vaa: e ei vaitata katoao oki au i toou vaa, e i tona vaa, e naku e akakite kia korua i ta korua e rave ra. 16 E nana e karanga atu ki te tangata i taau ra tuatua: ei vaa tikai oki aia noou, e ei tupau koe i te Atua iaia ra. 17 E rave koe i taua rakau ra i to rima, ko taau ïa taoonga kia rave i te au akairo ra.